Prowadzenie usług związanych z podróżą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Barbara Górka

Prowadzenie usług związanych z podróżą 341[05].Z4.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Jan Matyjaszczyk
mgr Andrzej Muż

Opracowanie redakcyjne:
mgr Barbara Górka

Konsultacja:
mgr inż. Piotr Ziembicki

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[05].Z4.04
„Prowadzenie usług związanych z podróżą” zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik obsługi turystycznej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006·

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Dokumenty: paszportowe, celne, wizowe, dewizowe

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Dokumenty komunikacyjne w ruchu krajowym i zagranicznym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Dokumenty finansowe: dokumenty potwierdzające rezerwację, karty płatnicze,
czeki

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Przejścia graniczne w ruchu pasażerskim: drogowe, powietrzne i morskie

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Polskie palcówki konsularno dyplomatyczne

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności do

prowadzenia usług związanych z podróżą, a w szczególności z charakterystyką usług
i produktów związanych z obsługą podróżniczą. Podczas nauki z zakresu tej jednostki, zwróć
szczególną uwagę na: obieg dokumentów, rozpoznawanie kart płatniczych, korzystanie
z czytnika, postępowanie z kartą uszkodzoną lub skradzioną. Są to zagadnienia, z którymi
będziesz się najczęściej stykał w swojej pracy. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu
lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie,
czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji.

4. Zestaw ćwiczeń, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych, zawierający

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętów potrzebnych do realizacji ćwiczenia oraz pytania
sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia. Zaliczenie ćwiczeń jest
dowodem osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce
modułowej.

5. Sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na

pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.

6. Sprawdzian osiągnięć wraz z instrukcją i kartą odpowiedzi.
7. Literaturę.
Po realizacji materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Prowadzenie usług związanych z podróżą, której treści teraz poznasz
jest jedną z jednostek modułowych koniecznych do zapoznania się z treścią modułu usługi
turystyczne – schemat 1.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

341[05].Z4.02

Sprzedaż produktów turystycznych

Moduł 341[05].Z4

Produkty turystyczne

341[05].Z4.01

Organizowanie imprez turystycznych

341[05].Z4.03

Rozlicznie kosztów imprez i produktów

turystycznych

341[05].Z4.04

Prowadzenie usług związanych z podróżą

341[05].Z4.05

Opracowywanie projektów

produktów turystycznych w

języku obcym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Prowadzenie usług

związanych z podróżą” powinieneś umieć:

−

sprawdzać i przyjmować dokumentację przekazaną w teczce imprezy przez pilota
wycieczki,

−

rozliczać koszty realizacji imprezy turystycznej na podstawie dokumentów przekazanych
przez pilota wycieczki,

−

sporządzać zestawienie kosztów, wpływów i zysku z imprezy turystycznej,

−

wyliczać stawki VAT imprezy turystycznej,

−

sprawdzać zgodność otrzymanych rachunków za świadczenia turystyczne,

−

sporządzać kartę rozliczeniową imprezy turystycznej,

−

dokonywać analizy skarg, wniosków klientów oraz kontrahentów i zaplanować
konieczne zmiany,

−

stosować różne metody i środki w porozumiewaniu się,

−

stosować zasady prezentacji,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować przepisy paszportowe,

−

rozróżnić rodzaje paszportów,

−

zastosować przepisy wizowe,

−

rozróżnić rodzaje wiz,

−

określić wymagania wizowe wybranych państw,

−

zastosować przepisy dewizowe,

−

zastosować przepisy celne,

−

określić infrastrukturę przejść granicznych,

−

posłużyć się rozkładami komunikacyjnymi różnych przewoźników,

−

wystawić bilety na różne środki transportu pasażerskiego,

−

zgromadzić dokumentację komunikacyjną na wyjazdy krajowe i zagraniczne,

−

rozróżnić rodzaje płatności w obsłudze ruchu turystycznego,

−

obsłużyć czytniki kart magnetycznych,

−

określić zadania polskich placówek konsularno – dyplomatycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Dokumenty: paszportowe, celne, wizowe, dewizowe

4.1.1. Materiał nauczania

Dowód osobisty jest dokumentem potwierdzającym zarówno tożsamość, jak

i obywatelstwo polskie jego posiadacza, podobnie jak paszport. Zgodnie z nowelizacją ustawy
z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych: „dowód osobisty jest
dokumentem: stwierdzającym tożsamość osoby, poświadczającym obywatelstwo polskie oraz
uprawniającym obywateli polskich do przekraczania granic państw członkowskich Unii
Europejskiej”. Podstawą nowelizacji polskich przepisów jest Dyrektywa Rady Europy
68/360/EWG z dnia 15 października 1968 r. w sprawie zniesienia ograniczeń
w przemieszczaniu się i pobycie obywateli państw członkowskich i ich rodzin we
Wspólnocie. Art. 2 dyrektywy stanowi, iż: „prawo swobodnego przekraczania granicy jest
realizowane poprzez wystawienie ważnego dowodu tożsamości lub paszportu”.

Paszport, zgodnie z ustawą z dnia 29 listopada 1990 r. o paszportach (Dz.U. z 1991 r., nr

2, póz. 5) jest dokumentem urzędowym uprawniającym do przekraczania granicy i pobytu za
granicą oraz poświadczającym obywatelstwo polskie, a także tożsamość osoby w nim
wskazanej w zakresie danych, jakie dokument ten zawiera. Jest, zatem dokumentem
o następujących funkcjach: potwierdza tożsamość posiadacza, jego obywatelstwo, oraz
stanowi zewnętrzną formę decyzji zezwalającej posiadaczowi na wyjazd z własnego kraju
oraz na wjazd na jego terytorium. Podstawowym organem paszportowym jest wojewoda
(w niektórych krajach policja).

W prawie polskim występują cztery rodzaje paszportów:

1) paszport,
2) paszport dyplomatyczny,
3) paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych,
4) paszport tymczasowy.

Podstawowym rodzajem jest paszport – w postaci „książeczki", wydawany w kraju przez

wojewodę właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego osoby ubiegającej się
o paszport. Za granicą paszport może wystawić konsul. Wyjątkowo paszport może wydać
także minister właściwy do spraw administracji publicznej, który jest też organem
odwoławczym w sprawach paszportowych. Każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania
paszportu. Ograniczenie tego prawa może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych
ustawą, zwykle w związku z prowadzonym przeciwko obywatelowi postępowaniem
sądowym lub niedopełnieniem jednego z obowiązków ustawowych. Podobne przyczyny
uzasadniają unieważnienie (cofnięcie) paszportu. Osoba, wobec której wydano decyzję
o unieważnieniu paszportu, jest zobowiązana zwrócić paszport organowi paszportowemu.
Paszport ważny jest przez 10 lat od daty jego wydania. Utrata ważności paszportu nie
pozbawia jego posiadacza prawa przybycia na jego podstawie na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej. Paszport wydaje się zwykle na jedną osobę, jednak może on obejmować także dzieci
do lat szesnastu, odbywające podróż pod opieką posiadacza paszportu. W sytuacjach
awaryjnych, za granicą, placówki dyplomatyczne i konsularne mogą wydać uproszczony
dokument. Jest to paszport tymczasowy, uprawniający do powrotu do kraju osobę, która
utraciła za granicą swój paszport podstawowy. Konsul wydający paszport tymczasowy
określa termin jego ważności, uwzględniając jego przeznaczenie. Termin ten nie może być
dłuższy niż 12 miesięcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W odniesieniu do cudzoziemców posiadających zezwolenie na osiedlenie się w Polsce wydaje
się tymczasowy polski dokument podróży, w określonej sytuacji. Dokument ten wydaje się
także cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium Polski, jeżeli nie posiada dokumentu
podróży kraju pochodzenia, jego dokument stracił ważność lub uległ zniszczeniu
a cudzoziemiec ten zamierza opuścić terytorium Polski. Ważność takiego dokumentu nie
przekracza siedmiu dni.
Wzory paszportów, a także postępowanie w sprawach paszportowych określa rozporządzenie
Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 12 lipca 2002 r. w sprawie wzorów oraz
trybu wydawania paszportów, dokumentów wymaganych do ich otrzymania, jak również
trybu postępowania funkcjonariuszy Straży Granicznej w przypadku ujawnienia w czasie
kontroli granicznej wad w paszportach (Dz.U. nr 114, póz. 991).
Osoba, która ubiega się o wydanie paszportu w kraju powinna złożyć następujące dokumenty:
kwestionariusz paszportowy, według ustalonego wzoru, dwie aktualne, wyraźne fotografie
o wymiarach 5 cm x 4 cm, o określonych wymaganiach, w przypadku ubiegania się
o wydanie paszportu po raz pierwszy - odpis skrócony aktu urodzenia, dowód uiszczenia
opłaty paszportowej. Wnioskodawca przedstawia także do wglądu dowód osobisty lub inny
dokument potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo polskie. W niektórych sytuacjach
wymaga się również dokumentów dodatkowych, takich jak: odpis skrócony aktu małżeństwa,
(jeżeli wnioskodawca zawarł związek małżeński za granicą), pisemny wniosek
przedstawiciela ustawowego - jeżeli o paszport ubiega się osoba nieposiadająca zdolności do
czynności prawnych, pisemną zgodę rodziców lub opiekunów prawnych albo jednego
z rodziców, gdy z orzeczenia sądu wynika, że prawo decydowania w sprawie wydania
paszportu posiada tylko jeden z rodziców, albo orzeczenie sądu opiekuńczego, w przypadku
braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody.

Osoba ubiegająca się o wydanie paszportu tymczasowego (za granicą) składa:

−

kwestionariusz paszportowy,

−

dwie fotografie zgodne z określonymi wymaganiami,

−

oświadczenie o okolicznościach, dacie i miejscu utraty paszportu,

−

dowód uiszczenia opłaty konsularnej oraz przedstawia do wglądu dowód osobisty lub
inny dokument potwierdzający tożsamość i obywatelstwo polskie.

W przypadku braku dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo polskie,

dopuszcza się oświadczenie osoby trzeciej, posiadającej obywatelstwo polskie,
potwierdzające te fakty. Podanie o wydanie paszportu może być składane osobiście, za
pośrednictwem poczty lub osoby trzeciej. Osobą trzecią w myśl przepisów prawa może być
przedsiębiorca działający w zakresie usług paszportowych, z którym wojewoda właściwy ze
względu na miejsce pobytu stałego osoby ubiegającej się o paszport zawarł porozumienie
w sprawie pośrednictwa w czynnościach z tego zakresu. Paszport odbiera się osobiście lub
przez przedstawiciela ustawowego i potwierdza jego odbiór własnoręcznym podpisem,
składanym na podaniu - kwestionariuszu paszportowym.

Funkcjonariusz Straży Granicznej nie dopuści do przekroczenia granicy przez osobę,

która przy przekraczaniu granicy przedstawi wadliwy paszport. Przez wady należy rozumieć
między innymi uszkodzenia paszportu uniemożliwiające stwierdzenie danych w nim za-
wartych, cechy wskazujące na możliwość podrobienia lub przerobienia paszportu albo doko-
nywania w nim wpisów przez osoby nieuprawnione a także fotografie nieodpowiadające
aktualnemu wyglądowi posiadacza paszportu.

W przypadku, gdy osoba przekraczająca granicę posiada paszport unieważniony albo,

gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że jest on podrobiony lub przerobiony, funkcjonariusz
Straży Granicznej zatrzymuje ten paszport. Osobie, której zatrzymano paszport, wydaje się
odpowiednie zaświadczenie, a komendant granicznej placówki kontrolnej Straży Granicznej
zawiadamia właściwy organ paszportowy o niedopuszczeniu do przekroczenia granicy przez

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

osobę posiadającą zatrzymany paszport. W przypadku zatrzymania unieważnionego paszportu
- przekazuje temu organowi zatrzymany dokument. Za wydanie paszportu, a także dokumentu
podróży, wnosi się opłaty, których wysokość, i tryb uiszczania, warunki i zakres stosowania
ulg i zwolnień oraz warunki podwyższania w razie zawinionej utraty paszportu określa
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2003 r. W sprawie opłat paszportowych
(Dz.U. nr 41, póz. 346).

Wiza to zezwolenie władz jednego kraju na wjazd do kraju obywatela obcego państwa,

czyli cudzoziemca (wiza wjazdowa), lub wyjątkowo w niektórych krajach także na wyjazd
z kraju własnych obywateli (wiza wyjazdowa). W prawie polskim wiza oznacza zezwolenie
właściwego organu polskiego wydane cudzoziemcowi, uprawniające go do wjazdu na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu
z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w czasie, w celu i na warunkach w nim określonych.
Podstawą obowiązku wizowego jest w Polsce ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r.
o cudzoziemcach. (Dz.U. nr 128, póz. 1175). Wszystkie zasady postępowania i opłaty wizowe
regulują, między innymi, rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
z dnia 18 sierpnia 2003 r. w sprawie wiz dla cudzoziemców. (Dz.U. nr 150, póz. 1462) oraz
ustawa z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. nr 86, póz. 960).

