CHOROBY CYWILIZACYJNE

I. Choroba wieńcowa

Choroba serca o różnej etiologii i o wspólnym mechaniźmie patofizjologicznym naczyń wieńcowych – dysproporcja między zapotrzebowaniem a ilością tlenu dostarczanego do serca.

Postacie kliniczne:

 utajona choroba wieńcowa (nieme niedokrwienie)

 jawna choroba wieńcowa:

1. Dławica piersiowa: ból w klatce (zamostkowy) spowodowany odwracalnym niedokrwieniem mięśnia sercowego.

2. Zawał serca: martwica mięśnia po niedokrwieniu.

3. Niedokrwienne uszkodzenie mięśnia powodujące niewydolnośc lewokomorową.

4. Zaburzenia rytmu serca

5. Nagła smierć sercowa

Pierwotna manifestacja choroby występuje pod postacią:

 bólu wieńcowego (powyżej 50% przypadków)

 zawał mięśnia sercowego (ok. 1/6 przypadków)

 nagły zgon (1/3)

Charakterystyka bólu wieńcowego:

 ból za mostkiem wywołany przez wysiłek a ustępujący po jego przerwaniu

 uciskający, ściskający

 uczucie duszności i dławienia

 promieniuje do lewego ramienia, nadgarstka, palców, nadbrzusza, pleców, żuchwy

 zaostrzenie objawów pod wpływem wiatru i niskiej temperatury

 nasilenie dolegliwości przy podjęciu wysiłku / po jedzeniu Ocena zaawansowania choroby wieńcowej według klasyfikacji Kanadyjskiego Towarzystwa Kardiologicznego (CCS):

Klasa I

Zwykła aktywność fizyczna, np. marsz, wchodzenie po schodach, nie wywołuje bólu wieńcowego. Pojawia się tylko podczas dużego, intensywnego, długo trwającego wysiłku związanego z praca lub sportem.

Klasa II

Niewielkie ograniczenie zwykłej aktywności fizycznej. Ból przy szybkim marszu lub wchodzeniu po schodach, marszu pod górę, gdy jest zimno i wietrzno, stres, kilka godzin po obudzeniu. Kilkaset metrów na płaskim terenie lub więcej niż jedno piętro.

Klasa III

Wyraźne ograniczenie zwykłej aktywności fizycznej

Znaleziono na

1

wojsk-lek.org

Klasa IV

Niemożność podjęcia jakiejkolwiek aktywności fizycznej bez uczucia dyskomfortu Choroba wieńcowa:

 mężczyźni 2x częściej niż kobiety

 ok. 30-40 tys/mln osób

 ryzyko zachorowania rośnie proporcjonalnie do wieku

Ankieta Rose’a i Blackbourna – pozytywna ankieta diagnostyczna choroby wieńcowej:

 ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, w okolicy mostka lub w lewej k. górnej

 ból podczas chodzenia

 przy pojawieniu się bólu chory zatrzymuje się lub zwalnia

 bezruch powoduje ustąpienie bólu

 ból ustępuje po max 10 minutach

 w chorobie I stopnia objawy pojawiają się podczas marszu pod górę, w chorobie wieńcowej II stopnia również podczas marszu po terenie płaskim Cechy stylu życia a ryzyko:

Cechy osobnicze

Cechy biochemiczne i

Cechy stylu życia

niepodlegające modyfikacji

fizjologiczne (modyfikowalne)

dieta bogata w tł. nasycone

wiek

nadciśnienie tętnicze

wysokokaloryczne

podwyższony poziom cholesterolu

płeć (męska)

palenie tytoniu

całkowitego LDL w osoczu

występowanie CHD lub innych

postaci miażdżycy tętnic u

wzrost poziomu trójglicerydów w

członków rodziny w młodym

brak aktywności fizycznej

osoczu

wieku:

M>55lat K>65lat

otyłość

CHD lub inne postacie miażdżycy

nadmierne spozycie alkoholu

hiperglikemia/cukrzyca

w wywiadzie

niski poziom HDL w osoczu

Kolor czerwony – czynniki ryzyka pierwszego rzędu.

Czynniki ryzyka II rzędu:

 wzrost stężenia lipoproteiny

 hiperfibrynogenemia >300 mg%

 hiperhomocysteinemia >9 mmol/l

 genetyka

 siedzący tryb życia

 typ „A” osobowości

 hipoteza zapalno – infekcyjna

2 czynniki I rzędu => wzrost ryzyka zawału x4

3 czynniki I rzędu => wzrost ryzyka zawału x10

Znaleziono na

2

wojsk-lek.org

Profilaktyka:

1. Redukcja ryzyka u chorych z cukrzycą:

 utrzymanie poziomu HbA1C (hemoglobina glikowana) w granicach normy (6,0 %)

 obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości <130/85 mmHg

 poziom docelowy HDL >1,2 mmol/l

 poziom docelowy trójglicerydów <1,7 mmol/l

 LDL <3 mmol/l

 zaprzestanie palenia

 redukcja masy ciała

 zalecenia dietetyczne

 aktywnośc fizyczna

2. Zaprzestanie palenia – ryzyko spada o połowę:

 uświadamianie zagrożenia

 ocena stosunku nałogu

 udzielenie pomocy w zerwaniu z nałogiem

 nikotynowa terapia zastępcza

 skierowanie do poradni specjalistycznej

3. Dieta i dyslipidemia:

 spadek zawartości tłuszczów i cholesterolu we krwi

 tłuszcze nasycone powinny stanowić 1/3 całkowitej podaży tłuszczów 4. Redukcja masy ciała

5. Aktywność fizyczna

6. Normalizacja ciśnienia tętniczego

 redukcja o 5 mmHg zmniejsza ryzyko o 1/3

7. Pomoc w zmianie życiowych przyzwyczajeń

8. Stosowanie się do zaleceń lekarskich

II. Nadciśnienie tętnicze

ciśnienie tętnicze = obj. min. serca X opór naczyń

RR

skurczowe

rozkurczowe

optymalne

<120

<80

prawidłowe

<130

<85

wysokie prawidłowe

130-139

85-89

nadciśnienie IO

140-159

90-99

nadciśnienie IIO

160-179

100-109

nadciśnienie IIIO

>180

>110

Wynik pomiaru klinicznego jest podstawowym sposobem oceny skuteczności leczenia i decyduje o rozpoznaniu nadciśnienia tętniczego.

