Prawo konstytucyjne
znajduje się w ramach
dogmatu prawa.
Prawo konstytucyjne
możemy rozumieć w
wąskim i szerokim
znaczeniu.

i

ec XVIII w. we

ntarne

ta

W wąskim znaczeniu
jest to zespół norm
zawartych w konstytucji
i innych ustawach a w
szerokim są to wszelkie
przepisy i normy
prawne, których
przedmiotem jest
uregulowanie ustroju
politycznego
społeczno-
gospodarczego państwa
niezależnie od tego
gdzie te przepisy się
znajdują. Termin prawo
konstytucyjne powstał
pod koni
Francji.
Termin prawo
państwowe przyjął się w
Niemczech i we
wszystkich krajach
niemieckojęzycznych.
W Polsce oprócz nazwy
prawo konstytucyjne,
prawo państwowe
obowiązywała jeszcze
nazwa prawo
polityczne. Są państwa
w których obok prawa
konstytucyjnego
wykładane jest również
prawo parlamentarne.
Ma miejsce to tam,
gdzie parlament
odgrywa bardzo dużą
rolę w życiu politycznym
państwa (Włochy).
Prawo parlame
powstało na podstawie
prawa konstytucyjnego.
Prawo parlamen rne
może być rozumiane na
dwa znaczenia:

bw

znaczeniu wą
prawo zawarte w
wewnętrznych
przepisach parlamentu
(regulaminy sejmu i
senatu)

bw szerokim

znaczeniu - zajmuje się
wszystkimi przepisami
prawnymi odnoszącymi
się do funkcjonowania
parlamentu niez

skim -

ależnie

poli-

prawne -

ące

na

w

od tego w jakich aktach
są one zawarte.
KONSTYTUCJA
Termin konstytucja jest
znany od bardzo daw-
na. Już w starożytnym
Rzymie rozróżniano
"rem publica constitu-
ele" - czynności organi-
zacyjne i prawodawcze
państwa zmierzające do
określenia ustroju poli-
tycznego kraju, i "leges
dare" - prawo łączące
się nie z ustrojem

tycznym ale innymi
dziedzinami życia.
Znaczenia pojęcia
"konstytucja":


znaczenie faktyczne -

konstytucja to faktycznie
istniejący ustrój państwa
nie zależnie od tego w
jakim akcie prawnym
jest określony i czy w
ogóle jest określony w
jakimś akcie. Jest to
jakikolwiek akt prawny
lub funkcjonujące normy
określające jak
postępować w pewnych
sytuacjach (Wielka
Brytania nie posiada
Konstytucji pisemnej)


znaczenie

jest to pojęcie
późniejsze.
Dwa rodzaje
Konstytucji:



w

sensie materialno-
prawnym - ten akt
prawny który nazywany
jest najczęściej
konstytucją lub ustawą
zasadniczą. Ten akt
prawny bardzo wyróżnia
się od innych. w
sensie formalno-
prawnym- kilka aktów
prawnych z których
żaden nie nosi nazwy
"Konstytucja" ale w
sumie regulują one
sprawy dotycz
ustroju politycznego
państwa.(np. W.B.)
Polska w latach 1992-
1997 - przykład
konstytucję w sensie
materialno-pra nym.
Elementy tej
konstytucji:

sensie f

ą

innych aktów

f

tucja wyróżnia

b"Mała

Konstytucja" -
17.X.1992

bprzepisy

konstytucyjne z 1952r.
bustawy konstytucyjne

z 23.IV.1992 o trybie
uchwalenia Konstytucji
W

ormalno-

prawnym Konstytucja
to:



ustawa

zasadnicza w państwie


ustawa zawierająca

normy wyposażone w
najwyższą moc prawną


normy, które reguluj

postawy ustroju
politycznego państwa
Pierwsza konstytucja
pisemna była to
Konstytucja Stanów
Zjednoczonych z 1787r.
Drugą Konstytucją była
Polska Konstytucja z
3.V.1791r. Następnie
konstytucje Francuskie.
Konstytucje zaczęto
uważać za postać od-
nowionej umowy spo-
łecznej wg. której pań-
stwo powinno funkcjo-
nować. Konstytucja jako
akt prawny pisany różni
się od

prawnych, ustaw, rozpo-
rządzeń.


Konstytucja wyróżnia

się szczególną treścią.


Konstytucja wyróżnia

się szczególną ormą.
‘

Konsty

się szczególną mocą
prawną.

5

Szczególna treść

Konstytucji.

Akt prawny
rozbudowany tre
- dotyczy
funkcjonowania
państwa
społeczeństwa.
Konstytucjonaliści
starają się stw

ściowo

i

orzyć

cjonalnej.

um

władzy w

sób jej

cego w

stki (sfera

ści i

minimum materii
konstytu
Elementy minim
materii
konstytucjonalnej:


podmiot

państwie i spo
realizacji


uregulowanie

podstaw istnieją
państwie ustroju
gospodarczego


ustalenia dotyczące

struktury aparatu
państwowego z zakresu
kompetencji władz i
konstytucyjnych
organów państw


uregulowanie sytuacji

prawnej jedno
praw, wolno
obowiązków
obywatelskich)


uregulowania trybu

zmiany konstytucji

5

Szczególna forma

Konstytucji.

Kons

cja od innych

tytu

aktów prawnych różni
się:

a)szczególnym

sposobem uchwalania
b)szczególnym trybem
zmiany konstytucji

odawczą.

atrybut

rodowi).

rodzaje

li) -

uchwalana przez:

i uchwaliło

zmiany

inną

onstytucji

iej ważnych

)

c)szczególną rolą
systematyki d)nazwą
Ad. a) Sposób
uchwalania zależy od
tego kto w państwie jest
suwerenny, kto posiada
władzę ustroj
Dopóki
suwerenności
przyznawano
panującemu

¹

konstytucje
oktrojowane -
nadawane (panujący
tworzył konstytucję i
nadawał ją na
Trzy
uchwalenia
konstytucji:


bezpośrednio (lud)



pośrednio (przez

przedstawicie
najczęściej występująca


mieszane

Konstytucja może być



rząd (K. V rep. fran-

cuskiej) parlament (K.
z 1997r.) konstytuantę
Konstytuanta - "ciało"
wybierane aby
opracowało
Konstytucję
Sejm ustawowy - w
Polsce 1921-1952;
sejm, którego głównym
zadaniem było
opracowanie i
uchwalenie konstytucji.
Miał działać tak długo
aż k. zostanie
opracowana i
uchwalona. Konstytucja
uchwalana w sposób
pośredni zatwierdzana
jest w sposób
bezpośredni przez
referendum narodowe.
Ad. b) Rozróżniamy
konstytucje: sztywne
- tryb zmiany tych k. jest
trudniejszy w stos. do
trybu zmiany ustaw
zwykłych elastyczne -
tryb zmiany jest taki
sam jak tryb
ustaw zwykłych
Zmiana konstytucji:


zastąpienie jednej

konstytucji


zmiana

podstawowych zasad
zawartych w konstytucji
¹

rewizja k



nowelizacja

konstytucji (zmiana
pewnych mn
przepisów
Problem
niezmienności
konstytucji -
konstytucja wprowadza
przepisy o zakazie
zmiany pewnych
przepisów w konstytucji.
Dwa stopnie utrudnienia
zmiany konstytucji w
Polsce: I, II, XII
rozdział - zmiana w
sposób

szczególnie

trudny



reszta -

trudniej

niż ustawy

tku tym

zwykłe
Systematyka
Konstytucji

ma

szczególne znaczenie.
Przy interpretacji
przepisów konst. bierze
się pod uwagę w jakim
miejscu przepis
konstytucyjny się
znajduje. Im rozdział
jest bliżej począ
jest ważniejszy.
Systematyka konstytu-
cji: ogólna - polega
na podzieleniu konsty-
tucji na rozdziały. Jest
ona dokonywana w
oparciu o pewien sys-
tem wartości (kryteria
aksjologiczne, ideolo-
giczne) szczegółowa -
układ treści w ramach

rozdziałów (tu decydują
kryteria logiczne)

5

Szczególna moc

Konstytucji

Konstytucja ma
najwyższą moc prawna

st

eliminuje

deł

uchylić.

z

a

ę poprzez or-

sejmu i sejm

tak było do czasu

eszcze nowych

porządkó

orów i

państwo polskie

Konstytucja

19

w

(Głównego Inspektoratu

cza kosztem

zącej

nieobecn

chwala nową

Konstytu

a

ry proletariatu)

52r do

to

ob

tole

na

spośród wszystkich
aktów prawnych.
Moc obowiązująca je
taka sama dla
wszystkich aktów
prawnych.
Moc prawna - jeśli akt
prawny, który stoi wyżej
w hierarchii źródeł
prawa
przepisy niżej
umieszczone, które są
sprzeczne z tymi
wyższymi.
Hierarchia

źró

prawa:

I.Konstytucja

II.Ustawy

III.Umowy

międzynarodowe
IV.Rozporządzenia
Nie wolno wydawać
aktów prawnych
sprzecznych z
konstytucją, a jeśli to się
zdarzy to trzeba ten akt
prawny
Parlament ma
obowiązek wydawania
aktów prawnych
konkretyzujących i
rozwijających.
W państwach realnego
socjalizmu do lat 80-
tych uważano, że żadna
instytucja sprawdzająca
zgodność ustaw z
konstytucją nie jest
potrzebna. Sam
parlament tylko mógł
sprawdzać to co
uchwalił. W latach 80-
tych wprowadzono
Trybunał Konstytucyjny.
parlament powinien
sprawdzać czy uchwala
ustawę zgodną
konstytucją czy też nie.
Tu kontrola była mało
efektywna. Liczyła się tu
liczba głosów za i
przeciw, a nie to czy
ustawa jest zgodna czy
nie.
Powstała kontrola poza
parlamentarna. Została
ona wprowadzona
najwcześniej w USA w I
połowie XIX w. Polegał
na tym, ze sąd
federalny miał prawo i
obowiązek sprawdzania
czy ustawa uchwalana
przez parlament jest
zgodna z konstytucją
amerykańską czy nie.
W Europie w latach 20-
tych XX w. wprowadzo-
no kontrol
gany specjalnie powo-
łane do takich kontroli.
Te instytucje to Trybu-
nały Konstytucyjne
(Polska), albo Sądy

Konstytucyjne (Niemcy,
Włochy).
W Polsce Trybunał
Konstytucyjny powstał
za czasów istnienia
państwa realnego
socjalizmu (1985r.). Ten
Trybunał początkowo
był nieco ograniczony w
swoich kompetencjach.
Jego decyzje nie były
ostateczne. Decyzje
Trybunału
Konstytucyjnego trafiały
do
ostatecznie decydował
o tym czy Trybunał
Konstytucyjny miał rację
czy też nie. Jeśli racji
nie miał to wtedy
parlament mógł
utrzymać w mocy te
przepisy.

uchwalenia nowej
Konstytucji z 1997r. i
nowej ustawy o
trybunale
Konstytucyjnym. Wtedy
przyznano Trybunałowi
Konstytucyjnemu
ostateczność jego
decyzji.

