ONKOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

64

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

wanie nacieku limfocytarnego w nowo-
tworach złośliwych może stanowić kry-
terium występowania tego typu reakcji
obronnej organizmu.

M

ATERIAŁ

I

METODY

Materiał do badań stanowiło 219 przy-
padków choroby nowotworowej gruczo-
łu mlekowego suk różnych ras, będących
w różnym wieku. Wycinki chorej tkanki
pobierano z guzów gruczołu mlekowego,
które były usuwane przyżyciowo metodą
chirurgiczną. Wycinki tkanki utrwalano
w 10-procentowej buforowanej formali-
nie i zatapiano w parafi nie. Skrawki pa-
rafi nowe barwiono metodą przeglądową
hematoksyliną i eozyną.

W

YNIKI

I

OMÓWIENIE

WYNIKÓW

BADAŃ

W tab. 1 (str. 66) przedstawiono liczbę
badanych guzów, w których rozpoznano
określony typ rozrostu nowotworowego
z uwzględnieniem występowania nacie-
ku limfocytarnego w obrębie guza. Jak
wynika z przedstawionej analizy obrazu
mikroskopowego różnego typu złośli-
wych guzów gruczołu mlekowego – na-
ciek limfocytarny obserwowano w zrębie
gruczolakoraków, które cechowały się
wzrostem naciekowym (ryc. 1 i 2), oraz
w rakach złożonych i w guzach miesza-
nych złośliwych gruczołu mlekowego.
Liczebność komórek nacieku limfocy-
tarnego była zróżnicowana w wycinkach
badanych guzów. Nie obserwowano na-
tomiast obecności nacieków limfocytar-
nych w zrębie tych guzów, które cechował
mały stopień aplazji komórek gruczo-
lakoraka, a charakter wzrostu komórek
raka był ograniczony (in situ) i nie prze-
kraczał błony podstawnej.

Przerzuty komórek nowotworowych

do regionalnego węzła chłonnego na-
stępują drogą naczyniową (ryc. 3) i sta-
nowią wyraz stopnia inwazyjności guza.
W węzłach chłonnych przerzuty komó-

Nowotwory gruczołu mlekowego suk na-
leżą do najczęściej spotykanych chorób
nowotworowych. Z praktyki wiadomo,
że wynik rutynowego badania histopato-
logicznego zawiera rozpoznanie zgodne
z przyjętą klasyfi kacją (4, 5). Jednak poli-
morfi zm komórek guzów dużego stopnia
i związany z tym różny stopień ich zróż-
nicowania (aplazji) nie pozwala na poda-
nie jednoznacznej informacji odnośnie
do rokowania o dalszym stanie zdro-
wia psa. Zdolność komórek nowotwo-
ru do dawania przerzutów jest ważnym
kryterium stopnia aplazji, lecz w prak-
tyce regionalne węzły chłonne są zwykle
usuwane w przypadkach występowania
widocznych makroskopowo zmian cho-
robowych.

Polimorf izm komórek guzów jest

przede wszystkim związany ze stop-
niem aplazji komórek gruczolakoraka,
ale także ze stopniem nasilenia rozrostu
i zmian metaplastycznych w komórkach
zrębu gruczołu.

Z uwagi na fakt, iż lekarz klinicysta

oczekuje w wyniku badania histopato-
logicznego guza takich informacji, które
w pierwszym rzędzie będą wskazywały
na stopień złośliwości rozrostu i z tym
związane rokowanie o dalszym stanie
zdrowia zwierzęcia – w niniejszej pracy
podjęto się oceny związku między wystę-
powaniem lub brakiem nacieku limfocy-
tarnego w złośliwych guzach gruczołu
mlekowego suk w korelacji ze stopniem
aplazji komórek nowotworu. Przyjęto,
że cecha ta w sposób oczywisty wiąże się
ze stopniem inwazyjności guza i dalszym
przebiegiem choroby zwierzęcia. Uza-
sadnieniem do podjęcia tego typu badań
było założenie, iż w zależności od stop-
nia nasilenia zaburzeń w różnicowaniu
komórki guza są bardziej „obce” dla or-
ganizmu gospodarza, a zatem indukują
wystąpienie procesów cytotoksycznych
z udziałem mechanizmów komórkowej
odpowiedzi immunologicznej. Występo-

prof. dr hab. Maria Katkiewicz

Katedra Chorób Dużych Zwierząt z Kliniką Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

Abstract

The aim of this work was to evaluate
the presence of the lymphocytes infi l-
tration in 219 malignant mammary tu-
mors in bitches. The most numerous
types of tumors were mammary gland
adenocarcinomas with infi ltrating type
of growth, in which the lymphocytes in-
fi ltration were found. The results of this
work indicated, that the lymphocytes in-
fi ltrate appeared in adenocarcinomas
with infi ltrating growth, but no in ade-
nocarcinoma in situ, and are also pre-
sent in complex carcinomas and mixed
malignant tumors.

