Choroby cywilizacyjne


Choroby cywilizacyjne. Ich etiologia o profilaktyka.

Choroby cywilizacyjne są definiowane jako globalnie występujące, powszechne choroby, do których wystąpienia lub rozpowszechnienia przyczynił się postęp współczesnej cywilizacji. Choroby te stają się coraz bardziej powszechne i dotykają nie tylko ludzi starszych czy dorosłych, ale również młodzież, a nawet dzieci. Niektóre choroby są łatwe do wyleczenia, ale niektóre wiążą się z powikłaniami, długotrwałymi, kosztownymi kuracjami. Niestety niektóre z nich są po prostu niewyleczalne.

Jedną z chorób cywilizacyjnych jest otyłość. Otyłość nie zawsze kojarzy się z chorobą, często jest wiązana z pewną niedogodnością, na jaką narażony jest ludzki organizm. Lekarze otyłość klasyfikują jako chorobę i to naddatek dość poważną, na którą zapadają coraz szersze rzesze ludzi.

Otyłość jest chorobą ogólnoustrojową. Przyczyną otyłości jest stały dodatni bilans energetyczny, który ma swoje konsekwencje w gromadzeniu nadmiaru tłuszczu. Otyłość można podzielić na otyłość pierwotną (prostą) i otyłość wtórną ( objawową).

- otyłość pierwotna ( prosta) skutek stałego dodatniego bilansu energetycznego; uwarunkowania genetyczne ( jest tak ok. 40% pacjentów); nieodpowiedni styl życia

- otyłość wtórna ( objawowa) wady chromosomalne; zaburzenia układu nerwowego; stosowanie leków

Przyczyny otyłości wtórnej

Wśród czynników, które powodują rozwój otyłości należy wymienić:

Przyczyny otyłości pierwotnej

W powstawaniu nadwagi i rozwoju otyłości pierwotnej bierze udział wiele czynników wśród których najważniejszą rolę odgrywają:

- czynniki genetyczne: Otyłość wskazuje charakter rodzinny, gdzie dużą rolę odgrywają wspólne dla rodzin nawyki żywieniowe i życiowe. Czynniki genetyczne mogą stanowić do 40% przyczyn prowadzących do otyłości.

- czynniki fizjologiczne

- styl życia: otyłość powstaje przede wszystkim w wyniku spożywania nadmiaru tłuszczu oraz zbyt małej aktywności fizycznej. Zmniejszona aktywność fizyczna jest ważnym czynnikiem wpływającym na otyłość.

Duże znaczenie na rozwój otyłości ma stosowanie używek:

- palenie papierosów

- alkohol

-czynniki psychologiczne: otyłość traktowana jest jako uzależnienie, wewnętrzny przymus jedzenia. Przez nadmierne spożywanie jedzenia ludzie otyli unikają kontaktów z ludźmi, czują się gorsze od innych osób. Otyłość u takich osób może stać się sposobem na życie, wytłumaczeniem na wszelkie niepowodzenia osobiste, sposobem na nudę, odreagowywanie na smutki i złości.

Otyłość stanowi zagrożenie zdrowia i życia dlatego należy jej radykalnie przeciwdziałać już na samym początku, kiedy się pojawia. Sprzyja ona:

Leczenie otyłości

W otyłości pierwotnej należy zapewnić ujemny bilans energetyczny (dieta ubogo energetyczna). W otyłości wtórnej trzeba ustalić przyczynę i leczyć chorobę zasadniczą. Zaleca się ruch, świeże powietrze, ćwiczenia gimnastyczne. Szczególne znaczenie mają zasady, które ustali lekarz na podstawie badań. Należy znacznie ograniczać ogólną ilość tłuszczu, rafinowanych węglowodanów i cukrowców prostych, zachowując pozostałe składniki odżywcze w granicach fizjologicznego zapotrzebowania ustroju. Ostateczny rezultat zależy natomiast w największym stopniu od chorego.

BMI

Każdy ma swoją własną normę masy ciała, przy której czuje się optymalnie. Na podstawie badań epidemiologicznych ustalono, jaka jest prawidłowa rozpiętość masy ciała dla danej osoby. Miarą jest tzw. Wskaźnik masy ciała ( ang. Body Mass Index - BMI).

Co to jest wskaźnik masy ciała i jak się go wyznacza?

