I

ROK

W

YDZIAŁ

L

EKARSKI

–

„B

IOLOGIA MEDYCZNA

”

–

ROK AKAD

.

2013/

2014

Ć

wiczenie 1

Temat:: Ekologia medyczna cz. I – Czynniki abiotyczne

1. Omówienie regulaminów zaj

ęć

i bezpiecze

ń

stwa i higieny pracy.

2. Zasady techniki mikroskopowania - obserwacja pyłku Lilium sp., prep. mikr. utrw. niebarw.

a. okiem nieuzbrojonym - opis
b. pod pow. 10 x - opis
c.

pod pow. 100 x - opis

d. pod pow. 400 lub 600 x – opis

3. Wpływ odwodnienia i temperatury na czynno

ś

ci

ż

yciowe organizmów

a. anabioza fauny mchów – do

ś

wiadczenie, protokół

b. wpływ temperatury na czynno

ść

serca rozwielitki (Daphnia sp.) – do

ś

wiadczenie,

protokół

4. Teratogenne działanie czynników chemicznych na organizm kr

ę

gowca:

a. Gallus sp.

- skrzy

ż

owany dziób i jednooczno

ść

- prep. makr. utrw. w 4 % formalinie – pokaz

- rozszczep powłok brzusznych - prep. makr, utrw. w 4 % formalinie – pokaz
- niewci

ą

gni

ę

ty p

ę

cherzyk

ż

ółtkowy - prep. makr. utrw. w 4 % formalinie – pokaz

b. Homo sapiens L.

- gastroschisis - wytrzewienie - prep. makr. utrw. w 4 % formalinie – pokaz

- anencefalia - bezmózgowie - prep. makr. utrw. w 4 % formalinie – pokaz

Materiały obowi

ą

zuj

ą

ce do przygotowania:

„Ekologia. Jej zwi

ą

zki z ró

ż

nymi dziedzinami wiedzy”, red. A. Kurnatowska, PWN, Warszawa-

Łód

ź

2002, wyd. IV, rozdz. 11 A. Malinowski: Podstawy ewolucyjne ekologii człowieka.

Wykłady

Ć

wiczenie 2

Temat: Ekologia medyczna cz.II – Czynniki biotyczne

I. Interakcje biocenotyczne antagonistyczne – poziom populacyjny:
1. Antybioza
a. antybiotyki - działanie Penicillium notatum na Staphyllococcus aureus – opis
b. mikotoksyny
- "orzeszki" arachidowe Arachis hypogea zara

ż

one Aspergillus flavus – pokaz

- Aspergillus flavus - hodowla na skosie Sabourauda – opis
- ocena wra

ż

liwo

ś

ci Paramecium sp. na wyci

ą

g z grzybni A. flavus: do

ś

wiadczenie, protokół

- Phytophthora infestans na ziemniaku Solanum tuberosum - prep.makr. zara

ż

onej bulwy utrw.

w 4% formalinie – pokaz
c. fitoncydy
- działanie czosnku Allium sativum, cebuli Allium cepa i chrzanu Armoracia lapathifolia na
Escherichia coli – opis
- zestaw olejków eterycznych stosowanych w lecznictwie – pokaz
2. Paso

ż

ytnictwo - Entomophtora muscae : zarodniki grzyba na skrzydle muchy - prep.

mikr.utrw. etanolem, niebarw. pow.100x – opis

II. Interakcje biocenotyczne protekcjonistyczne – poziom populacyjny:
1. Mutualizm
a. Cetraria islandica - Płucnica islandzka
- prep. makr. suchy – pokaz
- prep. mikr. utrw. etanolem, niebarw. pow. 100, 400/ 600 x - rys.
b. Lupinus sp. - Łubin i bakterie azotowe Rhizobium sp.
- korzenie łubinu - prep. makr. utrw. metanolem – pokaz
- przekrój przez brodawk

ę

korzeniow

ą

– prep. mikr. utrw. barw. barwnikiem Giemsy - pow.