Konstytucja

3-go Maja
1791r.Pierwsza w
Europie konstytucja
pisana. Nie wprowadziła
ona j

w

społecznych. Była to
Konstytucja
symboliczna. Nie
zaistniała w praktyce bo
doszło do rozbi

przestało istnieć na 123
lata. Dopiero w 1918r.
Polska odzyskała
niepodległość.

Mała

Konstytucja 1919r. W
1919r. uchwalono Małą
Konstytucję. Dotyczyła
ona naczelnika państwa
J. Piłsudskiego.

Marcowa 1921r.
Uważana ona była za
jedną z bardziej
demokratycznych,
postępowych
konstytucji. Parlament
miał największą władzę,
a prezydent miał
niewielkie kompetencje.
Pierwszym
prezydentem był Gabriel
Narutowicz.
Od

22r. kiedy Konsty-

tucja Marcowa eszła w
pełni w życie do Zama-
chu Majowego 1926r.
Polska była rządzona
przez wiele rządów. W
wyniku tego zamachu
faktyczną

władzę

przejmuje Piłsudski, zo-
staje szefem GISZ-u

Sił Zbrojnych).
W

1926r. zostaje

wprowadzona Nowela
Sierpniowa. Ona w
istotny sposób osłabia
rolę parlamentu, a
wzmacnia rolę
prezydenta. Tworzona
jest silna władza
wykonaw
władzy ustawodawczej.

Konstytucja

Kwietniowa 1935r.
Dawała silną władzę
prezydentowi
"Odpowiedzialny przed
Bogiem i historią.".
Prezydentem pozostał
J. Mościcki. Ta
konstytucja uchwalona
została przy znac

ości posłów.

W okresie wojny władze
londyńskie kierowały się
zasadami Konstytucji
Kwietniowej. Po wojnie
władza moskiewska
stwierdziła, że w swych
działaniach opierać się
będzie na Konstytucji
Marcowej. Wystąpiła
potrzeba uchwalenia
nowej konstytucji.

Sejm

ustawodawczy wybrany
w 1947r. u

cję państw

socjalistycznego
(dyktatu
w 1952r.. Zawiera ona
szereg przepisów ,
deklaracji politycznych.
Ta konstytucja była złą
konstytucją. Trwała od
22.VII.19
17.X.1992r.., kiedy
uchwalono Małą
Konstytucję.

Rozpoczęły

się obrady Okrągłego
Stołu.
Okrągły Stół radował
od 6.II. do 5.IV.1989r. i
zakończył się kilkoma
decyzjami istotnymi dla
rozwoju wypadków w
Polsce.
Przyjęto zasadę, że
ustrój polityczny Polski
będzie stopniowo
ewaluował od dyktatury
proletariatu do państwa
demokratycznego.
Uzgodniono,

że w

dniach 4-18.VI.1989r.
odbędą się wybory do
sejmu i senatu. Wybory
do sejmu były wyborami
kontraktowymi, a do
senatu
demokratycznymi. Przy
okrągłym s
wyrażono zgodę
ewolucyjny charakter
przemian. Premierem
zostaje Tadeusz
Mazowiecki.

Układ warszawski stwo-
rzony został jako siły
zbrojne stanowiące
przeciwwagę do NATO.
Utworzenie komisji
konstytucyjnej sejmu i
senatu 7.XII.1990r.
HISTORIA
KONSTYTUCJONALI
ZMU 1989 - 1997.
8.XII.1989r. powstała
Komisja Konstytucyjna
sejmu i senatu.
Rozpoczęły się prace
nad nową Konstytucją.
Plany były takie, że
nową Konstytucję
uchwali się tak aby na
3-go maja 1991r. była
już gotowa, czyli w 200
lat po uchwaleniu
Konstytucji 3-go Maja.
Jednak jej uchwalenie
zakończyło się dopiero
2.IV.1997r..
Trzy etapy uchwalania
Konstytucji: etap I -
1989 - 1991 etap II -
1991 - 1993 etap III -
1993 - 1997
Etap I 1989 - 1991
Etap pierwszy uchwala-
nia Konstytucji rozpo-
czął się 7.XII.1989r. i już
wtedy rozpoczęły się
kontrowersje polegające
na tym, że obowiązują-
ca Konstytucja nie
przewidywała istnienia
senatu. W zmianie Kon-
stytucji miał, według do-
tychczas obowiązującej,
udział brać tylko sejm.
Senat stwierdził jednak,
że sejm nie może uzur-
pować sobie prawa do
uchwalenia nowej Kon-
stytucji. Senat wówczas
powołał własną Komisję
Konstytucyjną i rozpo-
czął własną pracę nad
Konstytucją. Te prace
toczyły się w Komisjach
Konstytucyjnych sejmu i
senatu. Obok prac nad
tymi zagadnieniami pra-
cowano również nad in-
nymi projektami Konsty-
tucji zgłaszanymi przez
różne partie polityczne.
Komisje sejmu i senatu
brały pod uwagę rów-
nież prywatne projekty
Konstytucji (prof. Za-
wadzki, prof. Szyszkow-
ski). Trzeba było te pro-
jekty ujednolicić. Komi-
sja Konstytucyjna sejmu
przyjęła uchwałę w któ-
rej 22.X.1991r. uznano,
że nową Konstytucję
opracuje parlament wy-
brany w demokratycz-
nych wyborach, a te
projekty, które już są,
będą materiałem wyj-
ściowym do prac nad
Konstytucją. Senat

24.X.1991r. uchwalił
podobną uchwałę. Te
uchwały doprowadziły
do przyjęcia opinii, że
ten sejm kontraktowy
powinien ulec samo-
rozwiązaniu się, aby
umożliwić demokratycz-
ne wybory i wybrać
sejm i senat. Kadencja
sejmu i senatu została
więc skrócona o 2 lata
(do 1991r). w 1991r.
podjęto uchwałę o sa-
mo-rozwiązywaniu się
sejmu i tym samym

się

potrzebna

było

trybie

uchwa-

zenia Na-

lała

skończyła się kadencja
senatu. Senat nie może
istnieć po rozwiązaniu
sejmu. Odbyły się w tym
roku w pełni demokra-
tyczne wybory do sejmu
i senatu. Przyniosły one
rezultat, który dawał
niewielką szansę na
opracowanie nowej
Konstytucji, ponieważ
ten nowy sejm był bar-
dzo rozbity, a do uchwa-
lenia konstytucji po-
trzebne było minimum
2/3 głosów.
Etap II 1991 - 1993
Trwały prace nad Kon-
stytucją, jednak nie da
się stworzyć nowej
Konstytucji w oparciu o
art. 106. Powstało za-
danie uchwalenia prze-
pisów na podstawie któ-
rych będzie
uchwalało nową
Konstytucję. To jednak
wymagało zmiany art.
106 Konstytucji, a do
tego była
większość 2/3głosów.
Sukcesem
uchwalenie ustawy z
23.IV.1992r. o
przygotowania i
lenia Konstytucji RP. Ta
ustawa zakładała, że
prace nad nową Konsty-
tucją będą trwały na fo-
rum Zgromad
rodowego. Nie okreś
jednak w jakim terminie
nowa Konstytucja ma
być uchwalona.

Prawo inicjatywy ustro-
jodawczej przyznawała:
iKomisji konstytucyjnej

Zgromadzenia Narodo-
wego (56 osób - 46 po-
słów, 10 senatorów)
iGrupie 56 członków

tego zgrupowania
iPrezydentowi RP

Przewidywano 2 czyta-
nia projektów Konstytu-

o projek-

ny Referen-

dum Konstytucyjnemu.

mie-

sięcy.

cji i ewentualnie 3 jeśli
Prezydent wniósł by ja-
kieś poprawki d
tu. Po ostatnim czytaniu
tekst Konstytucji uchwa-
lony przez Zgromadze-
nie Narodowe musiał
być podda

W X.1992r. powstała
Komisja Konstytucyjna
Zgromadzenia Narodo-
wego i rozpoczęła prace
nad projektami, które
wpłynęły przez 6

Siedem projektów:


senatu Unii Demo-

kratycznej KPN Po-
rozumienia Centrum


Prezydenta PSL i

Unii Pracy SLD
Sejm Krót
bie sprawę z te
nie będzie w stanie
uchwalić Ko
Trzeba było uchwalić
akt prawny, który unor-
muje funkcjonowanie
podstawowych organów
państwowych.
17.X.1992r. uchwalono
Małą Konstytucję (usta-
wa konstytucyjna o
jemnych stosunkach
między władzą ustawo-
dawczą i wykonawczą
oraz Samorządem Tery-
torialnym). Ta Konstytu-
cja i ustawa z
23.IV.1992r stanowiły
Konstytucję w sensie
materialno prawnym.
Komisja rozpoczęła
pracę nad tymi ustawa-
mi. 31.V.1993r. upadł
rząd Suchockiej, prezy-
dent mógł wtedy na
podstawie Małej Konsty-
tucji rozwiązać parla-
ment. Tak też

ki zdawał so-

go, że

nstytucji.

wza-

zrobił

ry do s

(zwykłe votum nieufno-
ści) i w 1993r. były no-
we wybo

ejmu i

senatu.
Mała Konstytucja
wprowadziła dwa rodza-
je

votum nieufno-

ści:

izwykłe votum nie-

ufności

ikonstruktywne

votum nieufności - insty-

1993 - 1997

a w peł-

w prawico-

eczeństwa

przystąpio-

u

dzenia).