Każda wiza zawierać powinna następujące elementy: numer dokumentu podróży cudzo-

ziemca, miejsce i datę wydania, cel wjazdu i pobytu, okres ważności wizy, (podczas którego
powinien nastąpić pierwszy wjazd i ostatni wyjazd cudzoziemca z Polski) oraz okres pobytu,
przez który cudzoziemiec może przebywać na terytorium Polski w okresie ważności wizy).
Od l września 2003r. nowa ustawa o cudzoziemcach wprowadziła systematykę wiz.
Wyróżniamy, więc następujące ich rodzaje (oznaczane w nawiasie symbolami nadanymi
zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18.08.2003 r.):
1) lotniskową (A);
2) tranzytową (B);
3) wjazdową w celu:

−

repatriacji (W/1),

−

przesiedlenia się jako członek najbliższej rodziny repatrianta (W/2),

−

realizacji zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub zezwolenia na osiedlenie

się (W/3);

4) pobytową (krótkoterminową - symbole C, lub długoterminową - symbole D) w celu:

a) turystycznym (C/1),
b) odwiedzin (C/2),
c) udziału w imprezach sportowych (C/3),
d) prowadzenia działalności gospodarczej (D/1),
e) prowadzenia działalności kulturalnej lub udziału w konferencjach międzynaro-

dowych (D/2),

f) wykonywania zadań służbowych przez przedstawicieli organu państwa obcego oraz

organizacji międzynarodowej (D/3),

g) udziału w postępowaniu w sprawie o udzielenie azylu (D/4),
h) wykonywania pracy (D/5),
i) naukowym, szkoleniowym, dydaktycznym - z wyłączeniem wykonywania pracy

(D/6),

j) korzystania z ochrony czasowej (D/7),
k) przyjazdu z przyczyn nadzwyczajnych, o których mowa w art. 33 ust. l ustawy,

takich jak stawienie się przed polskim organem władzy publicznej, zabiegi lekarskie,
służące ratowaniu życia, wyjątkowej sytuacji osobistej lub interesu państwa (C/4),

l) pobytu małoletniego, towarzyszącego swojemu przedstawicielowi ustawowemu,

który przebywa w Polsce na podstawie wizy (C/5),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

m) l)kontynuowania leczenia szpitalnego, postępowania w sprawie zezwolenia na za-

mieszkanie na czas oznaczony lub osiedlenia się (C/6),

n) innym niż określone w lit. a-m (C/7);

5) dyplomatyczną;
6) służbową;
7) kurierską;
8) dyplomatyczną tranzytową. [5, 110-111].

Wiza lotniskowa wydawana jest na okres pobytu nie dłuższy niż dwa dni cudzoziemcowi,

który wykaże, że pobyt w strefie tranzytowej lotniska międzynarodowego jest potrzebny do
odbycia planowanej podróży lotniczej. Wymagana jest ona jedynie od obywateli państw, które
znajdują się na liście ustalanej rozporządzeniem MSZ i MSWiA.

Wiza tranzytowa uprawnia do przejazdu przez terytorium Polski i jest wydawana osobie,

która posiada już prawo wjazdu do innego państwa, na okres nie dłuższy niż 5 dni.

Wiza wjazdowa uprawnia do jednokrotnego wjazdu na terytorium Polski i może być

wydana cudzoziemcowi, który najpóźniej z chwilą przekroczenia granicy uzyska inny tytuł do
jawnego pobytu w Polsce. Jej rodzajem jest wiza repatriacyjna - wydawana cudzoziemcowi
narodowości polskiej lub pochodzenia polskiego, który zamierza przesiedlić się na stałe do
Polski, oraz członkom jego rodziny. Wizę wjazdową wydaje się na czas do 12 miesięcy. Po
zakończonym czasie jej ważności powinno nastąpić przekroczenie granicy.
Wizę pobytową wydaje się cudzoziemcowi przybywającemu do Polski jako kraju
docelowego. Czas trwania pobytu w oparciu o wizę pobytową uzależniony jest od celu
przyjazdu. Natomiast czas trwania wizy krótkoterminowej wynosi trzy miesiące, natomiast
długoterminowej uzależniony od potrzeb, nie może jednak przekroczyć jednego roku. W
decyzji wizowej określa się okres ważności wizy pobytowej - do pięciu lat.
Posiadanie wizy nie zwalnia cudzoziemców od spełnienia innych warunków np.
udokumentowania posiadania środków na czas pobytu i na powrót. Wymagania w tym
zakresie reguluje rozporządzenie z dnia 29 września 2003 r. w sprawie wysokości środków
finansowych, które powinien posiadać cudzoziemiec wjeżdżający na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, i dokumentów, które mogą potwierdzić posiadanie tych środków
oraz cel przekroczenia granicy (Dz.U. nr 178, póz. ł748).

Zgodnie z tymi przepisami na pokrycie kosztów wjazdu i pobytu wymagana jest

określona kwota pieniędzy. Dla uczestników wycieczek, pobytów uzdrowiskowych, imprez
sportowych itp., którzy mają już opłacone koszty pobytu kwota dzienna wynosi 20 zł, nie
mniej jednak niż 100 zł ogółem, do wydania wizy wymagany jest także dokument
potwierdzający prawo do otrzymania opłaconych wcześniej świadczeń (np. voucher),
obejmujący następujące dane:
1) dokładne dane wystawcy dokumentu, szczególnie jego nazwę i siedzibę,
2) dane dotyczące organizatora i realizatora usług turystycznych,
3) termin oraz miejsce pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
4) szczegółowy wykaz usług turystycznych, a w przypadku wycieczki turystycznej - jej

dokładną trasę,

5) imię i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres cudzoziemca, w przypadku przyjazdu

indywidualnego, lub liczbę osób objętych zbiorową imprezą turystyczną,

6) potwierdzenie opłacenia kosztów usługi turystycznej, z podaniem wyszczególnienia

kosztów zakwaterowania i wyżywienia oraz ceny tej usługi.
Wizy pobytowe wydawane turystom nie obejmują pozwolenia na prace. Uzyskanie wiz

z zezwoleniem na prace wymaga się w pierwszej kolejności przedstawienia przyrzeczenia
(promesy) zezwolenia na pracę w oparciu o przepisy o zatrudnieniu. Jeżeli cel przyjazdu
cudzoziemca uzasadnia zamieszkiwanie na terytorium Polski przez okres dłuższy niż 12
miesięcy, można mu po tym okresie udzielić zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

do 2 lat. Są to przypadki, gdy pobyt jest związany z nauką, prowadzeniem działalności
gospodarczej, pracą w oparciu o zezwolenie na pracę lub zawarciem związku małżeńskiego
z osobą stale przebywającą w Polsce. Dokumentem potwierdzającym zezwolenie jest karta
czasowego pobytu.

Dłuższe przebywanie w Polsce jest możliwe w oparciu o zezwolenie na osiedlenie,

wydawane na czas nieoznaczony cudzoziemcom, którzy mogą wykazać trwałe więzi rodzinne
lub ekonomiczne z krajem oraz mają zapewnione mieszkanie i utrzymanie. Potwierdzeniem
tego typu zezwolenia jest karta stałego pobytu, która pełni także rolę dokumentu
stwierdzającego tożsamość. Postępowanie w sprawach wizowych prowadzi się według
przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, chyba, że ustawa o cudzoziemcach
stanowi inaczej, z wyjątkiem spraw należących do kompetencji kierowników polskich
przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, które prowadzi się według
przepisów o funkcjach konsulów.

Za granicą wizy pobytowe, wizy pobytowe z prawem do pracy oraz wizy tranzytowe

wydają kierownicy polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych.

W kraju wizy pobytowe bez prawa do pracy i tranzytowe wydają wojewodowie właściwi

ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach -
komendanci granicznych placówek kontrolnych Straży Granicznej. Wojewoda, który jest
właściwy ze względu na miejsce zatrudnienia cudzoziemca jest upoważniony jedynie do
przedłużania wizy z prawem do pracy, jeżeli wiąże się to z przedłużeniem zezwolenia na
pobyt czasowy. Wizy repatriacyjne wydawane są przez konsulów właściwych ze względu na
miejsce zamieszkania cudzoziemca, po spełnieniu warunków określonych w ustawie z dnia 9
listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U. nr 106, póz. 1118).

Organem odwoławczym w sprawach wizowych w kraju jest Minister Spraw Wewnętrz-

nych i Administracji. Od decyzji o odmowie wydania wizy odwołanie przysługuje jedynie
wówczas, gdy wizę wydaje wojewoda. Cudzoziemcowi przebywającemu na terytorium
Polski, w razie utraty dokumentu paszportowego, jego zniszczenia lub utraty ważności, wizę,
w miejsce utraconej, zamieszcza na wniosek cudzoziemca w nowym dokumencie wojewoda,
także wówczas, gdy wizę wydało polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne, urząd
konsularny lub komendant granicznej placówki kontrolnej Straży Granicznej. Wydanie wizy
w kraju podlega opłacie według przepisów o opłacie skarbowej. Za wizy wydawane za
granicą opłaty pobierane są według Taryfy Opłat Konsularnych ustalonej rozporządzeniem
Ministra Spraw Zagranicznych, która ustala przedziały tych opłat. Opłaty za wydanie wiz
pobierane przez konsulaty są zróżnicowane, w zależności od kraju wydania wizy, ze względu
na zawierane w tym zakresie umowy dwustronne. Jeżeli organizuje się podróż do kraju lub
przez terytorium krajów, w których wymagane są wizy, występuje się o ich wydanie w
pierwszej kolejności w kraju najdalej położonym (docelowym), a następnie cofa się, aby
uzyskać wizy tranzytowe. Warunkiem wydania wizy tranzytowej jest, bowiem
udokumentowanie możliwości wyjazdu z kraju tranzytu. Dla ułatwienia turystyki zawierane
są umowy o ruchu bezwizowym. Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Spraw Zagranicznych
z dnia 15 września 2003 r. w sprawie ogłoszenia listy państw, z którymi Rzeczpospolita
Polska zawarła umowy o całkowitym lub częściowym zniesieniu obowiązku wizowego lub
dla obywateli, których został jednostronnie zniesiony obowiązek wizowy (M.P. nr 45, póz.
691), obowiązek wizowy został zniesiony w ruchu osobowym do sześćdziesięciu państw.
W momencie wejścia Polski do Unii Europejskiej zniesiono obowiązek wizowy w stosunku
do państw wspólnoty i ich terytoriów zamorskich. Jednostronnie obowiązek wizowy dla
obywateli polskich udających się w celach turystycznych zniosły następujące kraje
(w nawiasach liczba dopuszczalnych dni pobytu): Albania (30), Filipiny (21), Kirgistan (30),
Peru (90), RPA (30), Saint Lucia (28), Ukraina (90), Serbia i Czarnogóra (90). Zwolnienia
wymienione powyżej w żadnym przypadku nie zezwalają na podejmowanie pracy w kraju

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odwiedzanym. Podejmowanie pracy w państwach Wspólnoty są regulowane odrębnymi
przepisami. Ograniczenie to ma ogromne znaczenie w obsłudze ruchu turystycznego, bowiem
oznacza, że nie jest dopuszczalne wykonywanie np. zadań przewodnika turystycznego, w tym
szczególnie w odniesieniu do grup turystów, z którymi nie odbywa się całej podróży, bez
naruszenia warunków pobytu określonych w umowie o ruchu bezwizowym. Dodatkową,
bardzo dotkliwą sankcją w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów może stać się zakaz
wjazdu na teren kraju, z którego przewodnik został wydalony, ewentualnie także w Unii
Europejskiej na teren innych krajów przez okres 2-5 lat.
Przepisy dewizowe obowiązujące w Polsce opierają się na ustaleniach ustawy Prawo
dewizowe (Dz.U. nr 114, poz. 1178 ze zm.) Przepisy te rozróżniają sytuację osób mających
siedzibę lub i miejsce zamieszkania w kraju tzw. rezydentów od sytuacji nierezydentów, czyli
osób mających siedzibę lub miejsce zamieszkania za granicą. Ze względu na bardzo
zróżnicowanie sytuacji prawnych wyróżnia się dodatkowo nierezydentów z krajów trzecich
niebędących członkami Unii Europejskiej.
Czynności obrotu dewizowego, do których zaliczyć można zawieranie i wykonywanie umów
i innych czynności przewidujących płatności w dewizach lub płatności między rezydentami
i nie rezydentami przekazywanie wartości dewizowych, ich przywóz i wywóz z zasady są
dozwolone. Ograniczenia w tym zakresie określa art. 9 ustawy Prawo dewizowe, lub inne
ustawy szczególne. Obejmują one miedzy innymi przyjmowanie przez rezydentów płatności
w walutach innych niż polska, lub waluty wymienialne, płatności związanych z działalnością
gospodarczą, wywóz przez nierezydentów wartości dewizowych, które nie były przez nich
uprzednio wwiezione lub legalnie uzyskane w kraju, udzielanie przez rezydentów
nierezydentom z krajów trzecich darowizn mających za przedmiot wartości dewizowe lub
krajowe środki płatnicze, dokonywania w kraju rozliczeń związanych z działalnością
gospodarczą, pomiędzy rezydentami, w walutach obcych itp. Poważne znaczenie ma
ograniczenie swobody wywozu i wysyłania za granice środków płatniczych powyżej wartości
10 000 EUR, w tym przypadku transfery do 10 000 EUR nie podlegają ograniczeniom.

