Czym jest UE

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wprowadzenie

Pojmowanie

międzynarodowej

integracji

gospodarczej jako procesu pociąga za sobą konieczność
określenia jego etapów, zwanych również w literaturze
formami lub stopniami integracji.

strefa wolnego handlu,
unia celna,

wspólny rynek,

unia gospodarcza i walutowa,
unia polityczna.

Schematyczne pogłębianie się procesów integracyjnych
od form najniższych do najbardziej zaawansowanych
przedstawiono w tabeli 1.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Tabela 1. Etapy międzynarodowej integracji gospodarczej

Cechy

Etapy

integracji

Likwidacja ceł

i ograniczeń

ilościowych

w obrotach

handlowych

między

państwami

członkowskimi

Wspólna

zewnętrzna

taryfa celna

i polityka

handlowa

Swobodny

przepływ

usług

i czynników

produkcji

Wspólna

polityka

gospodarcza

i monetarna

Pełna

koordynacja

polityki

wewnętrznej,

zagranicznej

oraz obronnej

Strefa

wolnego

handlu

Unia celna

Wspólny

rynek

Unia

gospodarcza

i walutowa

Unia

polityczna

- cecha występuje

Strefa wolnego handlu polega na likwidacji ceł,
barier i ograniczeń ilościowych w obrotach handlowych
pomiędzy państwami członkowskich, z równoczesnym
zachowaniem przez nie pełnej autonomii w zakresie
polityki celnej i handlowej z krajami trzecimi.
W praktyce powoduje to, że odmiennie (preferencyjnie)

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

traktowane są towary pochodzące z państw tworzących
strefę wolnego handlu, a inaczej wprowadzane spoza tej
strefy (W

ILK

2005, s. 25). Działania takie możliwe są

dzięki zastosowaniu tzw. świadectw pochodzenia, które
określają, w jakim kraju został wytworzony dany
produkt. Jeżeli na terenie strefy wolnego handlu, to
podlega on swobodnej wymianie, natomiast, jeśli na
terenie państw trzecich, to przy przekraczaniu granicy
pomiędzy krajami członkowskimi na towar ten nakłada
się dodatkowe cła (C

ZARCZYŃSKA

, Ś

LEDZIEWSKA

2007,

s. 6).
Unia celna związana jest z tym, że jej członkowie
likwidują cła i bariery w przepływie towarów i usług
pomiędzy krajami należącymi do ugrupowania,
wprowadzając równocześnie wspólną, zewnętrzną
taryfę celną oraz ujednolicając politykę handlową
wobec krajów trzecich (M

AKAĆ

2001, s. 18). Etap ten

oznacza utratę pewnej suwerenności, gdyż państwa
należące do unii nie mogą prowadzić samodzielnej
polityki handlowej (wszelkie decyzje, które jej dotyczą
są podejmowane wspólnie). Stanowi to jednak niewielki

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

koszt w porównaniu z tym, co można zyskać. Po
pierwsze są to ułatwienia w wymianie handlowej
pomiędzy członkami unii, ale przede wszystkim
uzyskanie silnej pozycji przetargowej na arenie
międzynarodowej.
Wspólny rynek jest kolejną, wyższą formą
integracji łączącą elementy unii celnej ze swobodnym
przepływem czynników produkcji. W praktyce
sprowadza się to do tego, że partnerzy zapewniają
wolny przepływ nie tylko towarów i usług, ale również
kapitałów i siły roboczej (A

DAMCZUK

, A

DAMCZYK

2006, s. 295; W

ILK

2005, s. 27).

W literaturze przedmiotu nie ma jednoznaczności
odnośnie terminologii dotyczącej następnego etapu,
którym jest unia gospodarcza i walutowa. Często można
spotkać się z podziałem tego szczebla integracji na dwa
elementy składowe: unię gospodarczą (ekonomiczną) –
rozumianą jako integrację w sferze realnej oraz
uzupełniającą ją unię walutową (monetarną).
Według A. Makacia unia gospodarcza zawiera
wszystkie cechy dotychczasowych form integracji

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

(strefy wolnego handlu, unii celnej, wspólnego rynku),
a ponadto wzbogacona jest o pełną koordynację lub
unifikacją różnych dziedzin polityki ekonomicznej oraz
ustawodawstwa gospodarczego. Etap ten wiąże się
także z utworzeniem instytucji o ponadpaństwowych
kompetencjach,

sprawujących

władzę

w poszczególnych dziedzinach gospodarki (M

AKAĆ

2001, s. 18).
Jeżeli

w ramach tak funkcjonującej unii

gospodarczej ma miejsce koordynacja bądź unifikacja
polityki walutowej (wspólny bank centralny, wspólna
waluta itp), czyli utworzenie unii walutowej, można
stwierdzić, iż mamy do czynienia, z tzw. unią
gospodarczą i walutową lub jak często się ją określa,
pełną unią gospodarczą (W

ĄDOŁOWSKA

2003, s. 24;

ILK

2005, s. 27).

Unię

ekonomiczną

monetarną

wyraźnie

rozgranicza również W. Molle wyróżniając trzy
przejawy integracji polityki ekonomicznej (B

UKOWSKI

2007b, s. 24- 25):

unię ekonomiczną, która łączy w sobie cechy

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

wspólnego rynku z wysokim stopniem koordynacji
i unifikacji najistotniejszych dziedzin polityki
gospodarczej,

unię monetarną, polegającą na powiązaniu walut
krajów członkowskich za pomocą nieodwołalnie
sztywnych kursów walutowych (zachowując ich
pełną wymienialność) lub też na pojawieniu się
wspólnej waluty,

unię ekonomiczną i monetarną, łączącą w sobie cechy
dwóch poprzednich,
a dodatkowo znaczny stopień spójności polityki
makroekonomicznej i budżetowej.

Podobne poglądy oraz aparat pojęciowy prezentuje
P.

Bożyk, wyróżniając unię monetarną oraz

charakteryzującą się znacznie od niej szerszym
zakresem koordynacji polityki gospodarczej, unię
ekonomiczną (Bożyk 2003, s. 39).
Unia monetarna (walutowa), stanowi według niego
kolejny po wolnym rynku etap międzynarodowej
integracji gospodarczej, który obejmuje ujednolicenie

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

polityki pieniężnej ugrupowania. W literaturze często
spotyka się następujący podział form integracji
monetarnej (B

UKOWSKI

2007b, s. 25):

unia kursowa – kursy walutowe między uczestnikami

są nieodwołalnie usztywnione, ale polityka monetarna
nie musi być koordynowana,

pseudounia kursowa – występuje usztywnienie

kursów walutowych oraz swoboda przepływu
kapitału, kraje są zaś zobowiązane do koordynacji
polityk monetarnych,

integracja monetarna – obejmuje nieodwołalne

usztywnienie kursów walutowych
i brak marży wahań, pełną wymienialność walut,
swobodę przepływu kapitału, a także integrację
rynków finansowych i wspólna politykę monetarną,

unia monetarna – równoznaczna jest z pełną

integracja monetarną i oznacza wprowadzenie
jednolitej waluty, utworzenie wspólnego banku
centralnego oraz prowadzenie jednolitej polityki
monetarnej.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Unia ekonomiczna jest z kolei pojęciem

obszerniejszym, z którym mamy do czynienia, gdy
w ramach obszaru integracyjnego wszystkie ważniejsze
dziedziny polityki ekonomicznej (m.in. polityka rolna,
przemysłowa, walutowa, fiskalna, socjalna itp.) zostały
objęte wspólną lub wysoce skoordynowaną polityką,
realizowaną przez ponadpaństwowe instytucje i organy,
a ponadto wprowadzona została wspólna waluta. Ze
względu na to, że jej elementem składowym jest unia
monetarna, nazywana jest również unią ekonomiczno-
walutową (L

ATOSZEK

2007, s. 30).

