Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

ZESPÓŁ JELITA DRAŻLIWEGO

Zespół jelita drażliwego (inaczej określany jako „irritable bowel syndrome” (IBS), okrężnica drażliwa,
okrężnica spastyczna, zespół jelita nadwrażliwego ). To zaburzenie czynnościowe jelit, które objawia
się dyskomfortem lub bólem brzucha związanym z defekacją lub zmiana rytmu wypróżnieo, a sama
defekacja przebiega nieprawidłowo. Kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni. Najczęstszą
chorobą przewodu pokarmowego.

Przyczyna - Nie jest do kooca znana. U chorych nie wykazano zmian anatomicznych w jelitach
odpowiedzialnych za dolegliwości. Stwierdzono natomiast zaburzenia dotyczące czynności mięśni
gładkich jelita, wydzielania hormonów jelitowych i neuroprzekaźników. Ponadto występują
zaburzenia czucia trzewnego. Nieznany jest mechanizm obniżonego progu czucia bólu, który dotyczy
wyłącznie jelita. Wpływ mają czynniki psychiczne - jelito jako psychosomatyczne pole projekcyjne -
zwiększone dolegliwości po zdenerwowaniu i stresie. (Upraszczając można by napisad, że schorzenie
to jest spowodowane czynnościowymi zaburzeniami motoryki jelit, głównie na tle nerwowym.
Czynniki emocjonalne oraz niewłaściwa dieta mogą pogarszad stan chorego.) Przebieg IBS jest
przewlekły i nawracający. Zależnie od dominującego objawu może to byd postad biegunkowa, w
której dominuje zaparcie lub postad mieszana

Objawy:
-Bóle brzucha o charakterze stałym lub nawracającym. Ból kurczowy kłujący lub piekący, uczucie
ucisku w podbrzuszu, uczucie pełności, „przelewanie” i „przetaczanie” w brzuchu. Niekiedy
występuje stolec z domieszką szklistego śluzu (bez krwi).

-biegunki stolce maja charakter wodnisty lub półpłynny, Częste wypróżnianie po posiłkach lub stresie
psychicznym i godzinach porannych

-zaparcia stolce twrade. Po wypróznieniu wiele osób ma uczucie niepełnego wypróznienia.

-wdęcie brzucha

- nudności, wymioty, zgaga

-bóle głowy

- uczucie zmęczenia.

Rozpoznanie - Badanie stanu ogólnego pacjenta oraz stanu poszczególnych jego narządów nie
wykazują istotnych odchyleo od stanu prawidłowego. Na podstawie stwierdzenia typowych
objawów i wykluczenia chorób organicznych. Kryteria rzymskie III (pomagaja w rozpoznaniu). IBS
można rozpoznad wtedy gdy: Co najmniej 3 dni w miesiącu przez ostanie 3 miesiące występował
dyskomfort lub bóle brzucha które miały co najmniej 2 z następujących 3 cech: poprawa po
wypróżnieniu, początek dolegliwości związany ze zmianą wypróżnieo, początek dolegliwości związany
ze zmianą stolca.

Stres - Można łatwo wyeliminowad pożywienie wywołujące bolesne skurcze, jednak trudniej jest
zlikwidowad stres. Pomocna tutaj może okazad się psychoterapia, a nawet w razie potrzeby środki
przeciwdepresyjne. Ważne jest zrozumienie „niewinności” choroby - kłopoty z tą dolegliwością, chod
przykrą, nie mają wpływu na stan zdrowia pacjenta. Zespół jelita drażliwego nie wywołuje trwałych
uszkodzeo jelita, nie skraca długości życia (jak np. rak) i nie jest przyczyną poważnych powikłao (np.
krwawieo, jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego).

Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

Zalecenia żywieniowe

W OKRESIE WYSTĘPOWANIA BIEGUNEK - dietę łatwo strawną, niskotłuszczową, z ograniczeniem
błonnika (szczególnie jego nierozpuszczalnej frakcji). Błonnik nierozpuszczalny przyspiesza
perystaltykę i działa drażniąco na jelita. Aby zredukowad to nie pożądane w okresie biegunek,
działanie błonnika należy: dobierad w diecie delikatne warzywa i dojrzałe owoce, stosowad warzywa
gotowane, rozdrobnione, owoce spożywad bez skórki i pestek, najlepiej w postaci przecierów lub
soków, stosowad oczyszczone produkty zbożowe, Potrawy przyrządza się metodą gotowania w
wodzie, na parze, duszenia bez tłuszczu, pieczenia w folii lub w pergaminie. W diecie ogranicza się
tłuszcze, zwłaszcza zwierzęce (smalec, słonina, boczek), oraz tłuste mięsa, wędliny, podroby, tłuste
sery – żółte, topione. Z uwagi na ograniczenie błonnika w diecie, stosuje się wyłącznie pszenne
pieczywo (chleb, bułki, sucharki, wafle), drobne kasze (ryż, manna, kaszka kukurydziana, płatki
owsiane – ze względu na obecnośd w nich pektyn), drobne makarony.
Z diety należy wykluczyd pokarmy przyspieszające perystaltykę jelit. Razowe, grube kasze, ciemny ryż,
surowe warzywa i owoce ze skórką i pestkami. Pokarmy zawierające cukry , które wywołują procesy
fermentacyjne w jelitach: fruktozę – (miód, słodkie owoce, sokach), laktozę – ( występuje w mleku
słodkim; mleko słodkie można częściowo zastąpid jogurtem, procesy fermentacyjne w jelitach może
wywoład również sorbitol – słodka substancja występująca w produktach takich jak : guma do żucia,
galaretkowate słodycze, dietetyczne, dżemy, czekolady, słodziki sorbitolowe; Kwaśne owoce i
warzywa (bogate w kwasy organiczne). Napoje i dania zimne, słone, pikantne. Ostre przyprawy
(pieprz, ostra papryka, chili, ocet, musztarda ). Wody mineralne gazowane. Tłuszcze, szczególnie
zwierzęce (smalec, słonina, boczek). Używki: kawę prawdziwą, alkohol. Mięsa przerośnięte tkanką
łączną (ścięgna, powięzi, błony). Białko tych mięs wzmaga skurcze jelit. Warzywa i owoce wzdymające
(kapusta, kalafiory, groch, fasola, soja, soczewica, pory, cebula, czosnek, ogórki, gruszki, czereśnie,
śliwki oraz buraki i paprykę ze względu na działanie rozwalniające).

Wskazane jest - chude mięso ( drób, chuda wołowina, cielęcina, królik ); chude ryby ( dorsz, sandacz,
morszczuk, lin, szczupak. Warzywa i owoce dozwolone w diecie to: marchew, pietruszka, seler,
ziemniaki, cukinia, kabaczki, patisony, pomidory bez skórki, zielona sałata w ograniczonej ilości,
jabłka, banany, owoce jagodowe w postaci przecierów.

W diecie należy uwzględnid produkty obniżające perystaltykę jelit: Mąka ziemniaczana (kisiele).
Żelatyna (galaretki owocowe, mięsne). Napoje garbnikowe (mocna gorzka herbata, napar z suszonych
czarnych jagód, kakao gorzkie na wodzie, czerwone wino wytrawne). Warzywa i owoce bogate w
błonnik rozpuszczalny – pektyny (marchew, dynia, jabłko tarte, banany). Pektyny mają zdolnośd
absorbowania wody, dzięki czemu mają zastosowanie w leczeniu biegunek. Ryż (kleiki z ryżu, ryż z
jabłkami, ryż z warzywami takimi jak marchew, pietruszka, seler). Napoje i dania gorące. Suche
pożywienie. Należy również pamiętad o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów (2 – 3 litry na dobę),
aby nie dopuścid do odwodnienia organizmu. Mogą to byd: nie gazowana woda mineralna, mocna
gorzka herbata (jeśli pacjent toleruje), napar z rumianku, mięty, suszonych czarnych jagód.

PRZYKŁADOWY JADŁOSPIS W BIEGUNCE: I ŚNIADANIE- Pieczywo pszenne, omlet na parze, pomidor
bez skórki, napar z suszonych czarnych jagód. II ŚNIADANIE - Galaretka z bananami, biszkopty. OBIAD
- Zupa jarzynowa przetarta z grzankami, ryż na sypko, pulpety z cielęciny, marchewka gotowana,
woda z czerwonym winem wytrawnym. PODWIECZOREK - Surowe jabłko tarte, wafle. KOLACJA -
Pieczywo pszenne, galaretka drobiowa, sok przecierowy rozcieoczony.

Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

DIETA W OKRESIE WYSTĘPOWANIA ZAPARD - W postaci zaparciowej zespołu jelita nadwrażliwego
dieta zależy od rodzaju zapard.
W zaparciach atonicznych, stosuje się dietę bogatoresztkową obfitującą w błonnik pokarmowy,
zwłaszcza jego nierozpuszczalną frakcję ( celulozy, hemicelulozy, ligniny ). Dieta powinna zawierad 30
– 50g błonnika. Wskazane - otręby pszenne, grube kasze, ciemny ryż, pieczywo razowe, buraki,
papryka, kiszona kapusta, owoce zawierające drobne pestki (maliny, truskawki, porzeczki, agrest).
Suszone owoce, zwłaszcza śliwki, morele, rodzynki. Korzystne działanie na perystaltykę jelit mają
również, esencjonalne buliony, rosoły, jogurt, kefir, śmietanka, kompoty z suszonych śliwek, soki
owocowe, wody mineralne, siemię lniane, potrawy ostro przyprawione, zimne napoje. Potrawy mogą
byd przyrządzane różnymi metodami (gotowanie, duszenie, pieczenie, smażenie).

JADŁOSPIS W ZAPARCIU ATONICZNYM - I ŚNIADANIE - Woda przegotowana z miodem na czczo,
Pieczywo razowe z masłem, szynka, sałatka z papryki czerwonej, cebuli i jabłka z olejem. II ŚNIADANIE
- Koktajl z kefiru i malin, drożdżówka. OBIAD - Barszcz czerwony z ziemniakami, kasza gryczana, gulasz
z indyka, surówka z kiszonej kapusty, kompot z suszonych śliwek. PODWIECZOREK - Jogurt naturalny
z musli z suszonymi owocami. KOLACJA - Pieczywo razowe z masłem, jajecznica z pomidorami, woda
przegotowana z miodem.

W zaparciach spastycznych, kiedy występują stany skurczowe oraz zapalne jelit, a także wzdęcia,
obowiązuje dieta łatwo strawna z ograniczeniem błonnika w postaci surowej. Błonnik podaje się w
postaci warzyw i owoców gotowanych i rozdrobnionych oraz w postaci przecierów i surowych soków.
Można stosowad namoczone suszone śliwki (szczególnie na czczo). Z diety wyłącza się produkty
zawierające błonnik nierozpuszczalny; pieczywo razowe, grube kasze (gryczana, pęczak), otręby
pszenne, warzywa i owoce w postaci surowej. Stosuje się pieczywo pszenne, jasne, czerstwe. Zaleca
się produkty wzmagające procesy fermentacyjne w jelitach (cukier buraczany, cukier mleczny, woda z
miodem, soki owocowe, warzywne, zsiadłe mleko, jogurt, kefir). Korzystnie działają tłuszcze łatwo
strawne takie jak masło czy oliwa, podawane na czczo. Ułatwiają one przesuwanie się mas kałowych
w jelitach. Należy ograniczyd spożycie mięs bogatych w tkankę łączną , gdyż białko tych mięs
wzmaga skurcze jelit. Wskazane jest chude mięso (cielęcina, chuda wołowina, drób, królik), oraz
chude ryby (dorsz, sandacz, szczupak, morszczuk, lin). Ogranicza się używki: mocną kawę, herbatę
(zawierają one kofeinę i teinę, które zwiększają kurczliwośd mięśniówki jelita cienkiego i grubego,
nasilając dolegliwości), z tego samego powodu ogranicza się alkohol. Nie należy pid napojów
gazowanych, (przyspieszają one perystaltykę jelit, są również przyczyną gromadzenia się nadmiernej
ilości gazów w przewodzie pokarmowym). Z diety wyklucza się warzywa i owoce wzdymające
(kapusta, groch, cebula, pory, ogórki, czosnek, gruszki, czereśnie, śliwki ). Nie należy jeśd produktów o
działaniu zapierającym (ryż, mąka ziemniaczana, żelatyna, czekolada). Posiłki należy spożywad w
spokojnej atmosferze, bez pośpiechu .Należy jeśd posiłki mniejsze objętościowo, ale za to częściej (4
–5 razy dziennie). Należy pamiętad o wypijaniu odpowiedniej ilości płynów 1,5 – 2l dziennie najlepiej
w postaci niegazowanej wody mineralnej, soku jabłkowego, winogronowego, kefiru.
JADŁOSPIS W ZAPARCIU SPASTYCZNYM - I ŚNIADANIE - Pieczywo pszenne z masłem, szynka
drobiowa, sałatka jarzynowa z olejem, herbata z miodem i cytryną. II ŚNIADANIE - Jabłko pieczone z
dżemem, biszkopty, woda mineralna nie gazowana. OBIAD - Zupa pomidorowa z makaronem,
ziemniaki puree, pulpety z kurczaka, buraczki, kompot morelowy przetarty. PODWIECZOREK -
Jogurt owocowy. KOLACJA - Pieczywo pszenne z masłem, papryka faszerowana mięsem i warzywami,
napój z kefiru i koperku.

Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

Zespół złego wchłaniania - Oznacza zaburzenia przyswajania składników odżywczych w jelicie
cienkim, spowodowane nieprawidłowym trawieniem lub wchłanianiem pokarmów. Efektem tych
zaburzeo jest z reguły niska masa ciała oraz niedobory różnych związków, witamin i minerałów.
Zespół złego wchłaniania występuje wtedy gdy dochodzi do zniszczenia kosmków jelitowych przez
szkodliwą substancję wprowadzoną do organizmu. Może wystąpid u człowieka w każdym wieku, ale
najczęściej u dzieci gdyż ich bariera ochronna błony śluzowej jelit jest niedojrzała i występuje większa
przepuszczalnośd antygenów w pokarmowych. Na zespół chorobowy składa się Nieprawidłowe
trawienie, Nieprawidłowe wchłanianie, Nieprawidłowa motoryka jelit.
Najczęściej występujące objawy zespołu złego wchłaniania to
-biegunka, (niewchłonięte węglowodany ulegają fermentacji),
-tłuste, ciemne stolce, (z powodu niewchłaniania tłuszczów),

-zaparcia,

-sucha skóra,
-uczucie zmęczenia, depresja,
-trudności z koncentracją,

-skurcze lub / i osłabienie mięśni,

-skłonnośd do siniaków,

-wypadanie włosów z głowy,
-nagła utrata masy ciała oraz zaburzenia widzenia, zwłaszcza nocą.

-Może się także pojawid dyskomfort w jamie brzusznej.
-Anemia, zapalenie jamy ustnej, neuropatia (z powodu gorszego wchłaniania witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach).

Rozpoznanie - biegunka, tłuszczowe stolce; utrata masy ciała; wyników badao biochemicznych
(morfologia, wapo, albuminy,prealbumina, transferyna i całkowita liczba limfocytów w mm3-
pozwalają ocenid stopieo niedożywienia). Metodą pomocną jest też badanie kału na zawartośd
tłuszczu. Bardziej skomplikowane badania, to m.in. endoskopia, biopsja, test oddechowy z laktozą,
USG, badania z kontrastem

Zalecenia żywieniowe - Najpierw ustalid stopieo niedożywienia. Uzupełnianie niedoborów
składników odżywczych, witamin, mikro i makroelementów pozajelitowo. Osoby z objawami zespołu
złego wchłaniania i zanikiem kosmków jelita cienkiego nie związanym z celiakią, powinny również na
pewien czas stosowad dietę bezglutenową. W skrajnym niedożywieniu konieczne jest żywienie
pozajelitowe.

Celiakia - Dieta bezglutenowa. Zwiększyd podaż błonnika, witamin z grupy B, żelaza przez zwiększenie
spożycia owoców, warzyw i roślin strączkowych. Jadłospis należy też wzbogacid o ryż pełnoziarnisty,
kaszę gryczaną, są to dobre źródła węglowodanów, których w diecie bezglutenowej na ogół jest zbyt
mało.