Odstępowanie od ograniczeń możliwe jest poprzez indywidualne zezwolenia dewizowe,

lub poprzez ogólne zezwolenia udzielane w formie rozporządzenia przez ministra właściwego
do spraw finansów publicznych. Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Finansów z
dnia 3 września 2002 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych (Dz.U. nr 154, póz. 1273),
zgodnie, z którym zezwala się miedzy innymi na:

−

wywóz kwot przekraczających l0 000 EUR - na podstawie odpowiedniego zaświad-
czenia, jeżeli zostały nabyte od banku lub wypłacone z rachunku bankowego,

−

dokonywanie przez rezydentów, będących pracodawcami, płatności w walutach obcych
na rzecz rezydentów, z tytułu podróży odbywanej przez nich poza granicami kraju w
sprawach tego pracodawcy, oraz transferu tych walut za granicę, a także z tytułu
wynagrodzenia za pracę wykonywaną za granicą,

−

dokonywanie przez rezydentów - pracowników wpłat w walutach obcych na rachunki
pracodawców tytułem rozliczenia kwot otrzymanych w związku z podróżami służ-
bowymi.

Dla potrzeb dokumentowania prawa do wywozu wartości dewizowych przekraczających 10
000 EUR wprowadzono urzędowe wzory formularzy zgłoszenia przywozu dewiz oraz
zaświadczenia banku o wypłacie lub zakupie dewiz stanowiące załączniki do rozporządzenia
Ministra Finansów z dnia 16 września 2002 r. w sprawie sposobu dokonywania potwierdzenia
przywozu do kraju i wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatni-
czych oraz wykazu dokumentów potwierdzających uprawnienie do wywozu (Dz.U. nr 154,
póz. 1277).

Warunki obrotu towarami z zagranicą, w tym szczególnie interesujące z punktu widzenia

turystyki zasady obrotu towarami w związku z ruchem podróżniczym, poza przedmiotem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

działalności gospodarczej określa Kodeks celny z 9 stycznia 1997 r. (tekst jednolity - Dz. U.
z 2001 r. nr 75, poz.802). Przepisy te obejmują zasady dokonywania kontroli celnej zarówno
granicznej jak i na terenie kraju, a także określanie szczegółowej wysokości opłat celnych.
Taryfa celna wydawana jest w formie rozporządzenia Rady Ministrów. Wywóz towarów
zasadniczo jest wolny od cła, co nie oznacza jednak, że wszelkie przedmioty wolno wywozić
bez zezwolenia turystów szczególnie ważne jest ograniczenie wywozu przedmiotów
o wartości historycznej - wyprodukowanych przed 1945 rokiem.

Dla ułatwienia ruchu turystycznego przyjęto w 1954 roku w Nowym Jorku konwencję

o ułatwieniach celnych dla turystyki. Na jej podstawie poszczególne państwa wprowadzają do
swoich przepisów podobne ułatwienia. Przewidują one w szczególności zwolnienia celne
rzeczy osobistych i wyposażenia niezbędnego na czas podróży, w tym jednego samochodu
osobowego, kempingowego lub samochodu z przyczepą oraz żywności i używek niezbędnych
na czas podróży. W kodeksie celnym ułatwienia dla turystyki wynikają z przepisów
określających uproszczoną procedurę celną - ustne zgłoszenie celne lub zgłoszenie polegające
na wybraniu odpowiednio oznaczonego przejścia granicznego (tzw. „zielone przejście").
W zakresie zwolnienia określonych grup towarów z obowiązku opłacania cła obowiązują
przepisy art. 190 i następnych Kodeksu celnego, zgodne z międzynarodową praktyką w tym
zakresie.

W szczególności istotne jest zwolnienie z art. 190 [14] Kodeksu celnego, odnoszące się

do towarów przewożonych w bagażu osobistym podróżnego, których rodzaj lub ilość nie
wskazują na przeznaczenie handlowe. Na podstawie tego przepisu Minister Finansów ustalił
rozporządzeniem z dnia 7 grudnia 2001 r. normy w sprawie zwolnienia od cła towarów
przywożonych w bagażu osobistym podróżnego (Dz.U. nr 148, póz. 1651).

W ramach tych norm wolny od cła jest przywóz przez podróżnych okazjonalnie przekra-

czających granicę wyrobów alkoholowych i tytoniowych, perfum, produktów leczniczych
w określonej ilości), Dla osób przekraczających granicę w sposób częstotliwy, w związku
z zamieszkaniem w strefie nadgranicznej, pracą za granicą lub pracą w środku transportu
przekraczającym granicę normy ilościowe i wartościowe zostały znacznie ograniczone.
Ponadto znaczenie dla obsługi ruchu turystycznego ma zwolnienie z cła niektórych towarów
np. upominków wręczanych delegacjom oficjalnym, z wyłączeniem tytoniu i napojów
alkoholowych, handlowe próbki towarów.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz dokumenty potwierdzające tożsamość?
2. Jakie dokumenty uprawniają do przekraczania granic?
3. Wymień rodzaje paszportów.
4. Podaj definicję wizy.
5. Jakie znasz rodzaje wiz?
6. Jakie znasz organy wydające wizy?
7. Na jakich zasadach podróżujemy w Unii Europejskiej?
8. Jakiej dziedziny działalności dotyczy Prawo dewizowe?
9. Jakiej wysokości transfery waluty nie podlegają ograniczeniom?
10. Jakie dziedziny życia reguluje Kodeks celny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypełnij druk paszportowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1.,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przynieść z urzędu formularz paszportowy,
4) wypełnić formularz,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

formularz paszportowy,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Wypełnij wniosek wizowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1.,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) ściągnąć z internetu wniosek wizowy,
4) wypełnić formularz wizowy,
5) wydrukować efekt swojej pracy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do internetu,

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

literatura.

Ćwiczenie 3

Sporządź tabelaryczne zestawienie artykułów, które możemy wywieźć i wwieźć do

Polski.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.1.1 oraz dostępną literaturą,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) sporządzić zestawienie tabelaryczne,
4) wpisać artykuły i ich wielkości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) wydrukować ćwiczenie,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z odpowiednim oprogramowaniem,

−

kartki papieru formatu A4,

−

drukarka,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4
Dopasuj rodzaj przyznanej wizy do sytuacji:

−

Student z Afryki,

−

Uchodźca z Libanu,

−

Turysta z Francji,

−

Angielski turysta w drodze do Moskwy,

−

Amerykański biznesmen lecący do Pekinu,

−

Turysta z Federacji Rosyjskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1.,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) dokonać analizy zebranych informacji,
4) dopasować rodzaje wiz do sytuacji,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem,

−

drukarka,

−

dostęp do Internetu,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura,

−

tekst ćwiczenia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wyjaśnić pojęcie paszport?

2) wypełnić wniosek paszportowy?

3) wyjaśnić pojęcie wiza?

4) wymienić rodzaje wiz?

5) wypełnić wniosek wizowy?

6) wskazać rodzaje artykułów, jakie można wywieźć z Polski?

7) wskazać rodzaje artykułów, jakie można wwieźć do Polski?

8) podać przepisy prawne regulujące zasady celne?

9) podać organ wydający wizy?

10) wykorzystać zamieszczone informacje w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Dokumenty

komunikacyjne

ruchu

krajowym

i zagranicznym

4.2.1. Materiał nauczania

Do dokumentów komunikacyjnych należą przede wszystkim bilety na wszelkie środki

komunikacji oraz karty kontrolne pracy autokarów.
Bilety komunikacyjne - pilot otrzymuje bilety od referenta imprezy lub odbiera je w biurze
przewoźnika. Bilety mogą być wystawione indywidualnie lub grupowo.
Bilety kolejowe - wystawione są indywidualnie lub zbiorowo. Obowiązkiem pilota jest
stwierdzić posiadanie odpowiedniej liczby biletów na odpowiednią datę wyjazdu i powrotu,
a w sytuacji, gdy zmniejszy się liczba pasażerów - potwierdzić ilość niewykorzystanych
biletów.
Bilety autobusowe – z tymi biletami spotykamy się przeważnie w przypadku przewozów tzn.
imprez polegających wyłącznie na przewożeniu pasażerów z jednego miasta do drugiego bez
zapewniania dodatkowych świadczeń tzn. noclegów, żywienia czy programu turystycznego.
Przewoźnicy prowadzą sprzedaż dwóch rodzajów biletów: bilet w jedną stronę, bilet na
przejazd tam i z powrotem. Bilet w jedną stronę zawsze jest droższy od połowy ceny biletu w
dwie strony. Bilety powrotne mogą być sprzedane z potwierdzonym terminem powrotu lub
jako bilety otwarte (open). Rezerwację na powrót, przy zakupie biletu otwartego, pasażer
dokonuje po przyjeździe do miejsca docelowego. Dokonanie rezerwacji powrotnej w terminie
późniejszym niż przy zakupie biletu, związane jest z koniecznością uiszczenia dodatkowej
opłaty za rezerwację. Duża część organizatorów przejazdów dolicza opłatę rezerwacyjną od
razu przy zakupie biletów, wówczas dopłata jest pobierana w walucie polskiej. Jednak często
dopłata za rezerwację biletu powrotnego pobierana jest w walucie kraju, z którego następuje
powrót.
Przewoźnicy do taryf przewozowych wprowadzają szereg zniżek lub czasami podwyżek
sezonowych. Oprócz tego istnieją zniżki dla: seniorów, młodzieży i studentów, dzieci.
Dokumentami komunikacyjnymi są też rozkłady jazdy, które określają terminy i godziny
odjazdu autobusu z poszczególnych przystanków, ceny biletów, zniżki, sposób dokonywania
rezerwacji powrotnych oraz związane z tym opłaty, terminy ważności biletów, koszty
związane ze zmianą terminu rezerwacji lub rezygnacją. Informacje o zmianach podawane są
w komunikatach wydawanych przez przewoźnika.

Bilety komunikacji autobusowej składają się minimum z trzech kuponów:

−

pierwszy pozostaje u agenta prowadzącego sprzedaż i dołączany jest do rozliczenia,

−

dwa kolejne otrzymuje pasażer - po jednym na przejazd w każdą stronę.
Niektórzy przewoźnicy stosują bilety z czterema lub pięcioma kuponami. Czwarty kupon

przeznaczony jest dla przewoźnika, natomiast piąty pozostaje dla pasażera w grzbiecie biletu
i na odwrocie ma wydrukowane warunki przewozu.

Bilet promowy składa się z 5 kuponów:

−

pierwszy zostawia sobie wystawca biletu,

−

drugi i trzeci przeznaczony jest dla armatora,

−

czwarty przeznaczony jest dla pasażera,

−

piąty natomiast służy do rozliczenia.
Bilet promowy jest ważny 6 miesięcy, bez zgody przewoźnika nie może być przeniesiony

na inne osoby. Sprzedawane są bilety zarówno z potwierdzonym terminem powrotu, jak
i otwarte. W przypadku biletu otwartego rezerwacji na powrót należy dokonać najpóźniej na
24 godziny przed odejściem promu. Odpowiedzialność przewoźnika rozciąga się wyłącznie
na okres przewozu pasażera.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pełna nazwa lotniczego biletu pasażerskiego brzmi: „Bilet Podróży i Kwit Bagażowy"

(Passenger Ticket and Baggage Check). Bilet lotniczy oprócz tego, że jest dokumentem
podróży, spełnia szereg innych funkcji, jest:

−

dowodem zawarcia umowy o przewóz lotniczy,

−

dowodem nadania bagażu,

−

polisą ubezpieczeniową,

−

czekiem płatniczym.
W przeciwieństwie do niektórych środków transportu bilet lotniczy jest dokumentem

indywidualnym. Każdy pasażer powinien posiadać własny bilet, a wystawianie jednego biletu
dla kilku osób jest niedozwolone. Wzór biletu i sposób jego wypełniania są ustalane przez
IATA.