Rozszerzenie unii gospodarczej i walutowej o sferę

polityki, stanowi z kolei drogę ku unii politycznej,
polegającej na pełnej unifikacji podstawowych dziedzin
polityki wewnętrznej, zagranicznej oraz obronnej,
a

także

powołaniu

organów

ustawodawczych

i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych
(C

ZARCZYŃSKA

, Ś

LEDZIEWSKA

2007, s. 12). Integracja

polityczna jest traktowana jako efekt integracji
gospodarczej, ale również na pewnym wyższym etapie
rozwoju procesów integracyjnych, jako jej niezbędny

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

warunek (B

UKOWSKI

2007b, s. 23).

Makroekonomiczne warunki uczestnictwa w unii

gospodarczej i walutowej

W Traktacie o Unii Europejskiej podpisanym

7 lutego 1992 r. w Maastricht, określono zestaw
makroekonomicznych wskaźników, których realizacja
decyduje o możliwości przystąpienia danego państwa
do unii gospodarczej i walutowej. Warunki te to tzw.
nominalne kryteria konwergencji (zbieżności) będące
podstawą fiskalnej i monetarnej polityki każdego kraju

Schematyczne zestawienie kryteriów konwergencji
zaprezentowano na rysunku 1.

Kryteria konwergencji zawarte zostały w art. 104c i 109j Traktatu z Maastricht oraz w dwóch protokołach

będących załącznikami do Traktatu z Maastricht (Protokół w sprawie kryteriów konwergencji oraz Protokół w
sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu) (Integracja Polski…2005, s. 9; Traktat o Unii Europejskiej
1992, s. 16, 25).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 1. Ekonomiczne kryteria konwergencji wg Traktatu z Maastricht.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie D

OMAGAŁA

2008, s. 249.

Podstawowym celem ustalenia ekonomicznych

kryteriów konwergencji (w tym również ich wartości
referencyjnych) było doprowadzenie do osiągnięcia
wysokiego

stopnia

stabilności i podobieństwa

gospodarek krajów aspirujących do unii gospodarczej
i walutowej, a przez to zapewnienie warunków
sprzyjających

jej

sprawnemu

funkcjonowaniu

IÓŁKOWSKA

RZEMIŃSKA

2008, s. 249). Realizacja

NOMINALNE KRYTERIA KONWERGENCJI

MONETARNE

FISKALNE

Stabilność cen

Stabilność stóp
procentowych

Niska zmienność
kursu walutowego

Stabilne finanse

publiczne
(ograniczenie długu
publicznego oraz
deficytu budżetowego)

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

kryteriów zbieżności stała się więc wyznacznikiem,
a równocześnie potwierdzeniem dojrzałości i gotowości
danego państwa do uczestnictwa w obszarze
jednowalutowym.

Kryteria konwergencji, mimo iż zazwyczaj

wyliczane osobno, w rzeczywistości są ze sobą ściśle
powiązane (O

RŁOWSKI

1998, s. 163). Podkreśla się, że

stanowią one integralną i spójną całość, w związku
z czym powinny być spełnione jednocześnie, bez brania
pod uwagę hierarchii w zakresie ich ważności (B

ĄK

2008, s. 23). Szczególny nacisk kładzie się również na
konieczność ich rygorystycznego interpretowania
i stosowania, gdyż tylko to zagwarantuje, że członkami
unii gospodarczej i walutowej staną się państwa,
w których panują warunki sprzyjające utrzymaniu
stabilności cen i spójności całego obszaru (Raport
o konwergencji Maj 2008, s. 7).

Zgodnie z założeniami Traktatu z Maastricht

Komisja Europejska oraz Europejski Bank Centralny,
co dwa lata lub na życzenie zainteresowanych państw
opracowują tzw. Raporty o Konwergencji, będące oceną

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

przygotowania

gospodarki

danego

kraju

uczestnictwa w unii gospodarczej i walutowej

(Traktat

o Unii Europejskiej 1992, s. 26). Na tej podstawie Rada
Europejska decyduje, czy państwo jest gotowe, a tym
samym czy spełnia wszystkie warunki, aby wprowadzić
wspólną, europejską walutę. Należy przy tym
zaznaczyć, że pod uwagę bierze się nie tylko
osiągnięcie wartości referencyjnych ustalonych dla
poszczególnych kryteriów, co jest warunkiem
koniecznym,

ale

przede

wszystkim

trwałość

konwergencji ekonomicznej (B

ĄK

2008, s. 23).

Zagadnienie to jest niezwykle ważne, bowiem
wypracowanie odpowiedniego stopnia zbieżności
wskaźników makroekonomicznych, a przede wszystkim
prowadzenie polityki gospodarczej służącej utrzymaniu
ich na wymaganym poziomie jest sprawą kluczową dla
prawidłowego funkcjonowania unii gospodarczej
i walutowej (K

UBIN

2007, s. 139).

Obowiązek ten określony został w art. 109k Traktatu z Maastricht.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Realizacja ekonomicznych kryteriów zbieżności

przez Polskę

Fiskalne kryteria zbieżności

Polskie finanse publiczne charakteryzują się

trwałym deficytem, przy czym nierównowaga fiskalna
występuje

również

warunkach

szczytowej

koniunktury. Wprawdzie w ciągu ostatnich kilku lat
ujemne saldo budżetu podlegało stopniowemu
ograniczeniu, to jednak w 2008 r. tendencja ta została
zatrzymana. Kształtowanie się wysokości deficytu
sektora finansów publicznych w Polsce w latach 1999-
2008 zaprezentowano na rysunku 2.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 2. Deficyt budżetowy w Polsce w latach 1999-2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).

W latach 1999-2003 występował stały wzrost

wysokości deficytu budżetowego w relacji do PKB
(wyjątek stanowi rok 2002, gdy został on zmniejszony
o 0,1 pkt. proc), wynoszący średnio 1,4 pkt. proc.
rocznie. Największy jego przyrost odnotowano na
przełomie lat 2000/2001, kiedy to uległ on zwiększeniu
o 2,1 pkt. proc., czyli około 17,5 mld zł (Aneks tab. 1).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

W całym okresie 1999-2003 deficyt budżetowy pogłębił
się z -2,3% PKB w 1999 r. do -6,3% PKB w roku 2003,
a więc o 4,0 pkt. proc. Począwszy od 2003 r. tendencja
ta odwróciła się i deficyt zmniejszał się z roku na rok,
przy czym spadek ten wyniósł odpowiednio: 0,6 pkt.
proc. w 2004 r., 1,4 pkt. proc. w 2005 r., 0,4 pkt. proc.
w 2006 r. oraz 2,0 pkt. proc. w roku 2007. Ogólnie na
przestrzeni lat 2003-2007 ujemne saldo budżetu
w stosunku do PKB zostało zmniejszone o 4,4 pkt.
proc., czyli 30,6 mld zł (Aneks tab. 1). W 2008 r.
odnotowano gwałtowny wzrost deficytu sektora
finansów publicznych, przy czym jego wysokość
wyniosła -3,9% PKB (osiągając tym samym poziom
z 2006 r.) i była o 2,0 pkt. proc. wyższa niż w roku
poprzednim.

Przez większość analizowanego okresu, w latach

2001-2006 oraz w roku 2008 deficyt budżetowy
w Polsce przekraczał wartość referencyjną (w 2000 r.
ukształtował się on dokładnie na poziomie 3% PKB),
przy czym największą rozbieżność, wynoszącą 3,3 pkt.
proc. zauważono w 2003 r. Ze względu na problemy

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

zakresie

utrzymania

stabilności

finansów

publicznych, decyzją Rady Unii Europejskiej, od 5 lipca
2004 r. Polska objęta została procedurą nadmiernego
deficytu, w ramach której podkreślono konieczność jego
zmniejszenia oraz podjęcia działań w zakresie
uporządkowania sytuacji budżetowej. W 2007 r. deficyt
uległ ograniczeniu do poziomu -1,9% PKB, kształtując
się tym samym poniżej wartości odniesienia, zaś
postępy w zakresie jego redukcji pozwoliły na
uchylenie 8 lipca 2008 r. procedury nadmiernego
deficytu. Tendencja spadkowa nie została jednak
utrzymała, a odnotowany w 2008 r. wysoki poziom
wskaźnika oznaczał, że Polska ponownie nie spełniła
tego kryterium konwergencji.

