1

Ćw. 1-2. Zajęcia organizacyjne i analiza finansowa

Literatura podstawowa:
1. Bień W., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2005.
2. Szyszko L., Szczepański J.

(red.), Finanse przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2007.

3. Hawawini G., Viallet C., Finanse menedżerskie, PWE, Warszawa 2007.
4. Brigham E.F., Gapenski L.C., Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2000.

Literatura uzupełniająca:
1. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B., Analiza

ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław
2001.

2. Davis E. W., Pointon J., Finanse i firma, PWE, Warszawa 1997.
3. Śliwa J., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa od diagnozy do projekcji, Fundacja Rozwoju

Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1998.

4. Tuczko J., Zrozumieć finanse firmy, Wydanie II, Difin, Warszawa 2002.

Wpływ struktury kapitałów na rentowność przedsiębiorstwa

Zarządzanie strukturą kapitałów w przedsiębiorstwie oznacza ustalenie relacji (udziału) pomiędzy

własnymi i obcymi źródłami finansowania a wartością pasywów ogółem.

Relacje pomiędzy strukturą kapitału i majątkiem polegają na określeniu udziału własnych i obcych

źródeł finansowania w finansowaniu majątku - podejmowanie decyzji sprowadza się do określenia
stopnia wykorzystania własnych, czy też obcych źródeł finansowania w finansowaniu aktywów, czyli
określeniu relacji pomiędzy źródłami finansowania i poszczególnymi pozycjami majątku.

ie istnieją uniwersalne, wzorcowe struktury kapitałowe i majątkowe. Kształtowanie struktury

aktywów i pasywów w firmie ma charakter indywidualny i jest wypadkową indywidualnych cech
przedsiębiorstwa (różne formy organizacyjno-prawne, różny przedmiot działalności, różne rynki zbytu, a
także wielkości zatrudnienia, dostępne źródła finansowania itd.):

• przewaga w strukturze kapitałowej własnych źródeł finansowania jest szczególnie korzystna z

punktu widzenia wypłacalności firmy (w niektórych wypadkach zastosowanie kapitałów własnych
jako dominującej formy finansowania jest nieefektywne i bardziej opłaca się zastosować obce
źródła finansowania);

• zastosowanie kapitałów obcych w finansowaniu aktywów wiąże się z koniecznością ponoszenia

kosztów związanych z obsługą tego zadłużenia (koszty odsetek i dodatkowych opłat), ponadto
zastosowanie kapitałów obcych wiąże się z koniecznością ich zwrotu, co determinuje decyzje
finansowe w zakresie konieczności wypracowania określonego zysku celem obsługi zadłużenia
(spłata kapitału i odsetek),

• zastosowanie kapitałów obcych daje możliwość zaliczenia kosztów związanych z jego obsługą w

poczet kosztów uzyskania przychodów pomniejszając podstawę opodatkowania, czego nie daje
zastosowanie kapitałów własnych.

Wykorzystanie obcych kapitałów pozwala firmie na skorzystanie

z efektu dźwigni finansowej i efektu tarczy podatkowej.

Zastosowanie kapitałów własnych w przedsiębiorstwie wpływa pozytywnie na płynność finansową

firmy, choć nie zawsze. Kształt relacji między kapitałami i majątkiem firmy wiąże się nierozerwalnie z
koniecznością podejmowania decyzji przez właścicieli firmy co do rozmiarów poszczególnych form
finansowania majątku. Kalkulacja opłacalności zastosowania obcych form finansowania (zobowiązań)
wymaga uwzględnienia pojawienia się tzw. efektu osłony podatkowej (tarczy podatkowej),
wynikającej z właściwości, którą posiada kapitał obcy, polegającej na możliwości zaliczenia kosztów
kapitału obcego w ciężar kosztów uzyskania przychodów.

2

Przykład 1. Mamy dwie sytuacje

Sytuacja

A

B

przychód

25 000

25 000

koszty

17 000

18 000 (1 000 – odsetki)

zysk brutto

8 000

7 000

podatek (19%)

1 520

1 330

zysk netto

6 480

5 670 (zysk zmalał o 810 zł, czyli

mniej niż wzrosły koszty)

810 zł

=

1 000 zł

–

190 zł

rzeczywiste

=

wartość nominalna –

efekt tarczy

obciążenia

odsetek

podatkowej

z tytułu odsetek

stawka podatku

× nominalna

wart. odsetek

Efekt tarczy podatkowej który może wystąpić w firmie dzięki zastosowaniu kapitałów obcych

spowoduje, iż rzeczywisty wzrost obciążeń finansowych firmy związany ze wzrostem udziału kapitałów
obcych będzie odpowiednio niższy, niż nominalny wzrost kosztów (odsetek). Efekt osłony podatkowej w
sposób wymierny będzie odzwierciedlał tą część kwoty nominalnej odsetek, która odpowiadać będzie
iloczynowi stawki podatku dochodowego i kwoty odsetek (190 zł). Natomiast rzeczywiste obciążenie z
tytułu odsetek będzie różnicą między wartością odsetek a efektem osłony podatkowej (810 zł).

Struktura kapitałowo-majątkowa

Kształt relacji pomiędzy strukturą kapitałów i majątku wymaga określenia stopnia udziału własnych i

obcych źródeł finansowania w finansowaniu majątku. Pomimo braku wzorcowych relacji między
strukturą pasywów i aktywów (brak idealnej struktury kapitałowo-majątkowej) istnieją pewne
postulowane relacje kapitałowo- majątkowe. Do zasad takich należą:

1. Zachowanie złotej reguły (zasady) finansowania:

e

ł

trwa

aktywa

y

ł

sta

ł

kapita

≥ 1

Kapitał stały = kapitały własne + długoterminowy kapitał obcy

2. Występowanie kapitału pracującego (kapitału obrotowego netto) – jest to ta część kapitałów

stałych, która przewyższa aktywa trwałe (uczestniczy w finansowaniu aktywów obrotowych).