Refe-

stytucyjne-

dstawie-

u obywatel-

Komisja

wego na

skim

.. Prace

3.IX.1994r.

e prace

tucja nakazująca za-
warcie we wniosku na-
zwisko nowego premie-
ra)
Etap III
Sejm wybrany w 1993r.
był wybrany według no-
wej ordynacji wyborczej
wprowadzającej 5%
próg (5% w skali kraju
aby mogła partia wejść
do parlamentu). Najsil-
niejszy komitet wybor-
czy to SLD, potem PSL,
UW, KPN. Partie nie
wchodzące w koalicje
nie weszły do parlamen-
tu. Ludzie się buntowali,
że jest większość lewicy
w parlamencie i sejm
nie odzwierciedl
ni poglądó
wego społ
polskiego.
22.IV.1994r.
no do nowelizacji kon-

styt cyjnej ustawy z
23.IV.1992r..
1. Chodziło o los sied-
miu projektów Konstytu-
cji zgłoszonych za po-
przedniej kadencji sej-
mu. Złamano istniejącą
zasadę dyskontynuacji i
uznano, że te stare pro-
jekty będą uważane za
oficjalnie rozpatrywane.
Zasada dyskontynu-
acji prac sejmu polega
na tym, że z końcem
kadencji sejmu trzeba
zacząć pracę nad
wszystkimi uchwałami
od nowa (z formalnego
punktu wi

2.

Wprowadzenie
rendum Kon
go. 3. Wprowadzono
możliwość prze
nia projekt
skiego (ważny gdy pod-
pisany jest przez co
najmniej 5000 tyś. oby-
wateli).
W X.1993r.
Konstytucyjna Zgroma-
dzenia Narodo
czele z Kwaśniew
przeprowadzała korekty
ustawy z 1992r
nad Konstytucją zostały
podjęte z rocznym
opóźnieniem w
X.1994r.. Oficjalne pro-
jekty: UW, SLD, PSL +
Unii Pracy, KPN, sena-
tu, Prezydenta, obywa-
telski.
Pierwsze czytanie odby-
ło się 21-2
na forum Zgromadzenia
Narodowego. Komisja
miała utworzyć z tych 7
jeden projekt. T
trwały do I.1995r.. Wte-
dy przedstawiono jedno-
lity projekt Konstytucji.
Na początku prace nad
Konstytucją szły nie-
mrawo.
W I.1997r. powstała nie-
formalna Koalicja Kon-
stytucyjna składająca
się z:

iSLD iPSL -

ąc

- wnio-

o Konsty-

dzenia Narodowego.

onstytucję.

60 - tyle

o.

ie odbyło

40,

ce w

ł 43%

do

o.

ę.

łożyć

cji, a póź-

do Bo-

ambule

wniosek o szereg prze-
pisów chroni ych naj-
uboższych

iUP

sek o szereg przepisów
chroniących najuboż-
szych

iUW - przeciwko

wpisywaniu d
tucji prawa do pracy i
mieszkania, ponieważ
nikt nie był w stanie te-
go zagwarantować
Partie te doszły do
kompromisu. Maksy-
malne zwiększenie za-
trudnienia i zmniejsze-
nie problemów miesz-
kaniowych.
W III.1997r. rozpatrzono
sprawozdanie Komisji
Konstytucyjnej Zgroma-

22.III.1997r odbyło się
drugie czytanie. 24.III
uchwalono K
Prezydent wprowadził
41 poprawek. Zrobił to
w 2 dni, a nie w
mu przysługiwał
Trzecie czytan
się 2.IV.1997r.. Wtedy
zaaprobowano 31 z 41
poprawek.
2.IV.1997r. Zgromadze-
nie Narodowe uchwaliło
Konstytucję III RP. ZA
było 451, PRZECIW
WSTRZYMAŁO SIĘ 6.
25.V.1997r. odbyło się
Referendum
zatwierdzają
którym brało udzia
uprawnionych
głosowania. ZA było
54%, PRZECIW 46%.
15.VII.1997r. Sąd Naj-
wyższy stwierdził waż-
ność Referendum za-
twierdzająceg
16.VII.1997r. prezydent
podpisał Konstytucję
17.VII.1997r. Konstytu-
cja została opublikowa-
na w Dzienniku Ustaw
17.X.1997r. Konstytucja
weszła w życie.

KONSTYTUCJA
2.IV.1997r.
Konstytucja ta ma okre-

stematyk

śloną sy
Składa się z preambuły i
tekstu konstytucyjnego.
Preambuła jest to na-
wiązane do tradycji, są
ukazane cele konstytu-
cyjne.
Najpierw chciano u
tekst Konstytu
niej wrócić do preambu-
ły. To czy Konstytucja
ma preambułę czy jej
nie ma jest kwestią tra-
dycji i ewentualnie po-
trzeby. Walka toczyła
się o "invocatio Dei"
czyli odwołanie
ga. byli ludzie, którzy
chcieli aby ono znalazło
się w preambule ale byli
i ludzie przeciwni temu.
Osiągnięto jednak poro-
zumienie i w Konstytucji
jest odwołanie się za-
równo do uczuć ludzi
wierzących jak i niewie-
rzących.
Problem polegał na tym
czy preambuła ma cha-
rakter jurydyczny, czy
charakter literackiego
wstępu. Chodziło tu o to
czy można np. podczas
wydawania wyroku po-
wołać się na preambułę.
Cała Konstytucja, łącz-
nie z preambułą, ma
charakter aktu norma-
tywnego. W pre
jest zasada subsydiar-
ności.

Konstytucja składa się z
13 rozdziałów. O ich ko-
lejności decydują
względy aksjologiczne -
względy ważności. Na
końcu znajdują się
przepisy przejściowe i
końcowe.
Rozdziały IV - IX są po-
święcone sprawom
mniej ogólnym, a mia-
nowicie organizacji apa-

niż zmiana

ratu państwowego.
Rozdziały I, II, XII pod-
legają trudniejszej pro-
cedurze zmiany niż po-
zostałe rozdziały. Jest
to Konstytucja sztywna
czyli jej zmiana jest
trudniejsza
ustaw zwykłych.
Cechy Konstytucji:
bJest to Konstytucja

kompromisu. Trzy ze-
społy wartości Konsty-
tucji:

iwa tości socjal-

demokratyczne

iwar-

tości chrześcijańskie
iwartości liberalne

bNadanie Konstytucji

charakteru normatyw-
nego

bKonstytucja ta

nawiązuje do tradycji

r

polsk

a

l-

ich (UE),

-

ezwzględną

głosów

bOb-

cji.

ać zmian,

żna było

łatwiej

cji

polskiego
konstytucjonalizmu.
Dwuizbowość

iego

parlamentu.
bKonstytucj nawiązu-

je do standardów ogó
noeuropejsk
(Art. 90). Zgodę na raty
fikację umowy między-
narodowej można uzy-
skać b
większością
Sejmu i Senatu, bądź
przez referendum za-
twierdzające.
szerność Konstytu
Aby jak najmniej można
było dokonyw
jak najmniej mo
się odwoływać do in-
nych ustaw, które
można zmienić.

Zasady Konstytu
RP:

b12 podstawo-

wych zasad politycz-
nych państwa:

iSuw

renności narodu

iRe-

publikańskiej
państwa

iDemokra-

tycznego państwa
prawnego

iPodziału

władzy i rów
władz

iReprezentacji

politycznej

iDwuizbo-

wości parlamentu

iPlu-

ralizmu politycznego
iWzajemnej niezależ-

ności i współdziałania
państwa i kościołów

e-

formy

nowagi

oś

w

oraz innych związków
wyznaniowych

iWol-

ności i praw człowieka i
obywatela

iDecentrali-

zacji władzy publicznej i
samorządu

iParlamen-

tarnej formy rządu

iOdrębn ci władzy

sądowej oraz niezawi-
słości sądó i trybuna-
łów

b3 zasady doty-

czące ustroju społeczno
gospodarczego pań-
stwa:

iSpołecznej go-

spodarki rynkowej
iWolności gospodar-

czej

iOchrony własno-

ści
Zasada suwerenności
narodu - (A .4 §1)
"Władza zwierzchnia
RP należy do Narodu".
Pojęcie "Narodu" odnosi
się do wszystkich ludzi
posiadających obywa-
telstwo polskie, nieza-
leżnie od narodowości.
Wyrazem wprowadze-
nia w

rt

życie tej idei są

powszechne wybory.
Konstytucja polska
używa pojęcia "Naród"
w sensie:

ipolitycznym

(prawnym) - Obywatele
Polski

ietnicznym -

Polac

y

praw-

edl

e

stała w 1989r.,

e zasiadała

dna

mandat impera-

Zasada republikań-
skiej formy państwa -
"res publica" - republika
(Nie ma króla, ale za to
jest parlament).
Zasada demokratycz-
nego państwa
nego - Została wprowa-
dzona w XII.1989r. w
wyniku rewizji Konstytu-
cji z 1952r.. Przepisy w
państwie muszą być
odzwierci

eniem de-

mokracji. Trzeba postę-
pować zgodnie z pra-
wem.
Zasada podziału wła-
dzy i równowagi w
państwi

- Wprowa-

dzona zo
zastąpiła zasadę jedno-
litości władzy państwo-
wej z Konstytucji 1952r..
Według niej Parlament
ma najwyższą władzę.