W całym analizowanym okresie średni poziom

deficytu budżetowego w strefie euro oraz w krajach
Europy Środkowej i Wschodniej (wyjątek stanowi rok
1999) był dużo niższy niż w Polsce, przy czym o ile
w ciągu ostatnich kilku lat rozpiętość ta została
wyraźnie ograniczona, to w 2008 r. uległa ona
niewielkiemu zwiększeniu (rys. 3).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 3. Deficyt budżetowy w Polsce, krajach Europy Środkowej i Wschodniej
(wartość średnia) oraz strefie euro w latach 1999-2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).

Począwszy od 2000 r. zmiany wysokości deficytu

budżetowego w strefie euro charakteryzowały się
tendencją zbliżoną, do tych, które występowały

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

w Polsce, jednak jego poziom w krajach unii
gospodarczej i walutowej był średnio o 2,5 pkt. proc.
niższy. Największą rozbieżność pomiędzy omawianymi
wielkościami, wynoszącą ponad 3,0 pkt. proc.
odnotowano w okresie 2000-2001 oraz w roku 2003, po
czym różnica ta zmalała, do 1,3 pkt. proc. w 2007 r.
oraz 2,0 pkt. proc. w roku 2008. Na przestrzeni
badanych lat zmniejszeniu uległa także rozpiętość
pomiędzy ujemnym saldem budżetu w Polsce i nowych
państwach członkowskich, z maksymalnych 4,3 pkt.
proc. w 2004 r. do 1,2 pkt. proc. cztery lata później
(w 2007 r. różnica ta była równa 1,0 pkt. proc.).
Ogólnie, w latach 2000-2008 deficyt budżetowy
w relacji do PKB wynosił w Polsce średnio o 2,3 pkt.
proc. więcej niż w pozostałych krajach akcesyjnych.

Wysokość deficytu sektora finansów publicznych

w poszczególnych państwach Europy Środkowej
i Wschodniej była w badanym okresie dość mocno
zróżnicowana, przy czym w większości krajów jego
poziom uległ do 2007 r. znaczącej redukcji (Aneks tab.
2). Mimo poprawy, państwem borykającym się ze

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

znaczną nierównowagą fiskalną są Węgry, gdzie deficyt
budżetowy stale przekracza dopuszczalny próg 3%
PKB. Z kolei Polska i Czechy, w których ujemne saldo
budżetu

przewyższało

niedawna

wartość

referencyjną, uzyskały w 2007 r. wskaźniki kształtujące
się poniżej wielkości granicznej. Pozostałe kraje
z pewnym zapasem spełniały omawiany wymóg
fiskalny, przy czym Bułgaria i Estonia przez większość
analizowanych lat odnotowywały regularne nadwyżki
budżetowe. Istotne zmiany w zakresie kształtowania się
deficytu budżetowego przyniósł rok 2008, kiedy to we
wszystkich nowych państwach członkowskich, za
wyjątkiem Bułgarii i Węgier, nastąpiło jego wyraźne
pogłębienie. Poziom deficytu sektora finansów
publicznych w krajach Europy Środkowej i Wschodniej
w 2008 r. przedstawiono na rysunku 4.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 4. Deficyt budżetowy w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w 2008 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).

Pod względem wysokości deficytu budżetowego,

Polska w 2008 r. prezentowała się bardzo słabo na tle
nowych

państw

członkowskich,

znajdując

się

jednocześnie w grupie krajów, w których wskaźnik ten
ukształtował

się

znacznie

powyżej

wartości

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

referencyjnej. Największe ujemne saldo budżetu
odnotowano w tym czasie w Rumunii (-5,4% PKB) i na
Łotwie (-4,0% PKB), a w następnej kolejności
w Polsce, na Węgrzech oraz na Litwie, których wyniki
budżetowe, odpowiednio o 0,9 pkt. proc., 0,4 pkt. proc.
i 0,2 pkt. proc. przekraczały wartość graniczną. Nieco
niższy poziom deficytu, równy dokładnie -3% PKB
zauważono w tym okresie w Estonii, przy czym jest to
kraj, który jeszcze w 2007 r. generował wyraźną
nadwyżkę budżetową, wynoszącą 2,7% PKB (Aneks
tab. 2). Najmniejszy deficyt sektora finansów
publicznych wystąpił w 2008 r. w Czechach
(w porównaniu do roku 2007 wzrósł on zaledwie o 0,9
pkt. proc.), zaś jedynym krajem, który uzyskał w tym
roku dodatnie saldo budżetu była Bułgaria.

Drugie,

fiskalne

kryterium

konwergencji,

odnoszące się do wysokości długu publicznego,
kształtowało się w Polsce w latach 1999-2008 poniżej
ustalonego w Traktacie z Maastricht poziomu 60%
PKB, co oznacza, że warunek ten można uznać za
spełniony w całym badanym okresie (rys. 5).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 5. Dług publiczny w Polsce w latach 1999-2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).

Rezultatem zwiększającego się od 1999 r.

ujemnego salda budżetu w Polsce był stopniowy
przyrost długu publicznego (wyjątek stanowi rok 2000,
kiedy został on zmniejszony o 2,8 pkt. proc.), który
w 2003 r. osiągnął poziom 47,1% PKB i był o 7,5 pkt.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

proc. wyższy niż na początku analizowanego okresu.
Od roku 2003 przez kolejne trzy lata dług publiczny
w relacji do PKB charakteryzował się względną
stabilnością (z niewielkim spadkiem w 2004 r.),
kształtując się na poziomie wynoszącym średnio 46,9%
PKB, przy czym w ujęciu wartościowym wzrósł on
w tym czasie o około 108,5 mld zł (Aneks tab. 3).
W 2007 r. zadłużenie sektora finansów publicznych
było równe 527,6 mld zł, co stanowiło 44,9% PKB
(spadek o 2,8 pkt. proc. w stosunku do roku
poprzedniego), natomiast na koniec 2008 r. osiągnęło
ono poziom o 2,2 pkt. proc. wyższy. W całym badanym
okresie dług publiczny w Polsce zwiększył się o około
335 mld zł, z 39,6% PKB w 1999 r. do 47,1% PKB
w roku 2008 (Aneks tab. 3).

Zadłużenie sektora publicznego w Polsce było

w latach 1999-2008 znacznie mniejsze niż w strefie
euro, gdzie średnia wartość wskaźnika kształtowała się
na poziomie około 69% PKB (rys. 6). Największą
rozbieżność pomiędzy omawianymi wielkościami,
równą 31,9 pkt. proc. odnotowano w latach 1999-2000,

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

najmniejszą zaś, wynoszącą 20,9 pkt. proc. w roku
2006. Ogółem, w całym analizowanym okresie poziom
długu publicznego w odniesieniu do PKB był w strefie
euro przeciętnie o 25,5 pkt. proc. wyższy od zadłużenia
występujący w tym czasie w Polsce.

