Biegunki ciel

ą

t

przyczyny, zapobieganie, leczenie

2.01.2012

WYMIANA PŁYNÓW

W PRZEWODZIE POKARMOWYM BYDŁA

Ś

LINA-PRZEDŻOŁĄDKI

(50-180 l/dobę)

SOK

Ż

OŁĄDKOWY

WODA

(30-50 l/dobę) ŻÓŁĆ

WYPITA

(4-5 l/dobę)

(50-120 l)

SOK TRZUSTKOWY

(2-3 l/dobę)

SOK JELITOWY

(?)

KAŁ

7-15 L)

WODA ABSORBOWANA

(130-340 l/dobę)

Ogromne objętości płynów przepływających

przez ściany przewodu pokarmowego

wymagają udziału prostych i „oszczędnych

energetycznie” mechanizmów transportu

(dyfuzja, dyfuzja ułatwiona, itp.).

Aby te mechanizmy funkcjonowały,

konieczna jest wysoka stabilność warunków

w poszczególnych odcinkach jelit

(homeostaza)

TRAWIENIE I ABSORPCJA W RÓ

Ż

NYCH

ODCINKACH PRZEWODU POKARMOWEGO

CIEL

Ę

CIA (

za Demigne C., Remesy C. i Chartier F. , INRA)

Odcinek przewodu
pokarmowego

Sytuacja normalna

Biegunka

Podaż płynu
nawadniającego

Trawieniec

- ścinanie kazeiny
- opróżnianie normalne

- ścinanie często upośledzone
- motoryka zaburzona (tendencja do
blokady opróżniania trawieńca

ś

cinanie bez przeszkód

opróżnianie łatwe (sprzyja
mu propionian)

Jelito czcze

- intensywna absorpcja wody
- hydroliza laktozy
- absorpcja glukozy i galaktozy
- hydroliza białek
- absorpcja aminokwasów
- hydroliza lipidów
- absorpcja kwasów tłuszczowych
-absorpcja sodu (sprzyja jej
absorpcja glukozy, galaktozy i
niektórych aminokwasów)
- absorpcja potasu

- sekrecja wody
- zmniejszenie hydrolizy laktozy
- możliwa absorpcja glukozy i galaktozy
- sekrecja sodu
- sekrecja wodorowęglanu

- absorpcja glukozy,
aminokwasów i octanu
sprzyja absorpcji sodu, więc
i wody
- absorpcja potasu
- absorpcja chloru

Jelito biodrowe

-słabsza czynność hydrolityczna i
absorpcyjna
- absorpcja chloru (wraz z sodem)

- sekrecja wody i elektrolitów

- absorpcja chloru, octanu i
sodu (absorpcja wody)

Okrężnica

- metabolizm flory bakteryjnej
(produkcja lotnych kwasów
tłuszczowych)
- absorpcja lotnych kwasów
tłuszczowych
mogących poprawić absorpcję
sodu i wody

- zachwiana flora bakteryjna i motoryka
- absorpcja sodu i wody zwiększona, ale
nie kompensuje strat w jelicie cienkim

- możliwa absorpcja octanu
(jeżeli absorpcja w jelicie
cienkim była niepełna), co
może zwiększać absorpcję
sodu i wody)

Biegunka u ciel

ą

t

Najważniejsze przyczyny

biegunek cieląt

Przyczyna

Wiek najczęściej chorujących cieląt

Zmiana pokarmu

Po przeniesieniu do cielętnika

Niedobór wapnia w mleku

2 dzień - ....

Enterotoksyczna Escherichia coli

Od urodzenia do 3-5 dnia życia

Rotawirusy

4-10 dzień życia

Coronawirusy

10-30 dni życia

Cryptosporidium sp.

7-14 dni życia

Salmonella sp.

powyżej 1 tygodnia życia, zwykle kilkutygodniowe

Ad.III.2.