1000x (immersja olejowa) – pokaz

- Rhizobium sp. - formy glebowe, prep. mikr. utrw. barw. met. Grama, pow.1000x (immersja

olejowa) – opis

- Rhizobium sp. – bakteroidy, prep. mikr. utrw. barw. met. Grama, pow.1000x (immersja

olejowa) – opis

c. Neottia nidus-avis. - Gnie

ź

nik le

ś

ny

- przekrój przez korze

ń

z mikoryz

ą

endotroficzn

ą

- prep. mikr. utrw. barw, pow. 1000 x (immersja

olejowa) – pokaz

2. Epioikia - Dreissena sp. - Racicznica na muszli Unio sp. - Skójka - prep. makr. suchy – pokaz

III. Interakcje biocenotyczne protekcjonistyczne – poziom komórkowy
a. regeneracja d

ż

d

ż

ownicy Lumbricus sp. - prep. makr. utrw. niebarw. pow. 100x –pokaz

b. regeneracja kleszczy raka Astacus sp. - prep. makr. suchy – pokaz

IV. Obliczanie wska

ź

nika wzrostu populacji paso

ż

yta – zadanie

Materiały obowi

ą

zuj

ą

ce do przygotowania:

Wybrane rozdziały z podr

ę

czników:

„Ekologia medyczna – wybrane zagadnienia”, red. A.Kurnatowska, P.Kurnatowski, PROMEDI
Łód

ź

2003,

rozdz. 8. I. Grzelewska-Rzymowska: Wpływ zanieczyszcze

ń

powietrza na układ oddechowy;

rozdz. 9. A.Denys: „Ekologia zaka

ż

e

ń

szpitalnych”.

Wykłady

Ć

wiczenie 3

Temat: Ekologia medyczna cz. III – Wybrane organizmy o znaczeniu medycznym.
I. Grzyby mikroskopowe
1. Candida albicans
- hodowla na podło

ż

u stałym i płynnym Sabourauda – opis wzrostu

- mikrohodowla utrw. etanolem, barw. barwn. Giemsy, pow. 100, 400/600 x – rys.
2. Rhodotorula rubra
- hodowla na podło

ż

u stałym i płynnym Sabourauda – opis wzrostu

- mikrohodowla, prep. utrw. etanolem, barw. cotton blue, pow.100, 400/600 x – rys.
3. Geotrichum candidum
- hodowla na podło

ż

u stałym i płynnym Sabourauda – opis wzrostu

- mikrohodowla, prep. utrw. etanolem, barw. barwn. Giemsy, pow. 100, 400/600 x – rys.
- prep. bezpo

ś

redni z hodowli na mleku, pow. 100, 400/600 x – rys.

4. Posiew tre

ś

ci jamy ustnej na podło

ż

e płynne Sabourauda – wykonanie, opis

II. Grzyby podstawczaki
1. Amanita phalloides - Muchomor sromotnikowy
- owocnik - prep. makr. utrw. 4% formalin

ą

– opis

- zarodniki - prep. mikr. trwały, niebarw., pow. 400/ 600 lub 1000 x (immersja olejowa) – rys.
2. Agaricus campestris - Pieczarka polna
- owocnik - prep. makr. utrw. 4% formalin

ą

– opis

3. Paxillus involutus - Krowiak podwini

ę

ty (Olszówka)

- owocnik - prep. makr. utrw. 4% formalin

ą

– opis

- zarodniki - prep. mikr. trwały, niebarw., pow. 400/ 600 lub 1000 x (immersja olejowa) – rys.
4. Russula emetica - Goł

ą

bek wymiotny

- owocnik - prep. makr. utrw. 4% formalin

ą

– opis

- zarodniki - prep. mikr. trwały, niebarw., pow. 400/ 600 lub 1000 x (immersja olejowa) – rys.
III. Grzyby workowce
1. Claviceps purpurea (

Secale cornutum) L. - Sporysz: prep.makr. suchy – pokaz.

