Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

1

LEKI CHEMIOTERAPEUTYCZNE

SULFONAMIDY

Sulfonamidami nazywamy pochodne kwasu sulfanilowego

Zakres działania

Sulfonamidy działają przeciwbakteryjnie głównie na następujące drobnoustroje

1. Ziarenkowce Gram-dodatnie (paciorkowce, dwoinki zapalenia płuc, słabiej gronkowce) i

Gram-ujemne (dwoinki rzeżączki, dwoinki zapalenia opon mózgowych)

2. Pałeczki - czerwonki, dżumy, okrężnicy (słabo)
3. Laseczki - zgorzeli gazowej, wąglika, tężca, przecinkowca cholery
4. Bedsonie (neonketsje) - ziammiaka wenerycznego, choroby papuziej
5. Promieniowce promienicy, nokardie

Mechanizm działania
 W stężeniach stosowanych leczniczo nie działają bakteriobójczo, lecz działają tylko

baktenostatycznie, tzn. hamują rozwój i rozmnażanie się bakterii

 Mechanizm baktenostatycznego działania polega głównie na tym, ze zajmują w

bakteriach miejsce witaminy bakteryjnej - kwasu para-ammobenzoesowego, który staje
się wówczas nieprzyswajalny Działanie to zależy od obecności wolnej grupy aminowej
przy pierścieniu benzenowym cząsteczki sulfonamidu

 Poza tym sulfonamidy zmniejszają przepuszczalność otoczki komórek bakterii dla kwasu

glutaminowego, który jest niezbędny do syntezy kwasów nukleinowych Drobnoustroje
przestają się wówczas rozmnażać i wytwarzać toksyny

Farmakokinetyka
 Wchłanianie sulfonamidów z jelit jest rożne, zależnie od preparatu Możemy wyróżnić

sulfonamidy

1. łatwo wchłaniające się z jelit (sulfadiazyna, sulfametazyna, sulfizomidyna, sulfafurazol,

sutfafenazol)

2. słabo wchłaniające się z jelit (sulfaguanidyna, ftalilosulfatiazol, sukcynylosulfatiazol,

salazosulfapirydyna)

 Sulfonamidy wydalają się z moczem, częściowo nie zmienione, częściowo zaś w

nieczynnej postaci zmetabolizowanej (głownie jako acetylopochodne)

Wśród sulfonamidów wyróżnia się 3 podstawowe grupy

1. Sulfonamidy krótko działające, szybko wchłaniane i wydalane - sulfafurazol,

sulfakarbamid

2. Sulfonamidy o długim działaniu - sulfafenazol, sulfalen
3. Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego - ftalilosulfatiazol,

salazosulfapirydyna, sulfaguanidyna

Toksyczność
 Sulfonamidy są względnie mało toksyczne Niekiedy mogą powooować nudności,

wymioty i bolę głowy

 Mogą ter, zwłaszcza w dużych dawkach, powodować uszkodzenie miąższu wątroby
 W przypadku wykrystalizowania w cewkach krętych nerek mogą powodować

krwiomocz, czasem bezmocz

 U niektórych osób z enzymopatiami mogą prowadzić do methemoglobinemn i hemolizy z

uszkodzeniem nerek

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

2

 Wszystkie inne powikłania, pojawiające się podczas leczenia, są wywołane głownie

uczuleniem. Objawia się ono wysypkami skórnymi i zapaleniem skory

Przeciwwskazania
 Sulfonamidów nie można stosować u osób uczulonych, u osób z niedoborem

dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, u chorych z uszkodzeniem nerek i wątroby, u
wcześniaków i noworodków (do 3-go miesiąca życia).

 Nie należy stosować sulfonamidów łącznie z antybiotykami beta-laktamowymi oraz z

mefenammą

Zasady leczenia
 Sulfonamidy stosuje się najczęściej doustnie (rozpuszczalne w wodzie sole sodowe

można wstrzykiwać dożylnie).

 Dawkowanie sulfonamidów krótko działających -najczęściej co 4-6 godz po 0,5-1,5 g

Sulfonamidy słabo wchłaniające się lub nie wchłaniające się z jelit podaje się najczęściej
pierwszego dnia 6,0 g, w następnych dniach po 3,0-4,0 g w równych porgach co 6-8 godz
(3-4 razy dziennie)

 Sulfonamidy podaje się po jedzeniu, ponieważ drażnią błonę śluzową żołądka. Zażywa

się je z dużą ilością, płynów i z zasadami, jak soda oczyszczona, tlenek magnezowy, co
zapobiega wykrystalizowaniu ich w drogach moczowych