Najwa

ż

niejsze infekcyjne

przyczyny biegunek ciel

ą

t-

noworodków

Czynik infekcyjny

Wiek najcz

ęś

ciej

choruj

ą

cych ciel

ą

t

Enterotoksyczna
Escherichia coli

Od urodzenia do 3-5 dnia

ż

ycia

Rotawirusy

4-10 dzie

ń ż

ycia

Coronawirusy

10-30 dni

ż

ycia

Cryptosporidium sp.

7-14 dni

ż

ycia

Salmonella sp.

powy

ż

ej 1 tygodnia

ż

ycia

INFEKCYJNE CZYNNIKI

RYZYKA BIEGUNEK U CIELĄT

Bakteryjne

Wirusowe

Pierwotniacze

Eschericha coli –(ETEC,
EHEC, EPEC)
Salmonella typhimurium
S.dublin, S.newport
Campylobacter jejuni
C. fecalis
Clostridium perfringens
typ A, C
C.sordelli
Klebsiella sp.

Rotawirus serogrupa A
(dominujące)
Rotawirus serogrupa B
(rzadko)
Coronawirus
Parvowirus
Caliciwirus
Breda wirus
BVDV

Cryptosporidium

spp.(muris?)

Eimeria spp.

Giardia spp.

Ostra biegunka

stanowi w 75% przyczyn

ę ś

miertelno

ś

ci

ciel

ą

t do 3 tygodnia

ż

ycia

Przewlekła biegunka

najcz

ęś

ciej wskutek niedostatecznej jako

ś

ci

preparatów mlekozast

ę

pczych

RÓŻNE CZYNNIKI

BIEGUNKOTWÓRCZE POWODUJĄ

NASILENIE SEKRECJI I / LUB

OSŁABIENIE ABSORPCJI

Homeostaza :

-prawidłowa motoryka, tra-

absorpcja> sekrecja

wienie i konsystencja kału

Biegunki wirusowe :

zwiększenie objętości

Osłabienie absorpcji

płynu w świetle jelit, zabu-

Biegunki bakteryjne:

rzenia trawienia,

Nasilenie sekrecji

przyspieszenie perystaltyki

biegunka

Mechanizm ataku na błon

ę

i uruchamiania

hipersekrecji przez eterotoksyn

ę

LT E.coli

Etapy powstawania biegunki indukowanej

przez enterotoksyny

Powinowactwo wirusów do enterocytów

Sposoby

atakowania

błony

ś

luzowej

przez wirusy

biegunkowe

i skutki

przechorowania

Po prawej prawidłowa błona

ś

l. jelita cienkiego

ciel

ę

cia, po lewej po przechorowaniu

kryptosporidiozy

Obkurczanie si

ę

kosmków ze złuszczonym

nabłonkiem – skurcz muscularis mucosae

stymulowany przez prostaglandyny prozapalne

Oddziaływanie cytokin prozapalnych i cAMP

na przepuszczalno

ść

błony

ś

luzowej jelit

PRZEPŁYW WODY I JONÓW W

CZASIE BIEGUNKI

PRZESTRZEŃ

PRZESTRZEŃ

PRZEWÓD

Ś

RÓDKOMÓRKOWA POZAKOMÓRKOWA POKARMOWY

K

+

Mg

++

Na

+

Cl

-

HCO

3

-

K

+

Mg

++

H

2

O

(za Demigne, Remesy i Chartier, zmodyfikowane)

PRZESTRZENIE WODNE U CZŁOWIEKA I

CIEL

Ę

CIA ZDROWEGO ORAZ Z BIEGUNK

Ą

,

WYRA

Ż

ONE W PROCENTACH MASY CIAŁA

(za Mornet i Espinasse – Le veau, Kokot - Gospodarka elektrolitowa)

Mężczyzna Kobieta Niemowlę

Cielę

zdrowe

Cielę

chore

1.Woda całkowita

60

54

75

73,2

(+3,5)

71,7

(+4,3)

2.Przestrzeń
wodna
pozakomórkowa

20

20

35

44,3

(+4,6)

35,8

(+ 3,7)

a)śródnaczyniowa
(osocze)

5

5

5

6,8

(+0,6)