Key words

bitches, malignant neoplasm, mamma-
ry gland, lymphocytic infi ltrate

Streszczenie

Przedmiotem pracy była ocena występo-
wania nacieku limfocytarnego w zrębie
219 guzów złośliwych gruczołu mlekowe-
go u suk. Najliczniejszą grupę stanowiły
gruczolakoraki o wzroście naciekowym
i w tych guzach najczęściej stwierdza-
no limfocytarny naciek zapalny, czego
nie obserwowano w gruczolakorakach
in situ. Na podstawie przeprowadzonych
obserwacji można stwierdzić, że naciek
zapalny pojawia się w gruczolakorakach
o wzroście naciekowym oraz jest także
obecny w rakach złożonych i guzach mie-
szanych złośliwych, lecz w stosunkowo
mniejszym procencie guzów.

Słowa kluczowe

suki, nowotwory złośliwe, gruczoł mle-
kowy, naciek limfocytarny

Złośliwość guza

gruczołu mlekowego suk
i obecność nacieku limfocytarnego

MALIGNANCY OF BITCHES MAMMARY TUMORS
AND LYMPHOCYTIC INFILTRATION

ONKOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

65

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

rek nowotworowych powodowały zmia-
ny reaktywne w postaci proliferacji lim-
focytów i nacieku makrofagów w zatoce
rdzennej (sinus histiocytosis).

W niektórych przypadkach badanych

wycinków guzów stwierdzano równocze-
sne występowanie różnego stopnia meta-
plazji nowotworowej w obrębie jednego
chorego gruczołu. Pozwoliło to na prze-
śledzenie dynamiki rozwoju procesu
metaplazji komórek w danym gruczole.
Dla przykładu, w wycinkach pochodzą-
cych z jednego zmienionego chorobowo
gruczołu stwierdzano obecność ognisk
prostego nieinwazyjnego gruczolakora-
ka, obok rozrost cechujący się wyższym
stopniem aplazji komórek guza z ich
wzrostem naciekowym, aż do ognisk raka
złożonego i guza mieszanego złośliwego
gruczołu mlekowego. Te dwa ostatnio
wymienione typy nowotworów stano-
wią wyraz wystąpienia procesu meta-
plazji złośliwej w komórkach zrębu gru-
czołu mlekowego. W gruczolakorakach,
które można uważać za wczesną fazę roz-
rostu nowotworowego, w gruczole mle-
kowym często stwierdza się proliferację
zrębu łącznotkankowego (podobnie jak
jest to bardzo wyraźnie wyrażone u kotów
we włókniakogruczolaku gruczołu mle-
kowego, z ewentualną obecnością ognisk
metaplazji chrzęstno-kostnej).

U jednej suki, wraz z gruczolakorakiem

gruczołu mlekowego o wzroście nacieko-
wym w jajnikach, stwierdzono obecność
ziarniszczaka i guza z komórek lutealnych
(luteoma). Ten zespół zmian nowotwo-
rowych może wskazywać na obecność
u chorego zwierzęcia głębokich zabu-
rzeń hormonalnych w zakresie hormo-
nów płciowych. Należy także podkreślić,
że w większości badanych wycinków gu-
zów nowotworowych gruczołu mlekowe-
go granicząca tkanka gruczołowa wykazy-
wała cechy mastopatii. Mastopatia, która
stanowi wyraz zaburzeń funkcjonalnych
komórek gruczołowych, miała charakter
rozrostowy lub torbielowaty, lub też oba
typy występowały równocześnie.

