Znaleziono na
wojsk-lek.org

1

CHOROBY CYWILIZACYJNE

I. Choroba wieńcowa

Choroba serca o różnej etiologii i o wspólnym mechaniźmie patofizjologicznym

naczyń wieńcowych – dysproporcja między zapotrzebowaniem a ilością tlenu dostarczanego
do serca.

Postacie kliniczne:

 utajona choroba wieńcowa (nieme niedokrwienie)
 jawna choroba wieńcowa:
1. Dławica piersiowa: ból w klatce (zamostkowy) spowodowany odwracalnym

niedokrwieniem mięśnia sercowego.

2. Zawał serca: martwica mięśnia po niedokrwieniu.
3. Niedokrwienne uszkodzenie mięśnia powodujące niewydolnośc lewokomorową.
4. Zaburzenia rytmu serca
5. Nagła smierć sercowa

Pierwotna manifestacja choroby występuje pod postacią:

 bólu wieńcowego (powyżej 50% przypadków)
 zawał mięśnia sercowego (ok. 1/6 przypadków)
 nagły zgon (1/3)

Charakterystyka bólu wieńcowego:

 ból za mostkiem wywołany przez wysiłek a ustępujący po jego przerwaniu
 uciskający, ściskający
 uczucie duszności i dławienia
 promieniuje do lewego ramienia, nadgarstka, palców, nadbrzusza, pleców, żuchwy
 zaostrzenie objawów pod wpływem wiatru i niskiej temperatury
 nasilenie dolegliwości przy podjęciu wysiłku / po jedzeniu

Ocena zaawansowania choroby wieńcowej według klasyfikacji Kanadyjskiego Towarzystwa
Kardiologicznego (CCS):

Klasa I
Zwykła aktywność fizyczna, np. marsz, wchodzenie po schodach, nie wywołuje bólu
wieńcowego. Pojawia się tylko podczas dużego, intensywnego, długo trwającego wysiłku
związanego z praca lub sportem.

Klasa II
Niewielkie ograniczenie zwykłej aktywności fizycznej. Ból przy szybkim marszu lub
wchodzeniu po schodach, marszu pod górę, gdy jest zimno i wietrzno, stres, kilka godzin po
obudzeniu. Kilkaset metrów na płaskim terenie lub więcej niż jedno piętro.

Klasa III
Wyraźne ograniczenie zwykłej aktywności fizycznej

Znaleziono na
wojsk-lek.org

2

Klasa IV
Niemożność podjęcia jakiejkolwiek aktywności fizycznej bez uczucia dyskomfortu


Choroba wieńcowa:

 mężczyźni 2x częściej niż kobiety
 ok. 30-40 tys/mln osób
 ryzyko zachorowania rośnie proporcjonalnie do wieku

Ankieta Rose’a i Blackbourna – pozytywna ankieta diagnostyczna choroby wieńcowej:

 ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, w okolicy mostka lub w lewej k. górnej
 ból podczas chodzenia
 przy pojawieniu się bólu chory zatrzymuje się lub zwalnia
 bezruch powoduje ustąpienie bólu
 ból ustępuje po max 10 minutach
 w chorobie I stopnia objawy pojawiają się podczas marszu pod górę, w chorobie

wieńcowej II stopnia również podczas marszu po terenie płaskim

Cechy stylu życia a ryzyko:

Cechy osobnicze

niepodlegające modyfikacji

Cechy stylu życia

Cechy biochemiczne i

fizjologiczne (modyfikowalne)

wiek

dieta bogata w tł. nasycone

wysokokaloryczne

nadciśnienie tętnicze

płeć (męska)

palenie tytoniu

podwyższony poziom cholesterolu

całkowitego LDL w osoczu

występowanie CHD lub innych

postaci miażdżycy tętnic u

członków rodziny w młodym

wieku:

M>55lat K>65lat

brak aktywności fizycznej

wzrost poziomu trójglicerydów w

osoczu

otyłość

hiperglikemia/cukrzyca

CHD lub inne postacie miażdżycy

w wywiadzie

nadmierne spozycie alkoholu

niski poziom HDL w osoczu

Kolor

czerwony

– czynniki ryzyka pierwszego rzędu.

Czynniki ryzyka II rzędu:

 wzrost stężenia lipoproteiny
 hiperfibrynogenemia >300 mg%
 hiperhomocysteinemia >9 mmol/l
 genetyka
 siedzący tryb życia
 typ „A” osobowości
 hipoteza zapalno – infekcyjna

2 czynniki I rzędu => wzrost ryzyka zawału x4

3 czynniki I rzędu => wzrost ryzyka zawału x10

Znaleziono na
wojsk-lek.org

3

Profilaktyka:
1. Redukcja ryzyka u chorych z cukrzycą:

 utrzymanie poziomu HbA1C (hemoglobina glikowana) w granicach normy (6,0 %)
 obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości <130/85 mmHg
 poziom docelowy HDL >1,2 mmol/l
 poziom docelowy trójglicerydów <1,7 mmol/l
 LDL <3 mmol/l
 zaprzestanie palenia
 redukcja masy ciała
 zalecenia dietetyczne
 aktywnośc fizyczna

2. Zaprzestanie palenia – ryzyko spada o połowę:

 uświadamianie zagrożenia
 ocena stosunku nałogu
 udzielenie pomocy w zerwaniu z nałogiem
 nikotynowa terapia zastępcza
 skierowanie do poradni specjalistycznej

3. Dieta i dyslipidemia:

 spadek zawartości tłuszczów i cholesterolu we krwi
 tłuszcze nasycone powinny stanowić 1/3 całkowitej podaży tłuszczów

4. Redukcja masy ciała

5. Aktywność fizyczna

6. Normalizacja ciśnienia tętniczego

 redukcja o 5 mmHg zmniejsza ryzyko o 1/3

7. Pomoc w zmianie życiowych przyzwyczajeń

8. Stosowanie się do zaleceń lekarskich

II. Nadciśnienie tętnicze

ciśnienie tętnicze = obj. min. serca X opór naczyń

RR

skurczowe

rozkurczowe

optymalne

<120

<80

prawidłowe

<130

<85

wysokie prawidłowe

130-139

85-89

nadciśnienie I

O

140-159

90-99

nadciśnienie II

O

160-179

100-109

nadciśnienie III

O

>180

>110

Wynik pomiaru klinicznego jest podstawowym sposobem oceny skuteczności leczenia

i decyduje o rozpoznaniu nadciśnienia tętniczego.