izmi

W socjal
w Parlamencie je
partia komunistyczna.
Za twórcę tej zasady
uchodzi Monteskjusz
(trójpodział). Ta zasada
istnieje w Art. 10 obec-
nej Konstytucji - istnieje
podział władzy. Sprzyja
ona demokracji w pań-
stwie.
Zasada reprezentacji
politycznej - (zasada
przedstawicielska). Do-
tyczy systemu przed-
stawicielskiego. Naród
sprawuje władzę przez
swoich przedstawicieli
Æ

demokracja pośred-

nia. Cały naród uważa-
ny jest za naród poli-
tyczny i cały wybiera
swoich przedstawicieli
politycznych. Partie poli-

tyczne wyłaniały przed-
stawicieli narodu do par-
lamentu, zaczęły się
tworzyć partie politycz-
ne.
Zaczęły kształtować
się 2 rodzaje manda-
tów:

i

tywny (związany) - Wy-
brany jest rodzajem
"pasa transmisyjne
przekaźnika informacji;
miał być przedstawici
lem wyborcy, a jeśli ten
nie realizowałby swoich
zadań wobec w

cy,

to wyborca mógł go od-
wołać.

imandat wolny

go",

e-

ybor

- Wyborcy wybierają
swoich przedstawicieli i
już nie mają wp
ich decyzje ani nie mo-
gą ich odwołać. Przed-
stawiciele są w pełni
niezależni od wyborców,
nie istnieje żadna więź.
Trzy formy

ływu na

demokracji

bezpośredniej:

aple-

biscyt - Wyborcy decy-
dują o przynależności
państwowej jakiegoś
skrawka terytorium.
Obecna Konstytucja nie
przewiduje takiej formy
demokracji bezpośred-
niej.

ainicjatywa

dowa - Umożliwia wy-
borcom występowanie z
projektem ustawy, przy-
znanie wyborcom prawa
inicjatywy stawodaw-

lu-

u

arządzone

tw

S

nie są równo-

zmu po-

danym

zaka-

rtii, któ-

stwa i

ajemne re-

kośc

czej. Jest to zawarte w
obecnej Konstytucji. Mi-
nimum 100 tyś ludzi
musi się podpisać pod
projektem.

areferen-

dum - Może być prze-
prowadzone w spra-
wach ważnych dla pań-
stwa - referendum ogól-
nokrajowe. Z
może być przez Sejm
lub Prezydenta za zgo-
dą Senatu. O jego waż-
ności decyduje Sąd
Najwyższy, a jego wyni-
ki ogłaszane są w
dzienniku ustaw. Refe-
rendum jest fakultatyw-
ne. Rodzaje referen-
dum:

izatwierdzające

ikonstytucyjne

ilo-

kalne
Zasada dwuizbowości
parlamentu. Nie jest
zasadą powszechnie
obowiązującą. Dwu-
izbowość parlamentu
powinna istnieć tam
gdzie mamy do czynie-
nia z pańs em złożo-
nym (federacją). W jed-
nej izbie - państwo re-
prezentowane jako ca-
łość, w drugiej - repre-
zentowane społeczeń-
stwo.

To czy parlament jest
jedno czy dwuizbowy
zależy od tradycji pań-
stwa. Dwuizbowość po-
woduje rozległy prze-
bieg prac legislacyjnych.
W Polsce istnieje model
dwuizbowości nie rów-
noprawnej czyli: ejm i
Senat
prawne. Przewagę po-
siada Sejm (spełnia on
funkcję kontrolną).
Zasada plurali
litycznego. W
państwie dopuszcza się
istnienie wielu, na rów-
nych prawach partii poli-
tycznych. W Polsce ist-
nieje system ewidencjo-
nowania - partie ewi-
dencjuje się w sądzie
okręgowym w Warsza-
wie. Konstytucja
zuje istnienia pa
re w swoich programach
odwołują się do komu-
nizmu, totalizmu, które
w swoich programach
przewidują stosowanie
przemocy, utajnienie
członkostwa i swoich
struktur. Program ten
sprawdza sąd.
Zasada wzajemnej
niezależności i współ-
działania pań
kościołów oraz innych
związków wyznanio-
wych.

iwz

lacje między państwem
a kościołami

i

iół

rzymskokatolicki - 85%
wyznawców (ogółu spo-
łeczeństwa)

idawniej

ta zasada istniała, ale w
mniejszym stopniu, w
zależności od tego jaką
religię wyznawał mo-
narcha taka była uzna-
wana, obowiązywała
zasada "czyja wojna te-
go władza"

iproblem

zaczął się od rewolucji
francuskiej. Powstało
państwo świeckie - po-
nad religijne.
Modele państwa: świec-
kie, wyznaniowe.
Państwa wyznaniowe:
iWielka Brytania - an-

glikanizm; Głowa pań-
stwa, głową kościoła.
iSzwecja do

01.01.01r. również wy-
znaniowe

iWatykan

Konstytucja 3 Maja -
sankcjonowała uprzywi-
lejowaną pozycję ko-
ścioła rzymskokatolic-
kiego.
Konstytucja z 1821r. -
przyznawała kościołowi
rzymskokatolickiego na-
czelną pozycję wśród
innych wyznań.
Konstytucja z 1935r. -
stanowisko dominacji

religii rzymskokatolic-
kiej.
Konstytucja z 1952r. -
przyjęto zasadę rozdzia-
łu kościoła od państwa;
zależność kościoła od
państwa, co powodowa-
ło ograniczenie swobo-

-

ości i

i oby-

ę-

ste

ki ochrony wolno-

wiązany -

ykuł do-

ego.

władzach

Zarządu)¬ Wła-

nej formy rządów. 1.

ładza

podstawowy

atowej

ści.

e racjonaliza-

prowadzi do

enia władzy

ezydent

nieufności.
Zasada odrębności wła-

zasadą po-

dy i wolności wyznania.
Konstytucja z 1997r.
określa to w Art. 25
ust.3. Zasada poszano-
wania; wszystkie ko-
ścioły, związki wyzna-
niowe są autonomiczne
do państwa. Podpisany
Konkordat.
Zasada instytucji
(praw), woln
praw człowieka
watela - Rozdz. II Kon-
stytucji Art.30-86 i cz
ści rozdziału II 1.zasady
ogólne

2.wolności i

prawa osobi
3.wolności i prawa poli-
tyczne 4.wolności i pra-
wa ekonomiczne, so-
cjalne i kulturalne
5.środ
ści i praw 6.obowiązki
Zasada ta dotyczy nie
tylko obywateli polskich,
ale wszystkich ludzi,
którzy znajdują się pod
jurysdykcją polska, każ-
dy jest zobo
chodzi o wszystkich lu-
dzi.
Art. 36 - prawo do
ochrony obywatela pol-
skiego na terenie inne-
go kraju, ten art
tyczy tylko Pola-
ków.Obywatel może
wnieść skargę konstytu-
cyjną do Trybunału
Konstytucyjn
Zasada decentralizacji
władzy publicznej i
samorządu (art.15
Konstytucji) Rząd i in-
ne władze centralne są
zobowiązane zapewnić
decentralizację władzy,
przekazywać możliwie
jak najwięcej władzy
samorządom. Istnieje
wieloszczeblowa struk-
tura państwa tzn. istnie-
ją władze centralne, wo-
jewódzkie, powiatowe i
gminne. We
centralnych nie ma sa-
morządu.
Władza centralna (rzą-
dowa)¬ Władza woje-
wódzka (rządowa + sa-
morządowa)¬ Władza
powiatowa (starosta na
czele
dza gminna (wójt lub
burmistrz na czele Za-
rządu)
Zasada ta polega na
ustanowieniu władzy te-
renowej.
Zasada parlamentar-

system parlamentarno -
gabinetowy - w
ustawodawcza jest w
pewnym sensie dominu-
jącą w stosunku do in-
nych. 2. system prezy-
dencki - znacznie więk-
szą rolę odgrywa prezy-
dent -
człon władzy wykonaw-
czej. Oba systemy opar-
te na zasadzie systemu
podziału władz.
Od II wojny świ
ma miejsce proces ra-
cjonalizacji systemu
parlamentarno - gabine-
towego. W Niemczech
wprowadzono konstruk-
tywne votum nieufno
Innym przykładem pro-
cesu racjonalizacji są
powszechne wybory
prezydenta.
System dwupartyjny
sprzyja stabilizacji wła-
dzy w państwie; system
wielopartyjny nie sprzyja
tej stabilizacji.
W procesi
cji odgrywa ważną rolę
osobowość prezydenta.
Proces ten
wzmocni
wykonawczej w ramach
tego systemu.
W Polsce jest system
parlamentarno - gabine-
towy, w którym władza
prezydenta została
wzmocniona. Prezydent
jest głową państwa, jest
zwierzchnikiem sił
zbrojnych, odpowiada
za państwo. Wszystkie
akty prezydenta muszą
być kontrasygnowane
przez premiera, bo pre-
zydent nie jest odpo-
wiedzialny. Pr
może zwoływać Radę
Gabinetową. Prezydent
odgrywa decydującą ro-
lę w procesie tworzenia
rządu. Nowa konstytu-
cja dopuszcza tylko
konstruktywne votum

dzy sądowniczej i nie-
zawisłości sądów i try-
bunałów (Art.173). Wią-
że się ona z
działu władz. Orzecze-
niom Trybunału Konsty-
tucyjnego nadano walor
ostateczności.
Zasady dotyczące
ustroju społeczno -
gospodarczego:

aZa-

sada społecznej gospo-
darki rynkowej opiera
się na 3 koncepcjach:
iwolność działalności

gospodarczej

idominu-

jąca rola własności pry-
watnej w działalności
gospodarczej

isolidar-

ność partnerów spo-
łecznych, dialogu i
współpracy wszystkich
stron procesu gospoda-
rowania.

aZasada wol-

ności działalności go-
spodarczej (Art.22 Kon-
stytucji)

Ograniczenie

wolności gospodarczej
w zasadzie jest niedo-
puszczalne, a jeśli jest
dokonane to tylko w
drodze ustawy i ze
względu na interes pu-
bliczny.

aZasada

ochrony własności
(Art.21 Konstytucji)
Maksymalna ochrona
własności prywatnej,

sadzie

ntu.

w sposób

przez or-

onstytucja

ła naj-

ogół

się tym co

iski szcze-

ąd

w

m

aakty

ym

stytu

rawa (Art.

