GAWĘDY O ZWIERZĘTACH

Skuteczna ochrona niedźwiedzia polarnego, pozwalająca na wyprowadzenie go z Czerwonej Księgi
jako gatunku niezagrożonego wyginięciem, jest optymistycznym przykładem dla rządów i obrońców
przyrody: zagrożony gatunek można międzynarodowym wysiłkiem ocalić.

Wiosną 2004 roku przebywałam na

Spitsbergenie - w krainie lodowców i białe-
go niedźwiedzia. Kiedy z grupą parlamenta-
rzystów dotarliśmy do hotelu, ostrzeżono nas
przed zdarzającymi się atakami niedźwie-
dzi. Kilkanaście dni przed naszym przyjaz-
dem, w godzinach popołudniowych wyszły
na spacer dwie turystki i w pobliżu hotelu
zostały zaatakowane przez niedźwiedzie.
Jedna zginęła na miejscu, a druga, ucieka-
jąc, spadła z dużej skalnej półki, odnosząc
poważne obrażenia - ją uratowano. Po tym
wypadku każdego, kto chciał pójść podzi-
wiać urządzenia stacji polarnej, wyposaża-
no w specjalny pistolet - rakietnicę, który
stanowił wypróbowaną ochronę przed roz-
zuchwalonymi polarnymi misiami. Więk-
szość uczestników wyprawy zrezygnowała
oczywiście z samotnych spacerów.

Niedźwiedź polarny,

zwany również niedźwiedziem białym,
zamieszkuje najbardziej na północ wysu-
nięte krańce kuli ziemskiej. Rejony jego
występowania uzależnione są od obec-
ności otwartych wód i obfitości fok, na
które głównie poluje.

Od pozostałych niedźwiedzi zasadniczo

różni się trybem życia i budową ciała. Jego
tułów jest wydłużony, szyja również długa
i wyraźnie zaznaczona, głowa wydłużo-
na i lżejsza. Palce wszystkich kończyn z
bardzo silnymi pazurami, od połowy swej
długości połączone są skórą, co ułatwia
niedźwiedziowi pływanie. Owłosiona po-
deszwa stóp stanowi dobrą izolację przed
zimnem i ułatwia spacer po śliskich taf-
lach lodu.

Białe niedźwiedzie zamieszkują pół-

nocne rejony polarne, przede wszystkim
Alaskę, północną Kanadę, Grenlandię,
Spitzbergen i Syberię. Południową gra-
nicą ich zasięgu jest tundra. Najchęt-
niej przebywają na dalekiej północy,
gdzie olbrzymie pola lodowe tworzą po-
między północnymi skrawkami Eura-
zji, wyspami kanadyjskimi, Islandią
i Grenlandią, pomosty połączone w
grube pokłady lodu w kierunku Biegu-
na Północnego. W tej krainie wiecznych
lodów są niepodzielnymi władcami.

Niedźwiedzia polarnego, chociaż co

najmniej 1/3 życia spędza w wodzie, zgod-
nie uznano za jednego z największych
drapieżników lądowych. Potwierdzają to
rozmiary jego ciała: długość tułowia z
głową 1,8 - 2,5 m, wysokość w kłębie
1 - 1,6 m, ciężar ciała samca średnio 400 kg,
maksymalnie nawet do 1 000 kg. Samice
są znacznie mniejsze i osiągają średni
ciężar 300 kg.

Niedźwiedź polarny nie jest wybredny

w wyborze pokarmu. Jego podstawowym
pożywieniem w wodzie są foki, także ryby.
Na foki poluje szczególnie zimą, kiedy w
celu zaczerpnięcia powietrza ukazują się
one w rozpadlinach tafli lodowych. Niedź-
wiedź, niczym kot przy mysiej norze,
godzinami cierpliwie czatuje, aż ukaże
się foka. Wówczas błyskawicznym ude-

rzeniem łapy ogłusza ją, wyciąga na lód
i pożera.

W końcu długiej zimy,

kiedy foki gromadzą się na powierzchni
lodu lub lodowca i tu rodzą swoje bez-
bronne młode, dla niedźwiedzia nastają
„tłuste czasy” - bez wysiłku morduje fo-
częta, ale tylko tyle, ile może zjeść. W tej
zimowej uczcie biorą udział również inni,
mniejsi mięsożercy, a przede wszystkim
lisy polarne, które przebywają razem z
niedźwiedziami, zachowując oczywiście
od nich odpowiedni dystans i czekając na
resztki niezjedzone przez niedźwiedzie.

Z nastaniem lata trudniej jest o pożywie-

nie i wówczas niedźwiedź, przebywając
głównie na lądzie, żywi się korzonkami,
ziołami, jagodami, rybami, ptakami wod-
nymi, ich jajami. Poluje też na zające bie-
laki i lemingi. W badawczych stacjach
Kanady stwierdzono, że w czasie lata 70%
pokarmu niedźwiedzia stanowią ptaki.
Jeżeli ma on okazję, w tym okresie poluje
również na renifery i karibu.

Gody odbywają się w marcu, kwiet-

niu i maju, i tylko w tym okresie osob-
niki przeciwnej płci interesują się sobą.
Przez pozostałe miesiące pędzą samotni-
cze życie.

W okresie godowym

samica pozostawia sygnały zapachowe,
dzięki którym samiec może ją odnaleźć.

Niekiedy można zobaczyć walki samców
- rywali. Ruja u samicy trwa około trzech
tygodni i wówczas przebywa ona w to-
warzystwie tego samca, który pokonał
konkurentów. Jest to luźny, jednorazo-
wy związek i często samiec w tym samym
sezonie przechodzi od jednej samicy do
kilku innych.

Do rozrodu przystępują samice w wieku

3 - 4 lat, samce w wieku 6 - 8 lat. Ciąża
trwa 200 - 265 dni.

W drzemkę zimową zapadają tylko cię-

żarne samice, które już na początku zimy,
w październiku, przygotowują sobie w
śniegu odpowiednią „izbę porodową”.

NIEDŹWIEDŹ

KRÓL

KRÓL LODOWYCH

PAPIER

EKOLOGICZNY

14

MARZEC 2005

NR 3 (140)