1

Polityka z greckiego: sprawy państwowe. Współcześnie politykę rozumie się jako sztukę
rządzenia państwem.
Słownik wyrazów obcych podaje następujące znaczenie:
1. działalność władzy państwowej rządu w dziedzinie społecznej, gospodarczej, kulturalnej,
wojskowej i innych dotyczące spraw wewnętrznych państwa lub jego stosunków z innymi
krajami.
2. zręczne konsekwentne postępowanie jednostki lub grupy zmierzające do osiągnięcia
określonego celu.
Polityka: to stawianie celów, które są rozpisane na zadania oraz narzędzi i metod pozwalających
na ich osiągnięcie
Cele polityki:
• cele muszą być realne (możliwe do osiągnięcia)
• cele muszą być jasno określone
• cele nie mogą być wzajemnie sprzeczne
• celom muszą być podporządkowane środki ( narzędzia i metody)
• odpowiednio przygotowane kadry
Polityka fiskalna a inne polityki:
• polityka społeczna
• polityka zatrudnieniowa
• polityka gospodarcza
• polityka budżetowa
• polityka dochodowa
• polityka przemysłowa
• polityka finansowa
• polityka monetarna ( pieniężna)
• polityka podatkowa
• polityka celna
Fiskalizm: (łac. fiscalis = należący do skarbu państwa), polityka skarbowa zmierzająca do
osiągnięcia największych wpływów z podatków i opłat.
Fiskalny: dotyczący skarbu państwa; podatkowy
Fiskus: (łac. fiscus):
1. Skarb Cesarski w Starożytnim Rzymie,
2. ekon.praw skarb państwa; osobowość prawna państwa w jego stosunkach prawno-
majątkowych.
Polityka fiskalna: Dobór źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych, jak też kierunków i
sposobów realizacji wydatków publicznych dla osiągnięcia celów społecznych i gospodarczych,
ustalonych przez właściwe organy publiczne ( Z. Federowicz).
Cele polityki finansowej:

uniwersalne:
- wzrost gospodarczy
- tworzenie miejsc pracy
- stabilizowanie gospodarki
- poprawa konkurencyjności gospodarki
- walka z inflacją
- bezpieczeństwo wewnętrzne systemu finansowego
- bezpieczeństwo zewnętrze systemu finansowego

specyficzne:
- uszczegółowienie celów
uniwersalnych

Polityka budżetowa- to organizacja i kierowanie gospodarką budżetową państwa przez
odpowiednie organy państwowe, świadomie zmierzające do realizacji określonych zadań (M.
Wersalski).
Polityka budżetowa- to manewrowanie dochodami i wydatkami budżetowymi w celu realizacji
zadań stojących przed państwem (J. Ciak).

Cele polityki fiskalnej:
• cele gospodarcze
• cele społeczne (pozafiskalne)
• wspieranie rozwoju gospodarczego kraju i utrzymanie trwałego wzrostu gospodarczego
(cel nadrzędny)

- tworzenie warunków do efektywnego wykorzystania zdolności wytwórczych gospodarki
- sprzyjać rozwojowi prywatnej przedsiębiorczości
- restrukturyzacja mniej efektownych branż
- budować klimat przyjazny inwestorom
- ograniczac wahania koniunkturalne
- łagodzić skutki mechanizmu rynkowego
- promować tworzenie nowych miejsc pracy i przeciwdziałać bezrobociu

Koncepcje państwa:
• liberalne
• konserwatywne
• socjalistyczne
• socjaldemokratyczne
• totalitarne
Rola państwa:
• funkcje państwa
• zadania państwa
• interwencjonizm państwowy
• różne formy państwa
• różne koncepcje państwa

Funkcje państwa:
1. Funkcje wewnętrzne
a) socjalno-kulturalna

- oświata, szkolnictwo, szkolnictwo wyższe
- ochrona zdrowia
- opieka społeczna
- kultura i sztuka
- sport, kultura fizyczna, wypoczynek i rekreacja
- nauka, badania naukowe

b) administracyjna

- administracja centralna
- administracja terenowa
- sądy, trybunały
- sprawy wewnętrzne (policja)

2

c) gospodarcza
- inwestycje infrastrukturalne
- restrukturyzacja
- ochrona środowiska
- interwencjonalizm
d) obronna
- związana z obroną narodową, ministerstwo obrony

Zadania państwa:
• pochodna funkcji państwa
• pochodna koncepcji państwa

- doktryny polityczne ( ustrój)
- doktryny ekonomicze
- doktryny społeczne

Interwencjonizm państwowy:
• geneza
• znaczenie
• cele
• zakres
• skutki
• aktualna sytuacja w zakresie interwencjonizmu

