Makroekonomia

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna – podstawowe

pojęcia

Polityka fiskalna
- to decyzje państwa dotyczące podatków, wydatków
budżetowych oraz sposobu finansowania deficytu
budżetowego lub rozdysponowania nadwyżki budżetowej.

Budżet państwa
- to zapis, obejmujący wszystkie dochody i wpływy finansujące
deficyt oraz wydatki państwa w danym roku kalendarzowym;
w tym sposób zagospodarowania ewentualnej nadwyżki
budżetowej.
 
Zapis ten może mieć charakter planu (budżet zakładany,
uchwalony)
lub odzwierciedlać zrealizowane przepływy – budżet
wykonany.

Podstawowe akty prawne regulujące

działania państwa w obszarze

polityki fiskalnej

•Ustawa

budżetowa (uchwalana rokrocznie)

– obecnie Ustawa budżetowa na rok
2009 z dnia 9 stycznia 2009 r.
•USTAWA z dnia 30 czerwca 2005 r. o
finansach publicznych;
•Konstytucja RP
(w szczególności Rozdział X FINANSE
PUBLICZNE)

•Art. 220.

Modele budżetu

Dochody

(2009)

303.034.805

tys.

zł,

Deficyt (2009)

18.186.307 tys.

zł,

Wydatki (2009)

321.221.112

tys.

zł,

=

WP

ŁY

WY

Wydatki

transferowe

B

Wydatki

nietransfe-

rowe

G

Środki

pożyczone

Dochody

niepodat-kowe

Dochody

podatkowe

Deficytowy model budżetu

Instrumenty finansowania deficytu

budżetowego

•Kredyt zaciągnięty w banku
komercyjnym
•Obligacja
•Obligacje kupon „zero”
•Bon skarbowy, bilet skarbowy
•Weksel

Dług publiczny i jego rodzaje

Definicja

Rodzaje:

•Krajowy i zagraniczny
•Brutto i netto
•Długo- i krótkoterminowy
•Centralny i lokalny

Modele budżetu

Dochody

Wydatki

=

WP

ŁY

WY

Wydatki

transferowe

B

Wydatki

nietransfe-

rowe

G

Dochody

niepodat-kowe

Dochody

podatkowe

Nadwyżkowy model budżetu

Dochody do budżetu a poziom dochodów w gospodarce - planowanie dochodów budżetowych

Dochód w gospodarce, produkcja

Wydatki

państwa,

podatki

netto

Deficyt

Nadwyżka

157,23 mld zł

Dochody do budżetu a poziom dochodów w gospodarce - planowanie dochodów budżetowych

Dochody budżetu państwa w relacji do PKB

19,8%

19,4%

19,8%

20,5%

22,9%

24,0%

24,7%

15%

17%

19%

21%

23%

25%

27%

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

Instrument (narzędzie) polityki

fiskalnej

• Jest to możliwość oddziaływania

państwa na gospodarkę w ramach
decyzji obejmujących politykę
fiskalną celem doprowadzenia jej do
stanu, który na drodze decyzji
politycznej jest uznany za pożądany
lub utrzymania gospodarki w
istniejącym stanie, jeżeli jest on
uznany za pożądany.

Makroekonomiczne efekty stosowania narzędzi

polityki fiskalnej po stronie wpływów do budżetu

•Problem ukrywania obowiązku podatkowego - hipoteza
Laffera

•Progresja podatkowa: problem łagodzenia
zróżnicowania dochodowego - krzywa Lorenza

•Progresja podatkowa: problem zwiększenia wydolności
źródeł podatkowych

•Zjawisko podnośnika podatkowego

•Automatyczne stabilizatory (pasywna polityka fiskalna
– problemy aktywnej i pasywnej polityki fiskalnej)

•Zjawisko transmisji prostej i skośnej

Makroekonomiczne efekty stosowania narzędzi

polityki fiskalnej po stronie wpływów do budżetu

Krzywa Laffera ukrywanie i unikanie obowiązku

podatkowego

Stawka podatkowa

[%]