Kapitał pracujący = kapitały stałe – aktywa trwałe
lub
Kapitał pracujący = aktywa obrotowe – zobowiązania krótkoterminowe (bieżące)

Kapitał pracujący ilustruje te część wartości majątku obrotowego, która pozostałaby w

przedsiębiorstwie po uregulowaniu wszystkich zobowiązań bieżących. Zatem posiadanie kapitału
pracującego gwarantuje, że gdyby zaistniała sytuacja, że wszystkie zobowiązania stały się nagle
wymagalne, firma będzie w stanie je uregulować i nie naruszy tym samym swoich aktywów trwałych

3

(firma dokonuje upłynnienia aktywów obrotowych). Obok tradycyjnych wskaźników relatywnych kapitał
pracujący – jako wielkość wyrażona w liczbach absolutnych – odzwierciedla też stopień płynności
środków w przedsiębiorstwie. Im wyższy poziom osiąga kapitał pracujący, tym sytuacja w zakresie
wypłacalności staje się lepsza.

Kapitał pracujący ujemny – taka sytuacja oznacza istotną niezgodność w stosunku do założeń złotej

zasady finansowania. Długoterminowe części majątku tj. majątku trwałego, są bowiem finansowane ze
źródeł krótkoterminowych, tj. zobowiązań bieżących. Sytuacja tego rodzaju świadczy o trudnościach
finansowych i płatniczych, gdyż środki obrotowe nie wystarczają na spłatę zobowiązań bieżących, co jest
dla przedsiębiorstwa bardzo niebezpieczne.

Spełnienie warunków: 1 i 2 pozwala ocenić strukturę jako pozytywną.

3. Płynność finansowa

nowe

tkotermi

ó

kr

zania

ą

zobowi

obrotowe

aktywa

∈ (1,5; 2,0)

Poniżej 1,5 (150%) zbyt mała płynność
Powyżej 2,0 (200%) nadpłynność

Z pojęciem złotej reguły finansowej i kapitału pracującego ściśle związane są strategie finansowania

środków obrotowych – są to zbiory określonych zasad, którymi kieruje się przedsiębiorstwo przy
określaniu struktury majątku oraz źródeł jego finansowania w celu osiągnięcia zamierzonego celu np.
generowania zysku.

Podział aktywów na dwa podstawowe składniki: aktywa trwale i aktywa obrotowe, powoduje, że

każdemu z nich powinna odpowiadać inna strategia finansowania. Należy pamiętać o tym, że
zaangażowanie kapitałów w aktywa trwale powoduje ich zamrożenie na dłuższy okres czasu, dlatego też
wartość aktywów trwałych netto powinna znaleźć pokrycie w kapitale stałym tj. kapitale własnym i
zobowiązaniach długoterminowych.

Przedsiębiorstwa w zależności od wielkości posiadanych kapitałów własnych, kondycji finansowej i

stosunku do ryzyka mogą prowadzić działalność w oparciu o następujące strategie:

• strategię zachowawczą – finansowanie całości majątku obrotowego kapitałami stałymi. Środki

pieniężne nie są absorbowane do spłaty zobowiązań bieżących, jednak zobowiązania
długoterminowe są „droższe” a więc strategia ta w efekcie wpływa na obniżenie wyniku
finansowego. Takie podejście do finansowania aktywów ogranicza ryzyko działalności, ale też nie
rokuje dynamicznego rozwoju przedsiębiorstwa, świadczy jednak o ustabilizowanej sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa. Zatem jest to strategia najbardziej bezpieczna, ale nie pozwala na
osiągnięcie wysokich zysków;

• strategię dynamiczną – jest odwrotnością strategii zachowawczej, jest to strategia agresywna,

polega na wykorzystaniu w finansowaniu majątku obrotowego kapitałów krótkoterminowych,
opiera się na założeniu, że całość aktywów trwałych powinien pokryć kapitał stały natomiast
aktywa obrotowe w całości finansowane będą zobowiązaniami krótkoterminowymi. Strategia ta
jest bardzo ryzykowna, ponieważ na bieżąco muszą być refinansowane zaciągane kredyty.
Strategię tę stosują przedsiębiorstwa ekspansywne, które dążą do maksymalizacji zysku w
stosunku do kapitałów własnych. Pozwala osiągnąć większe zyski, ale wiąże się jednocześnie z
większym ryzykiem;

• strategię umiarkowaną (równowagi, harmonijna) – polega na finansowaniu majątku obrotowego

w części kapitałami stałymi i w części kapitałami krótkoterminowymi. Majątek obrotowy składa
się z dwóch części: jedna jest stała i finansowana jest kapitałami stałymi, druga jest zmienna i
finansowana jest kapitałami krótkoterminowymi. Jest to kompromis pomiędzy dwoma pierwszymi
strategiami. Strategia ta jest stosunkowo bezpieczna pod warunkiem zachowania odpowiednich

4

proporcji między kapitałem stałym i zobowiązaniami bieżącymi. Przedsiębiorstwa stosujące tę
strategię dążą do dalszego rozwoju ograniczając jednak ryzyko.