IV. Ro

ś

liny naczyniowe

1. Atropa belladonna - Pokrzyk wilcza jagoda: owoce – prep. makr. w etanolu – pokaz
2. Datura stramonium - Bielu

ń

dzi

ę

dzierzawa: owoce – prep. makr. suchy – pokaz

3. Digitalis purpurea - Naparstnica purpurowa – prep. makr. suchy – pokaz
V. Zwierz

ę

ta jadowite i paso

ż

yty człowieka

1. Leiurus sp. - Skorpion - prep. makr. suchy/utrw. w 4% formalinie – pokaz
2. Anopheles macullipennis - Komar widliszek
- imago – prep. mikr., pow. 100 x – pokaz
- larwa – prep. mikr., pow. 100 x – rys.
- narz

ą

dy g

ę

bowe – prep. mikr., pow. 100 x – rys.

3. Culex pipiens - Komar kłuj

ą

cy

- imago – prep. mikr., pow. 100 x – pokaz
- poczwarka – prep. mikr., pow. 100 x – pokaz
- larwa – prep. mikr., pow. 100 x – rys.
- narz

ą

dy g

ę

bowe – prep. mikr., pow. 100 x – rys.

4. Apis mellifera - Pszczoła miodna
- imago - prep. makr. – pokaz
-

żą

dło - prep. mikr. utrw. etanolem, niebarw., pow.100 x – rys.

5. Vespula vulgaris - Osa zwyczajna
- imago - prep.makr. – pokaz
-

żą

dło - prep. mikr. utrw. etanolem, niebarw., pow.100 x – rys.

6. Vespa crabro - Szersze

ń

- imago: prep. makr. suchy – pokaz

7. Lucilia sericata - Mucha zielona - imago: prep. makr. suchy – pokaz
8. Sarcophaga haemorrhoidalis -

Ś

cierwica – imago: prep. makr. suchy – pokaz

9. Bufo bufo - Ropucha szara - prep. makr. utrw. w 4% formalinie – pokaz
10. Vipera berus -

Ż

mija zygzakowata - prep. makr. utrw. w 4% formalinie – pokaz

Materiały obowi

ą

zuj

ą

ce do przygotowania:

Wybrane rozdziały z podr

ę

czników:

„Mikologia medyczna”, red. A.Kurnatowska, P. Kurnatowski. Promedi, Łód

ź

, 2006:

Wprowadzenie, gatunki wymienione w programie

ć

wiczenia;

„Zarys parazytologii lekarskiej”, red. R.Kadłubowski i A.Kurnatowska, PZWL, Warszawa, 1999:
gatunki wymienione w programie

ć

wiczenia;

Wykłady.

Ć

wiczenie 4

Temat: Ekologia medyczna cz. IV – Aerosfera jako

ź

ródło czynników patogennych dla

człowieka. Czynniki etiologiczne chorób inwazyjnych i transmisyjnych człowieka,
których wektory znajduj

ą

si

ę

w aerosferze.

I. Ocena posiewów tre

ś

ci jamy ustnej na podło

ż

e płynne Sabourauda wykonanych na

poprzednim

ć

wiczeniu – prep. bezp., pow.100 x – opis

II. Aerosfera jako

ź

ródło czynników patogennych dla człowieka

1. Mikroorganizmy wykrywane w powietrzu (atmosferyczne i pomieszcze

ń

zamkni

ę

tych)

a. obliczanie wska

ź

nika biologicznych zanieczyszcze

ń

powietrza – metoda Kocha

b. Aspergillus niger - hodowla na skosie Sabourauda – opis

c. Penicillium sp. - hodowla na skosie Sabourauda – opis
d. Alternaria sp. - hodowla na skosie Sabourauda – opis

- zarodniki - prep. mikr. utrw. niebarw., pow. 100 x – rys.

e. Cladosporium sp. - hodowla na skosie Sabourauda – opis

- zarodniki - prep. mikr. utrw. niebarw., pow. 100 x – rys

2. Działanie zanieczyszcze

ń

pyłowych na wybrane narz

ą

dy człowieka

a. płuco człowieka z zawodow

ą

pylic

ą

w

ę

glow

ą

- prep. makr. utrw. w 4 % formalinie – pokaz

- prep. mikr. utrw. formalin

ą

, barw. hematoksylin

ą

i eozyn

ą

, pow. 100 x – rys.

b. płuco człowieka

- prep. makr. utrw. w 4 % formalinie – pokaz
- prep. mikr. utrw. formalin

ą

, barw. hematoksylin

ą

i eozyn

ą

, pow. 100 x – rys.

c. płuco człowieka nara

ż

onego poprzez drogi oddechowe na pył – prep. mikr. utrw.

formalin

ą

, barw. hematoksylin

ą

i eozyn

ą

, pow. 100 x – rys.

