Podatek VAT jest podstawą dochodów budżetu UE, ponieważ we wszystkich krajach europejskich jego pobór i wysokość są do siebie zbliżone.
Procedura uchwalania budżetu.
Porozumienia instytucjonalne określają obowiązki i prawa w uchwalaniu budżetu UE. Największy wpływ na uchwalenie budżetu mają trzy instytucje: Komisja, Rada UE i Parlament Europejski. Komisja przygotowuje projekt budżetu a uchwala go Rada i Parlament Europejski. Następnie odbywa się czytanie budżetu w Parlamencie i jeśli nie ma zmian i poprawek budżet zostaje przyjęty. Budżet jest wykonywany przez Komisję.
Dochody budżetu
Budżet jest finansowany z wpłat państw członkowskich. Państwa dokonują tych wpłat z czterech różnych źródeł:
-źródło pierwsze- cła rolne i składki cukrowe, są to dochody z tytułu importu rolnego oraz składki wpłacane przez producentów cukru i izoglukozy
-źródło drugie- cła na pozostałe produkty importowane do UE
Te dwa źródła opłat stanowią tzw. tradycyjne środki własne budżetu UE.
-źródło trzecie- jest to część dochodów z VAT
-źródło czwarte- to bezpośrednie wpłaty państw członkowskich.
-pozostałe dochody, które stanowią marginalną część wpływów i pochodzą m.in. z kar pobieranych od przedsiębiorstw za naruszenie przepisów o ochronie konkurencji.
Wysokość wpłat każdego państwa członkowskiego zależy od wielkości tego państwa oraz jego zamożności. Czynnikiem, który ma wpływ na wielkość wpłat do budżetu jest tzw. rabat brytyjski. Jest to obniżka wpłaty jaką Wielka Brytania wnosi do ogólnego budżetu z tytułu VAT.
Wydatki z budżetu
Budżet UE jest sporządzany wg. różnych rodzajów wydatków, które odzwierciedlają priorytetowe cele i działania UE. Do tych wydatków należą min. wydatki na ochronę środowiska wydatki na rozwój sieci transeuropejskich itp.
Pomoc przedakcesyjna- są to bezzwrotne środki dla państw kandydujących do członkostwa w UE.
Działania zewnętrzne- obejmują środki przeznaczone głównie na pomoc humanitarną, żywnościową, na odbudowę Iraku, dla różnych grup państw rozwijających się, a także małe sumy na realizację wspólnej polityki zagranicznej i obronnej.
Wyrównania- to przejściowe wpłaty na rzecz nowych członków UE, wynegocjowane w traktacie akcesyjnym. Ich celem jest złagodzenie różnic budżetowych między krajami Unii.
Zmieniająca się rola wydatków na poszczególne cele - odzwierciedlenie ewolucji procesu integracji. Najważniejsze wydatki:
początkowo rosnący, a od końca lat 80. malejący udział łącznych nakładów na finansowanie WPR
skokowe zwiększenie w końcu lat 80. nakładów na politykę spójności, lata 90. wzrost, a w XXI w. wzrost dzięki ograniczeniu wydatków na WPR
od 2000r. UE przeznacza środki dla państw kandydujących
rosną wydatki na działania zew.
Istotnym zmianom w strukturze wydatków nie towarzyszyły zmiany wielkości budżetu. Pomimo rozwoju polityk wew. i wzrostu potrzeb finansowych i wejścia do UE mniej zamożnych państw pułap nie został zwiększony (na lata 2007-2013 mniejsze środki na płatności). Utrudnia to konkurencyjność Unii, niechęć państw bogatych do pomocy finansowej biednym obszarom.
Znaczenie transferów z budżetu ogólnego dla państw członkowskich.
Pułap zasobów własnych UE wyn. max 1,24% łącznego dochodu brutto (DNB) UE (max środki na płatności + rezerwa). UE NIE finansuje wojska, policji, służby zdrowia, szkolnictwa, państwa otrzymują środki wg potrzeb. Priorytet finansowania działań integracyjnych - duży sektor rolny, biedne regiony.
Płatnicy netto i beneficjenci netto wspólnotowego budżetu.
Porównanie transferów z jakich państwo korzysta z wnoszonymi wpłatami (określenie pozycji netto państwa wobec ogólnego budżetu). Państwo beneficjent - korzyści członkostwa, państwo płatnik netto - koszty akcesji do UE. Wielkość wpłat do budżetu UE: Niemcy, Francja, Włochy, W.B.
Zasady finansowania UE w latach 2000 - 2006
Uzgodnienie wielkości budżetu i zasady podziału (Berlin 1999r. Rada Europejska), Porozumienie międzyinstytucjonalne - kompromis między Parlamentem, Radą i Komisją w sprawie dyscypliny i procedury budżetowej. I. I. 2000 porozumienie wchodzi w życie + plan rozszerzenia Unii (wchodzą państwa biedniejsze).
Główne postanowienia Rady Europejskiej obowiązujące w okresie 2000 - 2006:
pułap zasobów własnych budżetu 1,27% PNB
środki przedakcesyjne 3% całego budżetu dla państw kandydujących, środki rezerwowe dla starej unii
max pułap rocznych transferów z funduszy strukturalnych i funduszy spójności 4%
rezerwa 0,13 - 0,17% DNB
zmodyfikowano system zasobów własnych budżetu, utrzymano podstawę naliczania VAT
zwiększono wskaźnik dochodów z tyt. tradycyjnych zasobów własnych (10 -> 25%), które państwa mogą zatrzymać siebie
Perspektywa finansowa na lata 2007 - 2013
Spotkanie Rady Europejskiej 15 -17 XII 2005 ustalenie kompromisu budżetowego, uchwalony przez Parlament 2006. Najważniejsze zadanie: trwały wzrost dzięki konkurencyjności na rzecz wzrostu i zatrudnienia, spójności na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Kolejne wydatki: ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi (polityka rolna, rybołówcza). Wyróżniono wydatki na obywatelstwo, wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość (ochrona konsumenta, zdrowie, kulturę, zwalczanie nielegalnych imigracji…) UE jako partner globalny. Nowe instrumenty finansowe: Fundusz Solidarności, Instrument elastyczności, Europejski Fundusz Przystosowania do Globalizacji. Wszystkie instrumenty opiewają na małą sumę.
Znaczenie Perspektywy finansowej na lata 2007 - 2013 dla Polski
W tych latach jest szansa uzyskania 91 mld euro czyli 10,5% całego budżetu UE, a wpłaty polski do budżetu 3 mld.
Polityka spójności - największy beneficjent 19,3% całości funduszy na tą politykę
Środki na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich - 26 mld euro, prawie 11,8 mld na modernizację wsi - rozwój obszarów wiejskich
Zmiany warunków korzystania ze środków UE - ułatwienie pod względem finansowym i proceduralnym
Perspektywy zmian dochodów i wydatków z budżetu UE
Ciężko o kompromis w kwestii środków na sprawne funkcjonowanie UE, szczególnie po rozszerzeniu Unii. Liczba mieszkańców wzrosła o 21% a dochodu o 5%, słaba realizacja Strategii Lizbońskiej, brak zgody bogatszych państw na zwiększenie zasobów budżetu.