Rys. 5. Dług publiczny w Polsce, krajach Europy Środkowej i Wschodniej
(wartość średnia) oraz strefie euro w latach 1999-2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Średnia wysokość długu publicznego w państwach

Europy Środkowej i Wschodniej była w latach 1999-
2008 niższa niż w Polsce, przy czym praktycznie
w całym badanym okresie charakteryzowała się ona
tendencją malejącą, co przy utrzymującym się, wysokim
zadłużeniu polskiej gospodarki, znacznie pogłębiało
skalę rozbieżności. O ile w 1999 r. przeciętny dług
publiczny w krajach akcesyjnych wynosił 31,4% PKB,
czyli jedynie o 8,2 pkt. proc. mniej niż w Polsce to
w 2008 r. został on zredukowany do poziomu 24,3%
PKB, a różnica między wielkościami powiększyła się o
14,6 pkt. proc. Generalnie, począwszy od 2005 r.
średnia wysokość zadłużenia w nowych państwach
członkowskich była mniej więcej dwa razy niższa niż w
Polsce i prawie trzykrotnie mniejsza niż w strefie euro.

Niski poziom długu publicznego odnotowany

w krajach Europy Środkowej i Wschodniej ogółem,
wynikał z faktu, że w większości z nich nie przekraczał
on w analizowanych latach dopuszczalnej wysokości
60% PKB (wyjątek stanowi jedynie Bułgaria w okresie
1999-2001 oraz Węgry w roku 1999 i w latach 2005-

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

2008), a dodatkowo, w państwach takich jak Estonia
i Łotwa oraz od 2004 r. również Rumunia i Litwa
kształtował się on na rekordowo niskim pułapie,
wynoszącym mniej niż 20% w stosunku do PKB (Aneks
tab. 4).

Pomimo, iż w latach 1999-2008 Polska wypełniała

kryterium dotyczące wysokości długu publicznego, to
jednak w odniesieniu do pozostałych krajów
akcesyjnych stopień jego realizacji można uznać za
niewystarczający (rys. 7). Zarówno w roku 1999, jak
i 2008 Polska znalazła się w grupie trzech państw
o najwyższym poziomie zadłużenia, przesuwając się
jednocześnie z pozycji trzeciej na drugą (na zmianę tą
wpłynęła m.in. znaczna redukcja długu publicznego
w Bułgarii – o 65,2 pkt. proc. w roku 2008 w stosunku
do początku badanego okresu). Jedynym krajem, który
nie spełnił w 2008 r. omawianego warunku były Węgry
(73,0% PKB), zaś najlepszy rezultat, 4,8% PKB, czyli
prawie dziesięciokrotnie mniej niż w Polsce osiągnęła
Estonia (we wszystkich badanych latach państwo to
charakteryzowało się jednocyfrowym poziomem

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

zadłużenia).

Rys. 6. Dług publiczny w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w roku 1999
i 2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (28.04.2009).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Ocena stabilności poziomu inflacji

Inflacja HICP w Polsce w latach 1999-2008

charakteryzowała się stosunkowo dużą zmiennością,
przy czym różnica pomiędzy jej maksymalnym
poziomem, który w 2000 r. osiągnął 10,1%,
a minimalnym pułapem z roku 2003, wynoszącym
0,7%, była równa 9,4 pkt. proc. Zmiany średniorocznej
stopy inflacji HICP w Polsce w latach 1999-2008 na tle
inflacyjnego kryterium zbieżności zaprezentowano na
rysunku 8.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 7. Kształtowanie się inflacji HICP w Polsce w latach 1999-2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).

W okresie 1999-2001 stopa inflacji w Polsce,

mierzona za pomocą wskaźnika HICP w znacznym
stopniu

przekraczała

wartość

referencyjną,

a rozbieżność wyniosła odpowiednio: w 1999 r. – 5,2
pkt. proc., w 2000 r. – 7,4 pkt. proc. oraz w 2001 r. –

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

2,2 pkt. proc. Sytuacja ta zmieniła się w roku 2002,
kiedy to na skutek występującej od 2000 r. tendencji
spadkowej, inflacja została ograniczona do poziomu
1,9%, czyli 1,0 pkt. proc. poniżej wyznaczonej przez
Belgię, Niemcy i Wielką Brytanię wartości granicznej
(Aneks tab. 5). W kolejnym roku stopa inflacji uległa
ponownemu zmniejszeniu, o 1,2 pkt. proc. w stosunku
do okresu poprzedniego i osiągnęła wynik równy 0,7%,
a wiec znacznie poniżej punktu odniesienia. W 2004 r.
indeks HICP w Polsce ukształtował się na poziomie
3,6%, a tym samym przewyższył o 1,4 pkt. proc. pułap
referencyjny z Maastricht. Wzrost cen, spowodowany
przede wszystkim akcesją do Unii Europejskiej był
jednak chwilowy i w następnym okresie odnotowano
spadek stopy inflacji do poziomu 2,2%. Począwszy od
2006 r. inflacja w Polsce zwiększała się, przy czym o ile
w latach 2005-2007 kształtowała się ona jeszcze poniżej
wartości referencyjnej to w 2008 r. osiągając pułap
4,2%, przekroczyła ją o 0,1 pkt. proc. Oznacza to, że po
stosunkowo długim okresie realizacji inflacyjnego
kryterium zbieżności (wyłączając rok 2004), na koniec

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

2008 r. Polska nie spełniła omawianego warunku.

W celu dokonania bardziej szczegółowej analizy

sytuacji cenowej w Polsce, na rysunku 9 przedstawiono
kształtowanie

się

dwunastomiesięcznej

średniej

ruchomej inflacji HICP w okresie styczeń 1999 –
grudzień 2008.

Rys. 8. Kształtowanie się miesięcznej inflacji HICP (dwunastomiesięczna
średnia ruchoma) w Polsce w okresie styczeń 1999 – grudzień 2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Na skutek systematycznego zmniejszania się

wysokości inflacji HICP, z poziomu 10,2%
w listopadzie 2000 r. do rekordowo niskiego pułapu
0,6% w okresie wrzesień 2003 – listopad 2003, Polska
zaczęła od sierpnia 2002 spełniać badane kryterium
konwergencji. Należy przy tym również podkreślić, że
przez kilka kolejnych miesięcy, tj. kwiecień 2003 – luty
2004 inflacja była przeciętnie o 0,5 pkt. proc. mniejsza
od średniej trzech krajów Unii Europejskiej
o najniższym jej poziomie. Począwszy od grudnia 2003
r. do kwietnia 2005 r. następował stały wzrost inflacji,
w związku z czym w sierpniu 2004 r. przekroczyła ona
wynoszącą wówczas 2,4% wartość referencyjną.
Ponownie warunek ten Polska zaczęła wypełniać
w listopadzie 2005 r., a już w okresie marzec 2006 –
kwiecień 2007 znalazła się obok Finlandii i Szwecji
w grupie trzech krajów o najbardziej stabilnych cenach,
co oznacza, że jej wskaźnik HICP służył do wyliczania
wartości referencyjnych dla krajów aspirujących do unii
gospodarczej i walutowej. Zapoczątkowany w grudniu
2006 r. powolny wzrost inflacji spowodował, że od

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

października 2008 r. po raz kolejny przewyższyła ona
wartość graniczną.

Analizując kształtowanie się średniego poziomu

inflacji HICP w grupie krajów Europy Środkowej
i Wschodniej zauważono, że jej zmiany wykazują
tendencję zbliżoną, do tych które występują w Polsce,
przy czym w całym badanym okresie była ona
w państwach akcesyjnych przeciętnie o 3,2 pkt. proc.
wyższa (rys. 10).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 9. Inflacja HICP w Polsce, krajach Europy Środkowej i Wschodniej

(wartość średnia) oraz strefie euro w latach 1999-2008.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).