Preparaty
1. Urenil- sulfakarbamid, tabletki 0,5 g; co 6-8 godz. 0,5-1,5 g.
2. Amidoxal - sulfafurazol, tabletki 0,5 g, zawiesina; 0,5-1,5 g co 4-6 godz
3. Sulfafenazol- tabletki 0,5 g, co 12 godz
4. Madroxin - sulfadimetoksyna; tabletki 0,5 g, pierwszego dnia w jednej dawce 1,0 g (2

tabletki), przez następne 3 dni co 12 godz, 0,375 g, później co 12 godz 0,25 g

5. Sulfaguanidmum - sulfaguanidyna, tabletki 0,5 g; stosuje się 2-4 tabl co 4 godz.
6. Merafin - sulfaproksyhna + sulfamerazyna, tabletki, zawiesina; przez pierwsze trzy dni l

tabl. co 8 godz , następnie l tabl co 12 godz

7. Biseptol 120, 480 i 960 (Groseptol, Bactnm, Duoseptol, Septnn, Apo-Sulfatnm) -

kotnmoksazol; ampułki 0,96 g/3 ml i 0,48 g/5 ml podawane r v lub r m w dawcrO,96 g co
12 godz oraz tabl 0,12, 0,48, 0,96 g i zawiesina, doustnie w dawce 30 mg/kg/dobę

8. Sulfasalazm, -EN - salazosulfapirydyna, tabletki 0,5 g • stosuje się we wrzodziejącym

zapaleniu jelita grubego, chorobie Lesniowskiego-Crohna i zapaleniu odbytnicy,
początkowo 1,0 g co 4-6 godz , a po uzyskaniu poprawy 0,5 g co 6 8 godz

9. Sulfacetamidum Natrium - sulfacetamid, krople do oczu 10%
10. Irgamid - sulfadykramid, maść do oczu 15%
11. Dermazm (Flammazme) - sól srebrowa sulfadiazyny, l % krem do stosowania

miejscowego - zwłaszcza w oparzeniach

12. Ultrax - sulfametoksydiazyna, tabletki 0,5 g oraz ampułki 0,5 g/5 ml, stosuje się doustnie

lub we wlewie dożylnym pierwszego dnia 1,0 g, a następnie 0,5 g l raz dziennie.

13. Plisulfan - sulfafenazol, tabletki 0,5 g; stosuje aę początkowo 1,0 g, a następnie 0,5 g co

12 godz, miejscowo maść 5%

14. Argosulfan - sól srebrowa sulfatiazolu, krem 2%, stosuje się zewnętrznie w oparzeniach

wszystkich stopni oraz ownodzeniach podudzi 1-2 razy dziennie

POCHODNE NITROFURANU

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

3

 Związki pochodne nitrofuranu działają baktenostatyanie (częściowo również

baktenobojao) w stosunku do wielu drobnoustrojów Gram-dodatnich i Granr-Tjjemnycri,
poza tym na pierwotniaki i niektóre grzyby

 Mechanizm działania nie jest znany
 Są stosowane szczególnie w zakażeniach bakteryjnych dróg moczowych, w rzęsistkowicy

i kandydiozie pochwy, w lambliozie oraz niekjedy w zakażeniach skory

 Pochodnych nitrofuranu nie można stosować z lekami sympatykomimetycznymi i

probenecydem (hamuje wydalanie)

 Nie wolno stosować u kobiet w ciąży, u niemowląt, u chorych z uszkodzeniem wątroby

Najczęściej stosowane pochodne nitrofuranu
 Nitrofurantoma

Siraliden (Nitrofurantom, Nifurantm) - nitrofurantoma, stosuje się p o (po jedzeniu) w
tabletkach i kapsułkach Olg oraz zawiesina 0,05g/5 ml średnio 4 razy dziennie po l tabl
lub 5 7 mg/kg m c /dobę w 4 dawkach Levantm - nitrofumol, stosuje się p o tabl 0,04 g,
2 tabl co 12 godz
Furaginum (Furagin) furazydyna. stosuje się p.o. w tabletkach 0,05 g, pierwszego dnia
0,4 g w 4 dawkach (co 6 godz}, następnie 0,3 g dziennie w 3 dawkach (co 8 godz )

 Furazohdon

Furazolidon - stosuje się w zakażeniach przewodu pokarmowego p o w postaci zawiesiny
0,33% (4 razy dziennie po 1-2 łyżki), w leczeniu rzęsistkowicy oraz w leczeniu
kandydiozy odbytu

 Nifuroksazyd

Nifuroksazyd (Ercefuryl) - stosuje się po w tabletkach 0,1 g lub w zawiesinie (0,2 g/5 mi)
w dawce do 0,8 g dziennie co 4-6 godzin

 Nitrofural

Nitrofurazon - tabletki do ssania 5 mg maść 0,2%, zasypka 0,2%

POCHODNE NITROIMIDAZOLU

Mechanizm działania
 Mechanizm działania przeciwbakteryjnego polega na uszkodzeniu DNA przez

wytwarzane w komórce metabolity nitroimidazoli

 Pochodne nitroimidazolu działają baktenobojao głownie na Gram ujemne bakterie

beztlenowe jak Bacteroides, Clostndium, Fusobactenum i m

Farmakokinetyka
 Nitroimidazole wchłaniają się dobrze z przewodu pokarmowego (pokarm upośledza

wchłanianie) gorzej z odbytnicy i złe z pochwy

 Metronidazol jako lek przeawbakteryjny w groźnych zakażeniach beztlenowcami jest

stosowany jednak najczęściej dożylnie Przenika łatwo do tkanek, a wydala się głownie w
postaci nie zmienionej przez nerki z moczem Czas połtrwania metronidazolu wynosi ok 8
godz, tymdazolu -10 13 godz

