Emocje i motywy:

Seks

i

Miłość

Dr E. Zdankiewicz-

Ścigała

SWPS 2014/15

Bancroft (1995) wymienia siedem funkcji, które

spełniać mogą zachowania seksualne:



1. Uprawianie seksu pomaga w nabywaniu tożsamości

związanej z własną płcią - czucie się „w pełni

mężczyzną”, czy „w pełni kobietą”.



2. Udane kontakty seksualne i przekonanie, że jest się

pożądanym partnerem seksualnym wpływa na

kształtowanie się pozytywnej samooceny.



3. Regulacja częstości kontaktów seksualnych z

partnerem może być środkiem zyskiwania nad nim

kontroli i dominacji.

2

Bancroft (1995) wymienia siedem funkcji,

które spełniać mogą zachowania seksualne

c.d.



4. Kontakt seksualny może być ekspresją wrogości

wobec podmiotu, lub wobec reprezentowanej przez

niego grupy (gwałt).



5. Kontakt seksualny lub masturbacja mogą być

sposobem redukcji niepokoju i napięcia.



6. Poszukiwanie możliwości kontaktu seksualnego (np. z

osobą o bardzo wysokim statusie) może być ekspresją

potrzeby podejmowania ryzyka.



7. Uprawianie seksu może być sposobem na uzyskiwanie

materialnego zysku (np. prostytucja, czy

casus

łowców

posagu).

3

4

Trzy składniki miłości

(wg Sternberga i Wojciszke):



Intymność

– pozytywne uczucia i towarzyszące im

działania, które wywołują przywiązanie, bliskość i

wzajemną zależność partnerów od siebie



Namiętność

– silne emocje, zarówno pozytywne jak i

negatywne, pobudzenie fizjologiczne oraz motywacja do

bliskości fizycznej z partnerem.



Zaangażowanie

– decyzje, myśli, uczucia i działania

ukierunkowane na przekształcenie relacji miłosnej w trwały

związek oraz na utrzymanie tego związku mimo przeszkód.

Składniki miłości

Intymność, namiętność, zaangażowanie

5



Namiętność obejmuje silne emocje:



Pozytywne – zachwyt, tkliwość, pożądanie, radość



Negatywne – ból, niepokój, zazdrość, tęsknota



Dominującym elementem namiętności są zwykle

pragnienia erotyczne



Warunkiem pojawienia się namiętności jest nie tylko

pojawienie się osoby będącej obiektem pragnień

erotycznych, ale też obecny w kulturze ideał miłości

romantycznej



Namiętność jest uczuciem absolutnego uwielbienia

partnera, co możliwe jest za cenę braku realizmu



Istotą namiętności jest jej zaborczość i zachłanność

Składniki miłości

Namiętność – emocje i pobudzenie

6

Składniki miłości

Dynamika namiętności

czas

intensywność

namiętność

7

Na intymność składają się:



Pragnienie dbania o dobro partnera



Przeżywanie szczęścia w obecności partnera i z jego

powodu



Szacunek dla partnera



Przekonanie, że można liczyć na partnera w potrzebie



Wzajemne zrozumienie



Wzajemne dzielenie się przeżyciami i dobrami, zarówno

duchowymi, jak i materialnymi



Dawanie i otrzymywanie uczuciowego wsparcia



Wymiana intymnych informacji



Uważanie partnera za ważny element własnego życia

Składniki miłości

Intymność – przywiązanie i bliskość

8

Składniki miłości

Dynamika intymności

czas

intensywność

intymność

9



Zaangażowanie jest wysoce podatne na świadomą kontrolę

ze strony kochających się ludzi



Silne zaangażowanie może być ważnym czynnikiem

podtrzymującym związek, gdy inne jego składniki słabną,

ale ponieważ jest ono rezultatem świadomych decyzji, może

przestać istnieć niemalże z dnia na dzień.