100%

0

Dochody

podatkowe do

budżetu

50%

Makroekonomiczne efekty stosowania narzędzi

polityki fiskalnej po stronie wpływów do budżetu

Nierówności dochodowe - Krzywa Lorenza

Skonsolidowany

odsetek ludności

100%

0

50%

100%

X

0X – linia

absolutnej równości

Makroekonomiczne efekty stosowania narzędzi

polityki fiskalnej po stronie wpływów do budżetu

•Problem ukrywania obowiązku podatkowego - hipoteza
Laffera

•Progresja podatkowa: problem łagodzenia
zróżnicowania dochodowego - krzywa Lorenza

•Progresja podatkowa: problem zwiększenia wydolności
źródeł podatkowych

•Zjawisko podnośnika podatkowego

•Automatyczne stabilizatory (pasywna polityka fiskalna
– problemy aktywnej i pasywnej polityki fiskalnej)

•Zjawisko transmisji prostej i skośnej

Makroekonomiczne efekty stosowania narzędzi

polityki fiskalnej po stronie wydatków budżetowych

1. Dobra merytoryczne
2. Dobra publiczne
3. Wydatki publiczne – a defekty rynku

Poziome ekonomiczne uwarunkowania w

budżecie wpływy-wydatki

1. Problem autokreacji źródeł finansowania

budżetu za pośrednictwem wydatków
nietransferowych

2. Mnożnik zrównoważonego budżetu

Autokreacja źródeł finansowania budżetu za

pośrednictwem wydatków nietransferowych

Problem:

Jeżeli państwo zwiększy wydatki

nietransferowe G – to wzrośnie
składowa autonomiczna popytu
globalnego – wystąpi efekt
mnożnikowy powodujący
zwielokrotniony wzrost dochodów Y,
a zatem wpływów podatkowych,
powstaje więc pytanie – czy wpływy
te wystarczą do pokrycia
pierwotnego wzrostu G

Mnożnik zrównoważonego budżetu jako efekt zwiększenia

kwoty podatku dochodowego T i wydatków

nietransferowych G

Y=200

45

o

G=200

Dochód Y

Popyt globalny
Podaż globalna

Ypotencjalna

1000 1200

Sa=400

Sa=600

ZSA - zmniejszenie składowej

autonomicznej popytu globalnego

wywołane zwiększeniem podatku
obciążającego dochody T
ZSA = Tx KSK

1

1

1

1

1























T

KSK

KSK

G

KSK

Y

Mnożnik zrównoważonego budżetu – reakcja gospodarki

na jednoczesne zwiększenie podatków i wydatków

nietransferowych

Y=136

45

o

S’=G=200

Dochód Y

Popyt globalny
Podaż globalna

Ypotencjalna

1000

1136

Sa=400

Sa=600

E1

E2







































)

7

,

0

200

200

(

7

,

0

)

8

,

0

1

(

1

1

'

)

1

(

1

1

'

1

1

'

S

KSK

t

S

KSK

S

k

MNzrb

136

60

56

,

0

1

1







1. Aktywna i pasywna polityka fiskalna

państwa

2. Transmisje podatkowe:

• Przerzucalność prosta i skośna

• Przerzucalność w przód i w tył

3. Oszustwa i uniki podatkowe

Zasady podatkowe

1. Dogodność (wygoda poboru dla podatnika)
2. Stałość (unikanie zmian w systemie podatkowym)
3. Niskie koszty poboru
4. Niskie koszty funkcjonowania systemu (podatki nie

powinny niszczyć motywacji podatników do działalności
gospodarczej

5. Nienaruszalność majątku podatnika (pokrycie podatku z

bieżących dochodów)

6. Powszechność (objęcie podatkiem wszystkich w

stosunku do których powstał obowiązek podatkowy)

7. Równość (równomierne rozłożenie ciężarów podatkowych

na wszystkich podatników z uwzględnieniem polityki w
zakresie redystrybucji dochodów)

8. Pewność (niezawodne źródło dochodów państwa)
9. Wyprzedzająca informacja (podatnik powinien wiedzieć z

góry, ile powinien zapłacić)

10. Prostota uregulowań (łatwe planowanie działalności)
11. Neutralność – podatek nie powinien modyfikować

wyborów rynkowych