Działanie niepożądane
 Nitroimidazole są związkami dość toksycznymi

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

4

 Wywołują zaburzenia gastryczne, zaburzenia czynności oun i nerwów obwodowych

(ataksja, parestezje, niekiedy drgawki)

 Metronidazol wywołuje nietolerangę na alkohol
 Nie należy stosować pochodnych nitroimidazolu u kobiet w ciąży, karmiących i u

noworodków

Preparaty
1. Metronidazol (Flagyl, Efloran, Deflamen, Gynalgm, Metronidazol 1% krem) - tabletki

0,25 g, ampułki i flakony roztworu 0,5% do wstrzyknięć i wlewów / v, tabletki
dopocnwowe 0,5 g, czopki 0,5 i 1,0 g, stosuje się doustnie 0,25-0,75 g co 8-12 godz
następnie 0.5 g 3 razy dziennie, dożylnie 0,25-0,5 g co 6-12 godz, miejscowo krem i żel
1% oraz maść 10%

2. Tmidazolum (Tinidazolum 0;2% in glucosi 5%, Fasigyn) tynidazol, flakon 400 ml, tabl

0,5 g, stosuje się doustnie w dawce do 2,0 g dziennie, l raz dziennie lub w dawce
podzielonej co 12 godz oraz / v 0,8 g w dwóch dawkach

3. Tiberal - omidazol, tabletki 0,125 i 0,5 g, ampułki O 5 g/3 ml, stosuje się w zakażeniach

ostrych 1,5 g jednorazowo, w przewlekłych 0,5 g rano i wieczorem

CHINOLONY

Podział

I

generacja - kwas nalidyksowy, kwas oksohnowy, kwas pipemidowy rozoksacyna

II

generacja - (chmolony l-fluorowane) • norfloksacyna, enoksacyna, pefloksacyna,
cyprofloksacyna, efloksacyna

III

generaga (chmolony wielo fluorowane) -lomefloksacyna, fleroksacyna, temofloksacyna,
tosulofloksacyna

Mechanizm działania

Chmolony mają unikatowy mechanizm działania przeciwbakteryjnego - hamują
mianowicie aktywność topoizomerazy (gyrazy) odgrywającą istotną rolę w procesie
replikaci transkrypgi i rekombinagi DNA Są to zatem inhibitory gyrazy

Działania niepożądane
 Wywołują najczęściej zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, oun, niekiedy

odczyny alergiczne

 Wywierają również działanie chondrotoksyczne, tzn uszkadzają chrząstki nasadowe w

organizmach rozwijających się Z tego powodu fluorochmolonów II generagi nie należy
podawać dzieciom i młodzieży

I generacja

Wszystkie chmolony tej generacji są chemioterapeutykami o działaniu
baktenostatycznym, głownie na drobnoustroje Gram-ujemne Są stosowane przede
wszystkim w zakażeniach dróg moczowych, poza tym w zakażeniach przewodu
pokarmowego

Preparaty
1. Nevigramon - kwas nahdyksowy, stosuje się w kapsułkach 0,5 g, po 2 kapsułki co 6 godz

przez 7 dni

2. Gramunn - kwas oksolmowy, stosuje się w tabl 0,25 g, co 8 godz 0,5 g

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

5

3. Palm (Urolin, Pipram) - kwas pipemidowy działa silniej przeciwbakteryjnie niż kwas

oksolmowy i kwas nalidyksowy, w tym także na Pseudomonas aerug/nosa, stosuje się w
kapsułkach i czopkach dopochwowych 0,2 g oraz tabletkach powlekanych 0,4 g w dawce
0,4 g co 12 godz

4. Eradacm rozoksacyna, kapsułki 0,15 g. stosuje się doustnie w rzezączce niepowikłanej i

zakażeniach jelitowych l kapsułkę co 12 godz

II generacja
 Fluorochmolony II generagi charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwbakteryjną i

szerokim spektrum działania przeawbakteryjnego

 Z powyższych powodów stosuje się je nie tylko w zakażeniach dróg moczowych, ale

również w zakażeniach dróg oddechowych , w zakażeniach skory i tkanek miękkich, dróg
żółciowych i narządów rodnych (wrzód miękki, rzezączka -enoksacyna)

Preparaty
1. Tanvid, -200 (Zanoon) - onoksacyna, tabletki powlekane 0,1 i 0,2 g oraz ampułki 0,2

g/100 ml, stosuje się doustnie 0,2 0,6 g dziennie w 2 dawkach podzielonych co 12 godz
lub i v 0,1-0,2 g co 12 godz

2. Cipronex (Gpropol, Oprobay 100, 200, 250, 500, Opnnol) • cyprofloksacyna, tabletki

0,25 i 0,5 g, ampułki 0,1 g/10 ml oraz fiolki 0,1 g/50 ml, 0,1 g/100 mi i 0,2g/100 ml,
stosuje się doustnie co 12 godz 0,25-0 5 g lub dożylnie 0,1 0,2 g co 12 godz