Wysiłki wkładane w podtrzymywanie związku uruchamiają

proces jego samopodtrzymywania się



Zaangażowanie zwiększają i podtrzymują takie czynniki jak:



chęć uzyskania „zwrotu z inwestycji”



dodatni wynik analizy zysków i strat



brak alternatyw



przekonania (np. wynikające z religii) o konieczności

podtrzymywania związku

Składniki miłości

Zaangażowanie – „razem na zawsze”

10

Składniki miłości

Dynamika zaangażowania

czas

intensywność

zaangażowanie

11

Składniki miłości

Rozwój związku miłosnego

czas

intensywność

próg
intensy-
wności

namiętność

intymność

zaangażowanie

12

Składniki miłości

Rozwój związku miłosnego

czas

intensywność

namiętność

intymność

zaangażowanie

próg
intensy-
wności

zakochanie

romantyczne
początki

związek
kompletny

związek
przyjacielski

związek pusty

TRÓJCZYNNIKOWA KONCEPCJA MIŁOŚCI

WG STERNBERGA

13

UCZUCIE

LUBIENIE – CZYSTE

UCZUCIE

ZAANGAŻOWANIE

PUSTA MIŁOŚĆ

CZYSTE ZAANGAŻOWANIE

MIŁOŚĆ FATALNA

NAMIĘTNOŚĆ +

ZAANGAŻOWANIE

MIŁOŚĆ BRATERSKA
UCZUCIE BLISKOŚCI
+ZAANGAŻOWANIE

MIŁOŚĆ ROMANTYCZNA

UCZUCIE BLISKOŚCI

+ NAMIĘTNOŚĆ

MIŁOŚĆ DOSKONAŁA

BLISKOŚĆ+

NAMIĘTNOŚĆ+

ZAANGAŻOWANIE

NAMIĘTNOŚĆ

ZAŚLEPIENIE

CZYSTA

NAMIĘTNOŚĆ

14



Dwa warunki zakochania: przeżycie pobudzenia i jego

interpretacja jako stanu zakochania



Pobudzenie emocjonalnie neutralne

– pobudzenie

fizjologiczne wynikające np. z wysiłku fizycznego



zalegające w organizmie pobudzenie może prowadzić do

wzrostu atrakcyjności erotycznej potencjalnego partnera

(Cantor i in 1975, White i Knight, 1984)



wzrost pobudzenia działa jako „nasilacz” bądź to

pozytywnego, bądź negatywnego stosunku do

potencjalnego partnera (White i in, 1981)

Fazy związku: zakochanie

Warunki zakochania

15



Przyjemność nasila namiętność – rola emocji pozytywnych



przeżycie emocji pozytywnych pozwala nam widzieć zarówno siebie,

jak i innych przez „różowe okulary”



Przykrość nasila namiętność, czyli rola emocji negatywnych



strach może podwyższyć erotyczną atrakcyjność – gdy następuje

fałszywe przypisanie pobudzenia emocjonalnego



czasem jednak negatywny znak emocji może przenieść się na poten-

cjalnego partnera na zasadzie prostego warunkowania znaku emocji



Uroki owocu zakazanego, czyli rola przeszkód



efekt „Romeo i Juli” – nasilenie przeszkód stawianych związkowi przez

rodziców wiąże się z jego wyższą atrakcyjnością (Driscoll, 1972)



dynamika roli przeszkód – początkowo przeszkody działają na ludzi

mobilizująco (co powoduje wzrost pobudzenia), długotrwałe działanie

przeszkód, których nie da się przezwyciężyć prowadzi do apatii i

depresji

Fazy związku: zakochanie

Warunki zakochania

16



Według danych z raportu Kinseya (1948):



Mężczyźni łatwiej niż kobiety wpadają w podniecenie na

sam widok ciała płci przeciwnej



Mężczyźni łatwiej ulegają podnieceniu czytając o seksie



Głównym czynnikiem wywołującym podniecenie u kobiet

jest bliski kontakt fizyczny i dotyk w ogólności



Bardziej współczesne badania wskazują na stopniowy zanik

tej różnicy



Mężczyźni szybciej się zakochują i z większym trudem się

odkochują



liczba samobójstw z powodu zawodu miłosnego 4 razy większa u

mężczyzn niż kobiet



Kobiety intensywniej przeżywają objawy namiętności

Fazy związku: zakochanie

Różnice między mężczyznami i kobietami

17



Odkrywanie się

– intymność zaczyna się od wymiany

intymnych informacji tzn. wzajemnego odkrywania się przez

partnerów



Budowanie zaufania

:



nabranie przekonania o przewidywalności zachowań

partnera,



uznanie, że jest on godzien zaufania



pojawienie się wiary w przywiązanie partnera



Lubienie partnera



częstość kontaktów zwiększa sympatię i lubienie



responsywność partnera – to, co mówi partner jest

odpowiedzią na nasze własne działania



zalety i wady partnera



podobieństwo partnera do nas samych

Fazy związku: romantyczne początki

Rozwój intymności

18



Przywiązanie

– przywiązanie emocjonalne stanowi

wrodzony rodzaj reakcji (Bowlby)