Nowe kraje członkowskie, podobnie jak Polska, po

wzroście inflacji na przełomie lat 1999/2000,
odnotowały następnie jej istotny spadek, który w całym
okresie 2000-2003 wyniósł 7,5 pkt. proc. Zmiany te

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

pozwoliły na ograniczenie w 2003 r. pułapu inflacji, do
minimalnej wartości równej 3,6%, a więc o 2,9 pkt.
proc. więcej niż jej ówczesny poziom w Polsce.
W kolejnych latach (wyjątek stanowi okres 2005-2006)
zarówno w gospodarce polskiej, jak i grupie państw
Europy Środkowej i Wschodniej nastąpił wyraźny
przyrost inflacji, przy czym jego dynamika w Polsce,
w relacji do zmian zachodzących w pozostałych krajach
akcesyjnych była zdecydowanie mniejsza. Ostatecznie
średni poziom indeksu HICP dla nowych państw
członkowskich wyniósł w 2008 r. 9,9% i był o 6,6 pkt.
proc. wyższy niż w Polsce.

W okresie 1999-2001 inflacja HICP w Polsce

w znacznym stopniu przewyższała jej poziom w strefie
euro (przeciętnie o 5,7 pkt. proc.), począwszy jednak od
2002 r. sytuacja ta uległa zmianie i w kolejnych latach
wskaźniki te osiągały zbliżone wartości. Należy jednak
przy tym zauważyć, że o ile średnia wysokość inflacji
dla

krajów

unii

gospodarczej

walutowej

charakteryzowała w analizowanym okresie znaczną
stabilnością to jej poziom w Polsce podlegał ciągłym

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

wahaniom.

Pod względem stabilności cen polska gospodarka

w 2008 r. wypadła relatywnie dobrze zarówno na tle
strefy euro, jak i poszczególnych państw Europy
Środkowej i Wschodniej (rys. 11).

Rys. 10. Inflacja HICP w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz strefie
euro w 2008 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

We wszystkich nowych państwach członkowskich

inflacja HICP w 2008 r. przekroczyła wartość
referencyjną, przy czym najbliżej spełnienia tego
kryterium konwergencji była Polska (drugi rezultat
osiągnęły Węgry, jednak dystans pomiędzy krajami
wyniósł 1,8 pkt. proc.). Największe odchylenie od
wartości docelowej odnotowano w przypadku Łotwy
oraz Bułgarii, których wyniki były odpowiednio o 11,1
pkt. proc. oraz 7,8 pkt. proc. gorsze niż w Polsce.

Ocena realizacji kryterium stopy procentowej

W latach 1999-2002 Polska nie spełniała kryterium

długoterminowej stopy procentowej, gdyż jej poziom
w znacznym stopniu przekraczał wartość referencyjną,
przy czym największą rozbieżność, równą prawie 4,5
pkt. proc. odnotowano w 2000 r. (rys. 12). Od tego
czasu, wraz z malejącą inflacją, długoterminowe stopy
procentowe

charakteryzowała

silna

tendencja

spadkowa, w efekcie której, w 2003 r. warunek ten
został zrealizowany. W 2004 r. nastąpił chwilowy

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

wzrost stopy procentowej (o 1,12 pkt. proc. w stosunku
do roku poprzedniego), w związku z czym osiągnęła
ona poziom o 0,62 pkt. proc. wyższy niż wartość
graniczna, jednak w latach 2005-2008 Polska ponownie
zaczęła wypełniać to kryterium konwergencji.

Rys. 11. Długoterminowa stopa procentowa w Polsce w latach 1999-2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wszystkie kraje Europy Środkowej i Wschodniej

dokonały od roku 1999 istotnego postępu w zakresie
zbieżności długoterminowych stóp procentowych,
jednak w 2006 r. proces ten został zatrzymany i od tego
czasu, ich poziom w kolejnych dwóch latach
wykazywał tendencje rosnącą (największy przyrost
o prawie 3,2 pkt. proc. odnotowano w tym okresie
w Estonii) (Aneks tab. 7). Kształtowanie się
długoterminowej stopy procentowej w 2008 r.
w nowych państwach członkowskich oraz w strefie euro
przedstawiono na rysunku 13.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 12. Długoterminowa stopa procentowa w krajach Europy Środkowej
i Wschodniej oraz strefie euro w 2008 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (12.03.2009).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

W 2008 r. Polska pod względem realizacji

kryterium

długoterminowej

stopy

procentowej

zajmowała czwarte miejsce na tle państw akcesyjnych
i z wynikiem 6,07% zamykała grupę krajów, które
spełniły w tym okresie omawiany warunek. Państwa,
które przekroczyły wówczas ukształtowaną na poziomie
6,24% wartość referencyjną, to w kolejności od
największego wskaźnika Węgry, Estonia, Rumunia oraz
Łotwa.

Badanie stabilności kursu walutowego

Polska nie spełniała w analizowanym okresie

kryterium stabilności kursu walutowego, gdyż nie
uczestniczyła w systemie ERM II. Zgodnie
z dokumentem Mapa drogowa przyjęcia euro przez
Polskę zatwierdzonym przez rząd w dniu 28
października 2008 r., sytuacja ta miała ulec zmianie
jeszcze w I połowie 2009 r., jednak obecnie nic
wskazuje, aby założenia te zostały zrealizowane.
Aktualnie w systemie ERM II uczestniczą waluty
jedynie trzech państw Europy Środkowej i Wschodniej,
aspirujących do unii gospodarczej i walutowej: Estonii,

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Litwy oraz Łotwy, przy czym okres ich pobytu jest
dłuższy niż 2 lata wymagane zapisami Traktatu
z Maastricht.

Kraje Europy Środkowej i Wschodniej dążąc do

realizacji kryterium walutowego stosują zróżnicowane
reżimy kursowe (tab. 2). Polityka makroekonomiczna
Litwy, Łotwy oraz Estonii oparta była na strategii
sztywnego kursu walutowego wobec euro, w związku
z czym wejście tych państw do ERM II, nie wiązało się
koniecznością

zmiany

dotychczasowego

reżimu

monetarnego. W

obrębie

pozostałych

krajów,

nieuczestniczących w mechanizmie ERM II system
kursu stałego w postaci izby walutowej stosuje jedynie
Bułgaria, zaś władze monetarne Czech, Polski, Rumunii
i Węgier zdecydowały się na dopuszczenie większej
elastyczności

kształtowania

nominalnego

kursu

walutowego.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Tabela 2. Systemy kursowe w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

Kraj

Stosowany system kursu

walutowego

Uczestnictwo

w ERM II

Bułgaria

izba walutowa
(currency board)

Nie

Czechy

kurs płynny kierowany
(managed float)

Nie

Estonia

izba walutowa
(currency board)

Tak – od 28 czerwca

2004

Litwa

izba walutowa
(currency board)

Tak – od 28 czerwca

2004

Łotwa

kurs sztywny do euro
(hard peg)

Tak – od 2 maja 2005

Polska

kurs płynny
(free float)

Nie

Rumunia

kurs płynny kierowany
(managed float)

Nie

Węgry

kurs płynny
(free float)

Nie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie P

RONOBIS

2008, s. 108;

Raport na temat…2009, s. 57.

W Polsce stosowany jest obecnie system płynnego

kursu walutowego, w związku z czym o kursie złotego
względem euro decyduje popyt i podaż na rynku
walutowym (Raport na temat…2004, s. 112). System

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

ten wprowadzono 12 kwietnia 2000 r., na mocy
wspólnej decyzji rządu oraz Rady Polityki Pieniężnej,
zastępując tym samym obowiązujący od 1995 r.
mechanizm kursu stałego, stopniowo korygowanego
w obrębie pasma wahań (J

UREK

ARSZAŁEK

2008, s.

96). Zmiana ta spowodowała, iż zaprzestano określania
kursu centralnego w stosunku do koszyka walut
składającego się z dolara i euro, zlikwidowano,
wynoszące +/-15% dopuszczalne granice wahań
rynkowego kursu złotego oraz zezwolono na
interwencje NBP jedynie w sytuacji zagrożenia celu
inflacyjnego (J

UREK

2007, s. 21).