Bilet lotniczy składa się z następujących odcinków:

−

Audit Coupon Flight Coupon Agent Coupon Passenger Coupon koloru jasnozielonego,
po wypełnieniu wysyłany jest do działu rozrachunków pasażerskich (odcinki lotu),

−

Flight Coupon jest koloru żółtego, po wypełnieniu otrzymuje go pasażer. Każdy flight
coupon wystawiany jest na jeden odcinek podróży,

−

Agent Coupon koloru różowego, po wystawieniu pozostaje w aktach kasy, której bilet
wystawiła,

−

Passenger Coupon jest koloru białego, znajduje się na wewnętrznej stronie tylnej okładki
biletu. Pozostaje on u pasażera jako potwierdzenie pobranej za bilet należności.
Na bilecie lotniczym nie należy dokonywać żadnych skreśleń ani poprawek. Bilety

lotnicze PLL LOT, posiadają 2 lub 4 odcinki lotu, w jednej książeczce. Jeżeli podróż składa
się z kilku odcinków, można łączyć książeczki dotyczące poszczególnych etapów. Każdy
bilet ma swój odrębny numer seryjny.

Ostatnią grupą biletów są bilety komunikacji kolejowej, których sprzedaż jest coraz

częstszą usługą prowadzoną przez biura podróży. Przyczyniło się do tego miedzy innymi
wprowadzenie na kolei systemu rezerwacyjnego KURS '90. W systemie tym prowadzona jest
sprzedaż biletów na przejazd oraz dopłat do biletów za korzystanie z miejsc rezerwowanych
za dopłatą, miejsc sypialnych i do leżenia.

Bilet kolejowy jednorazowy powinien zawierać następujące dane:

1) nazwę stacji wyjazdu i stacji przeznaczenia lub obszar, na którym obowiązuje,
2) rodzaj pociągu i klasę wagonu,
3) określenie zastosowanej taryfy,
4) opłatę za przewóz,
5) datę wydania,
6) pierwszy dzień ważności biletu,
7) numer i ewent. serię biletu,
8) w razie potrzeby - określenie drogi przejazdu,
9) oznaczenie kasy wydania.

W kasach PKP bilety wydawane są w następujących formach:

−

bilety kartonowe o barwie brunatnej dla klasy 2 i o barwie zielonej dla klasy l, bilety
kartonowe drukowane na stacyjnych drukarkach biletowych oraz bilety wydawane przez
automaty, mogą być w jednym kolorze,

−

bilety blankietowe, wymagające odręcznego wypełniania,

−

bilety książeczkowe - odcinkowe bezimienne oraz okresowe imienne i bezimienne,

−

bilety kartkowe: strefowe, z kas elektronicznych na przewóz roweru lub wózka dzie-
cięcego,

−

zlecenia - bilety na przejazd kredytowy.
W formie biletów kartonowych wydaje się bilety:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

na przejazd w jedną stronę,

−

na przejazd tam i z powrotem,

−

dodatkowe na pociągi pospieszne stanowiące uzupełnienie biletu na przejazd pociągiem
osobowym,

−

kontrolne do biletów zbiorowych.

Podstawowym dokumentem pojazdu jest - krajowe prawo jazdy (obowiązuje zarówno

stary jak i nowy wzór), jest honorowane we wszystkich krajach Europy, jeśli zachowuje
ważność do daty określonej w dokumencie. Wyjątek stanowi Albania, która honoruje tylko
Międzynarodowe Prawo Jazdy. Aktualne informacje o trybie wydawania Międzynarodowego
Prawa Jazdy prowadzą wyłącznie lokalne Wydziały Komunikacji. Warto wiedzieć, że do
prowadzenia pojazdu uprawnione są tylko osoby, które ukończyły 18 lat. Turyści, którzy mają
zamiar skorzystać z wypożyczenia pojazdu <rent a car> winni mieć ukończone 20 - 21 lat.
Zgodnie z Konwencją Wiedeńską o ruchu drogowym (1968) i Dyrektywą UE 91/439 (1991) a
także wzorowanym na wymienionych dokumentach polskim kodeksem drogowym kategoria
prawa jazdy B uprawnia do prowadzenia pojazdu o masie do 3500 kg lub zespołu pojazdów
(pojazd ciągnący + przyczepa do 750 kg (tzw.lekka), których łączna masa nie przekracza
3500 kg. Do prowadzenia zespołu pojazdów o masie powyżej 3500 kg wymagane jest prawo
jazdy kat. B+E.
Innym rodzajem dokumentu komunikacyjnego jest dowód rejestracyjny. Jest on dokumentem
obowiązującym w ruchu krajowym i zagranicznym. Nie zaleca się wyjazdu zagranicę
z dowodem tymczasowym tzw. Miękkim, gdyż można się spotkać z niepotrzebnymi
utrudnieniami ze strony służb w innych krajach (znany jest im jedynie wzór europejski
dokumentu).Dowód rejestracyjny musi posiadać aktualny wpis badania technicznego.
Każdy wyjeżdżający poza granicę samochód powinien zawierać nalepkę PL -
międzynarodowy znak identyfikacyjny kraju tzn. PL w owalu. Od 1 maja 2004 pojazd
zaopatrzony w nową tablicę rejestracyjną z polską flagą jest zwolniony z obowiązku
posiadania naklejki PL. Pojazd posiadający starą tablicą rejestracyjną musi być oznaczony
nalepką z czarnym napisem PL na białym tle. [

http://www.pzmtravel.com.pl/index.php?id_strony=40

Rys. 1 Winietka słowacka [http://www.pzmtravel.com.pl/index.php?id_strony=1346]

Większość krajów Europy wprowadziło opłaty za korzystanie z autostrad oraz dróg

krajowych. Regulowanie opłat odbywa się w różny, charakterystyczny dla każdego kraju
sposób; mogą być pobierane bezpośrednio przy bramkach wjazdowych na dany odcinek drogi
lub całą trasę.

W niektórych państwach wymagane jest posiadanie winietki, (czyli

potwierdzenia uiszczenia). Opłaty drogowe są obowiązkowe w Austrii, Czechach, na
Słowacji, i w Szwajcarii. Nabycie ich przed wyjazdem pozwoli na szybkie przekraczanie
granicy. Brak winietki karany jest mandatem w wysokości jej podwójnej wartości,
odpowiedniej dla kategorii danego pojazdu plus obowiązek jej wykupienia. Winietki można

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nabywać na przejściach granicznych, w niektórych urzędach pocztowych i na stacjach
benzynowych.

W przypadku podróży pożyczonym od osoby trzeciej lub instytucji pojazdem i/lub

przyczepą warto pamiętać o zabraniu ze sobą Pełnomocnictwa na jego/ich używanie
zagranicą.

Kolejnym rodzajem dokumentów komunikacyjnych jest karta kontrolna autokaru. Jest

ona dokumentem okazywanym służbie drogowej oraz władzom granicznym, który określa
cechy pojazdu, nazwę przewoźnika, charakter przewozu trasę i czas trwania podróży.
Elementem karty kontrolnej jest karta drogowa nosząca nazwę tachograf. Jest to dokument
będący w posiadaniu kierowcy, w której rejestruje się codzienny czas pracy pojazdu, liczbę
przejechanych kilometrów, pobrania paliwa itp. Na tym papierowym krążku umieszczonym w
specjalnym urządzeniu zwanym popularnie przez kierowców i policję Tacho, obok
kierownicy na skali kilometrowo - godzinowej rysowany jest wykres prędkości jazdy i czasu
pracy kierowcy. To właśnie na podstawie tachografu policja może ukarać kierowcę za
przekroczenie prędkości, które miało miejsce kilka godzin wcześniej, lub też zatrzymać
autokar na przymusowy postój, gdy przekroczony zostanie limit czasu pracy kierowcy.

Dotychczas w Polsce obowiązywały tachografy analogowe. Stosowano je od ponad 30

lat. Są one jednak zawodne i łatwo zafałszować rejestrowane nimi informacje i dane. Nowe,
cyfrowe tachografy, składające się z zamontowanego na stałe w pojeździe urządzenia
połączonego z przetwornikiem (sensorem ruchu) oraz współpracujących z nim kart
elektronicznych są znacznie mniej podatne na manipulowanie. Rejestrują m.in. czas jazdy,
przebytą drogę, szybkość, dane wszystkich kierowców prowadzących pojazd w ostatnich 12
miesiącach, a z wyglądu przypominają radio samochodowe. Do nowych tachografów mają
być 4 rodzaje kart: dla kierowców, przedsiębiorstw, warsztatów i tzw. karta kontrolna.

Próby wprowadzenia do użytku tachografów cyfrowych podejmowane były w Europie

wielokrotnie - 2 lata temu, w sierpniu 2005 r. oraz w 1 styczniu 2006 r. Nie powiodły się,
gdyż wiele państw, w tym Polska, nie było do tego przygotowanych. Wymóg stosowania w
nowo rejestrowanych pojazdach wyłącznie tachografów cyfrowych nałożyła na Polskę UE.
[Rzeczpospolita, 2006-04-19].

Dokumentami podróży w ruchu samochodowym (osobowym) za granicą są: ważny

paszport, dowód rejestracyjny pojazdu, prawo jazdy, ubezpieczenie komunikacyjne – OC,AC,
„zielona karta”. Z chwilą wstąpienia do UE „zielona karta” przestała obowiązywać.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Wymień dokumenty komunikacyjne?
2. Jaki znasz rodzaje biletów?
3. Jakie rodzaje biletów autokarowych są w sprzedaży biura?
4. Co oznacza skrót open na bilecie?
5. Jakiego rodzaju zniżki stosują przewoźnicy?
6. Co to jest eurolista?
7. Co to jest tachograf?
8. Z ilu kuponów składa się bilet promowy?
9. Z jakich elementów składa się bilet lotniczy?
10. W jakim celu kupowany są winietki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj elementy biletów komunikacyjnych i zaprezentuj wyniki pracy w dowolnej

formie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.2.1, oraz niezbędną literaturą tematu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać elementy biletów komunikacyjnych,
4) sporządzić tabelę porównawczą,
5) wpisać dane do tabeli,
6) zaprezentować efekt pracy
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem,

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

literatura ,

−

wzory biletów.

Ćwiczenie 2

Dopisz nazwy elementów tachografu w oparciu o załączoną tarczę.

Rys. 2 Tarcza tachografu [8, s. 12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.2.1 oraz dostępną literaturą tematu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) uzupełnić odnośniki,
4) sprawdzić poprawność wykonania,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tekst ćwiczenia z tarczą Tacho,

−

kartka papieru formatu A4,

−

długopis,

−

literatura.

Ćwiczenie 3

Wypełnij bilet lotniczy na wybrany lot i trasę

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.2.1 oraz dostępną literaturą,
2) wybrać się do najbliższego biura podróży i zapoznać się z możliwością uzyskania

czystego blankietu biletu,

3) uzyskać informacje o sposobie wypełniania biletu i dostępnych programach

komputerowych, służących do sprzedaży biletów lotniczych,

4) uzyskać kserokopię czystego biletu lotniczego,
5) odszukać interesujący cię lot,
6) wypełnić bilet,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, uzupełniając go opisem wrażeń z wizyty w biurze,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do internetu,

−

kserokopia biletu lub inny materiał ćwiczeniowy,

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

długopis,

−

literatura.

Ćwiczenie 5

Przygotuj niezbędne dokumenty obowiązujące przy autokarowej podróży zagranicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.2.1, oraz niezbędną literaturą tematu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować niezbędne dokumenty,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i drukarką,

−

dokumenty,

−

kartka papieru formatu A4,

−

długopis,

−

literatura.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:

1. zdefiniować podstawowe dokumenty komunikacyjne?

2. przygotować niezbędne dokumenty podróży?

3. przygotować bilet komunikacyjny?

4. zdefiniować elementy tachografu?

5. podać elementy biletu lotniczego?

6. posługiwać się programem komputerowym, służącym do wystawiania

biletów ?

7. wymienić rodzaje biletów?

8. wymienić zasady zakupu winietki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dokumenty finansowe: potwierdzające rezerwację, karty

płatnicze, czeki

4.3.1. Materiał nauczania

Istotną cechą rozliczeń dokonywanych w turystyce jest zapewnienie wszystkim

podmiotom zdalnego dokonywania wzajemnych rozliczeń, bez konieczności bezpośredniego
kontaktu z jednostkami bankowymi. Do dokumentów finansowych zalicza się: vouchery,
exchange ordery, czeki podróżnicze i bankierskie, listy wypłat zagranicznych środków
płatniczych.

Czeki podróżne są formą bezgotówkowego przewozu pieniędzy. Zakup czeków odbywa

się w kraju zamieszkania turysty, jednak po dotarciu do miejsca docelowego należy ponownie
wymienić je na gotówkę. Często są akceptowane jako środek płatniczy, szczególnie
w większych punktach handlowo-usługowych. Mają tę zaletę, że w przypadku ich utraty nie
przepada odpowiadająca im kwota i w przeciągu zaledwie kilku godzin można wystawić
nowe, a firmy wystawiające te czeki oferują często także dodatkowe usługi, jak pomoc
w nagłych wypadkach, przekazy pieniężne, ubezpieczenie i pomoc w przekazywaniu
wiadomości.