Ludzie o różnych stylach przywiązania wykazują szereg

różnic w przeżywaniu miłości i namiętności, a także w treści

przekonań dotyczących miłości



osoby o bezpiecznym stylu przywiązania wykazują wyższy

poziom szczęścia w swoich związkach, większą przyjaźń i

zaufanie do partnera, mniejszą zazdrość i krańcowość

przeżywania uczuć oraz słabsze obawy przed bliskością



osoby o unikającym stylu przywiązania przeżywają stosunkowo

najwyższe obawy przed bliskością i najsłabiej akceptują

partnera wraz z jego niedoskonałościami



Wybór partnera

– duże różnice międzypłciowe w zakresie

stosowanych kryteriów

Fazy związku: romantyczne początki

Rozwój intymności

19



Współzależność partnerów

– dążenie do indywidualnego

dobra daje mniej korzyści, niż dążenie do dobra wspólnego

(dylemat więźnia)



Współzależność uczuć

– kochać to cieszyć się radościami

partnera i martwić jego smutkami



Empatia

– przyjmowanie punktu widzenia partnera i

emocjonalne współbrzmienie z nim



Sprawiedliwość w związku

– związki oparte o

sprawiedliwy podział wkładów i zysków są bardziej trwałe



Naturalna śmierć namiętności

:



rola naturalnej dynamiki namiętności – może ona tylko rosnąć, a

samo jej trwanie jest już jej śmiercią



nierealistyczne uwielbienie nie może trwać zbyt długo



dramatyczna bliskość miłości i nienawiści

Fazy związku: związek kompletny

Mechanizmy podtrzymywania związku

20



Ponura

krzywa satysfakcji

– w większości związków

następuje stały spadek satysfakcji ze związku



Pułapki intymności

:



pułapka dobroczynności – w miarę trwania związku spada

zdolność do sprawiania parterowi przyjemności, a rośnie do

wyrządzania mu przykrości



pułapka obowiązku – określenie własnych przyzwoitych

zachowań wobec partnera jako spełnianie obowiązków

(moralność i/lub rozsądek) prowadzi do postrzegania własnych

uczuć jako słabszych – zewnętrzne wyjaśnienie zachowań



pułapka bezkonfliktowości – strategia unikania konfliktów

„dla świętego spokoju” na dłuższą metę uniemożliwia

zlikwidowanie ich źródeł oraz pozbawia radości płynącej z

pojednania

Fazy związku: związek przyjacielski

Mechanizmy zanikania intymności

21

Fazy związku: związek przyjacielski

Reakcje na niezadowolenie

aktywność

bierność

konstruktywność

destruktywność

WYJŚCIE

DIALOG

LOJALNOŚĆ

ZANIEDBANIE

22

Rodzaje miłości



Miłość do osób, które nas akceptują

i zapewniają nam

wygody, pocieszają i pomagają nam, które są naszymi

przewodnikami i umacniają w nas wiarę w siebie.

Prototypem jest miłość dzieci do rodziców.



Miłość do osób, których los zależy od nas

. Prototypem

jest miłość rodziców do dzieci.



Miłość romantyczna

– idealizacja drugiej osoby, jej zalet i

cnót, oraz bagatelizowanie jej wad.

Rodzaje miłości (wg C. Hazan)

23



Człowiek jest obdarzony samoświadomością – swojej

samotności i wyodrębnienia, bezbronności wobec sił

przyrody i społeczeństwa.



Poczucie osamotnienia wywołuje niepokój oraz uczucia

wstydu i winy.