BMI oblicza się jako stosunek masy ciała (w kilogramach) do kwadratu wzrostu (w metrach). Jeśli np. ktoś ma 158 cm wzrostu (czyli 1,58 m) i waży 54 kg, BMI wynosi:
54 : (1,58 x 1,58) = 54 : 2,5 = 21,6
BMI tej osoby jest prawidłowy.
Ktoś o masie ciała 100 kg mający 1,6 m wzrostu ma BMI = 39, co wskazuje na otyłość.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), na podstawie badań, określiła odpowiednie przedziały indeksu masy ciała. Jeśli BMI plasuje się poniżej 18,5 oznacza to niedowagę, w przedziale od 18,5 - 25 oznacza masę prawidłową, od 25 do 30 nadwagę, powyżej 30 mamy do czynienia z otyłością. Specjaliści zwracają uwagę, że już nadwaga może być powiązana z występowaniem innych chorób.

Rady dla chudnących

  1. Osoba która posiada dużą masę ciała nie musi planować osiągnięcia optymalnego BMI. Lepiej jak schudnie 5-10kg w sposób trwały który przynosi wyraźne korzyści zdrowotne.

  2. Diety „cud” nie ma. Może więcej narobić szkód niż pożytku. Mogą przynieść jedynie organizmowi straty, np. białka, witaminy, mikroelementy,

  3. Podstawowym elementem odchudzania jest ujemny bilans energetyczny. Oznacza to, że osoba mająca umiarkowaną lub małą aktywność fizyczną ("miejski" tryb życia) powinna zjadać posiłki łącznej wartości energetycznej ok. 1000 kcal dziennie. Zapotrzebowanie dzienne wynosi 2000 kcal. Zatem jedząc 1000 kcal, doprowadzamy do niedoboru 1000 kcal dziennie. W ciągu 7 dni zsumowany deficyt wyniesie 7000 kcal, co oznacza, że spaliliśmy 1 kg zmagazynowanego w organizmie tłuszczu.

  4. Kończąc dietetyczną kurację odchudzającą należy stopniowo zwiększać kaloryczność posiłków, by uniknąć efektu jo-jo.

  5. By dieta 1000 kcal była skuteczna, musi być złożona z 4-5 posiłków.

  6. Zadbajmy o przyspieszenie naszej przemiany materii. Jedynym sposobem, by to uzyskać i przełamać stagnację w odchudzaniu, jest wysiłek fizyczny.

  7. Najważniejsze w uzyskaniu trwałej redukcji masy ciała jest zmodyfikowanie stylu życia, w tym sposobu odżywiania, tak by dało się je zaakceptować na stałe.

Termin Anoreksja jaką podaje słownik to jadłowstręt psychiczny (z grec. an - brak, pozbawienie, orexis - apetyt Anorexia nervosa) - zaburzenie odżywiania się, polegające na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Obraz własnego ciała jest zaburzony; występują objawy dysmorfofobii. Lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, w związku z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi. Dotyczy przeważnie (90-95% chorych) dziewcząt i kobiet między 14 a 20 r.ż. Po raz pierwszy opisał tę chorobę w połowie XIX wieku E. Lasčgue i W. Gull. Anoreksję cechuje szybko postępujące wyniszczenie organizmu, które pozostawia często już nieodwracalne zmiany. Nieleczona prowadzi do śmierci w około 10% przypadków.

Osoba chora na jadłowstręt stopniowo zmniejsza ilość spożywanych pokarmów, czasem ograniczając je tylko do kilku wybranych i spożywanych w niewielkich ilościach. Kiedy indziej w ogóle odmawia przyjmowania pokarmów lub reaguje wymiotami na próby karmienia, ograniczając się do picia płynów, zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i moczopędnych oraz wyczerpujące ćwiczenia fizyczne. W krótkim czasie dochodzi do wychudzenia, a nawet wyniszczenia organizmu, które pozostawia często już nieodwracalne zmiany.