Aby zrealizować czek, czyli zamienić go na gotówkę, należy z paszportem udać się do

banku realizującego dane czeki lub innego punktu wymiany. Prowizje za realizację czeków są
różne np.około 1,5% od ich wartości i zazwyczaj nie jest pobierana w placówkach wystawcy.
Żeby wejść w posiadanie czeków, nie jest konieczne konto dewizowe. Przy sprzedaży
nabywca otrzymuje czeki (najczęściej w dolarach amerykańskich lub euro) oraz dowód
zakupu, gdzie wpisana jest ilość, nominały, serie i numery czeków oraz dane właściciela.
Opłata bankowa za sprzedaż czeków wynosi 1-1,5% od ich wartości. Dowód zakupu oraz
numery zrealizowanych czeków powinno się przechowywać oddzielnie, ponieważ w razie
utraty stanowią one podstawę do otrzymania nowych czeków lub do wypłaty gotówki. Warto
też zostawić w domu kserokopie zakupionych czeków. Nigdy nie należy składać drugiego
podpisu na czekach, które nie mają być zaraz zrealizowane. Informacje o możliwości wypłaty
równowartości utraconych czeków posiadacz otrzymuje przy zakupie w plastykowym
portfelu dołączonym do czeków. W portfelu znajduje się również karta 24-godzinnej obsługi
Refundacji Czeków, zawierająca wykaz numerów bezpłatnych połączeń telefonicznych
z różnych krajów z punktami refundacji. W razie stwierdzeniu utraty lub kradzieży należy
niezwłocznie zgłosić ten fakt w najbliższym punkcie refundacji, aby zapobiec realizacji
czeków przez osoby nieupoważnione. Najpopularniejsze czeki podróżne to American Express
i Thomas Cook. American Express są najbardziej znane na świecie i najszybciej refundowane
w razie zgubienia lub kradzieży.
Różnice w korzystaniu z gotówki, czeków, kart płatniczych prezentuje poniższa tabela:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tab. 1 Różnice w korzystaniu z gotówki, czeków, kart płatniczych [5,172-173]
Kryterium

Gotówka

Czeki

Karta

bezpieczeństwo

−

jest celem kradzieży

−

kradzież wiąże się z
całkowitą utratą

−

brak możliwości
odzyskania

−

często fałszowana

−

łatwe do sfałszowania,

−

głównym zabezpieczeniem
jest podpis

−

istnieje możliwość
zastrzeżenia czeków po
kradzieży

−

posiada dodatkowe
zabezpieczenia (pin,
podpis, zdjęcie…)

−

możliwość blokady po
utracie,

−

rozłożenie
odpowiedzialności za
powierzone środki
pomiędzy bank i
posiadacza,

−

w razie utraty – dostęp do
pogotowania walutowego

wygoda

−

niezbędna do
regulowania niskich
zobowiązań,

−

ograniczona w
sytuacjach
nieprzewidzianych
wydatków,

−

podczas podróży
konieczna wymiana
walut różnych
krajów

−

Wypłacenie gotówki
uciążliwe z powodu małej
sieci punktów skupu
czeków,

−

konieczność dłuższego
czasu oczekiwania na
gotówkę,

−

określona kwota wypłaty
gotówki,

−

uciążliwa forma przy
dokonywaniu płatności

−

dostęp do gotówki przez
całą dobę,

−

możliwość uzyskania
błyskawicznego kredytu,

−

w pakiecie z kartą dostępne
jest ubezpieczenie,

−

powiązanie z systemami
lojalnościowymi,

−

dodatkowe funkcje
bankomatowe i pos-owskie
(doładowanie karty
prepaidowej, sprawdzenie
stanu konta…)

możliwość

wykorzystania

−

powszechna i
najchętniej
widziana

−

coraz rzadziej
wykorzystywane

−

zmniejszenie sieci
akceptantów – maleje
powszechność

−

stale powiększająca się sieć
akceptantów,

−

możliwość korzystania z
bankomatu ATM,

−

swoboda podróżowania bez
konieczności wymieniania
pieniędzy.

Rozwój systemów kart płatniczych jest wynikiem przyjętej zasady dążenia do

uniwersalności produktu, a przez to zmniejszenia ilości dokumentów papierowych i obniżenia
kosztów. Karta jako dokument jest wykorzystywana do przeprowadzania transakcji w firmach
handlowo-usługowych, wypłaty gotówki, uzyskiwania rabatów, poręczeń itp. Dodatkowe
funkcje kart płatniczych wykorzystywanych w turystyce prezentuje poniższa tabela.

Tab. 2 Dodatkowe funkcje kart płatniczych [5,174-175]

Nazwa

Opis funkcji

Procedura

Preautoryzacja

Zabezpieczenie środków na
rachunku

karty

bez

faktycznego obciążenia, które
następuje dopiero w chwili
faktycznego przeprowadzenia
transakcji

Przeprowadzana

jest

procedura

preautoryzacji

z wykorzystaniem kart klienta i czytnika kart,
Zabezpiecza środki na rachunku klienta do chwili faktyczne
obciążenia za usługę

Express check-
out

Umożliwia okazicielowi karty
wyjazd

hotelu

bez

konieczności

podpisywania

rachunku

Przy rejestracji w hotelu należy wypełnić registration form,
w którym wpisujemy m.in. numer karty i upoważnienie dla
hotelu do obciążenia tego numeru,
Kopiowane są dane z karty i dołączane do dokumentów
hotelowych
W dniu wyjazdu hotel wypełnia rachunek obciążeniowy
i wpisuje łączną kwotę za pobyt – zamiast podpisu wpisuje
„signature on file – express check out”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gwarantowana
rezerwacja

Hotel udziela gwarancji na
rezerwację miejsca pobierając
od nas dane karty

Przy rezerwacji podajemy: numer karty, datę ważności
i nazwisko okaziciela,
Hotel powinien poinformować o: cenie pokoju, adresie
hotelu, numerze potwierdzenia rezerwacji i konieczności
jego zachowania
Pokoje są rezerwowane do zamknięcia następnej doby
hotelowej po planowanym terminie przyjazdu,
W przypadku nie odwołania rezerwacji i nie pojawienia się
w hotelu na podstawie podanych danych hotel ma prawo
obciążyć nas za jeden dzień pobytu

No-show

Zabezpiecza

hotel

przez

stratami

tytułu

niewykorzystanych rezerwacji
przez klientów

Hotel akceptujący karty na podstawie stosowanych umów z
Acquairerem ma prawo obciążyć swojego klienta za nie
odwołanie rezerwacji w terminie

Delayed
charges

Umożliwia

hotelowi

obciążenie

klienta

wyjeździe

niezapłacone

rachunki

(room

sernice,

minibarek, pralnia)

Po wymeldowaniu się klienta hotel może wystawić
dodatkowy rachunek obciążeniowy na kwotę równa
niespłaconym rachunkom

Wystawcami kart najczęściej są banki, firmy konsumenckie i instytucje finansowe.

Karty płatnicze można podzielić na:

−

kredytowe - związane z przyznaniem przez bank limitu kredytowego. Bank udziela
kredytu posiadaczowi karty (zazwyczaj oprocentowanego), a użytkownik karty okresowo
dostaje rozliczenie transakcji wykonanych kartą.

−

debetowe - karty wydawane do rachunku bankowego. Obciążają one konto posiadacza na
kwotę transakcji w momencie jej wykonywania, ale kwota transakcji nie może
przekroczyć stanu konta posiadacza karty.

−

obciążeniowe (charge) - połączenie karty kredytowej i debetowej. Karty te są wydawane
dla posiadacza rachunku bankowego, a bank udziela posiadaczowi kredytu i co jakiś czas
(najczęściej 1 miesiąc) wystawia mu rozliczenie, którego równowartość pobiera z konta.
Z punktu widzenia budowy karty płatniczej karty dzielą się na:

−

embosowane - informacje o karcie takie jak nazwa posiadacza, numer karty, data
ważności są wytłoczone na karcie. Obecnie "czyste" karty embosowane są praktycznie
niespotykane. Zwykle posiadają również pasek magnetyczny lub chip.

−

karty z paskiem magnetycznym - nośnikiem informacji jest pasek magnetyczny, na
którym zapisane są na 2 ścieżkach (rzadziej 3) informacje pozwalające na dokonanie
transakcji (numer karty, data ważności, itd.), ale na karcie tego typu nie jest zapisywany
numer PIN, służący do autoryzacji transakcji.

−

karty z układem elektronicznym (potocznie zwane kartami chipowymi) - są dużo
bezpieczniejsze od kart z paskiem magnetycznym. Standard obsługi transakcji jest
opracowywany przez organizację zrzeszającą największych wydawców kart Europay,
Mastercard i Visa (stąd nazwa standardu - EMV).
Wykorzystanie karty płatniczej w systemie rozliczeń bezgotówkowych wymaga

przestrzegania zasad regulowanych umowami zawieranymi przez emitentów kart z ich
posiadaczami i akceptantami. Organizacje płatnicze określają podstawowe warunki
uczestnictwa w systemie rozliczeniowym. Regulacje warunków udziału firm handlowo-
usługowych w sieci akceptantów kart płatniczych dotyczą:

−

sprzedaży towarów i usług posiadaczom kart na tych samych warunkach jak przy
płatnościach gotówkowych,

−

umieszczania emblematów - znaków graficznych - systemów płatniczych w widocznych
dla klienta miejscach,

−

przyjmowania kart,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

systemu rozliczeń transakcji,

−

opłat manipulacyjnych.
Zasady, które regulują wydawania i posługiwania się kartami płatniczymi dotyczą:

−

warunków umowy zawieranej pomiędzy emitentem karty a jej użytkownikiem,

−

rachunków bankowych związanych z kartą,

−

rozliczeń płatności dokonywanych za pośrednictwem karty,

−

praw i zobowiązań użytkownika karty.
W ramach ogólnych zasad określonych przez systemy płatnicze wystawcy kart

samodzielnie określają warunki umowy z klientami zgodnie z przyjętą strategią
marketingową. Produkty, jakimi są karty płatnicze, wprowadzane do oferty banków decydują
o ich konkurencyjności w obsłudze klientów indywidualnych i korporacyjnych,
utrzymywaniu depozytów, a przez to zwiększeniu możliwości kredytowych.

Proces posługiwania się kartą przebiega wg określonego schematu.

1. Transakcja z użyciem karty.
2. Kopia rachunku potwierdzającego transakcję (lub elektroniczna transmisja danych).
3. Obciążenie rachunku bankowego posiadacza karty.
4. Uznanie rachunku bankowego sprzedawcy.
5. Rachunek bankowy sprzedawcy.
6. Rachunek bankowy posiadacza karty.

Karty płatnicze są wydawane przez największe organizacje płatnicze. Są nimi m.in.

Dinners Club International, VISA International, MasterCard (Eurocard), JCB International.
Visa International to obecnie największa organizacja płatnicza na świecie. Produkty Visa
International to karta:

−

classic - powszechna,

−

business - służbowa, firmowa,

−

gold - specjalne warunki dla najlepszych klientów,

−

electron - powszechna, funkcjonująca tylko w środowisku elektronicznym (konieczne
czytniki paska magnetycznego), 1 plus - do bankomatów,

−

VISA Cash - z mikroprocesorem dla drobnych transakcji,

−

Chip Card Payment service - z mikroprocesorem.
Drugą co do wielkości organizacja jest MastrCard/EUROCARD założona w Europie

w 1964 roku z inicjatywy banków szwedzkich, hoteli i osób prywatnych, która
systematycznie rozwija się na międzynarodowym rynku kart płatniczych.
MasterCard/EUROCARD oferuje następujące karty:

−

Klasyczna,

−

Business,

−

Gold Card,

−

Signia (rozszerzony pakiet karty Gold),

−

Maestro (klasyczna, działająca tylko w środowisku elektronicznym),

−

Cirrus (tylko do bankomatów),

−

Cirrus/Maestro,

−

EC gwarancyjne do euroczeków (opcjonalnie z funkcją Maestro/Cirrus).
W Polsce funkcjonuje system organizacyjny opracowany przez PolCard SA. Karta

POLCARD jest kartą lokalną – to znaczy, że przeznaczona jest używania na terenie Polski.
Karta wystawiana jest jako:

−

Classic,

−

Bussines,

−

POLCARD BIS (tylko w środowisku elektronicznym),

−

POLCARD TEMPO (tylko do bankomatów).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karty płatnicze wydawane przez banki polskie zazwyczaj są kartami należącymi do

dużych organizacji płatniczych np. VISA.