Konsekwencją zwiększenia elastyczności polskiego

systemu walutowego w 2000 r. była występująca
w kolejnych latach duża zmienność nominalnego kursu
złotego względem euro. Na rysunku 14 zaprezentowano
kształtowanie się średniorocznego kursu walutowego
PLN/EUR od momentu jego upłynnienia.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 13. Średnioroczny nominalny kurs walutowy PLN/EUR w latach 2000-
2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Narodowego Banku
Polskiego (12.03.2009).

W 2001 r. w odniesieniu do roku poprzedniego

złoty umocnił się w stosunku do euro o około 8,53%,
jednak w kolejnych latach kurs walutowy PLN/EUR
podlegał wyraźnej deprecjacji, osiągając w 2004 r.
maksymalny poziom wynoszący 4,53 PLN/EUR.
W całym okresie 2001-2004 nastąpiło prawie 23,6%-
owe osłabienie polskiej waluty w relacji do euro. Od
roku 2004 sytuacja uległa odwróceniu i kurs PLN/EUR
wykazywał trend aprecjacyjny, w ramach którego

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

coroczny wzrost wartości złotego wobec euro wyniósł:
w 2005 r. – 11,23%, w 2006 r. – 3,23%, w 2007 r. –
2,88%, a w 2008 r. – nieco ponad 7%. Ogólnie
nominalny kurs walutowy PLN/EUR obniżył się
w 2008 r. o prawie 12,32% w stosunku do początku
badanego okresu.

W związku z tym, że zaprezentowany wskaźnik

średnioroczny, nie oddaje w pełni zmian, jakie miały
miejsce odnośnie pozycji złotego w ciągu roku, a
ukazuje jedynie ich tendencję, konieczne jest
pogłębienie analizy w tym zakresie. Na rysunku 14
przedstawiono kształtowanie się kursu walutowego
PLN/EUR w ujęciu miesięcznym od momentu
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej do końca
2008 r.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Rys. 14. Nominalny kurs walutowy PLN/EUR w okresie maj 2004 – grudzień
2008.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku
Centralnego (12.03.2009).

Pomimo krótkookresowych oscylacji kursu w obu

kierunkach, praktycznie przez cały analizowany okres
ścieżka kursowa polskiej waluty miała charakter
aprecjacyjny. Trend ten szczególnie widoczny był
w okresie maj 2004 – luty 2005 oraz sierpień 2007 –
lipiec 2008, gdzie wzrost wartości złotego wyniósł

- 15% deprecjacja

+15% aprecjacja

- 2,25% deprecjacja

+2,25% aprecjacja

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

odpowiednio 15,6% i 14,5%. Sytuacja ta uległa zmianie
w sierpniu 2008 r., kiedy to nastąpiło osłabienie polskiej
waluty w relacji do euro, a tendencja ta utrzymała się do
końca 2008 r.

Przyjmując za punkt odniesienia, średnią wartość

kursu z całego badanego okresu, ukształtowaną na
poziomie 3,99 PLN/EUR zauważono, że poza kilkoma
miesiącami: maj 2004 – czerwiec 2004 oraz czerwiec
2008 – wrzesień 2008 kurs walutowy nie wykraczał
poza wynoszące +/-15% statutowe pasmo odchyleń
mechanizmu ERM II, a dodatkowo przez znaczną część
okresu sierpień 2005 – kwiecień 2007 charakteryzował
się on jeszcze większą stabilnością, utrzymując się
w zawężonym przedziale wahań +/-2,25%.

Należy jednak zaznaczyć, że mimo momentów

względnej stabilizacji, w całym okresie maj 2004 –
grudzień 2008 kurs walutowy PLN/EUR odznaczał się
stosunkowo dużą zmiennością. Minimalny jego poziom
w lipcu 2008 roku wyniósł 3,2591 PLN/EUR,
maksymalny zaś w maju 2004 r. – 4,7209 PLN/EUR.
Spowodowało to, że rozpiętość pomiędzy kursem

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

minimalnym i maksymalnym ukształtowała się na
poziomie 44,85% i była najwyższa ze wszystkich
państw Europy Środkowej i Wschodniej (tab. 3).
Podobnym odchyleniom podlegała w analizowanym
okresie korona czeska oraz lej rumuński, przy czym
rozpiętość była tu odpowiednio o około 8,9 pkt. proc.
oraz 13,8 pkt. proc. niższa niż w Polsce. Wśród państw
stosujących płynny kurs walutowy zdecydowanie
najmniejszą rozpiętość wahań, wynoszącą 19,7%
odnotowano na Węgrzech.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Tabela 3. Wahania kursów walut krajów Europy Środkowej i Wschodniej
względem euro w okresie maj 2004 – grudzień 2008.

Kraj

Waluta

Kurs walutowy względem EUR

w okresie maj 2004 – grudzień 2008

Kurs

minimalny

Kurs

maksymalny

Rozpiętość

(w %)

Bułgaria

lew
bułgarski

1,9463

1,9558

0,49

Czechy

korona
czeska

23,528

31,976

35,91

Estonia

korona
estońska

15,6466

0,00

Litwa

lit litewski

3,4262

3,4528

0,78

Łotwa*

łat łotewski

0,696

0,7093

1,91

Polska

złoty polski

3,2591

4,7209

44,85

Rumunia**

lej rumuński

3,1345

4,1082

31,06

Węgry

forint
węgierski

231,82

277,49

19,70

*uwzględniono kurs walutowy w relacji do EUR w okresie uczestnictwa
w ERM II, tj. od maja 2005 r.
**dane za okres maj 2004 - czerwiec 2005 uwzględniają denominację
przeprowadzoną 1 lipca 2005 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku
Centralnego (12.03.2009).

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wnioski

Utworzenie

unii

gospodarczej

walutowej

w Europie, będące ukoronowaniem wieloletnich
wysiłków i zaawansowanych działań integracyjnych
stanowiło jednocześnie ogromne wyzwanie dla
wszystkich uczestniczących w tym przedsięwzięciu
krajów. Na podstawie ustalonych w Traktacie
z Maastricht nominalnych warunków zbieżności
zobowiązane one zostały do znacznej koordynacji
swoich polityk ekonomicznych, a tym samym, dzięki
spełnieniu fiskalnych i monetarnych kryteriów
konwergencji do osiągnięcia zdrowej i stabilnej
gospodarki, świadczącej o ich gotowości do
uczestnictwa w obszarze wspólnej waluty.

Polska przystępując w 2004 r. do Unii Europejskiej

zobowiązała się również do przyszłego uczestnictwa w
unii gospodarczej i walutowej. Data akcesji uzależniona
jest jednak od realizacji ekonomicznych warunków
zbieżności, co stanowi obecnie istotny problem dla
krajowej

polityki

gospodarczej.

podstawie

przeprowadzonych badań wysnuć można następujące

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

wnioski dotyczące zakresu wypełnienia nominalnych
kryteriów konwergencji przez Polskę:
1. W latach 1999-2008 polskie finanse publiczne

odznaczały się występowaniem stałego deficytu
budżetowego, przy czym począwszy od 2003 r. jego
poziom ulegał stopniowej redukcji i w 2007 r.
ukształtował się poniżej wartości referencyjnej.
Tendencja ta zmieniła się w roku 2008, kiedy to po
gwałtownym wzroście deficytu do -3,9% PKB,
Polska wraz z Łotwą i Rumunią znalazła się w grupie
trzech krajów o najwyższym jego poziomie.

2. W analizowanych latach deficyt budżetowy w Polsce

był dużo wyższy niż jego średni poziom w państwach
Europy Środkowej i Wschodniej oraz krajach strefy
euro, a dodatkowo w ostatnim roku rozpiętość ta
uległa zwiększeniu.