Analiza dynamiki i struktury danych bilansu i rachunku zysków i strat

Oparte na bilansie obliczenie dynamiki poszczególnych jego składników pozwala na ocenę zmian,

jakie dokonały się w aktywach i pasywach w ciągu okresu (roku) objętego badaniem. Przedmiotem
porównanie są tu dane na koniec i na początek roku. Oprócz obliczanych wskaźników dynamiki
(ewentualnie ich wzrostu lub zmniejszenia) ustala się zazwyczaj odchylenia w wielkościach
bezwzględnych.

Z analizą dynamiki bilansu powiązana jest analiza jego zmian strukturalnych w odrębnie

rozpatrywanych aktywów i pasywów. W tym celu oblicza się w stosunku do ogólnej sumy bilansu
wskaźniki struktury stanu na początek i koniec okresu. W ogólnej ocenie zmian strukturalnych bilansu
jako prawidłową w aktywach uznaje się – w normalnych warunkach rozwojowych – tendencję rosnącą
rzeczowych i finansowych aktywów trwałych, stabilizację lub niewielkie zmniejszenie zapasów i
należności oraz tendencję malejącą pozostałych zasobów obrotowych. Podobnie po stronie pasywów
pożądana jest tendencja rosnąca kapitałów własnych, tendencja malejąca zaś kapitałów obcych
(zobowiązań).

Analiza dynamiki danych rachunku zysków i strat pozwala ustalić ogólne źródła osiągniętego

wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Wzrost lub spadek zysku netto wiąże się bowiem ze zmianami
poszczególnych rodzajów (stopni) wyniku finansowego oraz czynników na nie oddziałujących.

1. Wskaźnik dynamiki

W

D

=

0

1

x

x

· 100 %

Informuje jaką krotność stanowi zjawisko z okresu badanego w stosunku do okresu bazowego.
2. Przyrost absolutny

P

A

= x

1

– x

0

Informuje o ile dane zjawisko z okresu badanego jest większe od zjawiska z okresu bazowego.


3. Przyrost względny

P

W

=

0

0

1

x

x

x −

· 100 %

Określa o ile procent zmienił się poziom danego zjawiska.

4. Wskaźnik struktury

W

S

=

∑

=

n

i

i

n

x

x

x

x

x

1

3

2

1

...;

;

;

;

· 100 %

Wskaźnik struktury pozwala na ustalenie udziału określonej części w całości.

gdzie:
x

1

– wielkość zjawiska w roku badanym

x

0

– wielkość zjawiska w roku bazowym

5

Analiza wskaźnikowa

Analiza wskaźnikowa polega na ustaleniu i właściwej interpretacji podstawowych relacji

(wskaźników), jakie występują między określonymi, wzajemnie powiązanymi danymi sprawozdań
finansowych przedsiębiorstwa.

Wady analizy wskaźnikowej:
• bazuje wyłącznie na przeszłości firmy (powinna być odpowiednio wyważona i uzupełniona innymi

narzędziami analitycznym).

Zalety analizy wskaźnikowej:
• charakteryzuje różne aspekty działalności gospodarczej przedsiębiorstwa i umożliwia osobie z

zewnątrz ocenę kondycji finansowej;

• celowo dobrany zestaw wskaźników umożliwia badanie trendów i progresji na przestrzeni co

najmniej kilku lat;

• stwarza szansę porównań z przeciętnymi wskaźnikami dla branży, grupy przedsiębiorstw,

podobnych przedsiębiorstw, a także ze wskaźnikami konkurentów w określonym momencie;

• wskazuje sposoby, możliwości i niezbędne usprawnienia – jest to konieczne, jeśli organizacja jest

zarządzana mniej efektywnie niż konkurencyjne firmy;

• może wyjaśnić spadek zysku i potencjalne możliwości jego wzrostu.

WSKAŹ4IKI FI4A4SOWE
Wskaźniki finansowe mogą być klasyfikowane na wiele sposobów. Dobór wielkości finansowych

uzależniony jest od prowadzącego analizę i celu oraz zakresu badań analitycznych. Wskaźniki finansowe
służące do oceny kondycji finansowej firmy zazwyczaj ujmowane są w następujących grupach:

• wskaźniki rentowności, zyskowności (profitability ratios),
• wskaźniki płynności finansowej (liguidity ratios),
• wskaźniki sprawności działania (activity ratios),
• wskaźniki zadłużenia (wskaźniki struktury finansowej – laverage ratios, gearing ratios),
• wskaźniki rynku kapitałowego (wskaźniki rynkowe, wskaźniki wartości rynkowej).


Wskaźniki rentowności

Rentowność (zyskowność) – oznacza osiąganie nadwyżki dochodów nad kosztami, związanymi z

podejmowaniem określonej działalności.

Wskaźniki rentowności informują o efektywności działalności przedsiębiorstwa w rozpatrywanym

czasie. Są więc często wykorzystywane do oceny kierownictwa przedsiębiorstwa w aspekcie generowania
zysku z zaangażowanych środków. Mogą być również przyjmowane za podstawę oceny realizacji
strategicznego celu przedsiębiorstwa, jakim jest zwiększenie jego wartości poprzez wzrost zyskowności.

1.

Wskaźnik rentowności sprzedaży (wskaźnik marży zysku netto) – ROS – wskaźnik ten
pokazuje, jaki procent zysku przynosi jedna jednostka przychodu ze sprzedaży, czyli odpowiada
na pytanie, jaki jest udział zysku netto w wartości sprzedaży. Im wyższa wartość wskaźnika tym
lepsza kondycja finansowa jednostki gospodarczej. Oznacza to, że przedsiębiorstwo może
uzyskiwać mniejsze rozmiary sprzedaży do osiągnięcia określonej kwoty zysku.