III. Czynniki etiologiczne chorób inwazyjnych, transmisyjnych i infekcyjnych człowieka,
których wektory znajduj

ą

si

ę

w aerosferze

1. Cryptococcus neoformans

- hodowla na podło

ż

u płynnym i stałym Sabourauda – opis wzrostu

- preparat z płynu mózgowo-rdzeniowego w tuszu chi

ń

skim, pow.1000x

(immersja olejowa) – rys.

2. Trypanosoma brucei gambiense -

Ś

widrowiec gambijski

- rozmaz krwi człowieka zara

ż

onego, posta

ć

trypomastigota - prep. mikr.

utrw., barw. barwnikiem Giemsy, pow. 1000 x (immersja olejowa) – rys.

3. Ixodes ricinus - Kleszcz pastwiskowy

- imago - prep. mikr. utrw., pow. 25, 100 x – rys.
- posta

ć

nassana - prep. makr. w etanolu – rys.

- nasiona Ricinus communis - prep. makr. suchy – pokaz

4. Musca domestica - Mucha domowa

- imago - prep. makr. suchy – pokaz
- poczwarka - prep. makr. suchy – pokaz
- larwa - prep. mikr. utrw. niebarw., pow. 100 x – rys.
- jaja - prep. mikr. utrw. niebarw., pow. 100 x – rys.
- płytka z podło

ż

em Sabourauda „po przej

ś

ciu” muchy – pokaz

5. Loa loa

- mikrofilarie: rozmaz krwi obwodowej, prep. mikr. utrw., barw. barwn.

Giemsy, pow. 100 x – rys.

Materiały obowi

ą

zuj

ą

ce do przygotowania:

Wybrane rozdziały z podr

ę

czników:

„Ekologia. Jej zwi

ą

zki z ró

ż

nymi dziedzinami wiedzy” red. A.Kurnatowska, PWN, Warszawa-

Łód

ź

2002, wyd. IV:

rozdz. 2. R. Zarzycki „Aerosfera -

ź

ródła i rodzaje zanieczyszcze

ń

, sposoby jej

ochrony”,

rozdz.12, A. Kurnatowska „Rezerwuary chorobotwórczych czynników biotycznych w
aerosferze, hydrosferze i litosferze” str. 217 – 232;

„Mikologia medyczna”, red. A.Kurnatowska, P. Kurnatowski. Promedi, Łód

ź

, 2006 - gatunki

wymienione w programie

ć

wiczenia;

„Zarys parazytologii lekarskiej”, red. R.Kadłubowski i A.Kurnatowska, PZWL, Warszawa, 1999:

- Paso

ż

ytnictwo i jego znaczenie patogeniczne u człowieka. str. 19-53

- gatunki wymienione w programie

ć

wiczenia.

Ć

wiczenie 5

Temat: Ekologia medyczna cz.V – Hydrosfera i litosfera jako

ź

ródła czynników

patogennych dla człowieka.

I. Hydrosfera jako

ź

ródło czynników patogennych dla człowieka

1. Mucor sp. - hodowla na skosie Sabourauda – opis
2. Rhizopus sp. - hodowla na skosie Sabourauda – opis
3. Acanthamoeba castellani - prep. mikr., utrw. etanolem, barw. met. rójchromatyczn

ą

,

pow. 1000x (immersja olejowa) – rys.
4. Naegleria fowleri - prep. mikr., utrw. etanolem, barw. met. trójchromatyczn

ą

, pow.