Karta jest środkiem płatniczym, więc stanowi odpowiednik gotówki i jest własnością

wystawcy (banku, organizacji finansowej). Służy do regulowania płatności lub wypłaty
gotówki w warunkach ustalonych przez wystawcę i zaakceptowanych przez okaziciela.
Istnieją międzynarodowe standardy dotyczące wszystkich rodzajów kart i elementów, które są
umieszczane na karcie. Standaryzacja dotyczy: nazwy i logo banku, 16-cyfrowego numeru
karty, imienia i nazwiska posiadacza karty, daty ważności karty, hologramu, logo systemu,
paska magnetycznego, paska na podpis posiadacza karty.

Opcjonalnie karta może posiadać:

−

numer karty, w układzie innym niż 16-cyfrowym,

−

hologram,

−

nazwa firmy oraz imię i nazwisko posiadacza w kartach typu business,

−

logo American Express na rewersie karty,

−

dodatkowe opcje np. Cirrus, Plus.
Karty płatnicze pozwalają na łatwy i szybki dostęp do własnych pieniędzy,

przechowywanych na rachunkach bankowych. Wypłacanie gotówki lub dokonanie płatności
jest dostępne w sieci bankomatów i punktów handlowo – usługowych przygotowanych do
realizacji transakcji przy użyciu kart), Dzięki kartom zwiększa się bezpieczeństwo, nie
musimy nosić przy sobie gotówki. Kradzież lub zgubienie karty nie oznacza dla posiadacza
utraty środków pieniężnych. Karty płatnicze to ułatwienia w dostępie do kredytów (karty
debetowe z odroczoną płatnością). Korzyści emitentów kart są zarówno materialne jak
i niematerialne np. korzyścią dla banku jest także rozliczanie płatnością kartą kredytową
w walutach obcych, przynoszące znaczne dochody z tytułu różnic kursowych. Największe
jednak korzyści odnoszą akceptanci kart płatniczych. Dzięki akceptacji kart możliwe jest
zwiększenie obrotu akceptantów, wynikająca z większej liczby klientów oraz wyższej
jednostkowej wartości transakcji. Korzyści akceptantów to m.in. nieskomplikowana
procedura zapłaty i rozliczeń transakcji dokonywanych przez klientów zagranicznych przy
użyciu karty, gwarantowane bezpieczeństwo zapłaty po przeprowadzeniu transakcji, obrót
bezgotówkowy eliminuje przyjęcie fałszywych pieniędzy.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Podaj definicje czeków podróżnych?
2. Wymień różnice w korzystaniu z różnych rozliczeń?
3. Podaj definicję karty płatniczej?
4. Podaj podział kart płatniczych?
5. Podaj podział kart płatniczych ze względu na budowę?
6. Omów system funkcjonowania systemu płatniczego?
7. Wymień największe organizacje płatnicze?
8. Jakie jest zastosowanie karty płatniczej?
9. Wymień elementy karty płatniczej?
10. Wymień opcjonalne elementy kary płatniczej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj prezentację dotyczącą wad i zalet kart płatniczych. Swoją pracę przedstaw na

forum całego zespołu klasowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować syntezę materiałów do prezentacji,
4) uruchomić program Power Point
5) wykonać ćwiczenie
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i internetem

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

długopis,

−

literatura.

Ćwiczenie 2

Przygotuj procedurę korzystania z bankomatu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować prostą procedurą obsługi bankomatu,
4) wykonać ćwiczenie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do internetu,

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

długopis,

−

literatura.

Ćwiczenie 3

Przygotuj procedurę postępowania w przypadku zgubienia lub zniszczenia karty

płatniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1,
2) zapoznać się z instrukcją,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) przygotować prostą procedurę,
5) przedstawić swoją pracę na forum zespołu klasowego,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do internetu,

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

długopis,

−

literatura.

Ćwiczenie 4

Przygotuj procedurę obsługi terminalu płatniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować krótką procedurę,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i internetem

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

literatura.

Ćwiczenie 5

Przygotuj procedurę postępowania w przypadku kradzieży czeków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) dokonać niezbędnych obliczeń,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i internetem,

−

drukarka,

−

kartka papieru formatu A4,

−

literatura.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak

Nie

Czy potrafisz:
1) korzystać z bankomatu?

2) obsługiwać terminal płatniczy?

3) podać cechy charakterystyczne karty?

4) wymienić elementy opcjonalne karty?

5) wykazać zalety korzystania z karty?

6) sporządzić krótką procedurę postępowania w przypadku uszkodzenia

lub kradzieży karty?

7) dokonać prezentacji wykonanych ćwiczeń?

8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.Przejścia graniczne w ruchu pasażerskim: drogowe,

powietrzne, morskie.

4.4.1.Matriał nauczania

Długość granic Rzeczypospolitej Polskiej wynosi 3.505,27 km. Na lądzie kraj otaczają

terytoria siedmiu sąsiadów: Federacji Rosyjskiej, Republiki Litwy, Republiki Białoruś,
Ukrainy, Republiki Słowackiej, Republiki Czeskiej i Republiki Federalnej Niemiec.
Pas wód terytorialnych, a także lotniska międzynarodowe i granice z Rosją, Białorusią
i Ukrainą od 1 maja 2004 roku zyskały charakter zewnętrznej granicy Unii Europejskiej.

Rys. 3 Granice Polski [21]

Na lądzie oznacza to pas długości ok. 1186 km - jeden z najdłuższych odcinków o tym

charakterze, strzeżony przez pojedyncze państwo członkowskie. Przekroczenie tej linii
w kierunku na zachód umożliwia podróż bez dalszych kontroli celnych aż do Lizbony.
Przekraczanie granicy państwowej możliwe jest wyłącznie w wyznaczonych do tego celu
punktach zwanych przejściami granicznymi w miejscach zwanych Granicznymi Punktami
Kontroli. Przejścia graniczne są położone na tyle gęsto, że dotarcie do najbliższego
i przekroczenie granicy zgodnie z przepisami nie powinno stanowić problemu.
Na obszarze Unii Europejskiej podróżny może zostać skontrolowany nie tylko na przejściu
granicznym, ale praktycznie w dowolnym miejscu terytorium UE. Kontrola może dotyczyć
zarówno dokumentów, jak i przewożonych towarów. Co więcej, podróżny wybierający się do
RFN może tam spotkać nie tylko funkcjonariuszy np. Federalnej Straży Granicznej tego
państwa, ale także funkcjonariuszy służb celnych i innych. Te same zasady dotyczą także
krajów należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia,
Liechtenstein). Straż Graniczna może dokonywać kontroli dokumentów pod kątem
uprawnienia do przekraczania granicy. W przejściach granicznych kontrolę graniczną
przeprowadzają umundurowani funkcjonariusze Straży Granicznej. W przypadku kontroli
przez nieumundurowanych funkcjonariuszy Straży Granicznej, podróżny ma prawo żądać od
nich okazania legitymacji służbowej oraz zanotować nazwiska funkcjonariuszy, numery
legitymacji oraz nazwę organu, który je wydał.

W ramach kontroli granicznej funkcjonariusze SG są uprawnieni m.in. do:

−

kontroli paszportów i innych dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy,

−

dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży, sprawdzania
ładunków,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

kontroli dokumentów pojazdów,

−

wydawania wiz i innych zezwoleń na przekroczenie granicy państwowej.
Funkcjonariusze dokonujący kontroli mogą także:

−

zatrzymywać osoby usiłujące popełnić przestępstwo lub popełniające je lub osoby
poszukiwane przez organy ścigania albo takie, których tożsamości nie można ustalić,

−

zatrzymywać i cofać z granicy państwowej do nadawcy szkodliwe materiały jądrowe
i promieniotwórcze, środki chemiczne i biologiczne, jak również odpady,

−

funkcjonariusz ma prawo do zadawania pytań związanych z przekraczaniem granicy,
a podróżny jest zobowiązany na te pytania udzielić odpowiedzi.

Przejście graniczne - ustalone na drodze umów międzypaństwowych miejsce na granicy
pomiędzy państwami służące do jej przekraczania zarówno przez podróżnych, jak i pojazdy.

Rozróżniamy przejścia graniczne:

−

piesze, które są ustanowione dla ruchu turystycznego,

−

małego ruchu granicznego - ustanowione dla przekraczania granicy przez obywateli
regionów nadgranicznych, często na podstawie uproszczonych procedur,

−

drogowe, pozwalają na przekraczanej granicy pojazdami, a w zależności od umów
międzypaństwowych także na transport towarów w handlu międzynarodowym,

−

kolejowe,

−

morskie w portach, do których mogą wpływać statki pasażerskie i handlowe,

−

lotnicze w portach lotniczych.

Na przejściach granicznych podróżnym sprawdzane są ich dokumenty (zazwyczaj paszporty)
oraz wizy. Dokonywana jest też kontrola celna przewożonych towarów i dokonywany jest
wymiar cła oraz innych podatków.
Przejścia dzielą się na międzypaństwowe (przeznaczone do ruchu obywateli państw
graniczących) i międzynarodowe (przeznaczone dla ruchu obywateli dowolnych państw
świata). Ponadto dzielą się na osobowe, osobowo-towarowe i towarowe, na stałe i sezonowe
(turystyczne)

oraz

drogowe

(piesze,

rowerowo-piesze,

samochodowo-piesze

i samochodowe), kolejowe, wodne (śródlądowe bądź morskie) i lotnicze. Przejściami
drogowymi zarządzają wojewodowie, kolejowymi, morskimi i lotniczymi Minister
Infrastruktury, a wodnymi śródlądowymi - Minister Środowiska. Na przejściach granicznych
usytuowane są punkty kontroli Straży Granicznej, izb celnych, a także inspekcja
weterynaryjna, inspekcja fitosanitarna i inspekcja handlowa.

Przejścia graniczne mogą być ogólnodostępne i wówczas są przeznaczone do

przekraczania granicy państwowej na podstawie paszportów oraz innych dokumentów
uprawniających do jej przekraczania. Przejścia są tworzone na podstawie porozumień i umów
zawartych przez Rzeczpospolitą Polską i obowiązujących w stosunkach międzypaństwowych.
Przejścia graniczne możemy przekraczać w tzw. ruchu osobowym i małym ruchu. Osobowy
ruch graniczny to przekraczanie granicy państwowej przez osoby fizyczne na podstawie
paszportów i innych dokumentów uprawniających do jej przekraczania. Mały ruch graniczny
dotyczy ludności przygranicznej. Mały ruch graniczny (mrg) jest szczególnym trybem
przekraczania granicy państwowej. W wyniku dwustronnych umów między Polską
a Niemcami, Czechami i Słowacją wprowadzono dla obywateli tych krajów szczególną
procedurę graniczną. Forma ta dotyczy mieszkańców i osób zameldowanych w pasie
wybranych gmin (a na granicy z Czechami powiatów), nazywanego pasem małego ruchu
granicznego. Tworzą go gminy (powiaty) wymienione z nazwy w załącznikach do
odpowiednich umów dwustronnych. W niektórych przejściach małego ruchu granicznego nie
ma obowiązku stałego przebywania funkcjonariusza. Przekraczanie granicy jest dozwolone
jedynie w porze otwarcia takich przejść. Przekraczanie granicy poza porą uwidocznioną na
specjalnej tablicy informacyjnej lub poza wyznaczonym miejscem jest przestępstwem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W niektórych przejściach kontrola graniczna prowadzona jest naprzemiennie przez
funkcjonariuszy jednego z państw.
Istnieje jeszcze uproszczony ruch graniczny to ruch osobowy odbywający się na odcinku
granicy państwowej o uproszczonym trybie przekraczania granicy państwowej przez
obywateli zamieszkałych w miejscowościach przygranicznych
Na przejściach granicznych możemy mieć do czynienie z tzw. towarowym ruchem
granicznym, czyli przemieszczaniem towarów przez granicę państwową w obrocie
towarowym z zagranicą. Przejścia dla turystów mogą być czynne sezonowo, przejścia
graniczne ogólnodostępne są czynne z reguły całodobowo.
Przejścia graniczne w komunikacji kolejowej dzielimy na punkty graniczne i stacje graniczne.
Punktami granicznymi nazywamy miejsca bezpośredniego styku granic (teren pasa
przygranicznego), do których i od których ustalana jest opłata za przejazd. Stacją graniczną
nazywamy miejsce ostatniego, przed przekroczeniem, zatrzymania się pociągu, gdzie
dokonywane są czynności kontroli paszportowej i celnej. Stacje graniczne kolejowe mają
nazwy dwujęzyczne.

Wstąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej spowodowała pewne zmiany

dotyczące zasad przekraczania granicy państwowej. Od 1 maja 2004 r. w polskich przejściach
granicznych na granicy zewnętrznej UE istnieją wydzielone specjalne pasy odpraw
przeznaczonych wyłącznie dla podróżnych z państw UE. Zmieniły się jedynie zasady
przeprowadzania odpraw granicznych wobec obywateli państw Unii Europejskiej,
Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegia, Islandia, Liechtenstein) oraz Szwajcarii.