ROS =

y

ż

sprzeda

ze

przychody

netto

zysk

· 100%

6

Wskaźnik ten powinien być porównywany z innymi firmami. Na wielkość tego wskaźnika wypływa

rodzaj prowadzonej działalności. Im dłuższy cykl produkcyjny, tym wyższa rentowność. Jednakże
dłuższy cykl wymaga zamrożenia na dłuższy okres środków, to wiąże się z wyższymi kosztami.

Dążeniem każdego przedsiębiorstwa powinno być osiąganie możliwie najwyższego wskaźnika

rentowności sprzedaży, im bowiem wskaźnik rentowności sprzedaży jest wyższy, tym sytuacja
przedsiębiorstwa jest lepsza. Przedsiębiorstw legitymujące się relatywnie wysokim wskaźnikiem
rentowności sprzedaży ma większe możliwości przetrwania na wypadek konieczności obniżenia cen
wyrobów lub istotnego wzrostu kosztów przedsiębiorstwa. Wyższy poziom rentowności sprzedaży jest
również korzystny dla udziałowców i akcjonariuszy oraz opłacalny dla pracowników przedsiębiorstwa.

2.

Wskaźnik rentowności aktywów (majątku) – ROA – wskaźnik ten określa wielkość zysku
netto, jaką przynosi jednostka zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Zatem odpowiada
na pytanie, jaką wielkość zysku przedsiębiorstwo wygospodarowało z 1 zł majątku. Innymi
słowy, pozwala określić efektywność wykorzystania aktywów firmy. Im większa wartość
wskaźnika, tym firma efektywniej zarządza swoim majątkiem.

ROA =

em

ł

ó

og

aktywa

netto

zysk

· 100%

Zaletą tego wskaźnika jest to, że pobudza on do racjonalnej gospodarki aktywami firmy, do

utrzymania wielkości zasobów majątku odpowiadającej rozmiarowi prowadzonych działań, do
eliminowania zbędnych i nadmiernych składników majątku. Wskaźnik ten stymuluje również wzrost
sprzedaży i obniżkę kosztów.

Banki oczekują, aby wskaźnik ten osiągał poziom 2-6 proc., przy czym w małych firmach powinien on

być wyższy, niż w dużych.

3.

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych – ROE – informuje on o udziale zysku netto w
wartości kapitału własnego, czyli określa zdolność kapitałów własnych do generowania zysku.
Mówi o tym, ile zysku przyniosła każda złotówka zaangażowanych kapitałów własnych.

ROE =

asne

ł

w

y

ł

kapita

netto

zysk

· 100%

Im ten wskaźnik jest większy tym korzystniejsza sytuacja finansowa podmiotu gospodarczego.

Większa efektywność kapitału własnego stwarza możliwości dalszego rozwoju przedsiębiorstwa oraz
uzyskania większych dochodów przez właścicieli. Wskaźnik ten jest często wykorzystywany przez
inwestorów giełdowych.

Zastosowanie kapitałów obcych w przedsiębiorstwie być wykorzystywane do polepszenia rentowności

kapitałów własnych. Korzyści, jakie uzyskuje dodatkowo przedsiębiorstwo w rezultacie efektywnego
wykorzystania kapitałów obcych, określa się jako korzyści z dźwigni finansowej. Wyróżnia je różnica
między poziomem wskaźnika rentowności kapitałów własnych a poziomem wskaźnika rentowności
majątku. Im większa ta różnica i im wyższy wzrost wykazuje w czasie, tym korzystniej należny oceniać
efekty wykorzystania zaangażowanych kapitałów obcych.

Efekt dźwigni kapitałowej (finansowej) – jest podstawowym miernikiem do ustalenia efektów

(opłacalności) płynących z zastosowania obcych kapitałów w firmie i ich wpływu na rentowność
kapitałów własnych, jest to nadwyżka wartości wskaźnika rentowności aktywów (ROE) nad wartością
wskaźnika rentowności aktywów (ROA), czyli różnica między ROE a ROA.

W celu pogłębienia rachunku dźwigni finansowej należy obliczyć skorygowany wskaźnik rentowności

majątku – SROA. We wskaźniku tym zysk netto jest powiększany o różnicę między sumą odsetek
płaconych od kapitałów obcych a przypadającym od nich podatkiem dochodowym (z ROA eliminujemy
koszt kapitałów obcych). W rzeczywistości bowiem zapłacone odsetki pomniejszają zysk netto w
wysokości tej różnicy.

7

Skorygowana rentowność aktywów ogółem – SROA

SROA =

em

ł

ó

og

aktywa

odsetek

od

podatek

odsetki

netto

zysk

)

(

−

+

· 100%

lub

SROA =

em

ł

ó

og

aktywa

odsetki

podatku

stawka

netto

zysk

⋅

−

+

)

1

(

· 100%

Efekt dźwigni kapitałowej – DFL

DFL = ROE – SROA

Im wyższa jest wartość wskaźnika, tym korzystniej oceniane jest zastosowanie kapitałów obcych do

finansowania aktywów.

Jeśli DFL > 0 to opłacało się zastosować w przedsiębiorstwie kapitały obce, gdyż podniosły one

efektywności wykorzystania kapitałów własnych;

Jeśli DFL < 0 to zastosowanie kapitałów obcych było nieopłacalne, gdyż ich koszt był większy od

skali rentowności aktywów;

DFL = 0 w tej sytuacji w przedsiębiorstwie nie są stosowane kapitały obce
Jednak, gdy DFL = 0, a kapitał obcy występuje to sytuacja i tak jest korzystna, gdyż lepiej

wykorzystać cudzy kapitał, bo płacony jest mniejszy podatek dochodowy – występuje wtedy efekt tarczy
podatkowej.