3. Pefloksacyna (Abaktal, Peflacine) - pefloksacyna, tabletki powlekane 0,4 g oraz ampułki

0,4 g/5 ml, stosuje się najczęściej co 12 godz 0,4 g p o lub / v

4. Nolicm (Norbactm) - norfloksacyna, tabletki 0,4 i 0,8 g, stosuje się co 12 godz l tabl

III generacja
 Wielofluorowane chmolony odznaczają się lepszą tolerancją, dobrą wchłanialnoscią z

przewodu pokarmowego i bardzo dobrym przenikaniem do tkanek

 Wywierają znacznie słabsze działanie chondrotoksyczne
 Mają szersze spektrum - działają również na drobnoustroje Gram-dodatnie (w tym na

pneumokoki oporne na penicyliny i cefalosporyny) oraz na beztlenowce (Pseudomonas
aenjgmosa),

Preparaty
1. Avelox • moksyfloksacyna, tabl powlekane 400 mg, tabl l raz dziennie

ANTYBIOTYKI

 Antybiotyki są to substange wytwarzane przez żywy organizm, mające w małych

stężeniach właściwość hamowania rozwoju drobnoustrojów Wielu specjalistów zalicza
fluorochinolony - związki syntetyczne oraz inne syntetyczne chemioterapeutyki - również
do antybiotyków.

 Zdolność wytwarzania antybiotyków mają zresztą nie tylko drobnoustroje, ale również

większość organizmów wielokomórkowych zwierzęcych i roślinnych, m m człowiek

 Obecnie wiele antybiotyków jest otrzymywanych syntetycznie lub połsyntetycznie
 Wszystkie antybiotyki wykazują jedną wspólną właściwość mają zdolność hamowania

rozwoju drobnoustrojów

 Antybiotyki mogą działać na drobnoustroje baktenostatycznie lub bakteriobójczo

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

6

 Działanie baktenostatyczne polega na hamowaniu zdolność podziału komórki bakteryjnej

bez upośledzenia innych jej czynności

 Nie rozmnażający się drobnoustrój ulega zniszczeniu przez siły obronne organizmu -

fagocyty i przeciwciała

Mechanizm działania

Antybiotyki, określając ogólnie, hamują procesy przemiany matem i upośledzają
przyswajanie niektórych substancji niezbędnych do życia i rozmnażania się
drobnoustrojów.

W zależności od mechanizmu i punktu uchwytu działania dzielimy antybiotyki na
następujące grupy

2. Uszkadzające strukturę i funkcje ściany komórkowej bakterii (penicyliny, cefalosporyny,

Imkozamidy)

3. Wywołujące zaburzenia funkqi lub biosyntezy ściany komórkowej (polimyksyny)
4. Hamujące wewnątrzkomórkową biosyntezę białek i kwasów nukleinowych

(chloramfenikol, tetracykhny, ammoglikozydy)

5. Hamujące inne enzymy odgrywające istotną rolę w funkgi komórki bakteryjnej,

fluorochinolony hamują enzym gyrazę (inhibitory gyrazy), co uniemożliwia "zwijanie"
się nici DNA

Antybiotykooporność
 Podstawowym problemem ograniczającym skuteczność antybiotyków jest

antybiotykooporność, czyli uodpornienie się drobnoustrojów na baktenostatyczne lub
bakteriobójcze działanie antybiotyków

 Nabywanie oporności przez bakterie powstaje wskutek selekcji lub adaptaqi
 Selekcja polega na eliminowaniu bakterii wrażliwych Pozostają wówczas przy życiu

tylko osobniki oporne.

 Adaptaga może wytworzyć oporność na różnej
 Uodpornianie się drobnoustrojów może polegać na zmianie ich metabolizmu, w wyniku

czego zostaje ominięta ”zablokowana” przez antybiotyk drugiej przemiany, lub na
wytwarzaniu enzymów rozkładających antybiotyki (np penicylinooporny szczep
gronkowca złocistego wytwarza enzym penicylinazę, która rozkłada penicylinę) Jest to
oporność chromosomalna

 Oporność na antybiotyk może być również wywołana zahamowaniem przenikania

antybiotyku do wnętrza komórki bakteryjnej Ten rodzaj oporności wytwarza się np w
stosunku do tetracyklm

 Oporność na antybiotyki może być również przekazywana między drobnoustrojami na

drodze pozachromosomalnej (plazmidy)

Podział

Pod względem charakteru (typu) działania na drobnoustroje antybiotyki dzielimy na:

1. Bakteriobójcze - penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy,

ammoglikozydy, pohmyksyny, wankomycyna, ryfampicyna

2. Baktenostatyczne - makrolidy, chloramfenikol, tetracyklmy, Imkozamidy, kwas

fusydowy, wiomycyna, cykloseryna; nowobiocyna.

Ze względu na zakres działania przeciwbakteryjnego antybiotyki dzielimy na 2 grupy:

1. wąskim zakresie działania

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

7

a) działające głównie na drobnoustroje Gram-dodatnie - penicyliny, makrolidy,

nowobiocyna, Imkozamidy, ryfampicyna, wankomycyna,

b) działające głównie na drobnoustroje Gram-ujemne - ammoglikozydy, pohmyksyny,

monobaktamy,

c) działające głównie na prątki gruźlicy - cykloseryna, wiomycyna, streptomycyna,
d) działające głównie na grzyby - gryzeofulwma, nystatyna, amfoterycyna B, nystatyna,

hachimycyna,

e) działające pierwotniakobójczo - fumagilma, trychomycyna
2. szerokim zakresie działania-ampicylina, mezlocylma, azlocylma, cefalosporyny II i III

generacji, tetracyklmy, chloramfenikol, karoapenemy

Farmakokinetyka

Pod względem stopnia wchłaniania z przewodu pokarmowego antybiotyki możemy
podzielić na