−

obywatele państw członkowskich UE, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu i Szwajcarii do
przekroczenia granic pomiędzy tymi państwami potrzebne są: ważny paszport lub inne
dokumenty podróży (np. książeczka żeglarska, licencja pilota) lub dokument
potwierdzający tożsamość i obywatelstwo (dowód osobisty). Dzieci wpisane do
paszportów swoich rodziców lub opiekunów prawnych mogą przekraczać granicę tylko
z osobami, do których paszportu lub dowodu osobistego zostały wpisane,

−

obywatele RP, którzy zamieszkują na stałe w pasie małego ruchu granicznego
z Republiką Słowacji, Republiką Czeską i Republiką Federalną Niemiec do
przekroczenia granic wystarcza ważny dowód osobisty (osoby spoza strefy nadgranicznej
mogą przekraczać granicę państwową na przejściach małego ruchu granicznego, jeżeli
uzyskają poświadczenie tymczasowego zameldowania z właściwego urzędu gminy lub
miasta leżącego w pasie małego ruchu granicznego), obywatelom państw, które nie są
członkami UE potrzebny jest ważny paszport i wiza, (jeśli jest wymagana). Cudzoziemcy
będący obywatelami dwóch lub więcej państw podczas wjazdu do Polski będą traktowani
jako obywatele tego państwa, którego paszport stanowił podstawę wjazdu na terytorium
RP.
Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z obowiązującym stanem prawnym

obywatel Rzeczypospolitej Polskiej może przekroczyć granicę państwową do państw UE na
podstawie:

−

paszportu,

−

dowodu osobistego,

−

legitymacji

szkolnych

wraz

imiennymi

listami

zbiorowymi

uczestników

zorganizowanych grup szkolnych, poświadczonymi przez właściwy organ gminy
wchodzącej w obszar pasa małego ruchu granicznego.

−

dzieci, które nie posiadają dowodów osobistych lub paszportów mogą przekraczać
granicę państwową i przebywać w pasie małego ruchu granicznego w towarzystwie
jednego z rodziców lub opiekuna, jeżeli są wpisane do ich dowodu osobistego lub
paszportu. Dzieci, które są uczestnikami zorganizowanych grup szkolnych mogą
przekraczać granicę państwową i przebywać w pasie małego ruchu granicznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyłącznie pod opieką nauczyciela lub pełnoletniego wychowawcy posiadającego
paszport lub dowód osobisty.

Przekraczanie granicy może odbywać się za pomocą różnych środków transportu.

W przypadku komunikacji autokarowej kierowcy autobusów zobowiązani są do

posiadania:

−

koncesji na wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego,

−

zezwolenia na przewóz osób w ramach międzynarodowego transportu drogowego – przy
przewozach liniowych,

−

formularza jazdy – przy wykonywaniu przewozu okazjonalnego, wahadłowego lub
przewozu osób na potrzeby własne.
Pasażerów autokarów obowiązują ogólne zasady ruchu granicznego. Za naruszenie

przepisów, w szczególności za brak właściwych dokumentów, przewoźnik może zostać
ukarany (np. za przewóz osób, które nie spełniają podstawowych warunków wymaganych
przy wjeździe do danego kraju).
Obywatele RP mogą na terytorium Polski kierować tylko pojazdami zarejestrowanymi na
obszarze Unii Europejskiej, ale przy wjeździe do kraju pojazdem zarejestrowanym poza
granicą UE obywatel Polski musi wykazać się prawem pobytu czasowego lub stałego na
terytorium innego państwa lub prawem do zatrudnienia za granicą. Jeśli pojazd został
zakupiony za granicą, należy fakt ten zgłosić podczas odprawy granicznej w celu dopełnienia
formalności. Samochody zarejestrowane jako osobowo-ciężarowe są odprawiane tylko
w takich przejściach granicznych, w których oprócz innych form ruchu granicznego
dopuszczony jest ruch towarowy. Pojazdy tego typu nie mogą przekraczać granicy
państwowej w przejściach przewidzianych wyłącznie dla ruchu osobowego (decyduje zapis w
dowodzie rejestracyjnym pojazdu). Pojęcie „samochód ciężarowy” definiuje ustawa Prawo
o ruchu drogowym, w art. 2 pkt. 42. W myśl podanej tam definicji samochód osobowo-
ciężarowy jest także samochodem ciężarowym. Nie trzeba stać w kolejce razem z pojazdami
TIR, o ile nie przewozi się towarów. Samochód osobowo-ciężarowy wiozący jedynie osoby
i ich bagaże bez problemu zostanie odprawiony na pasie odpraw osobowych.
Odprawie granicznej w portach morskich podlegają wyłącznie jednostki, których kapitanowie
jako cel rejsu deklarują port znajdujący się poza wodami terytorialnymi RP. Jednostki,
których trasa rejsu nie przekracza linii granicy odległej o ok. 12 mil morskich od brzegu, nie
podlegają kontroli granicznej.
Odprawa graniczna turystów odbywa się przed wejściem na pokład statku lub promu
natomiast odprawa graniczna małych jachtów odbywa się w marinie portu wyznaczonego
jako morskie przejście graniczne dla małych jednostek. Załoga ma obowiązek posiadania
ważnych paszportów, jeśli płyną do Federacji Rosyjskiej, a jeśli celem rejsu jest kraj Unii
Europejskiej, dowodów osobistych. Kapitan jachtu przedstawia do kontroli granicznej
dodatkowo listę załogi sporządzoną w dwóch egzemplarzach, w której zawarte muszą być
takie informacje, jak: nazwa i rodzaj łodzi, port macierzysty, imiona i nazwiska oraz daty
i miejsca urodzenia całej załogi, numery paszportów, obywatelstwo poszczególnych
członków załogi, potwierdzenie danych własnoręcznym podpisem kapitana jednostki. Jachty
morskie

dużo

większych

rozmiarów,

które

wymagają

kilkunasto-

lub

kilkudziesięcioosobowej załogi, oraz statki dalekomorskie są odprawiane w porcie przy
nabrzeżach. Wszyscy członkowie załogi muszą posiadać ważne książeczki żeglarskie
z wpisanym zamusztrowaniem na określonej jednostce, pakiet świadectw ukończenia
wymaganych kursów ogólnych (BHP, ITR itp.) oraz kursów wymaganych na określonym
stanowisku. Pasażerowie tych jachtów czy też statków podróżują na podstawie paszportów
lub innych dokumentów przewidzianych w umowach międzynarodowych.
Statki morskie, które nie zawijają do portów polskich, korzystają z prawa tzw. wolnego
przepływu i nie podlegają odprawie granicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W lotniczych przejściach granicznych zasady ruchu granicznego są podobne jak przy
przekraczaniu granicy pieszo przez przejścia ogólnodostępne na granicy zewnętrznej Unii
Europejskiej. Różnice, które istnieją spowodowane są zasadami bezpieczeństwa lotów
i dotyczą organizacji odprawy granicznej oraz bagażu, jaki można ze sobą zabrać na pokład
samolotu).Czas odprawy granicznej zależy od zagrożenia związanego z podróżą do
wybranego kraju. Jeśli samolot leci do kraju zagrożonego terroryzmem, jak np. Izrael czy
Stany Zjednoczone, odprawa zaczyna się nawet na 4 godziny przed odlotem samolotu. Na
liniach europejskich ok. 2 godzin. Ze względów bezpieczeństwa na pokład samolotu
(w bagażu podręcznym) nie wolno wnosić żadnych podejrzanych narzędzi np. ostrych
narzędzi (scyzoryków, noży, sztućców, cążek, nożyczek, pilników), a także dezodorantów itp.
Szczegółowe tabele materiałów niebezpiecznych dopuszczonych i niedopuszczonych do
przewozu samolotami dostępne są w międzynarodowych portach lotniczych. Szczegółowa
lista przedmiotów zabronionych stanowi załącznik do obwieszczenia prezesa Urzędu
Lotnictwa Cywilnego z dnia 20 stycznia 2005 r.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki wyróżniamy przejścia graniczne?
2. Co oznacza skrót GPK?
3. Jakie są uprawnienia straży granicznej?
4. W jaki sposób odbywa się tzw.mały ruch graniczny?
5. Jaki obszar zaliczany jest do pasa małego ruchu granicznego?
6. W jaki sposób funkcjonuje uproszczony ruch graniczny?
7. Jakie jest podział przejść granicznych kolejowych?
8. Jakie rodzaje dokumentów powinien posiadać kierowca komunikacji autokarowej

przekraczający granicę?

9. W jaki sposób odbywa się odprawa graniczna w porcie morskim lub jachtowym?
10. W sposób odbywa się odprawa graniczna na lotnisku?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj nazwy i rodzaje przejść granicznych na granicy z Republiką Czeską. Sporządź

ćwiczenie w formie tabelarycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1.
2) zapoznać się z dodatkową literaturą tematu,
3) wejść na stronę internetową straży granicznej,
4) wykonać ćwiczenie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do internetu,

−

literatura,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przygotuj mapę polskich kolejowych przejść granicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz niezbędną literaturą tematu
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) narysować mapę Polski,
4) zaznaczyć polskie kolejowe przejścia graniczne,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

karton formatu A0,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj infrastrukturę przejść granicznych. Do ilustracji pracy wykorzystaj

zamieszczone poniżej zdjęcia i tekst.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz dostępną literaturą tematu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z materiałami znajdującymi się na stronie straży granicznej,
4) wykonać polecenie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Przejście graniczne w nowym układzie urbanistycznym zostało uruchomione 4 czerwca 1996 r.
Rozlokowane jest na obszarze 34 ha i składa się z dwóch bliźniaczych części: północnej (wywóz z
terytorium Polski) i południowej (przywóz na terytorium Polski). Wszystkie obiekty w części północnej mają
swoje odpowiedniki w części południowej. W części północnej usytuowana jest płyta postojowa dla
samochodów ciężarowych mogąca pomieścić 148 pojazdów. Taka sama płyta, znajdująca się w części
południowej mieści 187 pojazdów.
Na przejściu znajdują się ponadto kantyny, siedziby wielu agencji celnych, kantory wymiany walut, WC, a
także publiczne automaty telefoniczne, zarówno polskie jak i niemieckie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do internetu,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura.

Ćwiczenie 4

Przygotuj procedurę odprawy granicznej na lotnisku w oparciu o materiał stron

internetowych linii lotniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz dostępną literaturą tematu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać polecenie zawarte w ćwiczeniu,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe z niezbędnym oprogramowaniem,

−

drukarka,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura

Ćwiczenie 5

Przygotuj procedurę odprawy granicznej na promie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz dostępną literaturą tematu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zredagować treść ćwiczenia,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić nazwy ważniejszych polskich przejść granicznych

2) wskazać różnice między poszczególnymi rodzajami przejść?

3) scharakteryzować uprawnienia straży granicznej?

4) powiedzieć, jakie korzyści dla ruchu granicznego wynikają z wstąpienia UE?¨

5) wymienić dokumenty uprawniające do przekroczenia granicy?

6) podać zasady odprawy granicznej w portach morskich?

7) podać zasady odprawy granicznej na lotnisku?

8) scharakteryzować tzw. mały ruch graniczny?

9) podać elementy infrastruktury przejść granicznych?

10) wyszukać niezbędnych informacji nt. przejść granicznych w internecie? ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Polskie placówki konsularno dyplomatyczne

4.5.1. Materiał nauczania

Polskie placówki konsularno dyplomatyczne znajdują się w większości państw świata.

Oprócz funkcji reprezentacyjnej placówki te pełnią poważną funkcję w obsłudze obywateli
RP. Każdy Departament Konsularny i Polonii MSZ w wielu trudnych sytuacjach może
udzielić skutecznej pomocy obywatelom RP. Podjęcie przez konsula interwencji możliwe jest
jednak dopiero po uzyskaniu przez niego informacji o zaistniałym zdarzeniu, jednak może
wykonywać swoje funkcje jedynie w ramach określonych umowami międzynarodowymi oraz
prawem i zwyczajami państwa urzędowania i nie ma możliwości domagania się, aby
miejscowe władze traktowały obywateli polskich inaczej niż traktują obywateli własnego
kraju.