Wskaźniki płynności

Płynność finansowa – jest to zdolność do bieżącego regulowania swoich zobowiązań.

Analiza płynności finansowej dostarcza informacji o wypłacalności przedsiębiorstwa rozumianej

jako zdolność do terminowego regulowania zobowiązań (czyli pozwala określić czy przedsiębiorstwo
pokrywa swoje zobowiązania w odpowiednich terminach). Jest to podstawowe kryterium uwzględniane
przez banki w przypadku udzielania kredytów.

1.

Wskaźnik bieżącej płynności (płynność trzeciego stopnia) – wskaźnik ten informuje o
możliwości spłaty zobowiązań bieżących poprzez zamianę na środki pieniężne całości aktywów
obrotowych (dokonujemy upłynnienie posiadanych aktywów obrotowych), czyli odpowiada na
pytanie, czy gdyby wszystkie zobowiązania stały się wymagalne, przedsiębiorstwo byłoby w
stanie je spłacić. Ponadto odpowiada on na pytanie, ile razy aktywa obrotowe pokrywają
krótkoterminowe zobowiązania.

wskaźnik bieżącej płynności =

nowe

tkotermi

ó

kr

zania

ą

zobowi

obrotowe

aktywa

Wskaźnik ten powinien przybierać wartości z przedziału od 1,5 do 2,0 (1,2 do 2,0), co oznacza

zdolność przedsiębiorstwa do sfinansowania swoich bieżących płatności. Zbyt niska wartość tego
wskaźnika (poniżej 1,5) oznacza brak właściwego pokrycia zobowiązań bieżących przez aktywa
obrotowe i wyraża trudność w zaspokojeniu wierzycieli, co może spowodować utratę płynności
przedsiębiorstwa. Natomiast zbyt wysoka wartość (powyżej 2,0) wskazuje na nieprawidłowości w
działalności i gospodarce finansowej firmy, np. zapasy są nadmierne albo firma posiada zbyt dużo
należności, itp. Obniżenie tego wskaźnika poniżej 1,2 jest już wyraźnym zagrożeniem bezpieczeństwa
finansowego firmy.

8

2.

Wskaźnik szybkości spłaty zobowiązań (płynność drugiego stopnia, wskaźnik szybkiej
płynności, wskaźnik szybki, wskaźnik mocny, wskaźnik podwyższonej płynności, kwaśny
test) – wskaźnik ten informuje o możliwości spłaty zobowiązań bieżących płynnymi aktywami.
By istniała taka możliwość wskaźnik ten powinien być równy 1. Im jest on wyższy (bliższy
jedności), tym firma ma lepszą zdolność do szybkiego regulowania krótkoterminowych
zobowiązań.

wskaźnik szybkiej płynności =

nowe

tkotermi

ó

kr

zania

ą

zobowi

obrotowe

rodki

ś

ynne

ł

p

Płynne środki obrotowe – to takie aktywa obrotowe, które charakteryzują się największą płynnością.

Można je obliczyć na dwa sposoby:

• inwestycje krótkoterminowe + należności krótkoterminowe lub
• aktywa obrotowe – zapasy – rozliczenia międzyokresowe czynne
Pokrywa się zobowiązania krótkoterminowe tylko częścią płynną aktywów obrotowych.

Za poziom zadowalający wskaźnika przyjmuje się jego wartość w przedziale od 0,9 do 1,2. Jeżeli

wskaźnik jest wyższy niż 1,2 oznacza to, że przedsiębiorstwo posiada nadpłynność, niegospodarnie
zarządza swoim majątkiem. Wartość poniżej 0,9 jest sytuacje niekorzystną, mamy zbyt małą płynność.
Natomiast jeżeli jest mniejszy niż 0,7, to firma ma duże trudności płynności, ponosi duże ryzyko
związane z płatnościami terminowymi. Wartość tego wskaźnika zależy od branży, dla produkcji będzie
on wyższy niż 1, a dla działalności handlowej będzie znacznie niższy niż dla produkcji.

3.

Wskaźnik gotówkowy (płynność pierwszego stopnia, wskaźnik płynności gotówkowej,
wskaźnik płynności natychmiastowej, wskaźnik wypłacalności natychmiastowej lub
wskaźnik wypłacalności środków pieniężnych) – wskaźnik ten informuje o możliwości spłaty
zobowiązań bieżących za pomocą najbardziej płynnych środków obrotowych, tj. środków
pieniężnych w kasie i na rachunkach bankowych. Wskaźnik ten przedstawia natychmiastową
zdolność płatniczą przedsiębiorstwa, czyli mówi jaką wielkość nagle wymagalnych zobowiązań
przedsiębiorstw będzie mogło natychmiast pokryć z bezpośrednio dostępnych środków
pieniężnych.

wskaźnik gotówkowy =

nowe

tkotermi

ó

kr

zania

ą

zobowi

bankowych

rachunkach

na

i

kasie

w

ne

ż

ę

pieni

rodki

ś

Trudno jest określić optymalny jego poziom, gdyż wskaźnik ten nie przesądza o stopniu wypłacalności

przedsiębiorstwa, a jedynie sygnalizuje jego sprawność płatniczą. Przyjmuje się że poziom tego
wskaźnika powinien zawierać się w przedziale od 0,2 do 0,4, co oznacza, że przedsiębiorstwo powinno
utrzymywać środki pieniężne pozwalające na uregulowanie od 20% do 40% zobowiązań bieżących.
Wskaźnik powyżej wartości granicznej oznacza nadpłynność, niegospodarność lub też brak pomysłu na
zagospodarowanie wolnych środków pieniężnych. Zbyt niska wartość wskaźnika oznacza, że
przedsiębiorstwo może mieć trudności płatnicze.