1. Nie wchłaniające się - pohmyksyny, ammoglikozydy, wiomycyna, amfoterycyna B,

niektóre cefalosporyny, karbapenemy i monobaktamy

2. Słabo wchłaniające się (20-40% podanej dawki) -gryzeofulwma, benzylopenicylma,

cefaloglicyna, chlorotetracyklma, ampicylina, Imkomycyna

3. Średnio wchłaniające się (40-60% podanej dawki) -fenoksymetylopenicylma,

nowobiocyna, oksytetracyklma, metacyklma, kloksacylma, tetracyklma

4. Dobrze wchłaniające się (powyżej 60% podanej dawki) -doksycyklma, cykloseryna,

chloramfenikol, cefaleksyna, cefradyna, cefadroksyl

 Antybiotyki są wydalane głównie przez nerki z moczem.
 Niektóre tylko, np ryfampicyna i makrolidy, w większym stopniu z żółcią
 Czas utrzymywania się stężenia przeciwbakteryjnego we krwi jest bardzo istotnym

wskaźnikiem warunkującym m m częstość podania pojedynczych dawek

 Liczbowym miernikiem tego jest tzw biologiczny okres półtrwania, tzn czas, w którym

stężenie antybiotyku zmniejsza się do połowy wartości wyjściowej Okres półtrwania np
benzylopenicylmy wynosi poniżej l godz , a gryzeofulwiny 18 godz Z tego powodu
benzylopenicylmę należy podawać co 4 godz, a gryzeofulwmę co 12-24 godz.

Objawy niepożądane
 Antybiotyki należą do najmniej toksycznych leków Są środkami o wybiórczej

toksyczności - znacznie większej w stosunku do komórek drobnoustrojów niż komórek
organizmu wyższego

 Mogą jednak wywoływać objawy niepożądane, które można podzielić na 3 podstawowe

grupy.
1) bezpośrednie działania toksyczne,
2) reakcje alergiczne,
3) dysbaktenozy i ich następstwa

PENICYLINY

 Penicyliny naturalne są to antybiotyki wytwarzane przez pleśń Penialltum notatum i

Penicillium chrysogenum.

 Zostały one odkryte przez Fleminga w 1928 r Jednak dopiero na początku II wojny

światowej udało się wyosobnić z przesączu tej pleśni penicylinę w takiej postaci, w której
można było stosować ją leczniczo Była to benzylopenicylina

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

8

 Niektóre penicyliny wchłaniają się z jelit, jednak większość z nich (poza

fenoksymetylopenicyliną, ampicyliną, piwmecylmamem i m ) jest rozkładana pod
wpływem kwasów i nie może być podawana doustnie

 Po podaniu pozajelitowym osiągają szybko duże stężenie, ale są szybko wydalane przez

nerki z moczem.

 W organizmie penicyliny są rozkładane przez enzym pemcylmazę

Zakres działania
 Penicyliny działają silnie bakteriobójczo głównie na drobnoustroje Gram-dodatme, jak

paciorkowce, maczugowce błonicy oraz niektóre Gram-ujemne, jak gonokoki,
meningokoki, krętki blade i m

 Niektóre z penicylin, np ampicylina, karbenicylina, mezlocylina i azlocyhna, należą do

antybiotyków o szerokim zakresie działania Poza drobnoustrojami Gram dodatnimi
działają również na takie drobnoustroje Gram-ujemne, jak pałeczka okręzmcy, enterokoki

Działanie niepożądane
 Penicyliny są antybiotykami o wyjątkowo małej toksyczności
 Współczynnik terapeutyczny benzylopenicyliny w stosunku do zakażenia pneumokokiem

wynosi ok 300 000, tzn , ze benzylopenicylina jest 300 000 razy bardziej toksyczna w
stosunku do tych drobnoustrojów niż do komórek organizmu człowieka

 Penicyliny odznaczają się natomiast silnymi właściwościami uczulającymi Wywołują

względnie często (u 3-10% leczonych) różnorodne odczyny uczuleniowe, od
róznopostaciowych zmian skórnych przez zmiany we krwi aż do wstrząsu
anafilaktycznego

 Po domięśniowym podaniu penicyliny prokainowej występuje niekiedy (1-3/1000) tzw

zespól Hoigne

 Zespół ten występuje w kilkanaście sekund do 3 minut po wstrzyknięciu preparatu, po

czym najczęściej samoistnie ustępuje

 Spowodowany jest on najprawdopodobniej mikrozatorami w naczyniach płuc i mózgu

przez cząsteczki złe rozpuszczalnego w płynach ustrojowych preparatu penicyliny
prokainowej

 Występuje wówczas niepokój, uczucie lęku przed śmiercią, zaburzenia świadomości,

widzenia i mowy

 Wystarczy wówczas podanie 10 mg diazepamu dla uspokojenia pagenta
 W celu upewnienia się, czy pagent nie jest uczulony na penicylinę, należy wykonać próbę

uczuleniową

 Obecnie stosujemy próbą ze spegalnym odczynnikiem penicyloilopolihzynowym

(Testarpen)

