Katarzyna Gajewska, psycholog, psychoedukator

Konsultacje medyczne prof. Ewa Pańkowska

Uczeń z cukrzycą na lekcji W-F

INFORMATOR DLA NAUCZYCIELA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Wśród Twoich podopiecznych jest uczeń z cukrzycą. Pewnie zastanawiasz się, czy mając chorobę, jaką
jest cukrzyca, dziecko może normalnie brać udział w zajęciach wychowania fizycznego. Owszem,
może, a wręcz powinno! Wraz z rodzicami dziecka, prosimy Cię tylko o przeczytanie poniższej ulotki,
dyskretne obserwowanie dziecka oraz umożliwienie dziecku normalnego funkcjonowania w
towarzystwie rówieśników.

CO TO JEST CUKRZYCA?

Po pierwsze, warto byś mógł wyobrazić sobie, czym tak właściwie jest cukrzyca. Bardzo krótko –
polega ona na braku insuliny w organizmie chorego. W związku z niedoborem hormonu, osoba z
cukrzycą musi sobie tę insulinę dostarczać z zewnątrz – za pomocą zastrzyków penami (rodzaj
wstrzykiwacza) lub pompy insulinowej (komputerka przypominającego telefon komórkowy). Tylko
tym sposobem może obniżyć stężenie poziomu cukru we krwi. Życie z cukrzycą – w bardzo ogólnym
opisie – polega zaś na próbie utrzymywania równowagi między dawkami insuliny, a jedzeniem i
wpływającymi na poziom cukru we krwi czynnościami.

PEN – urządzenie do wstrzykiwania
insuliny. Wyglądem przypomina długopis

POMPA – mały komputer, w którym znajduje się
pojemnik z insuliną. Pojemnik w pompie połączony
jest z ciałem osoby z cukrzycą drenem i tzw.
wkłuciem – małą igiełką, wbitą podskórnie w ciało
(brzuch, ramiona, uda lub pośladki). Insulinę podaje
się programując urządzenie.

Jedną z czynności wpływających na poziom cukru we krwi jest wysiłek fizyczny. Aktywność fizyczna
korzystnie wpływa na wrażliwość komórki na insulinę i może obniżać poziom cukru we krwi.
Dlatego też sport osobom z cukrzycą jest powszechnie zalecany. Wymaga jednak przestrzegania
określonych zasad postępowania – wszystko po to, by zachować bezpieczeństwo.

Osoba z cukrzycą narażona jest na pewne niebezpieczne sytuacje, gdy poziom cukru we krwi
przekracza określone normy. Gdy cukru jest zbyt mało, dochodzi do tzw. hipoglikemii
(niedocukrzenia), a gdy zbyt dużo – hiperglikemii (przecukrzenia). Oba stany wiążą się z
niekorzystnymi zmianami w organizmie, które – w przypadku braku interwencji – mogą skończyć się
utratą przytomności i wizytą w szpitalu. Osoba z cukrzycą i jej opiekunowie robią więc wszystko, by
tych niekorzystnych stanów unikać – na szczęście, dzięki wiedzy jak postępować i świadomości
zagrożenia, da się kontrolować cukrzycę. Wymaga to jednak pewnych konkretnych zachowań, m.in.
mierzenia glukometrem poziomu cukru we krwi i ewentualnego interweniowania w zależności od
wyników.

Katarzyna Gajewska, psycholog, psychoedukator

Konsultacje medyczne prof. Ewa Pańkowska

GLUKOMETR - urządzenie służące do pomiaru poziomu cukru we krwi.

Aby sprawdzić poziom cukru we krwi dziecko musi nakłuć sobie opuszek

palca i kroplę krwi nałożyć na specjalny pasek, włożony w glukometr. Po

kilku sekundach pojawia się wynik.

POSTĘPOWANIE

Każda osoba z cukrzycą ma w swoim „asortymencie” glukometr – urządzenie do pomiaru poziomu
cukru we krwi. Badanie krwi trwa kilkanaście sekund – polega na nałożeniu na specjalnym pasku
kropli krwi. Dzięki temu urządzeniu, młody diabetyk wie, co się dzieje z jego organizmem, wie jaki ma
poziom cukru we krwi, a w konsekwencji – co może, a czego nie może robić. Na początku swojej
przygody z cukrzycą, a także na początku przygody w szkole, potrzebuje jednak wsparcia. Dlatego
prosimy byś także i Ty – Nauczycielu – wiedział, jak postępować w poszczególnych sytuacjach.