3. Jedynym warunkiem, nieprzerwalnie wypełnianym

przez Polskę w całym badanym okresie było fiskalne
kryterium konwergencji odnoszące się do wysokości
długu publicznego. Wprawdzie poziom zadłużenia nie
przekraczał wynoszącej 60% PKB wartości

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

referencyjnej to jednak charakteryzował się on
tendencją rosnącą, a stopień jego realizacji
w odniesieniu do pozostałych krajów Europy
Środkowej i Wschodniej był niewystarczający
(w 2008 r., z wynikiem 47,1% PKB Polska
uplasowała się na przedostatniej pozycji wśród
krajów akcesyjnych).

4. Kształtowanie się poziomu inflacji w Polsce

cechowało się w badanych latach stosunkowo dużą
zmiennością, w związku z czym wyróżnić można
występujące naprzemiennie okresy, kiedy kryterium
to gospodarka polska spełniała z pewnym zapasem
(od kwietnia 2003 do lutego 2004 inflacja była niższa
od średniej trzech krajów Unii Europejskiej
o najbardziej stabilnych cenach, zaś w okresie marzec
2006 – kwiecień 2007 Polska należała do grupy
krajów referencyjnych) z miesiącami, w których stopa
inflacji była wyższa niż wartość referencyjna.

5. Pomimo, iż w 2008 r. Polska nie spełniła inflacyjnego

kryterium zbieżności, to w porównaniu do
pozostałych, nowych państw członkowskich była ona

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

najbliżej jego realizacji. Ogólnie w całym
analizowanych okresie stopa inflacji w Polsce była
o około 3,2 pkt. proc. niższa niż jej średni poziom
w grupie krajów Europy Środkowej i Wschodniej.

6. Polska podobnie jak wszystkie nowe państwa

członkowskie dokonała od 1999 r. istotnego postępu
w zakresie zbieżności długoterminowych stóp
procentowych (zajmując na koniec 2008 r. czwarte
miejsce na tle krajów akcesyjnych), w związku
z czym począwszy od 2005 r. spełniała to kryterium
konwergencji.

7. Największym wyzwaniem w dążeniu do członkostwa

w unii gospodarczej i walutowej będzie spełnienie
kryterium

stabilności

kursu

walutowego.

Spowodowane jest przede wszystkim faktem, iż
Polska nie przystąpiła jeszcze do mechanizmu ERM
II,

dodatkowo

kurs

walutowy

PLN/EUR

charakteryzuje się stosunkowo dużą zmiennością.

8. Na koniec 2008 r. Polska wypełniała jedynie dwa

spośród pięciu nominalnych kryteriów konwergencji,
co oznacza, że przystąpienie do unii gospodarczej

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

i walutowej wymaga poczynienia jeszcze wielu
niezbędnych dostosowań.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Literatura uzupełniająca

DAMCZUK

F.,

DAMCZYK

2006.

Teoria i praktyka

międzynarodowej

integracji

gospodarczej

YMARCZYK

/red/

Międzynarodowe stosunki

gospodarcze, PWE Warszawa.

LBIŃSKI

P. 2005. Polska droga do euro: od optymizmu

do realizmu, Przegląd Zachodni, 4, s. 137-157.

LBIŃSKI

2008. Polski program konwergencji –

szansa i ryzyko realizacji w: O

STASZEWSKI

/red./

Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła
Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna
Wydawnicza.

ĄK

2008. Interpretacja kryteriów konwergencji w:

STASZEWSKI

/red./ Polska w strefie euro. Szanse i

zagrożenia, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie –
Oficyna Wydawnicza.

ERNHARD

2006. Postępy nowych członków Unii

Europejskiej w realizowaniu kryteriów konwergencji
gospodarczej, Bank i Kredyt, 8, s. 25-35.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

IERNAŚ

B.,

IETRZAK

2006. Polityka finansowa

Unii Europejskiej w: B

IERNAŚ

/red./ Finanse

międzynarodowe, PWN Warszawa.

IJAK

-K

ASZUBA

M.,

ARSZAŁEK

A. 2004. Europejska

Wspólnota Węgla i Stali w: M

ARSZAŁEK

A. /red./

Integracja Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE
Warszawa.

ILSKI

J. 2004a. Integracja walutowa do Trakatau

z Maastricht w: M

ARSZAŁEK

A. /red./ Integracja

Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE Warszawa.

ILSKI

J. 2004b. Tworzenie i funkcjonowanie unii

walutowej w: M

ARSZAŁEK

A. /red./ Integracja

Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE Warszawa.

ILSKI

2006. Międzynarodowy system walutowy.

Kierunki ewolucji, PWE Warszawa.

ORKOWSKI

J. 2006. Proces integracji Polski z Unią

Europejską w: N

OWAK

A.Z., M

ILCZAREK

D. /red/

Europeistyka w zarysie, PWE Warszawa.

OROWIEC

J. 2001. Unia ekonomiczna i monetarna:

Historia, podstawy teoretyczne, polityka, Wydawnictwo

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Akademii Ekonomicznej im. Oskara Lanego we
Wrocławiu.

OROWIEC

J. 2005a. Integracja monetarna, w:

OROWIEC

J.,

ILK

K. /red./ Integracja Europejska,

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara
Lanego we Wrocławiu.

OROWIEC

2005b. Integracja nowych państw

członkowskich ze strefą euro, Polityka Gospodarcza, 12,
s. 127-142.

OŻYK

P. 2003. Pojęcie integracji w świetle teorii

międzynarodowych stosunków ekonomicznych w:
B

OŻYK

P., M

ISALA

/red/ Integracja ekonomiczna,

PWE Warszawa.

UKOWSKI

S.I. 2007a. Strefa euro. Perspektywy

rozszerzenia o Polskę i inne kraje Europy Środkowo-
Wschodniej, PWE Warszawa.

UKOWSKI

S.I. 2007b. Unia monetarna: Teoria

i polityka, Difin Warszawa.

ZARCZYŃSKA

A., Ś

LEDZIEWSKA

K. 2007. Teoria

europejskiej integracji gospodarczej, C.H. Beck

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Warszawa.

ZOGAŁA

2004. Polska droga do euro, Gospodarka

Polska na przełomie wieków,
11-12, s. 2-31.

OMAGAŁA

A. 2008. Integracja Polski z Unią

Europejską, Wydawnictwo Akademickie
i Profesjonalne Warszawa.

RANEK

2005. Monetarne kryteria konwergencji

wobec wprowadzenia euro w Polsce, Polityka
Gospodarcza, 11, s. 59-72.

AWLIKOWSKA

–H

UECKEL

K. 2004. Teoria i praktyka

tworzenia

europejskiej

unii

walutowej

AWLIKOWSKA

–H

UECKEL

K., Z

IELIŃSKA

–G

ŁĘBOCKA

A. /red./ Integracja europejska. Od jednolitego rynku do
unii walutowej, C.H. Beck Warszawa.

OLAWSKA

-W

ITKOWSKA

G.,

ZECZYCKA

2008.

Kryteria konwergencji jako identyfikatory możliwości
wejścia Polski do strefy euro w: O

STASZEWSKI

/red./

Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła
Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Wydawnicza.

RABOWSKI

T. 2002. Unia Europejska: ekonomiczne

mechanizmy integracji, NOVUM Płock.

RABOWSKI

2008. Unia Europejska: mechanizmy

integracji

gospodarczej,

Wydawnictwo

Adam

Marszałek Toruń.

RAUWE

2003. Unia walutowa. Funkcjonowanie

i wyzwania, PWEWarszawa.

RUSZECKI

2004. Teoria pieniądza i polityka

pieniężna. Rys historyczny i praktyka gospodarcza,
Oficyna Ekonomiczna Kraków.

ELLER

G.,

ALKO

2006.

Makroekonomiczne

warunki przystąpienia Polski do Unii gospodarczej
i Walutowej, Zagadnienia Ekonomiczne, 4, s.17-29.

Integracja Polski ze strefą euro: uwarunkowania
członkostwa i strategia zarządzania procesem. Sierpień
2005. Ministerstwo Finansów, Warszawa.