Na podstawie uzyskanych wyników ba-

dań można wnioskować, iż występowanie
nacieku limfocytarnego w guzach złośli-
wych gruczołu mlekowego stanowi pew-
ną informację o stopniu aplazji komórek
nowotworowych. Najliczniejszą grupę ba-
danych guzów stanowiły gruczolakoraki
o wzroście naciekowym. W 86,6% tego
typu guzów występowały w zrębie nacie-
ki limfocytarne. Raki złożone gruczołu
mlekowego stanowiły znacznie mniejszą
liczbę badanych guzów, co może być wy-
nikiem wczesnego rozpoznawania i usu-
wania zmian chorobowych. Naciek lim-
focytarny był stwierdzany w 70,6% raków

złożonych. Raki złożone gruczołu mle-
kowego, podobnie jak i guzy mieszane
złośliwe, tworzą duże guzy z obecnością
metaplazji złośliwej komórek zrębu. Sto-
sunkowo niski procent obu tych typów
guzów złośliwych, w których stwierdzano
obecność nacieku limfocytarnego, w po-
równaniu do gruczolakoraków o wzro-
ście naciekowym, może wynikać z faktu,
że w wycinkach tkanki pobranych z du-
żych guzów często brak jest obszaru tkan-
ki zdrowej, a nacieki limfocytarne wy-
stępują w zdrowej tkance łącznej zrębu,
zwykle ułożone okołonaczyniowo (ryc. 4).
Należy jednak zwrócić uwagę na fakt,
że skąpokomórkowa reakcja zapalna lub
jej brak w guzach o dużym stopniu złośli-
wości może być wynikiem wyniszczenia
zwierzęcia chorobą nowotworową i zwią-
zanych z tym zaburzeń w odpowiedzi im-
munologicznej.

W literaturze naukowej pojawiają się

zróżnicowane opinie dotyczące roli na-
cieku limfocytarnego w guzach gruczołu
mlekowego. Według niektórych autorów
przyjmuje się, że jest to cecha wskazują-
ca na wysoki stopień złośliwości guza (1),
inni wykluczają występowanie tej zależ-
ności (6).

W ocenie klinicznej guzów gruczołu

mlekowego znane jest pojęcie tzw. carcino-
ma infl ammatorium (7) – raka zapalnego.

Ryc. 1. Gruczolakorak gruczołu mlekowego o wzroście naciekowym z obecnością nacieku limfocytarnego w zrębie guza. HEx20; Ryc. 2. Mastopatia z ogni-
skiem gruczolakoraka gruczołu mlekowego o wzroście naciekowym, w zrębie naciek limfocytarny. HEx20; Ryc. 3. Węzeł chłonny z ogniskiem przerzutu
groczolakoraka gruczołu mlekowego. HEx10; Ryc. 4. Limfocytarny okołonaczyniowy naciek zapalny, obok zatory z komórek raka gruczołu mlekowego
w świetle naczynia krwionośnego. HEx20

1

2

3

4

fot. ar

chiwum autora

ONKOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

66

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

Są to guzy o dużych rozmiarach, z roz-
ległymi ogniskami martwicy tkanki no-
wotworowej spowodowanymi jej niedo-
krwieniem. Martwica indukuje reakcję
zapalną o charakterze ropnym. Zmianom
tym towarzyszą kliniczne objawy zapale-
nia, czego nie obserwuje się w opisywa-
nych guzach nowotworowych.

Przedstawione wyniki badań, które

uzyskano w oparciu o liczny materiał ba-
dawczy, wskazują jednoznacznie, że obec-
ność limfocytarnego nacieku zapalnego
była związana z obecnością takich cech
guza, jak wzrost naciekowy komórek no-
wotworu skorelowany z takim stopniem
aplazji komórek guza, który indukował
występowanie u suk komórkowej odpo-
wiedzi immunologicznej.

Wyrazem stopnia złośliwości komórek

guza jest także zdolność do dawania prze-
rzutów, w szczególności do regionalnego
węzła chłonnego. Z uwagi na małą liczbę
węzłów chłonnych usuwanych w trakcie
mastektomii i nadsyłanych do badania
histopatologicznego trudno na podsta-
wie posiadanego materiału ocenić pro-
cent guzów, które dawały przerzuty do re-
gionalnego węzła chłonnego.