 Próba sródskórna polega na tym, ze wstrzykuje się srodskomie 0,1 0,2 ml roztworu

penicyliny zawierającej 400 10 000 j m /l ml

 Wykonanie próby z Testarpenem polega na środskornym wstrzyknięciu 0,1 ml roztworu

Testarpenu (jako próbą kontrolną stosuje się środskorne wstrzyknięcie 0,1 ml
izotonicznego chlorku sodowego)

 Wyniki próby odczytujemy po 60 min Jeśli w miejscu wstrzyknięcia pojawi się grudka

obrzękowa, przekraczająca średnicę l cm, uważa się próbę za dodatnią, co oznacza, ze
pagent uczulony jest na penicylinę

Zastosowanie
 Zakażenia gronkowcowe - ropnie, czyraki, zastrzały, ropowice, zapalenie szpiku,

posocznice

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

9

 Zakażenia paciorkowcowe - ropowice róża, ropnie, zastrzały anginy, posocznice, płonica

Zapalenie płuc pneumokokowe Zapalenia opon mózgowych menmgokokowe Rzezączka,
kiła

 Błonica, tężec, zgorzel gazowa, rozyca, wąglik, promienica
 Zakażenia dróg moczowych Zakażenia chirurgiczne, ginekologiczne i położnicze

wywołane przez beztlenowce

 Zakażenia wywołane przez pałeczkę ropy błękitnej

Benzylopenicylina (Penicillin G)
1. Penicillmum crystallisatum ,- penicylina krystaliczna (soi potasowa) - fiolki 100 000, 200

000, 600 000, l 000 000, 3 000 000 i 5 000 000 j m Podaje się głownie domięśniowo l 200
000 j m dziennie w 4-6 dawkach, rzadziej dożylnie w dawkach do 20 min j m (wlew
krótkotrwały) i do 10O min j m (wlew długotrwały)

2. Penicillin Sodium - soi sodowa penicyliny krystalicznej, fiolki 1,5 i lOmln j m ,

stosowanie j w

3. Penicillinum Crystalisatum-Natnum - soi sodowa penicyliny krystalicznej, fiolki 1,3 i 5

min j m , stosowanie j w.

4. Penicillmum procamicum - penicylina prokainowa, połączenie penicyliny z prokainą o

działaniu przedłużonym
Fiolki 600 000, l 200 000 i 2 400 000 j m Po podaniu pojedynczej dawki stężenie

baktenostatyczne utrzymuje się przez 24 godz Dawkowanie l 200 000 2 400 000 j m raz
dziennie

5. Debecylma (Retarpen) penicylina benzatynowa, połączenie benzylopenicylmy z

dibenzyloetylenodiammą Fiolki 600 000 i l 200000 j m Po podaniu pojedynczej dawki
stężenie baktenostatyczne utrzymuje się przez 10 14 dni Stosuje się średnio 1200000-
2400000 j m co 7 10 dni

6. Polbicilhnum - mieszanina penicyliny krystalicznej i prokainowej Fiolkj 400 000 i 800

000 j m Stosuje się raz dziennie w dawce 800 000-1 200 000 J m (nawet do 2 400 000 j
m )

Fenoksymetylopenicylina (Penicillin V)

V cylma (Ospen, V-penicillm) - tabletki 400 000, 500000 l 000000 11 500000 j m oraz
substancja do zawiesiny 200 000 j m /5 mi, 750 000 j m /5 mi, stosuje się 400 000-800
000 j m co 4-6 godz doustnie

Penicyliny izoksazolilowe (oksacylina, kloksacylina)
1. Syntarpen • kloksacylina, kapsulkj 0,25 i 0,5 g, fiolki 0,25 i 0,5 g Stosuje się doustnie lub

domięśniowo 4 razy dziennie po 0,5-1,0 g

2. Oxacillm (Oxacillin natnum) - oksacylina, kapsułki 0,25 g, fiolki 0,25 i 0,5 g Stosuje się

doustnie lub pozajelitowe (im lub i v ) co 6 godz 0,25-1,0 g

Aminopenicyliny (Ampicylina i Amoksycylina)
1. Ampicillm - kapsułki 0,25 i 0,5 g, fiolki 0,25, 0,5 i 1,0 g Stosuje się doustnie 1-2 kapsułki

co 4 godz. lub pozajelitowe ( m 11 v ) 0,5-2,0 g

2. PivampiciHm - piwampicylma, ester ampicyliny o lepszej wchłanialności z przewodu

pokarmowego Stosuje się 3-4 razy dziennie po l kapsułce 0,35 g lub 0,7 g

3. Amoxicilhne (Hiconal, Amotax, Amoxil, Amoxycyllin, Duomox, Apo-Amoxi, Ospamox)

- amoksycylina, kapsułki i tabletki 0,125, 0,25, 0,5, 0,75 i 1,0 g, ampułki 0,125 g/5 ml i
0,25 g/5 ml, substancja do zawiesiny 0,125 g/ 5 ml i 0,25 g/5 ml oraz granulat 0,125 g/5

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

10

ml, 0,25 g/5 ml i 0,375 g/5 ml. Stosuje się co 8 godz 0,25-0,5 g oraz i.m. lub lv 0,5-1,0 g
co 8 godz