Największą potrzebą człowieka jest przezwyciężenie

odosobnienia i uzyskania poczucia jedności. Można to

osiągnąć poprzez:



stany orgiastyczne



dostosowania się do grupy



działalność twórczą



zjednoczenie się z innym człowiekiem w miłości

Miłość jako rozwiązanie problemu

własnego istnienia (wg Ericha Fromma)

24

Dwie formy miłości (i „miłości”):



„Miłość” jako

zjednoczenie symbiotyczne



bierna forma to podporządkowanie się (

masochizm

) – czynienie

z siebie części składowej drugiego człowieka, który rozkazuje

mu, ochrania, jest jego życiem



czynna forma to panowanie (

sadyzm

) – wchłonąwszy w siebie

drugiego człowieka, który go uwielbia, wyolbrzymia się siebie i

podnosi swoją wartość



Miłość

jako zjednoczenie, w którym zachowana zostaje

integralność człowieka i jego indywidualność. Jest to aktywna siła

w człowieku, która przebija się przez mury oddzielające człowieka

od innych. Dzięki miłości człowiek przezwycięża uczucie izolacji i
osamotnienia, pozostając przy tym sobą.

Miłość jako rozwiązanie problemu

własnego istnienia (wg Ericha Fromma)

25

Miłość to:



dawanie

– swojego życia, radości, zainteresowania,

zrozumienia, wiedzy, humoru i smutku. Dawanie nie po to,

by otrzymywać, ale dawanie daje radość



troska

– czynne zainteresowanie życiem i rozwojem tego,

co kochamy



poczucie odpowiedzialności

– bycie gotowym i zdolnym

do odpowiadania na potrzeby kochanej osoby



poszanowanie

– pragnienie, by drugi człowiek mógł się

rozwijać i rosnąć taki, jaki jest (a nie taki, jakiego bym

potrzebował)



poznanie

– chęć zrozumienia drugiego człowieka

Miłość jako rozwiązanie problemu

własnego istnienia (wg Ericha Fromma)

26



Źródłem miłości neurotycznej jest lęk (który jest skutkiem

wyparcia wrogości / złości).



Dominujące cechy miłości neurotycznej:



zazdrość – jest zupełnie niewspółmierna do zagrożenia



żądanie bezwarunkowej miłości – żądanie miłości

bez żadnych warunków i bez żadnych zastrzeżeń



Neurotycy reagują niezwykle boleśnie i są bardzo wrażliwi

na wszelkie, nawet drobne przejawy odrzucenia czy

odtrącenia

Miłość neurotyczna (wg Karen Horney)

27

Cykl błędnego koła miłości neurotycznej:



lęk



nadmierna potrzeba miłości wraz z żądaniem miłości

wyłącznej i bezwarunkowej



poczucie odtrącenia w przypadku niespełnienia tych żądań



reagowanie na odtrącenie intensywną wrogością



konieczność wyparcia wrogości w obawie przed utratą

miłości



napięcie wynikające z niejasnego uczucia wrogości i złości



wzrost lęku



nadmierna potrzeba miłości



…

Miłość neurotyczna

„Błędne koło” miłości neurotycznej

28

Osoba nie odczuwająca lęku

Osoba neurotyczna



Spontaniczna („chcę”)



Konieczność życiowa („muszę”)



Potrzeba kochania



Redukcja lęku



Troska o partnera



Lekceważenie potrzeb partnera



Zdolność do kompromisu



Miłość bezwarunkowa,

wygórowane wymagania



Przyjmowanie konstruktywnej

krytyki



Krytyka przejawem chęci

dominowania



Akceptowanie wad partnera



Brak akceptacji dla wad

partnera



Zaufanie



Nieuzasadniona podejrzliwość i

zazdrość

Miłość neurotyczna

Specyficzne cechy miłości neurotycznej

29

szantaż

„Bardzo cię kocham, a więc i ty powinieneś

mnie kochać poświęcając wszystko z miłości

do mnie”

odwołanie się
do litości

„Powinieneś mnie kochać, bo cierpię i jestem

bezradny”

apelowanie
do poczucia
sprawiedliwości

„Tyle zrobiłem dla ciebie, a co ty zrobisz dla

mnie?”
„Przez ciebie doznałem krzywdy, musisz więc

teraz mi pomóc – opiekować się mną;

utrzymywać mnie”

groźba

„Jeśli mnie rzucisz, to się zabiję!”
„Jeśli mnie nie kochasz, to wszystkim

opowiem o tym, jakim jesteś draniem!”

Miłość neurotyczna

Sposoby uzyskiwania miłości

30

1.