Znaleziono na

3

wojsk-lek.org

 nadciśnienie w Polsce – 30%

 wykrywalność – 67%

 prawidłowe ciśnienie – 20%

 przyjmuje leki regularnie – 60% chorych

 przyjmuje leki nieregularnie – 20% chorych

 nie leczy się – 20% chorych

Powikłania narządowe nadciśnienia:

 przerost lewej komory

 przyspieszenie zmian miażdżycowych (szyjna, wieńcowe, nerkowe, k. dolne)

 upośledzenie funkcji nerek/niewydolność nerek

 udar mózgu

 rozwarstwienie aorty

Celem leczenia jest uniknięcie udaru mózgowego,

choroby wieńcowej, niewydolności serca ==> przedłużenie życia.

Profilaktyka:

1. Normalizacja masy ciała:

 spadek masy ciała o 1 kg = zmniejszenie RR o 1,6/1,3

 zmniejszenie masy ciała wywiera korzystny wpływ na czynniki ryzyka towarzyszące nadciśnieniu: hiperlipidemia, insulinooporność, cukrzyca, przerost lewej komory 2. Ograniczenie spożycia sodu:

 zmniejszenie spożycia o 6g/dobę = zmniejszenie RR o 6/2,5

3. Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych i inne elementy modyfikacji diety:

 jarzyny, owoce, niskotłuszczowe produkty mleczne = spadek RR o 11,4/5,1

 ograniczenie spozycia tł. nasyconych

4. Aktywność fizyczna:

 zasada 3x30x130 (3 razy w tygodniu po 30 minut tak ćwiczyć, aby tętno utrzymywało się na poziomie 130)

5. Ograniczenie spozycia alkoholu.

6. Ograniczenie palenia tytoniu.

Znaleziono na

4

wojsk-lek.org

III. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy nadżerka – płytka, ubytek błony śluzowej bez mięśniowej wrzód – ubytek błony śluzowej obejmujący także mięśniową i głębsze warstwy wrz. dwunastnicy 3x częściej u mężczyzn

wrz. żołądka kobiety i mężczyźni jednakowo często

Czynniki agresji:

 czynniki środowiskowe:

-leki (NLPZ)

-tytoń

-alkohol

-Helicobacter pylori

 kwas solny

 pepsyna

 żółć

 hormony (steroidy, parathormon)

 genetyka

 ciężki stres

Czynniki osłaniające:

 śluz

 śluzówkowy przepływ krwi

-ślina

-prostaglandyny

 wodorowęglany

 odnowa komórkowa

 99% wrzodów dwunastnicy obecny Helicobacter pylori (HP)

 75% wrzodów żołądka obecny HP

 HP stwierdza się u 50-60% zdrowych osób po 50 roku życia

 grupa krwi 0 – wzrost ryzyka wrzodu dwunastnicy

 NLPZy – wzrost ryzyka 4x, jak razem z glikokortykosteroidami wzrost 10x Umiejscowienie wrzodów:

 żołądek – 80% na krzywiźnie mniejszej, potem odźwiernik i kąt

 dwunastnica – ściana przednia opuszki, często dwa wrzody naprzeciwko siebie Powikłania choroby wrzodowej:

 perforacja wrzodu trawiennego

 krwawienie (najczęstsza przyczyna krwawienia z górnych dr. pokarm.)

 zwężenie odźwiernika

 powstanie raka na bazie wrzodu

Znaleziono na

5

wojsk-lek.org

IV. Nowotwory

Nowotrory złośliwe w krajach rozwiniętych są statystycznie druga przyczyną zgonów, stanowią także 20% lub więcej ogółu zgonów.

Szacuje się, że 25-33% mieszkańców krajów rozwiniętych zachoruje na nowotwór, przy czym 50% z nich umrze z powodu nowotworu złośliwego.

Średnia wieku to 67 lat u mężczyzn, u kobiet 76 lat.

W grupie kobiet w wieku 35-39 lat nowotwory złośliwe stanowią najczęstszą przyczynę zgonów.

Statystyki mężczyzn (najwyżej najczęstsze nowotwory):

zachorowania:

zgony:

płuca

płuca

j. grube

j. grube

prostata

żołądek

↑ żołądek prostata

pęcherz moczowy

trzustka/pęcherz moczowy (jednakowo)

Statystyki kobiet (najwyżej najczęstsze nowotwory):

zachorowania:

zgony:

sutek

sutek

j. grube

j. grube

płuca

płuca

↑ szyjka macicy

żołądek

trzon macicy/jajnik (jednakowo)

szyjka macicy

Zgony na nowotwory złośliwe według udziału czynników rakotwórczych:

 dieta i dodatki do żywności – 35% zgonów

 tytoń – 30%

 seksualność, prokreacja – 30%

 czynniki zawodowe – 4%

 alkohol – 3%

Znaleziono na

6

wojsk-lek.org