1000x (immersja olejowa) – rys.
5. Cryptosporidium parvum -

oocysty – prep. utrw. etanolem, barw. met. Ziehl-

Neelsena, pow.1000 x (immersja olejowa) – rys.
6. Schistosoma mansoni

-

osobniki dojrzałe – prep. mikr. utrw., barw. hematoksylin

ą

, pow.100 x – rys.

- jajo – przezrocze – pokaz

7. Organizmy z ró

ż

nych grup systematycznych wyst

ę

puj

ą

ce w naturalnych zbiornikach

wodnych, o ró

ż

nym stopniu zanieczyszczenia – prep. mikr. bezp. pow. 100 x – rys.

II. Litosfera jako

ź

ródło czynników patogennych dla człowieka

1. Ocena mikrobiologiczna i mikologiczna gleby – gleba jako rezerwuar
mikroorganizmów saprofitycznych i chorobotwórczych:
a. Streptomyces sp. - prep. mikr. utrw. etanolem barw. bł

ę

kitem metylenowym, pow.

100 x – pokaz

b. Trichophyton sp.
- hodowla na skosie Sabourauda – pokaz
- perforacja włosa przez dermatofity - prep. mikr. utrw. etanolem, niebarw. – pokaz

2. Ocena parazytologiczna gleby – do

ś

wiadczenie, protokół

3. Formy rozwojowe paso

ż

ytów wykrywanych w glebie:

a. Trichuris trichiura - Włosogłówka

- jaja: prep. mikr. utrw. etanolem., niebarw., pow. 100, 400/ 600 x – rys.

b. Ascaris sp. - Glista

- jaja: prep.mikr.bezp. z zawiesiny jaj w 4% formalinie, pow. 100, 400/ 600 x – rys.

c. Ancylostoma duodenale - T

ę

goryjec dwunastnicy

- osobnik dojrzały (samiec, samica) – prep. makr., utrw. w 4% formalinie, barw.
karminem ałunowym, pow. 25 x – pokaz
- osobnik dojrzały w jelicie cienkim

ż

ywiciela ostatecznego – prep. mikr. utrw.

etanolem, barw. hematoksylin

ą

i eozyn

ą

, pow.100, 400/600 x – rys.

Materiały obowi

ą

zuj

ą

ce do przygotowania:

Wybrane rozdziały z podr

ę

czników:

„Ekologia. Jej zwi

ą

zki z ró

ż

nymi dziedzinami wiedzy” red. A.Kurnatowska, PWN, Warszawa-

Łód

ź

2002, wyd. IV:

- rozdz. 3. J. Skrzypski „Hydrosfera -

ź

ródła i rodzaje zanieczyszcze

ń

, sposoby jej ochrony”,

- rozdz. 4. J. Skrzypski „Litosfera -

ź

ródła i rodzaje zanieczyszcze

ń

, sposoby jej ochrony”,

-rozdz.12. A. Kurnatowska „Rezerwuary chorobotwórczych czynników biotycznych w
aerosferze, hydrosferze i litosferze” str. 232 – 244 i str. 244-247.
„Zarys parazytologii lekarskiej”, red. R.Kadłubowski i A.Kurnatowska, PZWL, Warszawa, 1999 -
gatunki wymienione w programie

ć

wiczenia

Wykłady

Ć

wiczenie 6

Temat: Ekologia medyczna cz. VI – Czynniki etiologiczne chorób inwazyjnych zwi

ą

zane z

domem jako

ś

rodowiskiem

ż

ycia człowieka.

Ż

ywno

ść

jako

ź

ródło czynników

patogennych dla człowieka.

I. Czynniki etiologiczne chorób inwazyjnych zwi

ą

zane z domem jako

ś

rodowiskiem

ż

ycia

człowieka.

1. Trichomonas tenax - Rz

ę

sistek policzkowy

- hodowla na podło

ż

u Simi

č

a – prep. bezp., pow. 100,400/ 600 x – rys.

2. Entamoeba gingivalis - Pełzak dzi

ą

słowy

- hodowla na podło

ż

u Pawłowej – prep. bezp., pow. 100,400/ 600 x – rys.

