16.12.2010

1

Wiarygodne zobowiązania,

dwustronne

Wykład 8

E

konomika przedsiębiorczości

Prof. Tomasz Mickiewicz

16.12.2010

2

Wzajemność



W celu ograniczenia kosztów transakcyjnych strony

umawiające się mogą poszukiwać sposobów aby rozciągnąć
umowę poza jej 'naturalne granice', tworząc relację
wzajemnego polegania na sobie / uzależnienia.



W pewnych okolicznościach może temu służyć

przekształcenie jednokierunkowej transakcji kupna -
sprzedaży w transakcję dwukierunkową.



W szczególności, handlowa relacja wzajemności powstaje,

kiedy A sprzedaje towar X odbiorcy B, a z kolei A zgadza się
kupować od B towar Y jako warunek realizacji sprzedaży X i
obie strony rozumieją że wzajemność jest warunkiem
kontynuowania transakcji (np. transakcje offsetowe).



Interesujący przypadek powstaje gdy oba produkty są

specyficzne. Stwarza to równowagę wzajemnego narażenia
się / polegania na sobie.

16.12.2010

3

Model wzajemności



Załóżmy teraz że obie strony dokonały specyficznych

inwestycji k.



Obie strony ponoszą też koszt operacyjny produkcji v2.



Pa

oznacza cenę wymiany towaru.



Wówczas przy decyzji czy odstąpić od umowy trzeba

rozważyć nie tylko korzyść netto z nabycia towaru jak i
korzyść netto ze sprzedaży.



Jeśli oznaczymy korzyść z kupna i sprzedaży odpowiednio

jako Bb oraz Bs

, to łączna korzyść z realizacji transakcji

wyniesie teraz:
Br = Bb + Bs

16.12.2010

4

Model wzajemności c.d.



Korzyść netto z realizacji zamówienia na rynku zakupów

będzie:
Bb = P

– Pa

gdzie P odnosi si

ę do rynkowej ceny sprzedaży finalnej



Zakładając, że zostały już dokonane inwestycje bezzwrotne

k

, to korzyść netto z jednoczesnej sprzedaży własnego

produktu wyniesie z kolei (zakładamy że ceny kupna i

sprzedaży się pokrywają, jak przy transakcji barterowej [1]):
Bs = Pa

– v2



Wówczas korzyść netto z kontynuowania transakcji

(zakładając, że druga strona się też nie wycofuje) to:
Br = (P

– Pa) + (Pa – v2) = P - v2

16.12.2010

5

Model wzajemności c.d.



Załóżmy ponownie, że popyt na rynkach obu partnerów transakcji

ma rozkład równomierny pomiędzy 0 a 1.



Wówczas, oczekiwane korzyści netto z wymiany będą pozytywne

wtedy gdy prawdopodobieństwo (opłacalnej) wymiany określone
nadal przez spodziewany popyt jako (1

– v2) pomnożone przez

oczekiwaną korzyść ze zrealizowanego handlu (1 – v2) / 2

przekroczy wartość początkowej specyficznej inwestycji, tj:
(1-v2)(1-v2)

– k > 0



Po tym jak specyficzne zasoby zostały już zainwestowane w

transakcję, korzyści ze sprzedaży są określone jako
Bs = Pa

– v2, jak poprzednio.



Jeśli jednak, przykładowo, jedna ze stron użyje technologii

ogólnej, to korzyść netto z dostarczenia produktu, dla którego
otrzymana cena wynosi Pa, byłaby Bs = Pa – v1.



Znaczyłoby to, że prosty wynik oparty na symetrii przestałby już

obowiązywać: bodźce stron stałyby się odmienne...

16.12.2010

6

Model wzajemności c.d.



Co za tym idzie, jeśli jedna ze stron używałaby technologii

niespecyficznej T1, to korzyści netto z dostarczenia produktu
dla którego otrzymywana jest cena Pa, byłyby dla niej teraz:
Bs = Pa

– v1



To oznaczałoby, że nastąpi teraz wycofanie się tej strony

przy stanach popytu, takich że:
P < v1



A zatem warunek kontynuacji przestaje być jednolity, a

jedna ze stron zrywałaby umowę w sytuacji, kiedy drugiej
opłacałoby się handlować.