1. PRZED LEKCJĄ W-F

Przede wszystkim, przed każdą lekcją w-f, uczeń z cukrzycą powinien zmierzyć sobie poziom cukru
we krwi. Tylko wtedy będzie wiedział, czy może, bądź nie może ćwiczyć. Zdarza się jednak, że
uczniowie zapominają o tym obowiązku. Dlatego prosimy Ciebie, Nauczycielu, przypomnij swojemu
podopiecznemu o pomiarze.

Gdy jego cukier jest zbyt niski – wynosi mniej niż 120 – uczeń przed rozpoczęciem aktywności
fizycznej musi dostarczyć sobie trochę cukru. Najlepiej, by wypił 100 ml słodkiego soku, lub zjadł 2-3
kostki cukru.

Gdy jego cukier wynosi 120-200 – może bez problemu ćwiczyć

Gdy cukier jest podwyższony (>200), uczeń najpierw musi zbadać mocz za pomocą specjalnych
pasków. Jeśli paski wykażą obecność ciał ketonowych, uczeń NIE MOŻE ćwiczyć. Musi także podać
sobie insulinę.

CIAŁA KETONOWE – pojawiają się, gdy w organizmie przez dłuższy czas brakuje insuliny.

Ich obecność może prowadzić do ostrych powikłań hiperglikemii – kwasicy ketonowej.

Przy jakich wynikach poziomu cukru uczeń z cukrzycą może ćwiczyć?

UCZEŃ MOŻE ĆWICZYĆ JEŚLI MA WYNIK:



120-200 mg/dl



Mniej niż < 120 mg/dl, więcej niż > 60 mg/dl – może ćwiczyć, ale musi podwyższyć

poziom cukru, np. pijąc szklankę soku



Więcej niż > 200 mg/dl i brak ciał ketonowych – może ćwiczyć

Katarzyna Gajewska, psycholog, psychoedukator

Konsultacje medyczne prof. Ewa Pańkowska

Przy jakich wynikach uczeń z cukrzycą nie może ćwiczyć?

UCZEŃ NIE MOŻE ĆWICZYĆ, JEŚLI MA WYNIK:



Mniej niż < 60 mg/dl



Więcej niż > 250 mg/dl i obecność ciał ketonowych lub objawów takich jak: ból

brzucha, ból głowy, wzmożone pragnienie – musi wtedy podać sobie insulinę i
odczekać, aż wynik będzie poprawny. Jako że trwa to dość długo, najlepiej, by w
ogóle nie brał udziału w zajęciach sportowych.

Gdy uczeń z cukrzycą sygnalizuje, że źle się czuje, nie musi to oznaczać chęci unikania lekcji w-f. Z
powodów spadków i wzrostów poziomu cukru we krwi, uczeń z cukrzycą może czuć się osłabiony i
zmęczony. Może także mieć trudności z określonymi dyscyplinami sportu, np. długotrwałym
biegiem. Gdy uczeń, który zazwyczaj bierze udział w zajęciach, zasygnalizuje, że coś jest z nim nie tak,
pozwól mu nie brać udziału w zajęciach.

2. W TRAKCIE LEKCJI W-F – UWAGA NA HIPOGLIKEMIĘ

W trakcie wysiłku fizycznego może zdarzyć się, że Twój uczeń będzie miał niedocukrzenie
(hipoglikemię). To stan, w którym we krwi jest zbyt mało cukru. Zazwyczaj uczeń sam czuje, kiedy
jest mu słabo. Powinien wtedy mieć możliwość przerwania dotychczasowych czynności i wykonania
pomiaru cukru we krwi. Czasem zdarza się jednak, że samemu trudno jest odczuć objawy
niedocukrzenia. Są one jednak widoczne „z zewnątrz”.

Większość objawów jest podobna u większości osób z cukrzycą. Częstotliwość i pojawianie się
poszczególnych objawów jest jednak sprawą indywidualną. Poniżej „standardowe” objawy
hipoglikemii (u ucznia z niedocukrzeniem można zaobserwować niektóre z nich, nie wszystkie).

Objawy niedocukrzenia (hipoglikemii):

bladość skóry, drżenie mięśni, nerwowość, ogólne osłabienie i brak sił, ziewanie i senność, uczucie
głodu, ociężałość myślenia, zawroty głowy, obfite poty, zaburzenia pamięci i nielogiczne zachowanie
się, agresywność bez powodu, zaburzenia widzenia.