3. Sarcoptes scabiei -

Ś

wierzbowiec ludzki

- imago – fotografia – pokaz
- Psoroptes cuniculi -

Ś

wierzbowiec króliczy – prep. mikr., utrw. niebarw. pow.

100 x – pokaz

4. Pediculus humanus - Wesz ludzka

- imago – prep. mikr. utrw. niebarw., pow. 100 x – rys.
- jaja – prep. mikr. utrw. niebarw., pow. 100 x – rys.

5. Pthirus pubis - Wesz łonowa

- imago – prep. mikr. utrw. niebarw., pow. 100 x – rys.
- jaja – prep. mikr., utrw., niebarw., pow. 100 x – rys.

6.Pulex irritans - Pchła ludzka

- imago – prep. mikr.utrw., niebarw., pow. 25 x – rys.

7. Enterobius vermicularis - Owsik ludzki

- osobnik dojrzały (samica) – prep.mikr.utrw.etanol. niebarw., pow. 25x - pokaz

- jaja – prep. mikr., utrw. etanolem, niebarw., pow.100, 400/ 600x – rys.

II.

Ż

ywno

ść

jako

ź

ródło czynników patogennych dla człowieka.

1. Fasciola hepatica - Motylica w

ą

trobowa

- osobnik dojrzały – prep. mikr.,utrw. w płynie Bouina, barw. karminem
ałunowym, pow.25 x – rys.
- jaja – prep. mikr., utrw. etanolem, niebarw., pow.100,400/ 600 x – rys.
- metacerkaria – prep. mikr., utrw. etanolem, niebarw., pow.100, 400 x – rys.
- Galba truncatula (

ż

ywiciel po

ś

redni) – prep. makr. suchy – pokaz

2. Diphyllobothrium latum - Bruzdogłowiec szeroki

- skoleks – przezrocze – pokaz
- strobila – prep. makr. utrw. 4% formalin

ą

– rys.

- proglotyd – prep. mikr., utrw. w płynie Bouina, barw. karm. pow. 25x – rys.
- jaja – prep. mikr. utrw. etanolem, niebarw., pow.100, 400/600 x – rys.

3. Ocena mikrobiologiczna wybranych produktów

ż

ywno

ś

ciowych – prep. mikr. bezp.,

pow. 100 x – rys.

Materiały obowi

ą

zuj

ą

ce do przygotowania:

Wybrane rozdziały z podr

ę

czników:

„Zarys parazytologii lekarskiej”, red. R.Kadłubowski i A.Kurnatowska, PZWL, Warszawa, 1999 -
gatunki wymienione w programie

ć

wiczenia

Wykłady

Ć

wiczenie 7

Temat: Ekologia medyczna cz. VII – Organizm

ż

ywy jako układ regulacji

1. Układ regulacji niestabilnej

- komórka Traubego – do

ś

wiadczenie, protokół.

2. Układ regulacji stabilnej

a. testy wysiłkowe Ruffiera, Mastera – do

ś

wiadczenia, protokoły

b. wła

ś

ciwo

ś

ci buforowe surowicy krwi – do

ś

wiadczenie, protokół

c. regulacja st

ęż

enia cukru w krwi człowieka

- schemat strukturalny – opis
- ocena układu regulacji st

ęż

enia glukozy w krwi – opis

d. układ termoregulacji w ustroju ssaków

- schemat strukturalny – opis

3. Układ regulacji ultrastabilnej – schemat, rys.

4. Obliczanie warto

ś

ci CL

50

czynnika abiotycznego – zadanie

Materiały do przygotowania:
Wybrane rozdziały z podr

ę

czników:

„Ekologia. Jej zwi

ą

zki z ró

ż

nymi dziedzinami wiedzy medycznej”, red. A. Kurnatowska, PWN

Warszawa 2001, rozdz. 10. W. Drygas „Ekologiczne i socjomedyczne uwarunkowania otyło

ś

ci”;

„Ekologia medyczna – wybrane zagadnienia”, red. A. Kurnatowska, P. Kurnatowski,
PROMEDI Łód

ź

2003, rozdz. 13. A.Denys „Ekologia a rozwój niekonwencjonalnych metod

terapii”,
Wykłady