16.12.2010

7

Model wzajemności: alternatywna prezentacja



Przyjmijmy ponownie, że korzyść netto kupującego z

jednokierunkowej wymiany jeśli potwierdzi transakcję wyniosą:
Bb = P

– Pa



Z kolei korzyść netto sprzedającego ze zrealizowanej dostawy to:

Bs = Pa

– v2



Przyjmijmy teraz przykładowo, że Pa=2, v2=1 i że istnieją trzy

możliwe realizacje popytu: P=4, P=2-ε, P=0 (zamiast rozkładu
ciągłego, jak poprzednio; ε jest dowolnie małą wielkością).



Jak poprzednio, kupujący decyduje czy potwierdzić transakcję

wiązaną kupna i sprzedaży.



Wypłaty: (w formacie: wypłata dla 1 partnera związana z kupnem,

wypłata dla 2 partnera związana ze sprzedażą).

Akceptuj
Bb,Bs

Odrzuć
Bb,Bs

P=4

2,1

0,0

P=2-

ε

-

ε,1

0,0

P=0

-2,1

0,0

Możliwe
Realizacje
Popytu

16.12.2010

8

Model wzajemności: alternatywna prezentacja



Efektywny wynik to taki aby transakcja doszła do skutku w dwu

bardziej korzystnych realizacjach popytu, ale kupujący w oparciu
tylko o swe własne korzyści potwierdzi zamówienie jedynie przy
najwyższej realizacji popytu.



Poszerzenie transakcji w kierunku wzajemności spowoduje że

wypłata dla obu stron będzie określona wspólnie przez Br = P – v2

(bo obie strony dokonały symetrycznej inwestycji w specyficzną
technologię)



Tabela wypłat jest teraz identyczna dla obu stron bo obie strony

są teraz dostawcą i odbiorcą i sumują oba rodzaje korzyści.



Logika wyboru jest efektywna (oparta na porównaniu ceny z

kosztem krańcowym). Do transakcji nie dojdzie jedynie w trzecim
przypadku.

Akceptuj
Br

Odrzuć
Br

P=4

3 = 2 + 1

0

P=2-

ε

1-

ε = -ε + 1

0

P=0

-1 = -2 + 1

0

16.12.2010

9

Uwagi końcowe



Teoria która przypisuje wszystkie niestandardowe typy

umów działaniom strategicznym zakłada, że ustrój
przedsięwzięć gospodarczych jest jednoznacznie określony
technologicznie, a zatem wszelkie odstępstwa wynikają z
posunięć strategicznych (monopolistycznych).



W przeciwieństwie do tego, teoria kosztów transakcyjnych

jest zakorzeniona w tradycji prawa zwyczajowego

(precedensowego). Przyjmuje że normy prawne są
przedmiotem ewolucji i udoskonalanie które dokonuje się w
procesie poszukiwania przez uczestniczące w wymianie
podmioty gospodarcze bardziej efektywnych form
ustrojowych dla działalności gospodarczej.

NOTATKI: 1

1. Wymiana barterowa

– forma wymiany bezgotówkowej, czyli towar za towar.

Model wzajemności

Każda ze stron inwestuje w specyficzne aktywa:

W modelu

wzajemności oba przedsiębiorstwa A i B występują i jako strona kupująca i

jako strona

sprzedająca. Przedsiębiorstwa nawzajem kupują i sprzedają towary. Taki

stan rzeczy

podwyższa prawdopodobieństwo dojścia do skutku każdej wzajemnej

transakcji.

Jeżeli oba te przedsiębiorstwa muszą zainwestować w specyficzne aktywa

(np. specyficzne maszyny dla realizacji

zamówienia) to będą oni obustronnie starać się

sfinalizować transakcję, ponieważ ryzyko/koszty niemożności zwrotu nakładów
inwestycyjnych w specyficzne aktywa

ciąży nad każdą stroną. Taki stan rzeczy

wprowadza

dyscyplinę w procesie transakcji. Każda strona wie, że jeżeli odmówi

realizacji swojego

zamówienia, to inna strona prawdopodobnie też wycofa swoje i obie

strony nie

będą mogli pokryć kosztów poniesionych na specyficzne aktywa.

Jedna ze stron stosuje

technologię ogólna:

W przypadku kiedy jedna ze stron stosuje

technologię ogólną dyscyplina transakcyjna i

bodźce do finalizacji kontraktu sa słabsze. Ponieważ przedsiębiorstwo, które stosuje
technologię ogólną przy zerwaniu kontraktu będzie ponosić tylko koszty operacyjne
(stosowana technologia

będzie adekwatna dla innych zamówień), druga strona zaś

będzie ponosić tak koszty operacyjne produkcji jak i koszty technologii specyficznej
(niemożność odzyskania inwestycji w aktywa specyficzne).