Nietolerancja laktozy - W przebiegu zaburzeo wchłaniania – na tle uszkodzenia mikrokosmków
często dochodzi do zmniejszenia wydzielania dwusacharydaz jelitowych i w następstwie do
nietolerancji laktozy i sacharozy. Wyraża się to biegunką fermentacyjną (sekrecyjną). Leczenie
dietetyczne nietolerancji dwucuktów polega na wyelminowaniu danego dwucukru z diety. Należy
ograniczyd podaż laktozy w diecie lub zastąpienie je alternatywnymi składnikami odżywczymi ze
szczególnym uwzględnieniem wapnia. Osoby które źle reagują nawet na bardzo małe ilości laktozy

Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

należy zwrócid uwagę na ukryte źródła tego cukru np. w margarynie pieczywie, słodyczach. Pacjenci
zażywający sulfasalazynę i preparaty enzymów trzustkowych powinni stosowad dietę bogatą w
foliany (leki te hamują wchłanianie foolianów).

Dieta bezlaktozowa - zakaz spożywania: świeżego mleka, maślanki, słodkiej śmietany, bitej śmietany,
kremów na bazie mleka lub śmietany, lodów, tortów, czekolady, budyniu, ptasiego mleczka,
majonezu, naleśników, niektórych sucharów i herbatników oraz ciastek maślanych. Laktoza jest także
zawarta w otoczkach wielu leków (drażetek) oraz w syropach, a także w licznych produktach
zawierających w swoim składzie mleko w proszku. Należy starannie czytad etykiety ze składem
produktu! Diecie bez laktozy musi mied zapewnioną odpowiednią podaż wapnia, nie należy więc
całkowicie rezygnowad z nabiału. Większośd osób z nietolerancją laktozy dobrze toleruje kwaśne
mleko, kefiry i jogurty – zawarte w nich żywe kultury bakterii same produkują enzym laktazę, co
poprawia tolerancję tych produktów. Dozwolone (w rozsądnych ilościach) są także: kwaśne sery
białe, sery żółte oraz przetwory na bazie mleka sojowego. Alternatywnymi źródłami dużej ilości
wapnia są (oprócz sera żółtego i mleka sojowego): ryby (zwłaszcza szprotki), warzywa strączkowe (np.
fasola), orzechy, migdały, żółtka jaj.

Żywienie pozajelitowe - Żywienie pozajelitowe to dostarczenie wszystkich niezbędnych do życia
składników odżywczych, normalnie wchłanianych z przewodu pokarmowego, bezpośrednio do
układu krwionośnego - z pominięciem przewodu pokarmowego. Poprzez żyły obwodowe po
uzyskaniu dostępu dożylnego za pomocą wenflonu lub poprzez żyłę główną przy pomocy specjalnie
założonego cewnika. Mieszanki do żywienia pozajelitowego, a szczególnie do całkowitego żywienia
pozajelitowego, muszą dostarczad organizmowi wszystkich niezbędnych do życia elementów. Gotowa
mieszanka musi zatem zawierad: węglowodany, tłuszcze (w postaci emulsji), aminokwasy, wodę,
elektrolity oraz pierwiastki śladowe. Należy zachowad odpowiednie proporcje kaloryczności w
podanym pokarmie – przyjmuje się, że podana ilośd węglowodanów i tłuszczu powinna zaspokoid w
pełni potrzeby energetyczne chorego, tak, żeby aminokwasy nie były zużywane jako substrat
energetyczny. Energia pochodząca z tłuszczu powinna stanowid 20-40% całkowitej energii
uzyskiwanej z porcji pokarmu. Emulsje tłuszczowe były dawane oddzielnie, ale w ostatnich czasach
coraz bardziej powszechne staje się łączenie roztoworu glukozy, białek i tłuszczów podawanych "trzy
w jednym".

Węglowodany - (Najlepszym i najczęściej stosowanym źródłem węglowodanów jest roztwór) glukozy.
W całkowitym żywieniu pozajelitowym, dorosłemu człowiekowi należy podad ok. 500-600g glukozy
na dobę. Energia pochodząca z węglowodanów powinna stanowid 60-80%.