Karbenicylina i jej pochodne
1. Carbenicillm - fiolki 1,0 g, stosuje się domięśniowo po 1,0 g co 6 godz przez 5-10 dni.
2. Carfecillin (Uticillm) - karfecylma, kwasooporny ester fenylowy karbenicylmy Łatwo

wchłania się z przewodu pokarmowego, a następnie hydrolizuje do karbenicylmy
Tabletki powleka-ne 0,25 i 0,5 g, stosuje się co 8 godz 0,5-1,0 g

3. Geopen - karyndacylma, kwasooporny ester indanylowy karbenicylmy Tabletki 0,5 g,

stosuje się 0,5-1,0 g co 6 godz

Wzmaganie efektywności penicylin i cefalosporyn przez inhibitory penicylinazy
 Większość penicylin rozkładają wytwarzane przez drobnoustroje penicylinazy (beta-

laktamazy)

 W wyniku intensywnych poszukiwań wykryto wiele swoistych inhibitorów beta-

laktamaz, niektóre z nich wywierają ponadto pewne działanie przeowbakteryjne.

 Do tych inhibitorów należą m.m.:
1. Kwas klawulanowy
2. Sulbaktam
3. Tazobaktam

W ciągu ostatnich lat wprowadzono do lecznictwa kilkanaście preparatów złożonych,
zawierających beta laktamy (penicyliny lub cefalosporyny) oraz inhibitory beta laktamaz

1. Augmentm (Amoksiklav) - fiolki 0,6 i 1,2 g, tabletki 0,375 i 0,625 g syrop 0,156 g/5ml i

0,312 g/5 mi, stosuje się co 8 godz 1-2 tabl oraz / v 1,2 g co 8 godz

2. Unasyn • tabletki 0,375 g, proszek do zawiesiny 0,25 g/5 mi oraz ampułki i fiolki 0,75,

1,5 i 3,0 g stosuje się doustnie co 12 godz 0,375 g oraz / m lub i.v 1,5-12,0 g na dobę w 2-
4 dawkach (co 6-12 godz)

3. Timentm - fiolki 1,6 i 3,2 g; stosujemy co 8 godz 3,2-5,2 g
4. Tazocm - fiolki 2,25 i 4,5 g, stosuje się i.v 4,5 g co 8 godz

CEFALOSPORYNY

 Cefalosporyny są, podobnie jak penicyliny, antybiotykami beta-laktamowymi (pochodne

kwasu aminocefalosporynowego).

 Są to antybiotyki o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego - działają

bakteriobójczo na drobnoustroje Gram-dodatnie i Gram-ujemne, tlenowce oraz (niektóre)
na beztlenowce.

Farmakokinetyka
 Cefaiosporyny łączą się z białkami krwi w bardzo różnym stopniu - od 10% (cefaleksyna)

do ponad 90% (ceftnakson)

 Na ogół są wydalane szybko przez nerki z moczem oraz niektóre (np cefamandol,

ceftnakson) również przez wątrobę z żółcią

Działania niepożądane
 Cefalosporyny są na ogół mało toksyczne
 Niektóre z I generacji (cefalorydyna i cefalotyna) działają nefrotoksycznie.

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

11

 Cefalosporyny podawane doustnie lub wydalane w większym stopniu z żółcią do jelit -

mogą wywoływać objawy dyspeptyczne

 Przy podawaniu pozajelitowym wywołują podrażnienie miejscowe i bolesność - nacieki

przy podaniu im lub zapalenie żył przy podawaniu / v.

Zastosowanie
 Zastosowanie cefalosporyn jest obecnie bardzo szerokie
 Stosuje się je m m w chemioprofilaktyce, tzn w zapobieganiu zakażeniom

pooperacyjnym, ran pourazowych, otwartych złamaniach i m

 Cefalosporyny są stosowane również w zakażeniach układu oddechowego, dróg

moczowych (Cefalosporyny II i III generacji), w zakażeniach chirurgicznych,
Ginekologicznych i położniczych (Cefalosporyny działające zwłaszcza na Baderoides
fragilis), w posocznicach oraz we wszystkich innych zakażeniach zagrażających życiu

 Stosuje się je w monoterapn lub niekiedy w skojarzeniu z antybiotykami

aminoglikozydowymi

Preparaty
I generacja
1. Sefril (Sefnl A, Cefradmum) - cefradyna kapsułki O 5 g, fiolki 1,0 g, granulat do

zawiesiny 0,25 g/5 ml Stosuje się doustnie im lub i v. 0,5-2,0 g co 6 godz

2. Keflm - cefalotyna, fiolki 1,0 g Stosuje się i v lub i m w dawce 1,0-3,0 g co 8 godz
3. Cefaleksyna (Cephalexm, Kefiex, Oracef) - cefaleksyna kapsułki 0,25 i 0,5 g, zawiesina

0,125 g/5 ml Stosuje się doustnie w dawce 0,25-1,0 g co 6 godz

4. Klefzol (Cefamezin, Biodroxil) - cefazolma, fiolki 0,25 i 1,0 g Stosuje się i m. lub i v w

dawce 0,5-1,0 g co 8-12 godz

5. Duracef - cefadroksyl, kapsułki 0,25 i 0,5 g, tabletki 1,0 g, granulat do zawiesiny 0,125

g/5ml, 0,25 g/5 ml i 0,5 g/5 ml Stosuje się doustnie 1,0-2,0 g w 1-2 dawkach.