UREK

2007. Dostosowanie polskiego systemu

kursowego do zasad mechanizmu kursowego ERM II,

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Bank i Kredyt, 5, s. 15-35.

UREK

M.,

ARSZAŁEK

2008. Strategie dochodzenia

do ERM 2 i wpływ ich realizacji na sytuację finansów
publicznych nowych krajów członkowskich Unii
Europejskiej w: O

STASZEWSKI

/red./ Polska w strefie

euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła Główna Handlowa
w Warszawie – Oficyna Wydawnicza.

AWECKA

–W

YRZYKOWSKA

E.,

ICHAŁOWSKA

–

ORYWODA

K. 2007. Unia gospodarcza i walutowa w:

ARCZ

J.,

AWECKA

–W

YRZYKOWSKA

E.,

ICHAŁOWSKA

–G

ORYWODA

/red./

Integracja

europejska, Oficyna a Wolters Kulwer business
Warszawa.

OSIKOWSKI

2008a. Polskie prawo finansowe na tle

prawa Unii Europejskiej, Wydawnictwo LexisNexis
Warszawa.

OSIKOWSKI

2008b. Prawo finansowe w Unii

Europejskiej, Oficyna Wydawnicza Branta Bydgoszcz –
Warszawa.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

RÓLAK

–W

ERWIŃSKA

J. 2005. E jak Euro: waluta

nowej Europy, Difin Warszawa.

UBIN

2007. Polityczne implikacje wprowadzenia

unii walutowej w Europie, Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego Katowice.

ATOSZEK

E. 2007. Integracja europejska: Mechanizmy

i wyzwania, Książka i Wiedza Warszawa.

IMAŃSKI

A., S

YREK

M. 2001. Integracja ekonomiczna

Polski z Unią Europejską, Difin Warszawa.

AKAĆ

2001.

Międzynarodowa integracja

gospodarcza-podstawowe

problemy

teoretyczne

w: O

ZIEWICZ

E. /red./ Procesy integracyjne we

współczesnej gospodarce światowej, PWN Warszawa.

ARSZAŁEK

A. 2004. Pojęcie i istota integracji

europejskiej w: M

ARSZAŁEK

A. /red./ Integracja

Europejska. Podręcznik Akademicki, PWE Warszawa.

ATUSEWICZ

2008. Pakt Stabilności i Wzrostu i jego

znaczenie dla funkcjonowania Unii Gospodarczej
i Walutowej w: O

STASZEWSKI

/red./ Polska w strefie

euro. Szanse

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

i zagrożenia, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie –
Oficyna Wydawnicza.

IKLASZEWSKI

S.,

ARLIŃSKA

-B

IELAWSKA

J. 2006.

Procesy integracji gospodarczej we współczesnym
świecie w: M

IKLASZEWSKI

S. /red./ Międzynarodowe

stosunki gospodarcze u progu XXI wieku, Difin
Warszawa.

ISALA

J. 2001. Zarys teoretycznych podstaw

w międzynarodowej integracji gospodarczej w: M

ISALA

J. /red./ Proces integracji gospodarczej Polski z krajami
członkowskimi Unii Europejskiej w świetle teorii,
Politechnika Radomska.

AKONIECZNA

-K

ISIEL

H. 2005. Rozwój procesów

integracyjnych we współczesnej gospodarce światowej
w: D

UDZIŃSKI

J.,

AKONIECZNA

-K

ISIEL

H. /red./

Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Wybrane
problemy, Wydawnictwo Zachodniopomorskiej Szkoły
Biznesu w Szczecinie.

OWAK

– F

A. 2001. Unia Gospodarcza i Walutowa

w Europie, C.H. Beck Warszawa.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

RĘZIAK

L. 2003. Euro: Nowy pieniądz, PWN

Warszawa.

RĘZIAK

L. 2004. Finanse Unii Europejskiej, PWN

Warszawa.

RŁOWSKI

W.M.

1998.

Droga

Europy.

Makroekonomia wstępowania do Unii Europejskiej,
Instytut Europejski w Łodzi.

IĘDEL

2006. Perspektywa włączenia złotego do

strefy euro, Studia i Prace, 9, s. 209-222.

Program Konwergencji. Aktualizacja 2007. Październik
2007. Warszawa.

RONIEWSKI

M., N

IEDŹWIECKI

A. 2003. Integracja

gospodarcza w zarysie, Wyższa Szkoła Finansów
i Zarządzania w Białymstoku.

RONOBIS

M. 2008. Polska w strefie euro, C.H. Beck

Warszawa.

SZCZÓŁKA

2006.

Euro a integracja europejskich

rynków finansowych, CeDeWu Warszawa.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Raport na temat korzyści i kosztów przystąpienia Polski
do strefy euro. Luty 2004. Narodowy Bank Polski,
Warszawa.

Raport o inflacji. Lipiec 2006. Narodowy Bank Polski,
Rada Polityki Pieniężnej, Warszawa.

Raport o konwergencji. Maj 2008. Europejski Bank
Centralny, Frankfurt Am Main.

OBOL

2008. Polityka pieniężna Narodowego Banku

Polskiego w drodze do euro, CeDeWu Warszawa.

ZELĄG

2003. Integracja walutowa w Europie

Zachodniej w okresie powojennym, Materiały i Studia,
166, Wydawnictwo NBP.

ZELĄG

K. 2005. Perspektywy przystąpienia Polski do

strefy euro (cz.I), Prawo Bankowe, 11, s. 83-95.

WIERKOCKI

2004.

Zarys międzynarodowych

stosunków gospodarczych, PWE Warszawa.

CHOREK

2008. Konwergencja realna krajów

peryferyjnych strefy euro w: O

STASZEWSKI

/red./

Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia, Szkoła

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna
Wydawnicza.

ĄDOŁOWSKA

D. 2003. Cztery podstawowe wolności

europejskiej integracji gospodarczej Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków.

IKTOR

J. W. 2005. Rynek Unii Europejskiej:

Koncepcja

zasady

funkcjonowania,

Akademia

Ekonomiczna w Krakowie.

ILK

2005.

Międzynarodowa

integracja

gospodarcza – podstawowe problemy teoretyczne w:
B

OROWIEC

J.,

ILK

K. /red./ Integracja Europejska,

Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara
Lanego we Wrocławiu.

ÓJCIK

2008. Integracja ze strefą euro: teoretyczne

i praktyczne aspekty konwergencji, PWN Warszawa.

YSOKIŃSKA

Z.,

ITKOWSKA

J. 2002. Integracja

Europejska. Rozwój rynków, PWN Warszawa.

AWOJSKA

2000.

Unia

Europejska.

Unia

gospodarcza i walutowa, Wydawnictwo SGGW
Warszawa.

Partner wiodący:

Partner projektu:

Projekt „Podniesienie jakości pracy urzędów gmin i starostw północnej części województwa

warmińsko-mazurskiego poprzez wzrost kwalifikacji urzędników”

jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu

Społecznego

Dziękuję za uwagę

Biuro projektu:

Advisor Consulting Daniel Budaj

ul. Limanowskiego 25/4,

10-342 Olsztyn

tel/fax. 0-89 677-19-08

www.advisor.olsztyn.pl/pzpfp

e-mail: advisor.pzpfp@wp.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Czym jest GMO według UE
wykład 1 Czym jest prawo
w1 czym jest psychologia
Czym jest śmierć, matura, praca + bibliografia
Czym jest współpraca bauczyciela z rodzicami
1 Czym jest mistyka, • PDF
Czym jest standardowe wejście
Czym jest myślenie twórcze i jak je rozwijać
Czym jest mistyka
Czym jest makroekonomia
Czym jest Codex Alimentarius 2
Czym jest w swej istocie schizofrenia, PSYCHOLOGIA, schizofrenia
Czym jest Makroekonomia, makroekonomia
1 Czym jest dziura ozonowa

więcej podobnych podstron