Przyjmując, że w rozwoju stopnia me-

taplazji komórek nowotworów gruczołu
mlekowego gruczolakorak prosty stano-
wi pierwszy etap rozrostu, należy stwier-
dzić, że naciek limfocytarny pojawiał się
w guzach, które cechował wzrost na-
ciekowy komórek guza. W gruczolako-

Typ nowotworu

gruczołu mlekowego

Naciek limfocytarny

w zrębie guza

Liczba badanych

guzów/(%)

Procent liczby wszystkich

badanych guzów

Gruczolakorak in situ

–

n = 32/0%

0%

Gruczolakorak

o wzroście naciekowym

91

n = 105/86,6%

~ 41,55%

Rak złożony

24

n = 34/70,6%

~ 10,96%

Guz mieszany złośliwy

16

n = 56/28,6%

~ 7,3%

Razem

131

n = 219/59,9%

~ 59,81%

Tab. 1. Liczba przypadków różnego typu guzów złośliwych gruczołu mlekowego suk oraz stwierdzony w obrazie mikroskopowym naciek limfocytarny w zrębie
guza (n = 219)

rakach prostych, o wysokim stopniu
zróżnicowania komórek raka i ekspan-
sywnym typie wzrostu, nie obserwowa-
no obecności w zrębie guza komórek na-
cieku limfocytarnego.

Ponieważ w badaniu rutynowym oce-

na stopnia aplazji komórek raka gruczołu
mlekowego jest w dużej mierze subiektyw-
na, stwierdzenie obecności limfocytarnego
nacieku zapalnego w guzie może stanowić
cechę wskazującą także na stopień zróżni-
cowania komórek i indukcję odpowiedzi
immunologicznej. Obecnie w ocenie gu-
zów gruczołu mlekowego u kobiet są po-
wszechnie stosowane metody patologii
molekularnej, które pozwalają na precy-
zyjne określenie stopnia aplazji komórek
guzów złośliwych gruczołu mlekowego (3),
lecz w weterynarii są stosowane wyłącznie
w badaniach naukowych (2, 6).

Na podstawie własnych obserwacji

dokonanych w niniejszej pracy można
przyjąć, że wyrazem stopnia zaawanso-
wania procesu metaplazji nowotworowej
w gruczole mlekowym jest występowanie
kolejno następujących typów rozrostów
nowotworowych: gruczolakorak prosty,
gruczolakorak o wzroście naciekowym,
rak złożony gruczołu mlekowego oraz
guz mieszany złośliwy gruczołu mleko-
wego. Proponowana kolejność w rozwo-
ju stopnia metaplazji złośliwej w gruczo-
le mlekowym stanowi wynik obserwacji,
w których proces onkogenezy zostaje za-
początkowany w komórkach gruczoło-

wych i w miarę czasu trwania choroby
obejmuje komórki zrębu gruczołu.



Piśmiennictwo
1. Aaltoma S., Lipponen P., Eskelinem M., Ko-

sma W.M., Marin S., Alhava E., Syrjanen K.:
Lymphocytes infi ltrates as a prognostic variable
in female breast cancer. „Eur. J. Cancer”, 1992,
28A, 859-864.

2. Giziński S., Boryczko Z., Katkiewicz M.,

Bostedt H.: Białko Ki67 jako wskaźnik pro-
gnostyczny w nowotworach gruczołu mlekowego
suk. „Med. Wet.”, 2003, 59,888-891.

3. Mazur S., Skasko E., Paszko Z.: Relationship

between estrogen, progesteron and epithelial
growth factor receptors status of primary breast
cancer and the survival of women patients.
„Nowotwory”, 2004, 54, 4449-53.

4. Misdorp W., Else R.W., Hellmen E., Lip-

scomb T.P.: Histological classifi cation of mam-
mary tumors of the dog and cat. World Health
Organization, Geneva 1999.

5. Misdorp W.: Tumors of the Mammary Gland.

[W:] Tumors in Domestic Animals. Iowa State
Press, 2002.

6. Rodo A.: Ekspresja receptora HER – 2, kadheryny

E oraz białka p53 w nowotworach gruczołu sutko-
wego u suk. Praca doktorska, Warszawa 2007.

7. Wawron W., Szczubiał M.: Nowotwory gruczo-

łu sutkowego suk. „Weterynaria w Praktyce”,
Monografi a – Rozród psów, 2008.

prof. dr hab. Maria Katkiewicz

Katedra Chorób Dużych Zwierząt z Kliniką

Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW

w Warszawie

02-797 Warszawa, ul. Nowoursynowska 100