Znaleziono na
wojsk-lek.org

4

 nadciśnienie w Polsce – 30%
 wykrywalność – 67%
 prawidłowe ciśnienie – 20%
 przyjmuje leki regularnie – 60% chorych
 przyjmuje leki nieregularnie – 20% chorych
 nie leczy się – 20% chorych

Powikłania narządowe nadciśnienia:

 przerost lewej komory
 przyspieszenie zmian miażdżycowych (szyjna, wieńcowe, nerkowe, k. dolne)
 upośledzenie funkcji nerek/niewydolność nerek
 udar mózgu
 rozwarstwienie aorty

Celem leczenia jest uniknięcie udaru mózgowego,

choroby wieńcowej, niewydolności serca ==> przedłużenie życia.

Profilaktyka:
1. Normalizacja masy ciała:

 spadek masy ciała o 1 kg = zmniejszenie RR o 1,6/1,3
 zmniejszenie masy ciała wywiera korzystny wpływ na czynniki ryzyka towarzyszące

nadciśnieniu: hiperlipidemia, insulinooporność, cukrzyca, przerost lewej komory

2. Ograniczenie spożycia sodu:

 zmniejszenie spożycia o 6g/dobę = zmniejszenie RR o 6/2,5

3. Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych i inne elementy modyfikacji diety:

 jarzyny, owoce, niskotłuszczowe produkty mleczne = spadek RR o 11,4/5,1
 ograniczenie spozycia tł. nasyconych

4. Aktywność fizyczna:

 zasada 3x30x130 (3 razy w tygodniu po 30 minut tak ćwiczyć, aby tętno utrzymywało

się na poziomie 130)

5. Ograniczenie spozycia alkoholu.

6. Ograniczenie palenia tytoniu.

Znaleziono na
wojsk-lek.org

5

III. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

nadżerka

– płytka, ubytek błony śluzowej bez mięśniowej

wrzód – ubytek błony śluzowej obejmujący także mięśniową i głębsze warstwy

wrz. dwunastnicy 3x częściej u mężczyzn

wrz. żołądka kobiety i mężczyźni jednakowo często

Czynniki agresji:

 czynniki środowiskowe:

-leki (NLPZ)
-tytoń
-alkohol
-Helicobacter pylori

 kwas solny
 pepsyna
 żółć
 hormony (steroidy, parathormon)
 genetyka
 ciężki stres

Czynniki osłaniające:

 śluz
 śluzówkowy przepływ krwi

-ślina
-prostaglandyny

 wodorowęglany
 odnowa komórkowa

 99% wrzodów dwunastnicy obecny Helicobacter pylori (HP)
 75% wrzodów żołądka obecny HP
 HP stwierdza się u 50-60% zdrowych osób po 50 roku życia
 grupa krwi 0 – wzrost ryzyka wrzodu dwunastnicy
 NLPZy – wzrost ryzyka 4x, jak razem z glikokortykosteroidami wzrost 10x

Umiejscowienie wrzodów:

 żołądek – 80% na krzywiźnie mniejszej, potem odźwiernik i kąt
 dwunastnica – ściana przednia opuszki, często dwa wrzody naprzeciwko siebie

Powikłania choroby wrzodowej:

 perforacja wrzodu trawiennego
 krwawienie (najczęstsza przyczyna krwawienia z górnych dr. pokarm.)
 zwężenie odźwiernika
 powstanie raka na bazie wrzodu

Znaleziono na
wojsk-lek.org

6

IV. Nowotwory

Nowotrory złośliwe w krajach rozwiniętych są statystycznie druga przyczyną zgonów,

stanowią także 20% lub więcej ogółu zgonów.

Szacuje się, że 25-33% mieszkańców krajów rozwiniętych zachoruje na nowotwór,

przy czym 50% z nich umrze z powodu nowotworu złośliwego.

Średnia wieku to 67 lat u mężczyzn, u kobiet 76 lat.
W grupie kobiet w wieku 35-39 lat nowotwory złośliwe stanowią najczęstszą

przyczynę zgonów.

Statystyki mężczyzn (najwyżej najczęstsze nowotwory):

zachorowania:

zgony:

płuca

płuca

j. grube

j. grube

prostata

żołądek

żołądek

prostata

↑

pęcherz moczowy

trzustka/pęcherz moczowy (jednakowo)

Statystyki kobiet (najwyżej najczęstsze nowotwory):

zachorowania:

zgony:

sutek

sutek

j. grube

j. grube

płuca

płuca

szyjka macicy

żołądek

↑

trzon macicy/jajnik (jednakowo)

szyjka macicy

Zgony na nowotwory złośliwe według udziału czynników rakotwórczych:

 dieta i dodatki do żywności – 35% zgonów
 tytoń – 30%
 seksualność, prokreacja – 30%
 czynniki zawodowe – 4%
 alkohol – 3%