Budżet:
• roczny plan finansowy
• scentralizowany fundusz
• akt normatywny
• narzędzie polityki społecznej i ekonomicznej
Budże t- roczny plan bezzwrotnego gromadzenia i wydatkowania scentralizowanych środków
pieniężnych przeznaczonych na finansowanie podstawowych funkcji państwa uchwalony w
formie aktu przez parlament (J. Kaleta).
Zasady budżetowe:
- postulaty nauki wobec ustawodawstwa lub praktyki dotyczące prawidłowej organizacji i
funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji i jej zadań, Inaczej są to
pożądane cechy budżetu i gospodarki budżetowej.
Zasady budżetowe w Polsce:
• powszechności (zupełności) lub budżetowania brutto
• jedności (formalnej)
• niefunduszowania (jedności materialnej)
• szczegółowości
• równowagi
• jawności
• przejrzystości (jasności)
• rocznego okresu
• uprzedniości

Funkcje budżetu



Ustrojowa



Polityczna



Społeczno–wychowawcza



Ekonomiczna
- redystrybucyjna
- sygnalizacyjno – kontrolna
- stymulacyjna

Funkcje budżetu wg R. Musgrave’a



Alokacyjna



Redystrybucyjna



Stabilizacyjna

Funkcja alokacyjna



Dostarczanie towarów i usług w związku z:
- zadaniami publicznymi
- zadaniami społecznymi

Funkcja redystrybucyjna



Finansowanie alokacja dóbr publicznych i dóbr społecznych



Podział pieniężny wytworzonego dochodu



Transfery (charakter mają uwarunkowany lub nieuwarunkowany)



Makroekonomiczny i makrospołeczny wymiar redystrybucji dochodów



Problem wyboru: efektywność gospodarowania czy sprawiedliwość społeczna
(równość)

Funkcja stabilizacyjna



Budżet jest podstawowym narzędziem ograniczenia lub eliminowania trudności i
negatywnych skutków gospodarki kapitalistycznej, przede wszystkim łagodzenie
skutków wahań cyklu koniunkturalnego.

Instrumenty stabilizowania
- Dochodowe – podatki



Automatyczne stabilizatory koniunktury



Dyskrecjonalne (uznaniowe)



Wydatkowane – restrukturyzacja wydatków budżetowych

Obszary stabilizowania:
- popyt
- skłonność do oszczędzania
- skłonność do inwestowania
- poziom stopy procentowej
- poziom bezrobocia

3

Poprzez kształtowanie:
- wielkość dochodów budżetowych, fundusz nabywczy
- wielkość wydatków budżetowych - PKB i dochód budżetowy, przy stałych dochodach wydatki
mogą wzrosnąć tylko wtedy gdy rośnie PKB.
- salda budżetu państwa - funkcja stabilizacyjna, państwo jako rząd.

Procedura budżetowa
Ustawa budżetowa (wyjątkowa ustawa)
- inicjatywa ustawodawcza
Rada ministrów, grupa posłów, prezydent, grupa obywateli
Prace nad budżetem permanentne, plan ciągły.
- procedura planistyczna - przedstawienie założeń do budżetu, np. Tempo wzrostu
gospodarczego, wielkość dochodów, stopy procentowe, bezrobocie, kształtowanie kursów
walut.
Przetargi - gdy wydatków jest za dużo i trzeba je zmniejszyć cięcie wydatków.
- termin złożenia projektu
Złożenie projektu "Lasce" Marszałkowi Sejmu, co najmniej 3 miesiące przed rokiem
budżetowym
- harmonogram prac nad ustawa budżetowa
1. I czytanie - posiedzenie plenarne Sejmu (cały oficjalnie skład), nic się nie dzieje, nieoficjalnie
tylko przedstawiciele partii i klubów.
2. Prace w komisjach sejmowych - eksperci, przedstawiciele, posłowie
3. II czytanie - posiedzenie sejmu, poprawki głosowania
4. Poprawki po II czytaniu w Komisji Finansów Publicznych, komisja „spinająca"
5. II czytanie - głosowanie (uchwalenie); uchwalenie ustawy.
6. Poprawki senackie dwa tygodnie.
7. Ostateczne uchwalenie budżetu
8. podpis prezydenta 7 dni – podpisać, nie może zawetować i Trybunał Konstytucyjny – gdy
uważa, że jest niezgodne z Konstytucją
Nie może zawetować – gdyby mógł to utrudniłoby to pracę rządu, nowe wybory bo nie ma
ustawy budżetowej
- wykonanie budżetu
Jeśli przed 1.01 nie będzie podpisana to stosuje się ograniczone wykorzystanie budżetu.
Gromadzenie dochodów i dokonywania wydatków.
Wprowadzenie zmian.
- kontrola wykonania budżetu
Po roku sprawozdanie z wykonania.
Jak miało być a jak wykonano, do Marszałka Sejmu i do NIK (ocena ekspertów)
Głosowanie nad przyjęciem sprawozdania z wykonania.
- absolutorium – gdy podpisze sprawozdanie, udzielony rządowi

Klasyfikacja dochodów budżetowych:
1. uboczne
2. zasadnicze :

a) zwrotne – zwrócą się w przyszłości, antycypowane dochody:

- lokaty
- pożyczki: zewnętrzne (zagraniczne) i wewnętrzne (kraj-bony skarbowe, obligacje, renty)

b) bezzwrotne:

- odpłatne (opłaty)
- nieodpłatne: dobrowolne (np. spadki os. fizycznych na rzecz państwa), przymusowe (cło,

podatki: przychodowe, dochodowe, majątkowe, konsumpcyjne)