aprzewiduje

przekazania

-

bowiem wywłaszczenie
jest dopuszczalne, ale
tylko pod ściśle określo-
nymi warunkami:

ido-

puszcza się wywłasz-
czenie jedynie na cele
publiczne

imusi się to

odbyć na za
zwrotu kosztów wartości
rynkowej np. gru
ZRÓDŁA PRAWA II
Przyczyny wydzielania
tego rozdziału jako od-
rębnego są przed
wszystkim historyczne,
chciano ubezpieczyć
państwo przed tworze-
niem prawa
nazbyt łatwy i
gany niekoniecznie do
niego upoważnione.
W PRL-u K
tylko z nazwy by
ważniejszą ustawą w
państwie. W rzeczywi-
stości im niższy organ
wydawał jakiś akt praw-
ny miał on na
większe znaczenie. Nie
przejmowano
głosi Konstytucja. Ze
względu na n
bel prawa nazywano je
prawem powielaczo-
wym - często prawo to
było sprzeczne z Kon-
stytucją , w rzeczywi-
stości jednak odgrywało
ono istotną rolę. Nazwa
pochodzi st , że więk-
szość przepisów powie-
lano (kopiowano) na
specjalnych maszynach
i rozprowadzano po-
przez urzędników. Było
to możliwe ponieważ nie
było odpowiednich ak-
tów prawnych regulują-
cych kwestie kto jakie
akty prawne może

wdawać.
Rozdział III miał stano-
wić zamknięty system
źródeł prawa, który:
iwymienia wyczerpu-

jąco formy norm praw-
nych czyli rodzaje aktów
prawnych w Konstytucji
(rozporządzenia itd.)

iwskazuje jakie pod-

mioty są wyposażone
kompetencje do wyda-
wania określonego aktu
prawnego np. rozporzą-
dzenia może wydawać
prezydent, RM, itd.
iokreśla jakie sprawy

mogą być normowane
przez poszczególne ro-
dzaje aktów prawnych
iustala hierarchię w

ramach całości źródeł
prawa, czyli ustala, jakie
źródło ma najwyższą
moc prawną
moc prawna - np. Kon-
stytucja ma najwyższą
moc prawną
moc obowiązująca -
dotyczy wszystkich ak-
tów w równym stopniu.
ZMIANA KONSTY-
TUCJI XII
Rodzaje źródeł prawa:
apowszechnie obowią-

zujące (Art. 87)

io cha-

rakterze ogólnokrajo-
wym np. Konstytucja,
ustawy, itd.

io charak-

terze prawa miejscowe-
go np. ustawa o prawie
miejscowy
prawa o charakterze
wewnętrzn

(Art. 93)

iobowiązują w ramach

tych in

cji, które je

wydają, nie obowiązują
powszechnie np.
uchwały RM

inie mogą

stanowić podstawy do
podejmowania jakich-
kolwiek decyzji wobec
obywateli i osób praw-
nych np. uchwały RM,
zarządzenie poszcze-
gólnych ministrów
imuszą być zgodne z

całym porządkiem
prawnym np. Konstytu-
cja
Rozporządzenia z mo-
cą ustawy (Art. 234
ust. 1):

isą aktami

prawnymi prezydenta
imają moc prawną

ustawy.
Zasada jawności i po-
wszechności dostępu
do źródeł p
88):

iwprowadza wy-

móg ogłaszania aktów
prawnych jako warunek
wejścia ich w życie
inie mogą istnieć tajne

akty prawne
Art. 90:
możliwości
organom międzynaro
dowym i organizacjom o
określonych kompeten-
cjach, organów władzy
państwowej w niektó-
rych sprawach

akolej-

ne ustępy mówią w jaki
sposób można zawrzeć
taką umowę, Sejm i Se-

nat muszą zaaprobować
taką umowę, większo-
ścią 2/3 głosów przy
obecności 1/2 członków
awyrażenie zgody mo-

że być uchwalone za
sprawą referendum
amoże być jako:

iustawa ireferendum

(decyduje o tym Sejm
bezwzględna większo-
ścią głosów (50%+1)
np. sprawa przystąpie-
nia do UE)

ZRÓDŁA PRAWA
1. Konstytucja:
aokreślana jako naj-

wyższe prawo RP

apo

raz pierwszy w Polsce

konstytucji i

j spo-

elastyczną

przyjęto zasadę, że jest
ona bezpośrednio sto-
sowana:

imożna się

bezpośrednio na nią
powołać

isędziowie

podlegają
ustawom

ajest konsty-

tucją sztywną (je
sób zmiany jest utrud-
niony w stosunku do
zwykłych ustaw)
Jeśli konstytucja zmie-
nia się w sposób taki
sam jak ustawa zwykła
to mamy do czynienia z
konstytucją

,

czy, że mamy

jeśli zmienia się ona
trudniej niż ustawa zwy-
kła to zna
do czynienia z konstytu-
cją sztywną.
Trzy podmio
ce występować
cjatywą zmiany kon-
stytucji:

i1/5 człon-

ków Sejmu

icały Senat

iprezydent

Prawo inicjatywy
ustawodawczej mają:
iRząd RM i100 tyś.

obywateli
Te dwa podmioty nie
mogą jednak występo-
wać z inicjatywą zmiany
konstytucji.
Zmiana Konstytucji na-
stępuje w drodze usta-
wy uchwalonej w jedna-
kowym brzmieniu przez
Sejm i następnie, w
terminie nie
niż 60 dni, przez Senat.
Treść decyzji zarówno
w Sejmie jak i w Sen

ty mogą-

z ini-

dłuższym

a-

ma.

cie musi być taka sa
2. Ustawy - najbar-
dziej fundamentalne
źródło prawa. Muszą
one być zgodne z kon-
stytucją. Są najbardziej
popularnym

źródłem

prawa. Ustawa zawiera
normy prawne o charak-
terze generalnym i abs-
trakcyjnym.
Prymat ustawy nad in-
nymi aktami prawnymi.
Materie ustawowe:
a

przyjmuje, że cała sfera
praw, wolności

nowa konstytucja

i obo-

rolę ustawy

kreśl

z

ytucja '97 li-

to

Polsce

(uchwalane

S

wiązków obywatela mo-
że być regulowana tylko
w drodze ustawy, nie
mogą być regulowane w
drodze aktów prawnych
niższego rzędu

aw

drodze ustawy mogą
być regulowane sprawy
dotyczące aparatu pań-
stwowego

akonstytucja

umacnia
tak, że ponad 100 art.
konstytucji przewiduje
konieczność uregulo-
wania o

onych

spraw w drodze ustawy
azrezygnowanie

utrzymywania przez
konstytucję aktów
prawnych z mocą usta-
wy (Konst
kwiduje rozporządzenia
z mocą ustawy

ijeśli

Sejm nie może zebrać
się na posiedzenie
wtedy Prezydent może,
na wniosek RM, wydać
rozporządzenia z mocą
ustawy

iw czasie

trwania stanu wojenne-
go można wydawać
rozporządzenia z mocą
ustawy

austawa po-

winna stanowić podsta-
wę wszystkich aktów
prawnych w
Ustawy:

akonstytucyj-

ne

azwykłe

przez Sejm i enat i
podpisywane przez
Prezydenta)
W niektórych państwach
(Francja):

ustawy

ograniczone, które są w
randze ustaw pomiędzy
ustawami konstytucyj-
nymi i zwycz

a

ajnymi

nat ma 30

Jeśli Sejm uchwala
ustawę to przesyła ją do
Senatu. Se
dni na ustosunkowanie
się do niej (może nic nie
zrobić = akceptacja,
może wnieść poprawki,
a wtedy ustawa wraca
do Sejmu) Jeśli Sejm
zaakceptował ustawę
idzie ona do Prezyden-
ta, który może:
aW ciągu 21 dni usta-

wę podpisać

aUstawę

zawetować (weto za-
wieszające), ustawa
wraca wtedy do Sejmu.
Sejm jednak może od-
rzucić weto Prezydenta
jeśli przeciw wetu opo-
wie się 3/5 posłów
aOdesłać ustawę do

Trybunału Konstytucyj-
nego w celu sprawdze-
nia czy ustawa jest
zgodna z Konstytucją.
Jeśli TK stwierdzi, że
ustawa nie jest zgodna
z Konstytucją to jest to

decyzja ostateczna i
ustawa nie wraca już do
Sejmu. Przestaje ona
istnieć. Jeśli natomiast
uznana zostaje za
zgodną z konstytucją to
wtedy prezydent musi
podpisać tę ustawę.
3. Umowy międzyna-
rodowe
W świetle konstytucji
normy prawa międzyna-
rodowego z chwilą ich
publikacji wchodzą w

a krajowego.

skład praw
Źródłami prawa po-
wszechnie obowiązują-
cymi w RP są:

iKon-

stytucja

iustawy ira-

tyfikowane umowy mię-

ody na ich

, sojuszy,

z

fikowa-

y

państwo-

wybierania

twowych

ogół norm

awnienia

u w

ialny)

zeń

legitymacji do sprawo-

zy

pre-

owa-

ybo-

dzynarodowe

irozpo-

rządzenia
Umowy międzynaro-
dowe wymagają usta-
wowej zg
ratyfikację jeśli doty-
czą:

ipokoju

układów politycznych
lub układów wojsko-
wych

iwolności, praw

lub obowiązków obywa-
telskich określonych w
Konstytucji

iczłonko-

stwa RP w organiza-
cjach międzynarodo-
wych

iznacznego ob-

ciążenia państwa pod
względem finansowym
ispraw uregulowanych

w ustawie lub w których
Konstytucja wymaga
ustawy Są takie umowy
międzynarodowe, któ-
rych ratyfikacja nie wy-
maga zgody wyrażonej
w ustawie, ale nawet
wtedy powinno się po-
wiadomić Sejm o jej
zawarciu i przekazać jej
treść.
Hierarchia źródeł pra-
wa:

iKonstytucja

iustawy irat. um.