Jeśli zauważysz, że z Twoim uczniem „coś jest nie tak” – zareaguj.

Poleć mu wykonanie badania poziomu cukru we krwi.

Im wcześniej hipoglikemia zostanie zauważona, tym mniejsze prawdopodobieństwo poważniejszych
uszkodzeń powodowanych przez hipoglikemię. W najgorszym wypadku, przy bardzo silnej
hipoglikemii, dziecko może stracić przytomność. Dlatego też żadnego z objawów lepiej nie
lekceważyć. Lepiej wykonać jeden pomiar więcej, niż stracić przytomność w szkole.

Postępowanie w przypadku niedocukrzenia (hipoglikemii)

1. Poleć uczniowi zaprzestanie bieżących aktywności. Uczeń koniecznie musi zmierzyć sobie

poziom cukru we krwi.

2. Jeśli oczekiwania się potwierdzą - gdy cukier jest zbyt niski, uczeń powinien przestać ćwiczyć

3. Powinien wtedy także zjeść tabletki z glukozą, cukier lub wypić słodki napój

Katarzyna Gajewska, psycholog, psychoedukator

Konsultacje medyczne prof. Ewa Pańkowska

Postępowanie w przypadku ostrej hipoglikemii (z utratą przytomności).

1. Zadzwonić po pogotowie i do rodziców ucznia

2. Podać uczniowi GlucaGen – zastrzyk z roztworem z czystej glukozy, który zawsze powinien

być w gabinecie lekarskim (może go podać pielęgniarka szkolna, jednak musi być
sprowadzona na miejsce wypadku jak najszybciej. Gdy pielęgniarka jest nieobecna, powinien
to zrobić nauczyciel).

Sytuacje ostrej hipoglikemii z utratą przytomności zdarzają się jednak bardzo rzadko. Jeśli Twój uczeń
będzie pamiętał o pomiarze poziomu cukru we krwi przed zajęciami, nic złego nie powinno się
wydarzyć. Warto jednak byś wiedział, czym ćwiczenie podczas niedocukrzenia (hipoglikemii) może
grozić.

ZWOLNIENIA Z W-F

Zdarzają się sytuacje, w których uczeń z cukrzycą przez jakiś okres czasu nie będzie mógł ćwiczyć na
w-f. Prosimy Cię, Nauczycielu, byś tę decyzję uszanował. Uczeń powinien mieć wtedy jednak
zwolnienie od lekarza diabetologa, bowiem zasadniczo cukrzyca NIE JEST przeciwwskazaniem do
ćwiczenia na lekcjach w-f. Prosimy, byś miał jednak na uwadze fakt, że dziecko z cukrzycą może
czasami nie być tak uzdolnione sportowo jak jego rówieśnicy – mogą pojawiać się problemy z
wydolnością np. przy długotrwałym biegu. Jeśli rodzice i diabetolog mają jakieś zastrzeżenia, żeby
dziecko np. nie biegało długich dystansów „na ocenę”, prosimy Cię, byś to również uszanował.

Chociaż wysiłek fizyczny może prowadzić do zmian wyniku poziomu stężenia glukozy we krwi i
chociaż dziecko w związku z wysiłkiem fizycznym może mieć więcej problemów niż jego rówieśnicy,
absolutnie NIE NALEŻY uniemożliwiać uczniowi udział w zajęciach wychowania fizycznego. Dziecko
z cukrzycą jest przede wszystkim dzieckiem i nie chce być „gorsze” od swoich rówieśników.

Z Twoją pomocą – odpowiedzialnego Nauczyciela – uczeń z cukrzycą nie będzie bał się wysiłku, nie
będzie także odczuwał dyskomfortu związanego z niemożliwością uczestniczenia w zajęciach całej
klasy. W tej sytuacji, wiele zależy od Ciebie. Kto wie, czy młodzieniec z cukrzycą nie weźmie
przykładu z Michała Jelińskiego, mistrza olimpijskiego i świata w wioślarskiej czwórce podwójnej,
który mimo cukrzycy, spełnia się jako zawodowy sportowiec najwyższej światowej klasy.

Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej, zamów książeczkę „Żyj aktywnie z cukrzycą”, informator dla

nauczycieli i zgłoś się na szkolenie dla nauczycieli dziecka z cukrzycą.