Dochody zwrotne:
- pożyczki i kredyty wewnętrzne (publiczne)
- pożyczki zagraniczne
Pożyczki wewnętrzne:
- krótko, średnio i długoterminowe – umarzalne (mają termin zapadalności)
- bezterminowe – rentowe (renta, rentier)

Przyczyny i skutki zaciągania pożyczek:
- pokrycie deficytu budżetowego
- nadmiar pieniądza na rynku
- dodatkowe dochody
- chwilowe niedobory

Pozytywne skutki zaciągania pożyczek:
- pokrycie deficytu
- zmniejszenie tempa inflacji
- pobudzenie koniunktury
- wzmocnienie zaufania do państwa

Negatywne skutki zaciągania pożyczek:
- deficyt zmienia się w dług publiczny
- nakręcenie inflacji
- powstrzymanie koniunktury gospodarczej
- utrata zaufania do instytucji państwa

Operacje na pożyczkach:
- konwersja – zmienione warunki, na których pożyczka została zawarta
- konsolidacja – połączenie co najmniej dwóch pożyczek w jedną i związane z konwersją
- arrosement – uznanie pożyczki pod warunkiem dopłaty
- repudiacja – jednostronnie anulowanie pożyczki, np. wcześniejsze pożyczki zaciągnięte przez
państwo zostają anulowane

Pożyczki międzynarodowe – pomiędzy państwami bądź państwem a instytucją.

4

Dochody bezzwrotne:
- podatki, opłaty, cła
- wpłaty z zysku NBP
- dochody jednostek budżetowych (wpłaty)
- dywidendy i inne wpłaty od Skarbu Państwa i przed. Państwowych
- inne np. kary, grzywny, odsetki od pożyczek i lokat

Jednostka budżetowa – organizacyjna jednostka wykonująca zadania budżetowe np. szkoła,
jednostki kultury, jedn. wojskowe, służby zdrowia. Gdzie nie ma odpłatności za świadczone
usługi.
Dochody jedn. to dochody budżetu, wydatki jedn. to wydatki budżetu, np. gminy.

Cło – daniny pieniężne i przymusowe
Cło – świadczenia pieniężna, ogólne, bezzwrotne, przymusowe, nieodpłatne i jednostronnie
nakładane przez państwo w związku z wywozem, przywozem lub przewozem towarów przez
obszar celny danego kraju.
Cła fiskalne (dostarczyć z tyt towarów, popyt sztywny) i gospodarcze (kształtować gospodarkę,
przynoszą dochody)
Cła eksportowe i importowe
Cła nakładane aby zapobiec wywozowi lub przywozowi zaporowe/prohibicyjne.
Cła retoskrycyjne – wojna ceł
Cła antydumpingowe – w celu wyrównania cen
Może być całkowity zakaz przywożenia – pornografia dziecięca.
Potrzebne zezwolenia, pozwolenia, zaświadczenia.
Podstawą wymiaru cła – ilość, wartość, ilość i wartość.
Cła należne, minimalne – wybieramy jedno z nich wart tyle ale nie mniej niż.

Interwencjonizm państwowy – polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg
procesów gospodarczych, przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego.
Zwolennicy interwencjonizmu wskazują na trzy główne jego cele:
- ograniczenie bezrobocia do poziomu uznanego za niezbędny, a nawet korzystny dla
gospodarki,
- pobudzenie popytu globalnego, którego niedostateczny poziom uznaje się za jedną z przyczyn
wahań koniunkturalnych,
- podniesienie tempa wzrostu gospodarczego.
Do głównych narzędzi pozwalających realizować politykę interwencjonizmu należą:
1.podejmowanie przez państwo przedsięwzięć inwestycyjnych pozwalających zwiększyć
zatrudnienie bez wzrostu podaży dóbr i usług (np. roboty publiczne);
2.dotacje do nierentownych przedsiębiorstw lub ich nacjonalizacja;
3.protekcjonizm w zakresie handlu zagranicznego;
4.polityka pieniężna;
5.polityka fiskalna;
6.polityka finansowa.

System podatkowy – ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i
poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale
także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich
indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.
Podatki stanowią podstawowe źródło finansowania zadań i potrzeb publicznych, dlatego też
prawidłowe funkcjonowanie systemu podatkowego przesądza o realizacji zadań publicznych,
rozwoju kraju oraz sytuacji obywateli.



















Pytania do testu:

1. Czym jest interwencjonizm państwowy
- 1 odp. dobra (ingerencja państwa)

2. Definicja polityki budżetowej
- 1 odp. prawidłowa (narzędzie polityki społecznej i ekonomicznej)

3. Definicja systemu podatkowego
- 1 odp. dobra (...?... zespół podatków obowiązujących w danym państwie)

4. Funkcja alokacyjna
- 1 odp. dobra (dostos. dóbr i usług)

i w pytaniu dotyczącym czym charakteryzuje się skuteczny system podatkowy mam napisane, że
prawidłowe odpowiedzi to: b, d, e, f, h.