Wskaźniki sprawności działania

Wskaźniki te informują o zdolności do generowania sprzedaży przez zasoby przedsiębiorstwa.

Określają relacje pomiędzy przychodami ze sprzedaży a posiadanymi przez firmę aktywami oraz
informują o efektywności ich wykorzystania, a także określają zdolność majątku do generowania
przychodów.

9

4.

Wskaźnik obrotu należnościami (cykl obrotu należnościami, cykl rotacji należności) –
wskaźnik ten informuje, ile razy w ciągu roku firma odtworzyła stan swoich należności (ile razy w
ciągu roku odbiorcy firmy uregulowali swoje należności).

wskaźnik obrotu należnościami =

ci

ś

no

ż

nale

n

sta

tny

ę

przeci

y

ż

sprzeda

ze

przychody

Przyjmuje się że przedsiębiorstwo powinno odtwarzać należności 7-10 razy w roku. Im wyższy

wskaźnik, tym częściej firma odnawiała swoje należności, tym wyższa płynność. Ocena wskaźnika –
powinien być porównywany ze średnim dla branży okresem kredytowania odbiorców oraz z okresem na
jaki jest udzielany kredyt kupiecki – generalnie pożądany jest jak najmniejszy poziom tej miary.

Ten wskaźnik może być również wyrażony w dniach.
Wskaźnik obrotu należnościami w dniach – inaczej nazywany jest cyklem inkasa należności.

Informuje on o liczbie dni sprzedaży, za którą nie otrzymano zapłaty oraz o tym, jak długo środki
pieniężnie są zamrożone w należnościach. Mały wskaźnik, a zarazem krótki termin ściągania należności,
jest przeważnie wynikiem rygorystycznej polityki finansowej, która w efekcie może doprowadzić do
ograniczenia sprzedaży. Niski to firma niechętnie udziela odroczonych terminów płatności. W długich
okresach to może zniechęcać odbiorców. Natomiast wysoki wskaźnik to nieskuteczna polityka ściągania
należności. Przyjmuje się, że im krótszy okres ściągania należności, tym korzystniejsza sytuacja firma.

wskaźnik obrotu należnościami w dniach =

ciami

ś

no

ż

nale

obrotu

nik

ź

wska

365

5.

Wskaźnik obrotu zapasami (cykl obrotu zapasami, wskaźnik rotacji zapasami) – informuje
on o tym, ile razy w ciągu roku następuje rotacja zapasów, ile razy przedsiębiorstwo odnawiało
stan zapasów, jak często były zakupywane materiały, zapasy, sprzedaż wyrobów gotowych.

wskaźnik obrotu zapasami =

w

ó

zapas

n

sta

tny

ę

przeci

y

ż

sprzeda

ze

przychody

Firma musi utrzymywać pewną część zapasów w celu zachowania ciągłości produkcji i sprzedaży.

Jednocześnie nie może zamrażać w zapasach zbyt dużej części kapitałów obrotowych, gdyż prowadzi to
do zachwiania płynności finansowej. Jeżeli zwiększa się wskaźnik rotacji zapasów, czyli zapasy
wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży, to taka sytuacja jest na ogół korzystna dla podmiotu.
Zmniejszają się koszty magazynowania zapasów i następuje uwolnienie kapitałów obrotowych
zaangażowanych w finansowanie tych zapasów. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa płynność.

Wskaźnik ten może być wyrażony w dniach.
Wskaźnik obrotu zapasami w dniach – wskaźnik ten informuje, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia

swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży, jak długo zapasy oczekują na sprzedaż, jak długo
są magazynowane. Im niższy wskaźnik, tym korzystniejsza sytuacja firmy. Im ten okres jest dłuższy, tym
gorzej, wiąże się to z kosztami, dłużej środki pieniężne są zamrożone w zapasach.

wskaźnik obrotu zapasami w dniach =

zapasami

obrotu

nik

ź

wska

365

Wskaźniki zadłużenia

Wskaźniki zadłużenia charakteryzują stopień zasilania jednostki kapitałami obcymi oraz informują o

możliwościach obsługi tego kapitału (określają poziom zadłużenia jednostki).

10

1. Wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem – mówi jaka jest zdolność przedsiębiorstwa do spłaty

odsetek z zysku brutto wypracowanego przez przedsiębiorstwo, ile razy odsetki mieszczą się w
zysku, ile razy zysk jest większy od wielkości odsetek. Określa on również efektywność nakładów
związanych z zaciągniętymi zobowiązaniami. Zysk brutto wraz z odsetkami oznacza zatem
maksymalną kwotę, jaką przedsiębiorstwo jako kredytobiorca mogłoby zapłacić z tytułu odsetek
nie ponosząc strat.

wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem =

odsetki

odsetki

brutto

zysk

+

Im ten wskaźnik jest większy tym lepiej. Mniejszy od 1 oznacza, że przedsiębiorstwo ponosi straty,

wypracowany zysk nie potrafi pokryć odsetek, równy jedności świadczy o tym, że cały osiągany przez
przedsiębiorstwo zysk brutto jest pochłaniany przez płacone odsetki. Im wskaźnik wyższy od jedności,
tym mniej uciążliwe jest dla firmy terminowe płacenie odsetek, tym mniejsze ryzyko, iż w razie nawet
ujemnych wahań zysku może nastąpić niewywiązywanie się kredytobiorcy z bieżącej obsługi zadłużenia.
W praktyce niektórzy kredytodawcy przyjmują za zadowalający stan, jeżeli wysokość wskaźnika wynosi
co najmniej 4-5, uznając wówczas ryzyko przy udzielaniu kredytów za dopuszczalne.