Tłuszcze - Energia pochodząca z tłuszczu -20-40%. W skład emulsji tłuszczowych do żywienia
pozajelitowego wchodzą między innymi: kwas linolenowy, kwas eikozapentaenowy, kwas linolowy,
kwas arachidonowy, kwas oleinowy oraz kwasy nasycone takie jak: kwas palmitynowy, kwas
stearynowy, kwas mirystynowy i kwas laurynowy. Substancje te pozyskuje się z naturalnych olejów
roślinnych i zwierzęcych.

Aminokwasy - Stosuje się roztwory wyłącznie syntetycznych L-aminokwasów. W składzie mieszaniny
znajduje się najczęściej 18 aminokwasów w ilościach i proporcjach takich jak w białku ustrojowym lub
białku o dużej wartości biologicznej np. jaja kurzego.
Elektrolity i pierwiastki śladowe - Podaje się wszystkie niezbędne do życia pierwiastki, najczęściej w
postaci soli. Elektrolity: NaCl, KCl, MgSO4, CaCl2, fosforany (np. glicerofosforan sodu lub KH2PO4 +
Na2PO4). Pierwiastki śladowe: Fe, Zn, Cu, Mn, Mo, Se, Cr, F, I. Dodaje się również witaminy
rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie.

Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

Woda - Używa się wyłącznie wody do wstrzyknięd, spełniającej wszystkie wymagania płynów
infuzyjnych. Woda musi byd podana w ilości wystarczającej do pokrycia wszystkich potrzeb:
wytwarzania moczu, ewentualnej biegunki i wymiotów czy gorączki (podaje się dodatkowe 360ml na
każdy 1°C gorączki).

Robaczyce:

Pasożyty - Organizmy żyjące w ustroju innego żywiciela i wykorzystują go dla swojego. Ich obecnośd
w przewodzie pokarmowym powoduje wykorzystywanie przez pasożyty pewnych składników
pokarmowych żywiciela, zatruwanie ustroju żywiciela produktami przemiany materii, uszkodzenie
narządów miąższowych, powstawanie zakażeo bakteryjnych w miejscu uszkodzenia narządu,
działanie alergizujące na ustrój żywiciela. Pasożyty powodują dolegliwości miejscowe z przewodu
pokarmowego oraz dolegliwości ogólne.

Tasiemczyca - Jest to pasożytnicze zakażenie przewodu pokarmowego przez tasiemca.
Tasiemczyca jest chorobą odzwierzęcą; do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, poprzez spożycie
mięsa zawierającego postacie przetrwalnikowe pasożyta, tak zwane wągry. Pośrednikami w rozwoju
tasiemca są zwierzęta: bydło dla tasiemca nieuzbrojonego, świnie dla tasiemca uzbrojonego oraz ryby
dla bruzdogłowca szerokiego. W jelicie człowieka wągry przekształcają się w postacie dojrzałe.
Wydalane z kałem fragmenty ciała tasiemca (człony) zawierają jaja, którymi mogą zarazid się
zwierzęta. Jeśli człowiek połknie jaja tasiemca, np. wraz z zanieczyszczoną kałem ludzkim wodą lub
żywnością, sam stanie się żywicielem pośrednim. Objawy: osłabienie, chudnięcie, nudności, wymioty,
bóle brzucha, biegunka, Zaparcia. Przed zakażeniem chroni spożywanie mięsa tylko z pewnych źródeł,
podlegającego kontroli weterynaryjnej. Nie powinno się jeśd surowego ani niedogotowanego mięsa.
Poza tym obowiązują ogólne zasady higieny osobistej i utrzymywania czystości w domu. Rozpoznanie
- Wykonuje się badanie kału na obecnośd pasożytów. Dieta nie ma znaczenia. Leczenie
farmakologiczne Cestodin lub yomesan.