6,1

(+0,7)

b)pozanaczyniowa

15

15

30

ok. 37,5

ok. 29,7

3.Przestrzeń
wodna
ś

ródkomórkowa

40

34

40

29

(+5,1)

35,9

(+3,8)

RÓ

Ż

NICOWANIE STOPNI ODWODNIENIA

W TOKU BIEGUNKI

Odwodnienie

Objaw

lekkie

ś

rednie

ciężkie

ubytek masy

ciała

5%

7-8%

10-(12)%

czas trwania

biegunki

krótkotrwała,

lekka

2-3 dni

kilka dni

diureza

obfita

ograniczona

brak

samopoczucie

normalne

złe

apatia,

zaleganie

gałka oczna

Bez zmian

lekko

zapadnięta

silnie

zapadnięta

RÓ

Ż

NICOWANIE STOPNI ODWODNIENIA

W TOKU BIEGUNKI (c.d.)

Odwodnienie

Objaw

lekkie

ś

rednie

ciężkie

elastyczność

skóry

elastyczna

nieelastyczna,

opóźnione

wyrównanie

fałdu

skórnego

nieelastyczna

długotrwały brak

wyrównania fałdu

skórnego

chęć picia

nieco

ograniczona

ograniczona

brak

stan krążenia

Bez zmian

objawy

hypowolemii

objawy szoku

hypowolemicznego

temp.

wewnętrzna

w normie

najczęściej

obniżona

silnie obniżona,

stan preagonalny

Powstawanie kwasicy w toku biegunki

• utrata z biegunk

ą

jonów wodorow

ę

glanowych

• kumulacji jonów wodorowych z powodu

osłabienia funkcji nerek

• kumulacji kwasu mlekowego produkowanego

w niedokrwionych z powodu odwodnienia
tkankach przechodz

ą

cych na glikoliz

ę

beztlenow

ą

.

LECZENIE BIEGUNEK

Antybiotyki

Nawadnianie

Środki wspomagające

Zalecane u nowo-

stosowane miejscowo

rodków

-

ś

rodki osłaniające/

pochłaniające

Inhibitory hipersekrecji

(pektyny, skrobia)

(loperamid, berberyna, inne)

-śr. ściągające (tanina,

bizmut)

Najważniejszym elementem leczenia biegunek jest

uzupełnienie strat wodno-elektrolitowych i

likwidacja kwasicy

W warunkach chowu wielkostadnego metodą z

wyboru jest NAWADNIANIE DOUSTNE.

Zalety:
- duża objętość w kr

ó

tkim czasie

- czas podania od wystąpienia objaw

ó

w

- szybka normalizacja funkcji jelit
Wady:
- niechęć picia w silnym odwodnieniu
- niepełne wykorzystanie składnik

ó

w

FUNKCJE GŁ

Ó

WNYCH SKŁADNIK

Ó

W

DOUSTNYCH PŁYN

Ó

W NAWADNIAJĄCYCH

S

ó

d (Na

+

, składnik sody oczyszczonej, soli)

-synergizm w absorpcji z glukozą, aminokwasami,

elektrolitami i wodą

- istotny elektrolit w utrzymaniu normalnego

funkcjonowania organizmu

Dwuwęglan (HCO

3

-

, składnik sody oczyszczonej)

- regulacja r

ó

wnowagi kwasowo-zasadowej

- wzmocnienie absorpcji jelitowej

- wzmaga przechodzenie K+ do kom

ó

rek

Glukoza
- dostarcza energii

–

wyr

ó

wnuje hypoglikemię

- ułatwia absorpcję elektrolit

ó

w i wody

- absorpcja nie ulega zmianom w toku biegunki
- wzmaga przechodzenie K+ do kom

ó

rek

Chlor (Cl-, składnik soli)
-absorpcja bierna z sodem

Lotne kwasy tłuszczowe (octan, propionian)
-wzmagają absorpcję wody (jelito czcze)
- wpływają korzystnie na motorykę trawieńca
- posiadają własności bakteriostatyczne
- są prekursorami glukozy