Wskaźnik ten jest mało wykorzystywany, ma charakter informacyjny i nie ma szerszego zastosowania

analitycznego.

2. Wskaźnik obciążenia majątku zobowiązaniami (wskaźnik ogólnego zadłużenia) –

przedstawia on strukturę finansowania aktywów firmy i umożliwia znalezienie odpowiedzi na
pytanie, jaki jest udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku podmiotu gospodarczego, a
jaki kapitałów własnych. Ponadto pokazuje ryzyko, które ponoszą kredytodawcy w związku z
finansowaniem tego podmiotu. Mówi nam, jaki jest udział zobowiązań w finansowaniu
działalności przedsiębiorstwa. W jakim zakresie wykorzystuje dług (kapitały obce) do
finansowania swojego majątku.

wskaźnik ogólnego zadłużenia =

em

ł

ó

og

aktywa

em

ł

ó

og

zania

ą

zobowi

· 100%

W sytuacji, gdy wartość tego wskaźnika rośnie, wzrasta ryzyko finansowe związane z utratą zdolności

do spłaty zadłużenia i może dojść do zachwiania równowagi pomiędzy kapitałem własnym i obcym.
Jednak wzrost wskaźnika nie jest oceniany negatywnie, gdy następuje wzrost kapitałów obcych, będzie
wpływał on na poprawę rentowności kapitału własnego i dodatni efekt dźwigni finansowej. Im jest on
wyższy tym przedsiębiorstwo w większym zakresie wykorzystuje kapitały obce.

Natomiast gdy jego wartość maleje, to ryzyko się zmniejsza i wzrasta wypłacalność firmy, która

charakteryzuje się większą stabilnością, większą niezależności finansową, większym bezpieczeństwem,
banki chętniej udzielają takiej firmie kredytów. Jednak zbyt niski poziom tego wskaźnika może
świadczyć o niewykorzystaniu zewnętrznych źródeł finansowania do zwiększenia korzyści finansowych.

Dla inwestorów jest lepiej, gdy ten wskaźnik jest niższy, natomiast dla właścicieli jest lepiej, gdy jest

on wyższy, gdyż osiągają większe zyski. Przyjmuje się, że powinien on przyjmować wartości w
przedziale od 57% do 67%, ale tak naprawdę zależny to od działalności. Przekroczenie progu 80 % jest
sytuacją niekorzystną, gdyż praktycznie nie ma możliwości spłaty zobowiązań.

Wskaźnik ten może być powyżej 1 wtedy, gdy suma bilansowa jest mniejsza niż zobowiązanie,

przedsiębiorstwo będzie posiadało ujemne kapitały (strata).

3. Wskaźnik pokrycia majątku kapitałami własnymi (wskaźnik udziału kapitałów własnych w

finansowaniu aktywów) – wskaźnik ten informuje w jakim stopniu przedsiębiorstwo finansuje
się kapitałami własnymi, jaki jest udział kapitałów własny w finansowaniu majątku
przedsiębiorstwa

11

wskaźnik pokrycia majątku kapitałami własnymi =

em

ł

ó

og

aktywa

asne

ł

w

y

ł

kapita

Im wyższy ten wskaźnik, tym większa jest niezależność finansowania firmy, tym mniejsze jest ryzyko

finansowe przy zaciąganiu nowych kredytów. Jednak, maksymalizacja kapitałów własnych, a więc i
wskaźnika ogranicza możliwość powiększania zyskowności kapitałów własnych dzięki wykorzystaniu
dźwigni finansowej. Jeżeli wartość wskaźnika wzrasta, zwiększa się udział samofinansowania, jeżeli
maleje, jest coraz mniejszy udział i zwiększa się zadłużenie.

Maksymalna wartość tego wskaźnika to 1 – cała działalność przedsiębiorstwa finansowana jest

kapitałem własnym. Zmniejszenie wskaźnika może być oceniane pozytywnie, kiedy zwiększonemu
wykorzystaniu kapitałów obcych towarzyszy wzrost rentowności kapitałów własnych, dodatni efekty
dźwigni finansowej.

4. Wskaźnik relacja zobowiązań do kapitału własnego (wskaźnik zadłużenia kapitału

własnego, przekładnia kapitałowa) – przedstawia on zależności między podstawowymi formami
finansowania przedsiębiorstwa, czyli między zobowiązaniami a kapitałami własnymi.

wskaźnik relacja zobowiązań do kapitału własnego =

asne

ł

w

ły

kapita

em

ł

ó

og

zania

ą

zobowi

Jeżeli ten wskaźnik jest równy jedności, oznacza to, że zobowiązania są równe kapitałom własnym,

czyli przedsiębiorstwo w połowie finansuje swoją działalność kapitałami własnymi i zobowiązaniami. Im
wyższy jest ten wskaźnik, tym w większym zakresie wykorzystywane są kapitały obce. Dla
kredytodawcy lepiej jest, gdy ten wskaźnik jest niższy.

5. Wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową (wskaźnik obsługi zadłużania) – mówi

w jakim stopniu przedsiębiorstwo może spłacić swoje zobowiązania z wypracowanej nadwyżki
finansowej w pewnym okresie. Na podstawie tego wskaźnika można obliczyć, ile lat
przedsiębiorstwa musi pracować, by pokryć zobowiązania z wypracowanej nadwyżki.

wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową =

em

ł

ó

og

ń

za

ą

zobowi

n

sta

tny

ę

przeci

finansowa

ka

ż

nadwy

Nadwyżka finansowa = cash flow = wielkość zysku netto + amortyzacja

Im wyższy ten wskaźnik, tym większy poziom zobowiązań przedsiębiorstwo może spłacić, firma

posiada wyższą wypłacalność. Gdy wskaźnik = 1, to cała wielkość zobowiązań przedsiębiorstwo może
spłacić z wypracowanej nadwyżki finansowej w danym roku.