Glistnica - Jest to jedna z najczęstszych chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego. Wywołana
jest przez zakażenie jelita ludzkiego glistą ludzką. W jelicie z jajeczka wykluwają się larwy które
przedostają się do naczyo krwionośnych, stamtąd do wątroby i krążenia płucnego. Rosnące larwy
rozrywają naczynia krwionośne płuc i przechodzą przez oskrzela i tchawicę do jamy ustnej. Po
ponownym przedostaniu się do przewodu pokarmowego rozwija się w formie dojrzałych robaków.
Człowiek zakaża się przez spożycie pokarmów zanieczyszczonych jajeczkami z larwami. Jaja pasożyta
znajdują się zwykle w kale innego żywiciela. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową przez
połknięcie jaj, zazwyczaj przez spożywanie niemytych warzyw z pól nawożonych nawozem
naturalnym. Charakterystyczne objawy u dzieci: wzmożona pobudliwośd nerwowa; bóle brzucha i
wymioty; zmiany skórne - świąd skóry, pokrzywki, wypryski; zapalenie spojówek; napady astmy
oskrzelowej. Z czasem może dojśd do zahamowania wzrostu i niedoboru masy ciała. Jak zapobiegad
glistnicy: przestrzegając podstawowych zasad higieny osobistej i żywienia; myjąc jarzyny i owoce
przeznaczone do spożycia; poprzez picie przegotowanej wody; uczulając dzieci aby myły ręce przed
jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety; odrobaczanie
domowych zwierząt. Do zakażenia glistą ludzką dochodzi: za pośrednictwem środowiska
zewnętrznego (gleba, woda); spożywając niedokładnie umyte surowe warzywa i owoce; dzieci w
czasie zabawy – bawiąc się np. w piaskownicy i biorąc brudna łopatkę do ust; dorośli przy pracach w
polu i ogrodzie; przez kontakt ze zwierzętami. Rozpoznanie: badanie kału na obecnośd jaj pasożytów.

Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

Przy dolegliwościach płucnych wykonuje się zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej. Dieta nie ma
znaczenia dla skuteczności terapii. Leczenie prowadzi się w domu. Jego celem jest eliminacja
pasożytów z organizmu. farmakoterapia - albendazol, mebendazol, pyrantel. Po 2 tygodniach
sprawdza się skutecznośd leczenia, badając kał. W razie niepowodzenia, kurację się powtarza.

Owsica - Owsica, enterobioza- choroba bardzo rozpowszechniona. W Polsce miewa z nią kontakt ok.
co 3 dziecko w wieku 7–14 lat, nierzadko zdarza się u dorosłych. Występując w rodzinie owsica
przenosi się często na wszystkich domowników. Owsicę wywołuje zakażenie drobnym nicieniem o
nazwie - owsik ludzki; dostaje się do organizmu człowieka przez połknięcie, wdychanie jaj lub nawet
wskutek wniknięcia larw w fałdy skóry, które znajdują się wokół odbytu. drogą pokarmową, po Jaja
owsiki dostają się zjedzeniu zakażonego pokarmu (niemyte warzywa i owoce), wkładanie brudnych
rąk do ust (np. po kontakcie z piaskiem, ziemią, po wyjściu z toalety). Jaja mogą się dostawad się do
produktów spożywczych również wraz z kurzem. Najczęściej występuje swędzenie okolic odbytu,
szczególnie w nocy (tam składane są jaja owsików, co wywołuje świąd), niepokój bez powodu i
podniecenie (zgrzytanie zębów), bezsennośd, brak apetytu. Jeśli pojawia się ból to jego przyczyną
jest wtórne zakażenie bakteryjne i martwica śluzówki co odsłania zakooczenia nerwowe. Owsicę
rozpoznaje się poprzez badanie kału – na obecnośd jaj, a w ciężkich przypadkach na obecnośd samic.
Jest to tzw. test taśmy celofanowej. Dotknięcie lepką stroną taśmy celofanowej okolic odbytu
powoduje przywarcie do niej jaj. Leczenie owsicy – Albendazol; kontrolą lekarza stosuje się
pojedynczą dawkę mebendazolu i pirantelu. Ponadto stosuje się dietę ubogą w węglowodany proste i
bogatą w błonnik. Zabronione: NAPOJE-Wszystkie słodzone cukrem tj pepsi, coca cola, Kakao
naturalne, Tłuste mleko. PIECZYWO-Wybieki z dodatkiem cukru, Chleb na miodzie, Bułki maślane,
Biszkopty, Babki drożdżowe, Ciasta. DODATKI DO PIECZYWA-Miód. Dżem, marmolady. Dozwolone:
Pomocny może byd czosnek, kiszona kapusta, sok z kiszonej kapusty, sok z czerwonych buraków.
Cenionym niegdyś preparatem w walce z owsicą, była pasta ze świeżych, zmielonych pestek dyni.
Maślanka kawa zbożowa, soki owocowe. Pieczywo z pełnego ziarna, bułki graham. Grube kasze.
Warzywa świeże i mrożone, buraki, papryka, pomidory, marchew dynia, szpinak sałata. Owoce
świeże, orzechy.

Lambioza - choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego wywoływana inwazją wiciowców. Pasozyt
doprowadza do powstania zmian zapalnych w dwunastnicy, jelicie cienkim oraz drogach żółciowych.
Sposób zakażenia-Drogą pokarmową przez picie wody i spożywanie pokarmów zakażonych cystami.
W dwunastnicy lambie wydostają się z cyst i rozmnażają. Objawy: bóle w prawym podżebrzu,
nudności, skłonności do wymiotów, zaparcia. Objawy neyrowegetatywne tj. kołatanie serca, bóle
głowy, rozdrażnienie (jedynie częśd zarażonych odczuwa dolegliwości). Diagnostyka: badanie kału na
obecnośc cyst albo żywych poruszający się lamblii w świeżo oddanym stolcu lub świeżo uzyskanej
żółci. Leczenie: Metronidazol, po kuracji badanie materiału, w razie stwierdzenia lamblii powtarza się
kurację tynidazol.

Włośnica - Włośnie kręte występują w surowym mięsie świni lub dzika. W mięśniach tych zwierząt
znajdują się żywe otorbione larwy włośni. Człowiek zaraża się, jedząc surową lub niedogotowaną,
zakażoną nicieniami lub ich larwami wieprzowinę lub dziczyznę, a także jedząc wędliny wędzone w
zbyt niskiej temperaturze. Nie można zarazid się od chorego człowieka. Po przedostaniu się do
przewodu pokarmowego człowieka osiedlają się w kosmkach jelita cienkiego. Larwy przedostają się
do krwioobiegu i umiejscawiają w różnych mięśniach szkieletowych. Objawy: Związane z reakcją
alergiczną na zakażenie larwami. W czasie osiedlania się larw w mięśniach pojawia się obrzęk twarzy,

Żywienie kliniczne

08.11.2010r.

semestr V

bóle twarzy, bóle mięśni, eozynofilia we krwi. Rozpoznanie: gorączka, nudności, wymioty, bieguka
(te objawy mogą nastąpid kilka godzin po zjedzeniu mięsa. Później obrzęk na twarzy i powiekach,
Bóle mięsni (w czasie wędrówki przez mięsnie). Leczenie: Tiabendazol- działa na formy dojrzałe
włosienniecy i larwy w mięśniach. Jodek dwutiazaniny oraz pochodne piperazyny- działają na włośnie
w jelicie. Dieta nie ma znaczenia dla skuteczności terapii.

Węgorzyca - WĘGOREK JELITOWY - Węgorek jelitowy bytuje w organizmie człowieka, owiec, świo,
bydła, żab, psów, a nawet w roślinach. Jak się zarażamy węgorkiem? Zarażenie człowieka następuje
przez zetknięcie i przenikanie przez skórę nitkowatych inwazyjnych larw pasożyta. Po wniknięciu
przez skórę larwa węgorka z krwią przedostaje się do serca, następnie do płuc, tchawicy, gardła,
gdzie zostaje połknięta i przez przełyk, żołądek przechodzi do jelita cienkiego. Objawy chorobowe
węgorczycy: Obrzęk, zaczerwienienie i bolesnośd w miejscu wniknięcia larwy, objawy zapalne
tchawicy, oskrzeli i płuc, bezsennośd, drażliwośd, brak apetytu, bóle brzucha, biegunka, anemia,
spadek masy ciała, aż do ciężkiego wyniszczenia organizmu. Rozpoznanie choroby:
Rozpoznanie węgorczycy opiera się na wykryciu larw w kale, ślinie, moczu czy treści dwunastniczej.
Leczenie węgorzycy: Albendazol, bądź Iwermektyna. Profilaktyka: Należy przestrzegad higieny
osobistej, ochraniad skórę przy roboczym kontakcie z glebą.