Na pomoc konsula obywatele mogą liczyć m.in. w razie utraty paszportu lub innych

dokumentów (zgubienie, kradzież). Konsul może po sprawdzeniu tożsamości wystawić
paszport tymczasowy na powrót do Polski. W razie utraty pieniędzy konsul może:
1. pośredniczyć w skontaktowaniu się z rodziną lub przyjaciółmi w Polsce,
2. w uzasadnionych sytuacjach, jeśli nie ma innych możliwości przekazania pieniędzy,

wypłacić poszkodowanemu kwotę, jaka zostanie wpłacona przez jego krewnych lub
przyjaciół na konto Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie,

3. w szczególnych przypadkach może udzielić pomocy finansowej na kwotę potrzebną na

powrót do Polski, o ile turysta zobowiąże się do jej zwrotu.
Przekazywanie pieniędzy przez polską placówkę ogranicza się do wyjątkowych sytuacji

w zdecydowanej większości krajów istnieje możliwość transferu pieniędzy z Polski drogą
bankową, opłacenia należności za świadczenia przelewem lub ich skredytowania, opłacenia
biletu powrotnego na odległość. Wiele banków czy biur podróży oferuje pomoc w takich
sytuacjach. W razie utraty paszportu lub innych dokumentów (zgubienie, kradzież) konsul
może po sprawdzeniu tożsamości wystawić paszport tymczasowy na powrót do Polski. W
razie zatrzymania lub aresztowania turysta ma prawo prosić o kontakt z konsulem, który
zadba o to, by traktowano go nie gorzej niż obywateli państwa, w którym przebywa.
Dodatkowo w przypadku aresztowania konsul może:
1. powiadomić rodzinę poszkodowanego o aresztowaniu,
2. wystąpić do władz miejscowych i uzyskać informacje o przyczynach zatrzymania, czasie

trwania procedury sądowej, a także o ewentualnych możliwościach zwolnienia,
dostarczyć aresztowanemu listę adwokatów (wyboru jednak musi dokonać sam
zatrzymany),

3. odwiedzać go w więzieniu bądź w inny sposób utrzymywać z nim kontakt.

W razie śmierci obywatela polskiego za granicą konsul służy pomocą przy załatwieniu

formalności na miejscu oraz zawiadamia bliskich w Polsce.

Są sytuacje, w których konsul nie może uczestniczyć, a mianowicie:

1. prowadzić spraw turysty w charakterze adwokata oraz angażować za niego prawników

(może natomiast dostarczyć mu listę adwokatów cieszących się zaufaniem urzędu
konsularnego),

2. płacić za niego grzywien, mandatów, długów oraz kosztów sądowych,
3. świadczyć usług, które wykonują biura turystyczne, linie lotnicze, banki oraz

towarzystwa ubezpieczeniowe,

4. załatwiać zakwaterowania lub zgody na pracę.

Jeżeli obywatele polscy wyjadą do kraju spoza Unii Europejskiej, w którym nie ma

polskiej placówki konsularnej, mogą liczyć na pomoc konsula innego kraju unijnego. Pomoc

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ta będzie jednak ograniczona. Nie można na przykład zwrócić się o wystawienie dokumentu
paszportowego.

Prawo unijne nie wpływa na postanowienia konwencji wiedeńskiej z 1963

roku o stosunkach konsularnych. Stanowi ona, że urząd konsularny państwa wysyłającego
konsula może wykonywać w państwie przyjmującym funkcje konsularne na rzecz państwa
trzeciego, jeżeli wcześniej zgłosi taki zamiar, a państwo przyjmujące się nie sprzeciwi.

Ponadto sprawowanie przez urząd konsularny jednego państwa opieki nad obywatelami
innego, wymaga uzgodnień dwustronnych. Na przykład w przypadku czyjegoś aresztowania,
udzielenie pomocy przez konsula, za zgodą miejscowych władz, musi być uzgodnione
z krajem obywatelstwa zatrzymanej osoby.

Polskie placówki konsularne mogą

także

udzielać pomocy obywatelom pozostałych

krajów UE. Nie będzie to jednak pełna opieka konsularna. Na pewno polski konsul nie
odmówi pomocy np. Francuzowi - poinformuje, pomoże nawiązać kontakt z placówką
odpowiedzialną, nie może jednak wystawić mu paszportu.

Polskie urzędy konsularne w krajach Unii udzielają pomocy tylko obywatelom polskim,
ponieważ obywatele krajów unijnych mogą się zwrócić o pomoc bezpośrednio do władz
kraju, na którego terytorium przebywają.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie instytucje udzielają pomocy polskim turystom za granicą?
2. Jakie są uprawnienia polskich konsulów?
3. Jakich działań konsul nie może podejmować?
4. W jaki sposób konsul jest w stanie pomóc aresztowanemu?
5. Jakie dokumenty mogą być wystawione przez konsula?
6. Jakiej pomocy może udzielić polski konsulat mieszkańcom państw unijnych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj mapę polskich konsulatów w Europie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1. oraz dostępną literaturą tematu,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) narysować mapę Polski,
4) zaznaczyć konsulaty,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i estetykę wykonanego ćwiczenia

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karton A0,

−

materiały piśmiennicze,

−

nożyczki,

−

literatura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Udziel niezbędnych informacji podróżnym, na temat funkcjonowania konsulatu

w wybranym państwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1.
2) zapoznać się z niezbędnymi materiałami zamieszczonymi na stronie internetowej

wybranego konsulatu,

3) zorganizować stanowisko pracy,
4) przeanalizować zebrane dane,
5) udzielić informacji,
6) dokonać prezentacji swojej pracy,
7) dokonać oceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i podłączeniem do internetu,

−

drukarka,

−

papier formatu A4,

−

literatura.

Ćwiczenie 3

Przygotuj procedurę postępowania w przypadku kradzieży paszportu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1. oraz dostępną literaturą tematu,
2) przygotować plan pracy,
3) napisać referat,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do internetu,

−

drukarka,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 4

Opracuj praktyczny informator wybranego państwa uwzględniając: opis struktury

przejścia granicznego, przepisy wizowe, celne i dewizowe, walutę, ceny podstawowych
produktów, przepisy przewozowe i o ruchu granicznym, adresy polskich placówek
dyplomatycznych oraz schemat postępowania w sytuacjach trudnych i nietypowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1. oraz dostępną literaturą tematu,
2) przygotować plan pracy,
3) sporządzić informator,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura,

−

komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do internetu,

−

przewodniki, mapy,

−

drukarka,

−

materiały piśmiennicze.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić polskie konsulaty w większych państwach europejskich?

2) scharakteryzować uprawnienia konsula?

3) podać podstawy prawne funkcjonowania konsulatów?

4) wymienić działania, jakich nie może podjąć się konsul?

5) podać reguły postępowania z obywatelami państw UE?

6) dokonać prezentacji wykonanych ćwiczeń?

7) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktyce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: otwarte, z luką

i wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Paszport jest dokumentem :

tylko potwierdzającym tożsamość i obywatelstwo,

potwierdzającym tożsamość i obywatelstwo i uprawniającym do przekraczania
granicy,

potwierdzającym umiejętności,

upoważniający do wypłaty środków płatniczych.

2. W prawie polskim występują następujące rodzaje paszportów

……………………………………………………………………………………………

3. Wiza to zezwolenie władz na:

wywóz towarów z kraju,

wwóz towarów do kraju,

wjazd obywatela do kraju,

wywóz waluty za granicę.

4. Wyróżniamy następujące rodzaje wiz;…………………………………………………

5. Wiza lotniskowa:

a. uprawnia do przejazdu przez terytorium Polski,
b. uprawnia do jednokrotnego wjazdu na terytorium Polski,
c. wydawana na pobyt nie dłuższy niż 2 dni na pobyt w strefie tranzytowej lotniska,
d. wydaje się cudzoziemcom przyjeżdżającym do Polski jako kraju docelowego.

6. Kodeks celny reguluje

zasady otrzymywania wiz,

zasady wydawania paszportów,

obrotu wizowego,

towarów przewożonych przez granicę.

7. Adnotacja OPEN na bilecie oznacza

a bilety z potwierdzonym terminem powrotu,
b bilety otwarte bez potwierdzonego terminu powrotu,
c bilety lotnicze,
d bilety w jedną stronę.

8. Bilet promowy składa się z

a 5 kuponów,
b 3 kuponów,
c 4 kuponów,
d nie ma reguły na ilość kuponów.

9. Pełna nazwa biletu lotniczego brzmi:

a bilet pasażerski,
b pasażerski bilet lotniczy,
c bilet Podróży i Kwit Bagażowy,
d nie ma jednolitej nazwy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Winietka to

a Inna nazwa prawa międzynarodowego prawa jazdy,
b Dowód opłaty za drogi i autostrady,
c Dokument ubezpieczeniowy,
d Inna nazwa witryny sklepowej.

11. Karta drogowa pojazdu to:

a dokument rejestrujący m.in. czas pracy kierowców, liczbę przejechanych kilometrów,
b dokument rejestrujący m.in. zużycie paliwa,
c dokument uprawniający do przekroczenia granicy,
d żaden z powyższych.

12. Czeki podróżne to dokumenty

a pozwalające na realizację wypłat w bankomatach,
b pozwalające na wypłatę gotówki w banku,
c pozwalające na realizację zamówionych świadczeń,
d wszystkie powyższe.

13. W ramach kontroli granicznej funkcjonariusz SG są upoważnieni do:

………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

14. Rozróżniamy następujące przejścia graniczne:

………………………………………………………………………………………….

15. Mały ruch graniczny to określenie przejścia granicznego:

a o niewielkim natężeniu przekroczeń,
b na szlakach turystycznych,
c dla obywateli rejonów nadgranicznych,
d wszystkie powyżej.

16. Flight Coupon jest:

a koloru żółtego wystawiany na jeden odcinek podróży
b koloru jasnozielonego wystawiany na jeden odcinek podróż
c koloru białego wystawianego na kilka odcinków podróży
d koloru różowego i pozostaje w aktach

17. Wadliwy paszport uniemożliwiający przekroczenie granicy może mieć cechy:

a) podrobienia danych,
b) niemożliwości odczytania danych
c) nieaktualnych fotografii,
d) żadna powyższych.

18. Oznaczenie C przy wizach oznacza wizę

a) tranzytową,
b) wjazdową,
c) pobytową krótkoterminową,
d) pobytową długoterminową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Czeki zapewniają wygodę w użytkowaniu ponieważ:

a gwarantują dostęp do gotówki przez całą dobę,
b mamy możliwość uzyskania błyskawicznego kredytu,
c w pakiecie z czekiem mamy dostępne ubezpieczenie,
d żadna z powyższych.

20. Preautoryzacja to:

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Prowadzenie usług związanych z podróżą

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania.

numer

pytania

ODPOWIEDŹ

punktacja

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Alejziak B..: Organizacja i technika pracy biurowej w turystyce. ALBIS, Kraków 2002
2. Bosiacki S., Śniadek J.: Metodyka i technika obsługi ruchu turystycznego. AWF Poznań,

Poznań 2004

3. Chudoba T.: Marketing w biurach podróży. Turystyka przyjazdowa. Wydawnictwo

Wiedza i Życie, Warszawa 2000

4. Czasopisma branżowe: Rynek Turystyczny, TTG, Wiadomości turystyczne, Rynek

Podróży

5. Gołembski G., praca zbiorowa: Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa- Poznań 2002

6. Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B. :Produkt turystyczny albo jak organizować

poznawanie świata. Przewodnik do ćwiczeń,. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego,
Łódź 2005

7. Kaczmarek J., Stasiak A., Włodarczyk B. :Produkt turystyczny albo jak organizować

poznawanie świata. Podręcznik,. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2005

8. Kruczek Z (red).: Obsługa ruchu turystycznego. Krakowska Szkoła Hotelarska, Kraków

2004

9. Middleton V.T.C.: Marketing w turystyce. PAPT, Warszawa 1996
10. Prawo przewozowe
11. Rozporządzenie WE 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006

roku w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do
transportu drogowego

12. Czasopisma:

a Rynek Podróży
b Rynek Turystyczny

13. Strony internetowe:

a. www.pot.gov.pl
b. http://www.pit.pl
c. http://www.hotelarze.pl
d. www.mg.gv.pl
e. www.cie.gov.pl
f. www.lot.pl
g. www.paiz.gov.pl
h. www.plk-sa.pl
i. www.pkp.pl
j. www.portalmorski.pl
k. http://abc.onet.pl/_i/bilet.html
l. www.mswia.gov.pl
m. www.strazgraniczna.pl

14. Yale Pat.: Działalność touroperatorska. Wydawnictwo wiedza i życie, Warszawa 2001
15. Zawistowska H.: Podstawy prawne w turystyce, Wydawnictwa Szkolne PWN, Warszawa

– Łódź 1999

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prowadzenie usług związanych z podróżą
18 Prowadzenie prac zwiazanych Nieznany (2)
18 Prowadzenie usług turystycznych
11 Wykonywanie uslug zwiazanych Nieznany (2)
18 Prowadzenie prac związanych z hodowlą pszczół
11 Wykonywanie usług związanych z usuwaniem zbędnego owłosienia
24 Prowadzenie marketingu uslug Nieznany (2)
05 Prowadzenie marketingu usług
Umowa o świadczenie przez hotel usług na rzecz biura podróży
Prowadzenie marketingu towarów i usług
Prowadzenie dokumentacji finansowej związanej z produkcją filmową
Umowa o świadczenie usług przez hotel na rzecz biura podróży (2)
Konspekt ten dotyczy tematyki związanej z?ukacją europejską prowadzoną wśród przedszkolaków
Umowa o świadczenie usług przez hotel na rzecz biura podróży
Etyczne problemy związane z prowadzeniem wywiadów

więcej podobnych podstron