Wskaźniki rynku kapitałowego

Służą one do oceny pozycji rynkowej przedsiębiorstwa. Pozwalają ocenić jak opłacalne jest lokowanie

środków pieniężnych np. w akcje. Głównie wskaźniki te dotyczą spółek akcyjnych, których akcje
wprowadzone zostały do publicznego obrotu giełdowego i pozagiełdowego obrotu papierami
wartościowymi.

Wskaźniki rynku kapitałowego są najbardziej syntetycznymi miarami opłacalności inwestycji w

określone papiery (akcje).

1. Wskaźnik zysk (zyskowności) na jedną akcję (EPS) – pozwala nam na ocenę podstawowych

potencjalnych korzyści dla posiadaczy akcji. Korzyści wynikające z wypłat z zysku, dywidendy,
wzrostu wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Stanowi on zwykle podstawę do ogólnej oceny
przedsiębiorstwa ze strony jego akcjonariuszy oraz decyzji co do dalszego inwestowania w
działalność gospodarczą. Malejący lub rosnący zysk w przeliczeniu na jednostkę udziału podlega

12

także porównaniu z innymi przedsiębiorstwami i może prowadzić do sprzedaży lub zakupu akcji
określonego przedsiębiorstwa. Ten wskaźnik nie ma większego zastosowania.

wskaźnik zysk na jedną akcję =

akcji

ych

wyemitowan

liczba

netto

zysk

Kiedy wielkość wskaźnika rośnie, tym samym zysk na jedną akcję rośnie - świadczy to o dobrej

kondycji finansowej spółki oraz perspektywie rozwoju w przyszłości. Jednocześnie spółka ta staje się
atrakcyjna dla inwestorów, gdyż pozwala im liczyć na możliwość uzyskiwania coraz większych zysków,
z posiadanych przez nich akcji tej spółki, w kolejnych latach. Spadek wskaźnika jest oceniany
niekorzystnie.

2. Wskaźnik relacja ceny do wielkości zysku na jedną akcję (P/E) – mówi o skłonności

inwestorów do zakupu danych papierów wartościowych. Ile skłonni są zapłacić za jedną jednostkę
zysku, czyli uzyskujemy informację jak zyskowne są papiery wartościowe.

P/E =

ę

akcj

na

zysk

akcji

rynkowa

cena

1

1

Im wyższy, tym niższa rentowność, papiery wartościowe są bardziej bezpieczne. Zatem wskaźnik ten

odzwierciedla także stopień ryzyka związanego z decyzją o zakupie akcji. Wyższe ryzyko wywołuje
niejednokrotnie obniżenie wskaźnika. Odwrotnie – wzrost wskaźnika może nastąpić w wyniku
zmniejszenia ryzyka lokowania kapitałów w przedsiębiorstwie, które poprawia swoją pozycję finansową.
Informuje również o tym, ile lat potrzeba na to, aby zwróciły się nam zainwestowane środki pieniężne w
dane akcje.

3. Wskaźnik relacji ceny do kapitałów własnych (PEQ) – jest to relacja wartości rynkowej do

wartości księgowej, mówi nam jak oceniana jest spółka, jej papiery wartościowe przez rynek
kapitałowy.

wskaźnik relacji ceny do kapitałów własnych =

ę

akcj

na

asne

ł

w

y

ł

kapita

akcji

rynkowa

cena

1

1

Jeżeli cena rynkowa > cena księgowa – pozytywna ocena, przedsiębiorstwo generuje zyski
Jeżeli cena rynkowa < cena księgowa – inwestorzy nie oceniają dobrze tego przedsiębiorstwa

Niska wartość wskaźnika oznacza, że spółka osiąga małe zyski bieżące (źle jest postrzegana przez

inwestorów). Natomiast rosnąca wartość jest pozytywnie rozpatrywana z punktu widzenia inwestorów,
oznacza bowiem wzrost możliwości do osiągnięcia korzyści oraz świadczy o bezpiecznej sytuacji
finansowej i rosnących gwarancjach wypłacalności.

4. Wskaźnik stopy dywidendy (DYR) – mówi o bezpośrednich korzyściach dla akcjonariuszy,

możemy ocenić jak zyskowne jest lokowanie w papiery wartościowe danego przedsiębiorstwa.
Sygnalizuje on także skalę ryzyka utraty tych korzyści w przyszłości w razie znacznego wzrostu
tego wskaźnika.

wskaźnik stopy dywidendy =

i

akcj

rynkowa

cena

ę

akcj

na

dywidenda

1

1

Jeżeli wartość wskaźnika wzrasta to znaczy, że wzrastają korzyści, większa efektywność w stosunku

do tego, co wpłaciliśmy. Można go używać do porównań.

13

5. Wskaźnik stopy wypłat dywidendy (DPR) – pokazuje jaka część zysku została przeznaczona na

wypłaty dla akcjonariuszy, jaka jest skłonność przedsiębiorstwa do przeznaczania zysku na
wypłatę dla akcjonariuszy.

wskaźnik stopy wypłat dywidendy =

ę

akcj

na

zysk

ę

akcj

na

dywidenda

1

1

Im wyższy wskaźnik, tym większa część zysku jest przeznaczana dla akcjonariuszy, a tym samy

przedsiębiorstwo mniej reinwestuje w działalność swojej spółki. Gdy wskaźnik jest równy 1 – cały zysk
jest przeznaczany na dywidendę.