II generaga
1. Pandor fCefacIor, Alfacet} - cefaklor, kapsułki 0,25 i 0,5 g, tabletki 0,375 i 0,75 g,

substanga do zawiesiny 0,125 g/5 ml i 0,25 g/5 ml Stosowany doustnie w dawce 0,5-1,0 g
co 6 8 godz

2. Tarcefandol (Mandol) - cefamandol Stosuje się im lub i v w ampułkach 0,5, l ó i 2,0 g w

dawce 0,5 2,0 g oraz fiolki 0,5 i 1,0 g co 6-8 godz

3. Biofuroxym (Biocefal, Zmacef) - cefuroksym Stosuje się i m lub i v w ampułkach 0,25,

0,75 i 1,5 g w dawce O 75 1,5 g co 6 8 godz

4. Bioracef (Zmnat) - ester acetoksyetylowy cefuroksymu , tabletki 0,125, O 25 i O 5 g,

granulat do zawiesiny 0,125 g/5 ml Stosuje się doustnie 0,25 0,5 g 2 razy dziennie

5. Monocid cefonicyd, fiolki 0,5, 1,0 i 10 g, stosuje się i v lub i m 0,5-2 g jeden raz dziennie
6. Precef • ceforanid, fiolki 0,5 i l g, stosuje się i m 11 v 0,5 l g dwa razy dziennie
7. Karbet lorakarbef, kaps 200 mg, l h przed lub 2 h po posiłku l kaps co 12 n

III generaga
1. Biotraxon (Longaceph, Lendacm, Rocephm) - ceftnakson, fiolki 0,25, 0,5 i 1,0 g do

wstrzyknięć i m oraz 0,25, 0,5, 1,0 i 2,0 g do wstrzyknięć i v stosuje się najczęściej w
dawce jednorazowej 1,0-4,0 g

2. Monaspor - cefsulodyna, fiolki 1,0 g Stosuje się i m lub i v w dawce 1,0-2,0 g 3 razy

dziennie

3. Biocefazon (Cefobid) cefoperazon, fiolki 0,5, 1,0 i 2,0g Stosuje się im lub i v 1,0-4,0 g co

12 godz

Wkład 2

Farmakologia - antybiotyki

12

4. Suprax - cefiksym. tabletki 0,2 i 0,<ł g, zawiesina 0,1 g/5 ml Stosuje się 0,4 g

jednorazowo lub w dwóch dawkach podzielonych

5. Tarcefoksym (Biotaksym, Claforan) cefotaksym, fiolki 0,5, 1,0 i 2,0 g Stosuje się im lub

i v w dawce 1,0-2,0 g co 6-8 godz

6. Biotum (Fortum, Biofort, Kefadim) - ceftazidym Fiolki 0,25. 0,5, 1,0 i 2,0 g Stosuje się

1,0 2,0 g co 8-i2 godz im lub i v

7. Moxalactam - latamoksef, fiolki 1,0 i 2,0 g Stosuje się i m lub iv 1,0 g co 8-12 godz

IV generaga
1. Cefprom -cefpirom, fiolki Ig/lOml i v
2. Axepim -cefepim, amp 0,5,1,0 i 2,0 g i v i/lub i m

MONOBAKTAMY

 Monobaktamy są nową grupą antybiotyków beta-laktamowych zbliżonych chemicznie do

penicylin, lecz mających układ jednopierscieniowy (monocykliczny) a nie
dwupierscieniowy jak penicyliny czy cefalosporyny

 Budowa ta warunkuje dużą stabilność i oporność na destrukcyjne działanie beta laktamaz
 Monobaktamy stosuje się głownie w zakażeniach dróg moczowych i oddechowych oraz

w posocznicach wywołanych drobnoustrojami Gram-ujemnymi

!
Preparat

Azactam - ampułki 0,5 i 1,0 g stosuje się i v 1,0-2,0 g co 6 12 godz oraz im 1,0 g co 8
godz

KARBAPENEMY

 Karbapenemy są nową grupą antybiotyków beta-laktamowych.
 Przedstawicielami tej grupy, wprowadzonymi do lecznictwa są imipenem, meropenem,

panipenem, cerumonam.

 Można powiedzieć, ze antybiotyki te łączą skuteczność przeciwbakteryjną penicylin w

stosunku do drobnoustrojów Gram-dodatnich, działanie przeciwbakteryjne
ammoglikozydów i nowych cefalosporyn w stosunku do drobnoustrojów Gram-ujemnych
oraz skuteczność klindamycyny lub metronidazolu w stosunku do beztlenowców
Preparaty

1. Tienam (Conet) - fiolki 1,0 g, stosuje się go w postaa wstrzyknięć i m oraz i v w dawce

dziennej 1,0-4,0 g podzielonej na 3-4 równe dawki co 6-8 godz

2. Meronem - meropenem, fiolki 0,5 i 1,0 g, stosuje się i.v 0,5-1,0 g co 8 godz