Przyczyny Anoreksji

Podłoża anoreksji poszukuje się w kontaktach chorego ze społeczeństwem, zazwyczaj winna jest chora relacja z rodzicem (zazwyczaj matką), kiepski kontakt z rówieśnikami, niska samoocena wywołana negatywnym stosunkiem środowiska do chorego. W anoreksję popada się stopniowo, powolny proces zwiększana się niechęci chorego do samego siebie nie rodzi się znienacka. Trudny kontakt z rówieśnikami, brak akceptacji, nieumiejętność radzenia sobie z problemami rodzi wrogość do samego siebie, która z czasem przeradza się w dążenie do ukarania siebie poprzez umęczenie ciała. Często anoreksja jest skutkiem potrzeby akceptacji - chory jest przekonany, że wygląd jego ciała wpływa negatywnie na sposób postrzegania go i kontakty z innymi. Chęć zmiany samego siebie jest tak potężna, że w pewnym momencie niemożliwe staje się zatrzymanie odchudzania. Gdy odchudzanie staje się esencją życia, gdy pacjent nie widzi stanu swojego ciała, tak, jak widzą je inni - potrzebna jest interwencja!

Biochemiczne podłoże anoreksji

Badania przeprowadzone przez dr Ursulę Bailer sugerują, że anoreksja może mieć nie tylko psychiczne, ale również biochemiczne podłoże. U grupy pacjentek, u których zdiagnozowano wcześniej anoreksję restrykcyjną lub bulimiczną zbadano stężenie neuroprzekaźnika serotoniny. Okazało się, że u większości badanych pacjentek niektóre obszary mózgu produkowały i zużywały kilkakrotnie więcej serotoniny niż u zdrowego człowieka. Postawiono hipotezę, że jadłowstręt psychiczny u tych pacjentek może być zjawiskiem wtórnym, jedynie reakcją na nieustanny, paraliżujący lęk spowodowany nadmiarem neuroprzekaźnika. W przebiegu anoreksji u większości badanych stwierdzano, poza nieprawidłową aktywnością serotoniny, także zaburzenia w obrębie poziomów noradrenaliny i dopaminy. Obserwuje się także zwiększenie aktywności endogennych receptorów opioidowych. Zaburzenia regulacji dopaminergicznej mogą mieć istotny związek z funkcjonowaniem układu nagrody związanego z przyjmowaniem posiłków

Czynniki odżywcze

Niedobór cynku powoduje spadek apetytu, który może wystąpić również w jadłowstręcie psychicznym i zaburzeniach odżywiania. Zastosowanie cynku w leczeniu anoreksji jest popierane przez Bakana od 1979. Przynajmniej 5 badań klinicznych wykazało, że cynk poprawiał przybór masy ciała w anoreksji. Randomizowane, kontrolowane badania z podwójnie ślepą próbą przeprowadzone w 1994 wykazały, że przyjmowanie cynku (w ilości 14 mg na dzień) podwaja tempo przybierania masy ciała w leczeniu anoreksji. Niedobór innych substancji odżywczych, takich jak tyrozyna, tryptofan (prekursory neurotransmiterów, odpowiednio: noradrenaliny i serotoniny), a także witaminy B1 (tiaminy) może także wpływać na powstanie błędnego koła, w którym niedobory pokarmowe przyczyniają sie do powstania niedożywienie.

Zmiany psychiczne i fizyczne u osob cierpiących na anoreksje:

Możemy podejrzewać anoreksję, gdy osoba:

Leczenie anoreksji jest procesem długim i trudnym. Z powodu braku jednoznacznych czynników powodujących zachorowanie na anoreksję, niemożliwie jest podjęcie najbardziej pożądanego sposobu leczenia w medycynie, czyli leczenia przyczynowego. Osoba chora, aby jeść, musi przezwyciężyć lęk przed przytyciem, wstręt do jedzenia, oraz wszystkie negatywne emocje będące udziałem anoreksji. Organizm wyniszczony długotrwałą głodówką często nie może czekać na efekty psychoterapii - wymaga zdecydowanej i szybkiej interwencji. Z kolei psychoterapia, której skuteczność ściśle zależy od tego czy pacjent je, wymaga czasu. Osoba z anoreksją tak na prawdę musi nauczyć się jeść od nowa. Jest to swoista kwadratura koła - z jednej strony jedzenie, które stanowi o życiu i zdrowiu chorej/chorego, z drugiej choroba, która nie pozwala jeść. Leczenie komplikuje także fakt, że osoby cierpiące na anoreksję bardzo często zaprzeczają, że są chore i nie chcą się leczyć. Szacuje się, że około 10% przypadków anoreksji kończy się śmiercią na skutek samobójstwa lub komplikacji spowodowanych niedożywieniem. W zależności od czasu trwania choroby szanse no kompletne wyzdrowienie wahają się od 80% (gdy leczenie jest podjęte w pierwszym roku choroby) do 50% (gdy leczenie jest podjete później). U części osób obserwuje się powrót do w miarę normalnego życia, przy czym część objawów anoreksji utrzymuje się. Dość często zdarza się także, że anoreksja przechodzi w bulimię.