Dążenie do zdobycia miłości bez względu na cenę



Przekonania kluczowe:

•

Moje życie leży w rękach innych ludzi

•

Muszę być lubiany przez wszystkich, których spotkam

•

Potrzebuję kogoś- znaczy kocham

•

Nie zasługuję na to by mnie kochać

•

To nic, że jestem nieszczęśliwy ważne, że ktoś się mną opiekuje



Podejmowane działania:

•

Przyjęcie postawy uległej

•

Podejrzliwość -

nieumiejętność przyjmowania miłości

•

Kompulsywne angażowanie się w nowe związki/ niezdolność odejścia



Skutki:

•

Narastanie poczucia bycia wykorzystywanym

•

Tłumienie i maskowanie wrogości

31

2.

Wycofanie ze związków emocjonalnych mimo

pragnienia miłości



Przekonania kluczowe:

•

Nie wymagam wiele, jedynie miłość bezwarunkowa jest prawdziwa.

•

Chcę być kochany za to kim jestem, a nie za to co robię

•

Nie wypełnianie wszystkich moich oczekiwań jest jednoznaczne z lekceważeniem

mnie



Podejmowane działania:

•

Unikanie okazywania uczuć

•

Zachowywanie dystansu emocjonalnego

•

Próba kontrolowania partnera



Skutki:

•

Frustracja

•

Realizacja potrzeby bezpieczeństwa w inny sposób

32

3.

Cyniczna i szydercza postawa wobec miłości przy

wysokim poziomie lęku i wrogości



Przekonania kluczowe:

•

Tylko moje potrzeby są ważne

•

Inni powinni poświęcać się dla mnie nie oczekując niczego w zamian

•

Nie dzielę się niczym, coś co mogą mieć inni nie ma dla mnie żadnej wartości

•

Nie zależy mi na tym, aby być kochanym



Podejmowane działania:

•

Lekceważenie potrzeb partnera

•

Antycypacja odrzucenia

(

osoby te wydają się bardziej zimne niż są w rzeczywistości)

•

Żądane miłości ofiarnej



Skutki:

•

Nieumiejętność ani okazywania, ani przyjmowania miłości

33



Dla osoby, która jest przekonana o niemożliwości zdobycia

miłości, kontakt seksualny może zastępować związek

emocjonalny



Często erotyzm służy raczej wyzwoleniu napięć

psychicznych, niż zaspokojeniu autentycznego popędu

seksualnego



Człowiek, u którego potrzeby seksualne rosną pod wpływem

nierozpoznanego naporu lęku, może naiwnie przypisywać

intensywność swoich potrzeb seksualnych wrodzonemu

temperamentowi lub wyzwolenia od zewnętrznych norm



Jednostka, dla której seks stanowi uwolnienie od lęku,

będzie szczególnie niezdolna do tolerowania abstynencji,

nawet krótkiej.

Miłość neurotyczna

Miłość neurotyczna a seks

34

Namiętność, miłość, seks

Motywy podejm. aktywności seksualnej

Ja

społeczeństwo

zbliżanie

unikanie

Ucieczka, unikanie,

minimalizowanie

negatywnych emocji

lub zagrożeń dla

poczucia własnej

wartości

Spotęgowanie

pozytywnych emocji

lub doświadczeń

Pogłębienie więzi

społecznych

Ucieczka, unikanie,

minimalizowanie

negatywnych

doświadczeń

społecznych

35

4 etapy aktywności seksualnej:



Podniecenie

– w początkowych fazach, kiedy osoba

staje się pobudzona



Plateau

– pełnia pobudzenia



Orgazm

– z towarzyszącymi mu skurczami mięśni i

ejakulacją u mężczyzn



Odprężenie

– uwolnienie napięcia seksualnego

Etapy te łączą się ze sobą i nie ma między nimi wyraźnych

granic

Namiętność, miłość, seks

4 etapy aktywności seksualnej

36

Bibliografia

Literatura obowiązkowa (do egzaminu):
Hetfield, E. i Rapson, R.L. (2005). Miłość i procesy przywiązania. W: Lewis,

M. i Haviland-Jones, J.M. (red.) Psychologia emocji. Gdańsk: Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne. (s. 820-828)

Franken, R.E. (2005). Psychologia motywacji. Gdańsk: GWP. (s. 118-155)
Fromm, E. (2001). O sztuce miłości. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS
Horney, K. (1999). Neurotyczna osobowość naszych czasów. Poznań: Dom

Wydawniczy REBIS

Wojciszke, B. (2004). Psychologia miłości. Intymność. Namiętność.

Zaangażowanie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.