międzynarodowe

iroz-

porządzenia
Zmiana hierarchii źró-
deł prawa: Art. 91.2.
Umowa międzynarodo-
wa ratyfikowana za
uprzednią zgodą wyra-
żoną w ustawie ma
pierwszeństwo przed
ustawą, jeżeli ustawy tej
nie da się pogodzić
umową. Art. 91.3. Jeżeli
wynika to z raty
nej przez RP umowy
konstytuującej organi-
zację międzynarodową,
prawo przez nią stano-
wione jest stosowane
bezpośrednio, mając
pierwszeństwo w przy-
padku kolizji z ustawa-
mi.
Pięć podstawowych
rodzajów w bierania
organów

wych:

iwybory imia-

nowanie

ikooptacja

ilosowanie idziedzi-

czenie
Prawo wyborcze:

aw

znaczeniu przedmioto-
wym - ogół norm praw-
nych określających pro-
cedurę wyborczą, regu-
lują sposób
organów pańs
aw znaczeniu podmio-

towym -
prawnych, które
obejmują upr
obywateli do udział
wyborach
Funkcja wyborów:
akreowanie (tworzenie)

określonych organów
państwowych (sejm,
senat, prezydent, orga-
ny stanowiące samo-
rząd terytor
astworzenie okazji wy-

borcom do wyrażenia
swoich preferencji poli-
tycznych (stopień zróż-
nicowania politycznego)
awybory parlamentar-

ne udzielają ogranic

wania wład

awyło-

nienie stabilnej więk-
szości rządowej
Funkcja wyborów
zydenckich ¬ kre
nie organu państwowe-
go - prezydenta (słab-
sza jest rola prezydenta
nie wybranego w w
rach prezydenckich)
Konstytucyjne zasady
prawa wyborczego w
Polsce:
aWybory pięcioprzy-

miotnikowe:

ipo-

wszechne

irówne

ibezpośrednie itaj-

ność głosowania

ipo-

dział mandatów (pro-
porcjonalnoś
większościowy, miesza-
ny) Wybory do sejmu są
pięcioprzymiotnikowe, a
wybory do senatu są
czteroprzymiotnikowe
(nie są równe ¬ wybie-
rano wszę

ć, system

ą sa-

W wyborach

dzie tak

mą liczbę senatorów ze
wszystkich woje-
wództw).

a

prezydenckich stosuje
się zasady:

ipo-

szechności

i

ibezpo

itajności głos

w

irówno-

śc

średniości

owania

aWybory do rad gmin,

powiatów, sejmiku:
ipowszechność

irówność

ibezpo-

średniość

itajność gło-

sowania

ipodział

mandatów (mieszany
system)
Zasada powszechno-
ści W wyborach w prak-

tyce bierze udział całe
społeczeństwo (cenzus
wieku). Wcześniej ist-
niały inne cenzusy: ma-
jątkowy, płci, zasług dla
państwa itd.
Posiadanie prawa wy-
borczego:

iukończenie

18 lat

iposiadanie

obywatelstwa

iposia-

danie pełni praw poli-
tycznych
Nie posiadają prawa
wyborczego:
ubezwłasnowolnione
prawomocnym wyro-
kiem sądu

iosoby po-

zbawione praw politycz-
nych

iosoby pozba-

wione praw wyborczy

iosoby

ch

wności

je ta sama

ów

iAspekt

t

e

na

a

uży ona za-

ejśc

osób na któ-

otrzy-

ści

adzić.

gólno-

ynik

w

czyć tajność

orzeczeniem Trybunału
Stanu
Prawo wyborcze bierne
umożliwia kandydowa-
nie do Sejmu (211), Se-
natu (312), na prezy-
denta (351).
Zasada ró
iAspekt formalny -

każdemu obywatelowi
przysługu
liczba głos
materialny - równa jes
faktyczna siła głosów,
głosy są takie sam
Zasada bezpośrednio-
ści Wyborcy wybierają
bezpośrednio organ
który wyborcy głosują.
Zasada pośredniości
Ma ona miejsce gdy
głosujemy na organy,
które dopiero same do-
konują wyboru np. n
rektorów. W Polsce
osłabieniem zasady
bezpośredniości jest
istnienie listy ogólno-
polskiej. Sł
bezpieczeniu w

ia do

parlamentu
rych partii szczególne
zależy (bo w swoim
okręgu mogą nie
mać odpowiedniej ilo
głosów). Im partia
otrzyma więcej głosów
tym więcej kandydatów
ze swojej listy może do
parlamentu wprow
Ważniejszy od o
polskiej listy jest w

yborów do okręgu.

Zasada tajności gło-
sowania Dotyczy ona

y głosującemu

tego, ab
zabezpie
jego głosu.
Zasady rozdziału
mandatów:

apropor-

cjonalnie (do ilości uzy-
skanych przez partie
głosów)

i5% dla partii

politycznych

i8% dla

koalicji wyborczej

i7%

przy wyborze z listy
ogólnopolskiej

awięk-

szości - wchodzi ten kto

zajął pierwsze miejsce
w okręgu - sprzyja two-
rzeniu si

ę systemów

dwupartyjnych

amie-

szany - w róż ch okrę-
gach różnie
Rozdział IV -
RAT PANSTWOWY
W latach 1946 - 1989
parlament polski był
parlamentem jedno-
izbowym. Od
mamy parlament dwu-
izbowy sk

ny

APA-

roku 1989

ładający się z

nat uważa-

II

-

y

kadencji

-

Sejmu i Senatu. Kompe-
tencje Sejmu i Senatu
są w Polsce różne.
Zdecydowaną przewagę
ma Sejm. Se
ny jest za izbę refleksji
- jego zadaniem jest
wprowadzanie popra-
wek do ustaw uchwala-
nych przez Sejm.
Parlament dzieli się na
Izbę I (Sejm)- szersze
kompetencje i Izbę
(Senat)- znacznie węż-
sze kompetencje.
Zgromadzenie Narodo-
we = Sejm + Senat ob
radujące razem.
Za tym, że Zgroma-
dzenie Narodowe to
oddzielny organ prze-
mawia to, że ma ono
swoje własne kompe-
tencje:

itylko przed

Z.N. prezydent składa
przysięgę

itylko Z.N.

może postawić prezy-
denta w stan oskarżenia
iprezydent może wy-

głosić orędzie tylko
przed Z.N.
Sejm i Senat obradują-
ce wspólnie mogą wy-
stępować jako połączo-
ne izby sejmu i Senatu
lub Z.N. Przeciwko te-
mu, że Z.N. to oddzielny
organ przemawia to, że
w konstytucji rozdział
zatytułowany jest "Sejm
i Senat", w tytule IV
rozdziału nie wyróżnia
się Zgromadzenia Na-
rodowego.
Sejm składa się z 460
posłów. Mandat posel-
ski jest wolny - poseł nie
jest związan instruk-
cjami swoich wyborców.
Kadencja Sejmu i Se-
natu trwa 4 lata. Może
ona jednak zostać
skrócona. Skrócenie
kadencji Sejmu oznacza
skrócenie kadencji Se-
natu. Kiedyś mówiono o
rozwiązaniu Sejmu (za-
kończenie pracy parla-
mentu w dniu kiedy pre-
zydent podjął decyzję o
jego rozwiązaniu), teraz
o skróceniu
Sejmu (w myśl nowej
Konstytucji jeśli prezy

dent, na skutek np. nie
uchwalenia budżetu na
czas, rozwiąże Sejm to
ten stary Sejm działa do
dnia poprzedzającego
dzień zebrania się na
obrady nowo wybrane-
go parlamentu).
Skrócenie może na-
stąpić:

iobligatoryjnie

- prezydent musi skrócić
kadencję parlamentu
gdy powołany przez
niego rząd nie uzyskał
w Sejmie wotum zaufa-
nia nawet zwykłą więk-
szością głosów

ifakul-

tatywnie - prezydent
może skrócić kadencją
parlamentu gdy ten nie
zdoła w ciągu 4 miesię-

cy uchwalić budżetu
iw przypadku samo-

rozwiązania się Sejmu

ązał się

ub poselski)

większością 2/3 głosów
(w 1989r. rozwi
Sejm Kontraktowy) Ka-
dencja parlamentu mo-
że ulec wydłużeniu na
skutek wprowadzenia
któregoś ze stanów
nadzwyczajnych.
Organy parlamentu:
(art.110)

iMarszałek

Sejmu i Senatu

iKomi-

sje (stałe, nadzwyczaj-
ne, śledcze)
Pozostałych organach
tejże izby parlamentu:
iMarszałek Sejmu

iPrezydium Sejmu

(marszałek + wicemar-
szałkowie)

iKomitet

Seniorów(prezydium i
szefowie poszczegól-
nych klubów i kół posel-
skich (reprezentacje po-
lityczne osób: jeśli 3
osoby - koło poselskie,
jeśli 15 - kl
iKomisje Sejmowe

(odgrywają bardzo dużą
rolę w pracach legisla-
cyjnych - blisko 30 w
Sejmie, 15 w Senacie)
Tryb pracy Sejmu i
Senatu:

aTryb Sesyjny

- do kompetencji głowy
państwa należy zwoły-
wanie parlamentu na
sesje (2 razy do roku).
Taki parlament był w
czasach PRL-u. Jego
posiedzenia mogły od-
bywać się tylko w se-
sjach

aTryb perma-

nentny - parlament jest
ciągle gotów do odby-
wania posiedzenia. Tyl-
ko I posiedzenie zwoły-
wane jest przez głowę
państwa, a potem parl.
już sam decyduje o po-
siedzeniach. Powoduje
to, że nie ma takich źró-
deł prawa, które są wy-
dawane przez rząd w
czasie kiedy parl. nie

dycję.

jcie-

ościcki. Pił-

, ale przez

eż przez

gwarantem

w

Sił

obraduje. Parl. powinien
obradować jawnie, lecz
może uchwalić tajność
głosowania bezwzględ-
ną ilością głosów.
3 grupy kompetencji
Sejmu:

ik. ustawo-

dawcza - uchwalanie
ustaw i innych aktów
prawnych (dotyczy Sej-
mu i Senatu)

ik. kon-

trolna - (przypisana tyl-
ko Sejmowi)

ik. kre-

acyjna - funkcja tworze-
nia innych organów (do-
tyczy bardziej Sejmu niż
Senatu)
PREZYDENT

Prezy-

dent obok Sejmu i Se-
natu pochodzi z wybo-
rów powszechnych.
Funkcja Prezydenta
W Polsce f. prezydenta
ma dość długą tra
USA jako pierwsze bo
już w XVIII w. miało
swojego prezydenta -
Jerzy Warszyngton,
później Francja w XIX
w.. W Polsce pierwszy
prezydent został wybra-
ny w 1921r. przez
Zgromadzenie Narodo-
we - Gabriel Naruto-
wicz, potem Wo
chowski, M
sudski był również pre-
zydentem
bardzo krótko. Nie przy-
jął tej funkcji. Bolesław
Bierut był równi
b. krótko prezydentem
ponieważ konstytucja z
'52r. likwidowała stano-
wisko prezydenta i
utworzyła stanowisko
Kolegialnej Głowy Pań-
stwa. '88 - '89 Prezy-
dent ma być instytucjo-
nalnym
ustroju państwa. Rewi-
zja konst. dawała pre-
zydentowi znaczne
kompetencje.
Wałęsa dążył do silnej
prezydentury. Chciał dla
Polski ustroju prezy-
denckiego, jednak więk-
szość parlamentarna
była przeciwko. Konsty-
tucja t orzona po '89r.
była tworzona przeciw-
ko Wałęsie. Utworzono
system parlamentarno-
gabinetowy z pewnymi
kompetencjami dla pre-
zydenta.
Konstytucja '97
stwierdziła, że prezy-
dent RP jest:

i"...jest

najważniejszym przed-
stawicielem RP i gwa-
rantem ciągłości władzy
państwowej. ...czuwa
nad przestrzeganiem
Konstytucji...(art.126)"
i"... jest najwyższym

zwierzchnikiem

zbrojnych RP. (art.
134)"
Konstytucja '97 jest zra-
cjonalizowaną konstytu-
cją. Rola prezydenta
jest wzmocniona w sto-
sunku do roli odgrywa-
nej przez prezydenta w
klasycznym systemie
parlamentarno-
gabinetowym. Klasycz-
ny system p-g mają

hy

i

równe

Niemcy, Włoc . Tam
prezydent nie odgrywa
praktycznie żadnej roli
politycznej, co najwyżej
cieszy się szacunkiem
powodzeniem w społe-
czeństwie. We Wło-
szech prezydent desy-
gnuje premiera. Prezy-
dent posiada pewne
kompetencje władzy
wykonawczej i ustawo-
dawczej. Prezydent jest
tak jakby arbitrem nad
władzą ustawodawczą,
wykonawczą i sądowni-
czą. Z punktu widzenia
prawa (Konstyt.) prezy-
dent jest organem wła-
dzy wykonawczej. Po-
siada on prerogatywy
osobiste powodujące iż
jego pozycja w Polsce
jest silniejsza niż w kla-
sycznym systemie p-g.
Dwa elementy umac-
niające władzę prezy-
denta:

iprerogatywy

osobiste

ipochodzenie

z wyborów powszech-
nych
Wybory w Polsce są:
ipowszechne i

ibezpośrednie itajne

Kandydat na prezy-
denta musi:

imieć

ukończone 35 lat

iw

pełni możliwość do ko-
rzystania z praw wybor-
czych

ipoparcie

100tyś obywateli (pod-
pisy)
Wybory mogą być w:
ijednej turze (gdy je-

den kandydat uzyska
więcej niż 50% głosów)
idwóch turach (jeśli

żaden nie ma więcej niż
50% głosów, to dwóch z
czołówki przechodzi do

-

drugiej tury i głosowanie
jest powtarzane)
Kadencja prezydenta
trwa 5 lat od dnia obję-
cia urzędu czyli od mo-
mentu złożenia przysię-
gi. tylko 2 kadencje pod
rząd są dozwolone.
Kompetencje prezy
denta
Kompetencje prezyden-
ta w Konstytucji '97 ule-
gły zmniejszeniu w sto-
sunku do Małej Konsty-
tucji z '92r.
Grupy kompetencji:

«

k. prezydenta jako

głowy państwa: Kla-
syczne kompetencje
prezydenta, najważniej-
sze to:

iratyfik

powiada umowy mię-
dzynarodowe

imianuje

i odwołuje pełnomoc-
nych przedstawicieli RP
w innych państwach i
przy organizacjach mię-
dzynarodowych
iprzyjmuje listy uwie-

rzytelniające i odwołują-
ce przedstawicieli in-
nych państw w Polsce


jest zwierzchnikiem

Sił Zbrojnych, mianuje
Szefa Sztabu General-
nego i dowódców rodza-
jów Sił Z. ma komp. w
wprowadzaniu Stanów
Nadzwyczajnych. Może
je wprowadzać na wnio-
sek RM ma k. do po-
woływania Rady Bez-
pieczeństwa Narodo-
wego w sprawach
szczególnej wagi P.
może zwoływać Radę
Gabinetową, którą two-
rzy RM obradująca pod

uje i wy-

obywatelstwa

lamen

upływem kadencji

ra" -

ar-

może w ciągu 21

Prezydenta

o-

t musi

S

odbiera

1 - rząd

przewodnictwem Prezy-
denta RP do P. nale-
ży:

iprawo

łaski

inadawania i wyraża-

nia zgody na zrzeczenie
się
inadawanie orderów i

odznaczeń

iprawo do

orędzia

imianuje sę-

dziów

inadaje tytuły

profesorskie
«

k. prezydenta w sto-

sunku do Sejmu i Se-
natu: zarządza wybo-
ry par

tarne (nie

później niż na 90 dni
przed
parlamentu, odbyć się
one muszą w ciągu 30
dni przed końcem ka-
dencji - jeśli kadencja
parlamentu jest skróco-
na to nie później niż na
45 dni) zwołuje pierw-
sze posiedzenie Sejmu i
Senatu



powołuje

"marszałka senio
ten otwiera obrady
pierwszego posiedzenia
Sejmu, w jego obecno-
ści wybiera się marszał-
ka Sejmu ma prawo
skracania kadencji p
lamentu  ma 3 wyj-
ścia:

i

dni podpisać ustawę

i

zawetować u., która
wraca wtedy do Sejmu,
który jednak może od-
rzucić weto
jeśli przeciw wetu op
wie się 3/5 posłów
iodesłać u. do Trybu-

nału Konstytucyjnego w
celu sprawdzenia czy u.
jest zgodna z Konstytu-

cją. Jeśli nie jest zgodna
z K. to jest to decyzja
ostateczna i u. nie wra-
ca już do Sejmu (prze-
staje ona istnieć); jeśli
zgodna z konstytucją to
wtedy prezyden
podpisać tę u.

izgła-

sza kandydata na pre-
zesa NBP

imoże za-

żądać za zgodą Senatu
referendum ogólnokra-
jowego

iNIE MA

PRAWA DO WNOSZE-
NIA POPRAWEK DO
KONST.
«

k. prezydenta w sto-

sunku do RM: ma
decydujące znaczenie w
powoływaniu RM

iDe-

sygnuje osobę na sta-
nowisko Prezesa RM
(konsultuje się przy tym
z Sejmem, który decy-
duje o tym czy powoła-
ny przez prezydenta
rząd uzyska wotum za-
ufania)

iW ciągu 14

dni od dnia I posiedze-
nia ejmu, p.
przysięgę od członków
RM, którzy zobowiązani
są przedstawić sejmowi
expose . W zależności
od wyniku głosowania
nad expose RM dostaje
votum zaufania od Sej-
mu (50% +
większościowy) lub nie.
Jeśli rząd nie uzyska
votum zaufania i Sejm
nie wyłoni nowego rzą-
du to

iprezydent po-

dejmuje decyzję o skró-
ceniu kadencji parla-
mentu. 3 możliwości
tworzenia rządu:

iI

krok - Prezydent (desy-
gnuje premiera)

iII

krok - sejm (wybiera
premiera)

iIII krok -

prezydent (desygnuje
premiera aby utworzyć
mniejszościowy rząd).
Jeżeli żaden z kroków
się nie powiedzie to
prezydent podejmuje
decyzję o skróceniu ka-
dencji parlamentu. p.
nie dysponuje żadnymi
środkami prawnymi do
rozwiązania rządu ma
prawo do przyjmowania
dymisji ministrów. Jeśli
prezes RM składa dy-
misję to prezydent nie
musi jej przyjąć, inne
dymisje muszą być
przyjęte. A 162 - złoże-
nie rezygnacji przez p.
RM z własnej inicjatywy
albo w wyniku stanowi-
ska rządu Rząd powo-
łany pierwotnie może
ulec całkowitej wymia-
nie z wyjątkiem prezesa
RM. p. ma możliwość
zwoływania Rady Gabi-

netowej (rząd w konsty-
tucyjnym składzie obra-
dujący pod przewodnic-
twem prezydenta) zwo-
ływany w b. ważnych
sprawach.
«

k. prezydenta wobec

władzy sądowniczej:


może wpływać na

kształt władzy sądowni-
czej ma prawo powo-
ływania sędziów; Krajo-
wa Rada Sądownictwa
przygotowuje wnioski o
powoływanie sędziów


powołuje I prezesa

SN i prezesów po-
szczególnych izb SN


powołuje prezesa i

wice-prezesa Trybunału
Konstytucyjnego po-
wołuje prezesa i w-prez.
NSA wybiera kandy-
datów na prezesa i vc-
prez., wysuwa Zgroma-
dzenie Ogólne, a spo-
śród 2 kandydatów wy-
biera jednego ma mi-
nimalny udział w kształ-
towaniu Krajowej Rady
Sądownictwa (ma tam 1
przedstawiciela) od-
powiada za delikty kon-
stytucyjne i za pospolite
przestepstwa tylko
przed sądem Po-
wszechnym
«

inne k. prezydenta:



ma prawo do inicjaty-

wy ustrojodawczej
(zmiany w Konstytucji)
Prawo do tego mają:
iSejm iSenat iPre-

zydent [Inicjatywę usta-
wodawczą mają:
iSejm iSenat iPre-

zydent

irząd i100 tyś

obywateli prawo do
inicjowania referendum
ogólnokrajowego (jed-
nak musi uzyskać na to
zgodę Senatu) podpi-
suje ustawy, zarządza
jej ogłoszenie w dzien-
niku ustaw powołuje
część członków
KRRiT(3) wspólnie z
Sejmem (4) i Senatem
(2) mianuje 3 człon-
ków Rady Polityki Pie-
niężnej



powołuje

członków Rady bezpie-
czeństwa Narodowego
RADA MINISTRÓW
RM jest organem wła-
dzy wykonawczej, nie
jest organem ustawo-
dawczym. Rząd = RM.
Po 89r wszystkie rządy
miały charakter koali-
cyjny. Obecnie rząd jest
rządem o jednym komi-
tecie wyborczym.
A 146 RM prowadzi po-
litykę wewnętrzną i za-
graniczną RP. Do niej
należą sprawy polityki
państwa nie zastrzeżo-

ne dla innych organów
państwowych i sam. ter.

wy

cz

c

m

osiedzeniu

par-

-

-

ruszenie

ów

częcie

gła-

,

DOMNIEMANIE
WŁASCIWOSCI RM
Domniemanie wł. RM w
sprawach polityki pań-
stwa jeśli nie została
ona wyraźnie zastrze-
żona dla innych orga-
nów. RM może zająć się
prawie wszystkim z wy-
jątkiem tego co jest za-
strzeżone dla innych or-
ganów.
Tylko RM może wnieść
projekt budżetu pań-
stwa, projekt ustawy o
prowizorium budżeto-
wym, o zmianie budże-
tu, o zaciąganiu długu
publicznego. Tylko RM
może wnosić "pilny pro-
jekt ustawy" - rozpatry-
wany poza kolejnością
+ skrócone są stadia
procesów legislacyj-
nych.
Skład RM:

iprezes

RM (Premier; Kanclerz)
iczłonkowie RM (mini-

strowie i wice-
ministrowie - ich ilość
nie jest określona w K. i
powołanie wc-p. nie jest
obowiązkowe; często
funkcję wc-p. łączy się
ze stanowiskiem mini-
stra. Ministrowie są
członkami RM, a z dru-
giej strony są organem
jednoosobo

m stoją-

cym na czele jakiegoś
resortu)

iprzewodni-

ący określony h ko-

itetów

Premier składa dymi-
sję na ręce prezyden-
ta:

ina I p

nowo wybranego
lamentu dymisję składa
szef starego rządu
idym. składa premier

gdy Sejm nie uchwali
rządowi wotum zaufania
iuchwalenie wotum

nieufności dla rządu -
wtedy szef tego rządu
musi złożyć dym.

inie

uzyskanie absolutorium
(rozliczenie polityki fi-
nansowej za rok) przez
rząd.
Zmiana w składzie RM
Premier może bez zgo
dy parlamentu wymienić
cały skład rządu. Par-
lament może składać
wotum nieufności wo-
bec konkretnego mini-
stra. Jeśli większość
zagłosuje za to musi
minister podać się do
dymisji.
Rodzaje wotum nieuf-
ności:

ikonstruktyw-

ne - wobec rządu musi
podpisać 10% czyli co
najmniej 46 posłów

izwykłe - wobec mini-

strów musi podpisać co
najmniej 69 posłów
Dwie formy odpowie
dzialności rządu w
systemie parlamen-
tarno-gabinetowym:
bodp. parlamentarna -

ma charakter:

ipoli-

tyczny - polega na tym,
że rząd i jego członko-
wie są narażeni na to,
że grupa posłów wystą-
pi z wnioskiem o wotum
nieufności i ten zostanie
przegłosowany. Ocena
rządu ministrów.

isoli-

darny - przedmiotem
wniosku o wotum n. jest
cały rząd

iindywidual-

ny - przedmiotem wo-
tum n. jest 1, 2 czy 3
ministrów tego rządu.
bodp. konstytucyjna -

ma charakter:

iprawny

- warunkiem jej zasto-
sowania jest na
przez członka rządu
Konstytucji lub ustaw
(popełnienie deliktu
konstytucyjnego), a
skutkiem jest postawie-
nie go w stan oskarże-
nia przed Trybunałem
Stanu. Mamy tu do czy-
nienia z odpowiedzial-
nością zindywidualizo-
waną. Odp. konstytu-
cyjna dotyczy:
*premiera *vice premie-
ra *ministr
Wniosek o wsz
odp. konst. musi złożyć
prezydent albo co naj-
mniej 115 posłów. Z
sza się go do Sejmu.
Rozpatruje go Komisja
Odpowiedzialności
Konstytucyjnej która
bada zasadność zgło-
szenia wniosku. Jeśli
nieuzasadnione - spra-
wa zanika. Jeśli uza-
sadnione - KOK podej-
muje uchwałę o wystą-
pieniu do Sejmu w
sprawie pociągnięcia do
odpowiedzialności kon-
stytucyjnej. Żeby dana
osoba stanęła przed
Trybunałem Stanu to
Sejm musi poprzeć ten
wniosek większością
3/5 głosów. Podjęcie te-
go wniosku stanowi
podstawę do przekaza-
nia tego wniosku Trybu-
nałowi Stanu.
Delikt konstytucyjny -
naruszenie w lżejszym
stopniu Konstytucji.
Kary za delikt konsty-
tucyjny:

i utrata czyn-

nego i biernego prawa
wyborczego

i zakaz

zajmowania kierowni-

na-

-

ymiaru

i

yło

tedy

hne:

odawczej i

wykonawczej.
Sądy administracyj-
ne:

iNSA - zajmuje się

pra-

owoł

I prezes SN

(powołuje prezydent na
6 lat)

i4 prezesów SN

rezydent na

zenie

ojny

czych stanowisk w or-
ganach państwowych

lub organizacjach spo-
łecznych

iutrata nie-

których lub wszystkich
orderów i odznaczeń
państwowych i możli-
wości otrzymania
stępnych
WLADZA SADOW
NICZA
Organy w
sprawiedliwośc :
iSąd Najwyższy isą-

dy powszechne

isądy

administracyjne

isądy

wojskowe

iTrybunał

Stanu
Zadania organów
sprawiedliwości:
iwymierzanie sprawie-

dliwości (Sądy)

ibada-

ją zgodność aktów nor-
matywnych (Trybunał
Konstytucyjny, NSA -
zgodność aktów prawa
miejscowego z konsty-
tucją i ustawami.)
irozstrzygają spory

kompetencyjne bądź
między naczelnymi or-
ganami władzy w pań-
stwie (Trybunał Konsty-
tucyjny, NSA - spory
między organami samo-
rządu)

irozpatrywanie

skargi konstytucyjnej
(Tryb. Konst.)

iustala-

nie wykładni prawa
(NSA)
Organy wymiaru spra-
wiedliwości powinny
przestrzegać

dwuin-

stancyjności postępo-
wania, aby można b
odwołać się do wyższej
instancji.
Jeśli chodzi o Sądy po-
wszechne to mamy do
czynienia z trójinstan-
cyjnością
W sprawach bardzo
istotnych sprawa trafia
od razu do sądu okrę-
gowego. gdy ma miej-
sce apelacja to w
sprawia trafia do sądu
apelacyjnego, a jeśli je-
steśmy nie zadowoleni z
wyroku to możemy zło-
żyć kasację do SN. Sąd
Najwyższy sprawuje
nadzór w zakresie orze-
kania sądów wojsko-
wych i powszechnych.
Sądy powszec

isądy rejonowe isądy

okręgowe

isądy ape-

lacyjne
Organami tych sądów
są prezesi i zgromadze-
nie ogólne. Prezesów
powołuje prezydent.
Krajowa Rada Sądow-
nictwa składa się z sę-
dziów o przedstawicieli
władzy ustaw

kontrola adm. publicz-
nej, orzeka o zgodności
z ustawami aktów
wa miejscowego. Pre-
zesa NSA p

uje

prezydent na 6 letnią
kadencję spośród kan-
dydatów zgłoszonych
przez sędziów. W skład
NSA wchodzą także
prezesi ośrodków za-
miejscowych.
Do SN należy:

ibada-

nie protestów wybor-
czych

iorzekanie o

ważności wyborów
Skład Sądu Najwyż-
szego:

i

(powołuje p
6 lat)

iZgromad

Ogólne Sędziów SN. Na
czele tych izb stoją pre-
zesi.
Sądy wojskowe - po-
wołane do orzekania
wyłącznie w sprawach
karnych jeśli te zostały
popełnione przez żołnie-
rzy lub osoby cywilne.
W razie wybuchu w
muszą sądy wojskowe
prowadzić sprawy. I in-
stancja - sąd garnizo-
nowy II instancja - sąd
okręgu wojskowego
SADY VIII, II
Zasady organizacji i
działania sądownic-
twa:

bniezawisłość sę-

dziów sądów (sędzio-
wie podlegają Konstytu-
cji i ustawom) Dwa
aspekty niezawisłości:
iniezależność sądu ja-

ko instytucji

iniezależ-

ność sędziów jako ludzi.
Na straży tego stoją
gwarancje materialne
oraz formalne: *sposób
powoływania sędziów
na czas nieokreślony
(179) *zasada nieusu-
walności (180) *z. nie-
przenoszenia sędziego
z sądu do sądu
*immunitet sędziowski
*stanowiska sędziego
nie można łączyć z in-
nym stanowiskiem
*sędziowie muszą być
apolityczni

binstancyj-

ność (wyrok sądu III in-
stancji jest prawomoc-
ny)

budział obywateli w

działalności sądów
(ławnicy - działają tylko
w sądzie I instancji, wy-
bierają ich Rady Gmin
na 4 letnią kadencję)
bjednolitość

sądów

(wyroki wymierza się w
imieniu RP

bprawo do

sądu (A.45u.1 podmio-
towe prawo człowieka)
bjawności (A.45u.2 )

bprawo do obrony

(A.47 obrońca prywatny
lub z urzędu)

bdo-

mniemanie

inności

oskarżonego

niew

bnullum

ze-

stępstwo

bin dubio pro

crimen sine lege = nie
ma przestepstwa jeśli
nie ma prawa uznające-
go dany czyn za pr

reo = wątpliwości tłu-
maczone są na dobro
oskarżonego.

http://strony.wp.pl/wp/elth
o/