Kolejną z chorób cywilizacyjnych jest cukrzyca. Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) - grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynikającą z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

 W organizmie zdrowym trzustka wydziela hormon zwany insuliną. Insulina umożliwia komórkom całego ciała przyswajanie glukozy i zamianę jej na energię potrzebną do ich prawidłowego funkcjonowania Cukrzyca jest przewlekłą chorobą przemiany materii spowodowaną brakiem lub nieprawidłowym działaniem hormonu - insuliny. Wraz z zaburzeniem gospodarki cukrowej organizmu zaburzona zostaje również gospodarka tłuszczowa, białkowa i wodno-elektrolitowa. Nieprzyswojony przez komórki cukier - glukoza gromadzi się we krwi. Gdy stężenie glukozy przekroczy próg nerkowy, dochodzi do hiperglikemi czyli „przecukrzenia”. Nerki starają się odfiltrować nadmiar glukozy z krwi, a jeżeli nie są w stanie tego zrobić, to wydalają ten nadmiar do pęcherza moczowego. Pojawia się cukromocz (glukozuria) - czyli wydalanie glukozy z moczem częste oddawanie moczu (powyżej 3 l na dobę). Tak duży ubytek wody z organizmu powoduje odwodnienie. Pojawia się wzrost pragnienia (polidypsja) oraz wysychanie błon śluzowych i skóry.

Objawy cukrzycy:

Grupy ryzyka

-Analizując występowanie cukrzycy w różnych grupach osób wyodrębniono grupy ludzi szczególnie podatnych na zachorowanie. Mówimy o nich, że są to grupy ryzyka rozwoju cukrzycy. Należą do nich:

• Osoby po 45 roku życia,

• Osoby, które są spokrewnione z osobą chorą na cukrzycę (chory jest członkiem rodziny np. rodzice, dziadkowie, rodzeństwo i pozostali krewni),

• Osoby z nadwagą i otyłością,

• Kobiety, które w czasie ciąży chorowały na cukrzycę ciężarnych,

• Kobiety , które urodziły dzieci o ciężarze powyżej 4 kg,

• Osoby, które w przeszłości notowały podwyższone poziomy cukru we krwi np. po posiłku,

• Osoby cierpiące na choroby układu krążenia takie jak: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca,

• Osoby, u których stwierdzono nieprawidłowy poziom cholesterolu i/lub triglicerydów.

Cukrzycę możemy rozpoznać gdy w przypadkowym badaniu poziom cukru przekracza 200 mg%. Przypadkowy oznacza o dowolnej porze dnia, bez względu na czas jaki upłynął od ostatniego posiłku; Stężenie glukozy na czczo ( tj. co najmniej 8 godzin od ostatniego posiłku ) przekracza 125 mg% ( rozpoznanie należy potwierdzić jeszcze jednym pomiarem glukozy na czczo ). Poziom cukru jest wyższy od 200 mg% po 2 godzinach od obciążenia 75gramami glukozy rozpuszczonymi w 300ml wody ( doustny test obciążenia glukozą - OG Nieleczona lub źle kontrolowana cukrzyca może prowadzić do występowania poważnych powikłań, takich jak:

Choroba wieńcowa - cukrzyca znacząco zwieksza ryzyko zawału serca, zwłaszcza u ludzi:

Choroba niedokrwienna ośrodkowego układu nerwowego - cukrzyca zwiększa ryzyko uszkodzeń mózgu. Neuropatia cukrzycowa - cukrzyca zwiększa ryzyko uszkodzenia układu nerwowego. Badania wskazują, że około 50% cukrzyków cierpi na nią w różnym stopniu. Największym ryzykiem wystąpienia tego powikłania jest często utrzymujący się wysoki poziom glukozy we krwi. Neuropatia dzieli się na: