„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Anna Szukała

Eksploatacja maszyn, aparatów i urządzeń przemysłu
chemicznego

311[031].Z2.06

Poradnik

dla

nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Tomasz Surma
dr hab. inż. Jan Surygała


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Urbanowicz


Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[31].Z2.06
„Eksploatacja maszyn, aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego” zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu 311[31] technik technologii chemicznej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia 11

5.1. Klasyfikacja maszyn i urządzeń. Zasadnicze części maszyn

11

5.1.1. Ćwiczenia 11

5.2. Podstawowe zagadnienia dotyczące eksploatacji maszyn i urządzeń

17

5.2.1. Ćwiczenia 17

6. Ewaluacja osiągnięć uczniów

20

7. Literatura

33

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Eksploatacja maszyn, aparatów

i urządzeń przemysłu chemicznego”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć
dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik technologii chemicznej 311[31].

W poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne,
– wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
– przykładowe scenariusze zajęć,
– propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności

praktycznych,

– wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem:
– pokazu z objaśnieniem,
– tekstu przewodniego,
– metody projektów,
– ćwiczeń praktycznych.

Uczniowie powinni korzystać z różnych źródeł informacji, takich jak: Internet, normy,

poradniki, katalogi, materiały producentów.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
– plan testu w formie tabelarycznej,
– punktacje zadań,
– propozycje norm wymagań,
– instrukcję dla nauczyciela,
– instrukcję dla ucznia,
– kartę odpowiedzi,
– zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

311[31].Z2

Techniczne podstawy procesów

wytwarzania półproduktów

i produktów przemysłu

chemicznego

311[31].Z2.01

Stosowanie aparatów
i urządzeń przemysłu

chemicznego

311[31].Z2.02

Posługiwanie się dokumentacja

techniczną

311[31].Z2.04

Pomiary parametrów

procesowych

311[31].Z2.03

Stosowanie typowych

powiązań podstawowych

procesów w instalacjach

przemysłu chemicznego

311[31].Z2.06

Eksploatacja maszyn

i urządzeń przemysłu

chemicznego

311[31].Z2.05

Stosowanie układów

automatyki i sterowania

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

– korzystać z różnych źródeł informacji,
– czytać tekst ze zrozumieniem,
– posługiwać się dokumentacja techniczną,
– odczytywać rysunki i szkice techniczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

– sklasyfikować maszyny i urządzenia stosowane w przemyśle chemicznym,
– rozróżnić konstrukcje stosowanych połączeń,
– określić zastosowanie połączeń, osi i wałów, łożysk, sprzęgieł, hamulców, przekładni

mechanicznych,

– wyjaśnić budowę i zasadę działania napędów hydraulicznych i pneumatycznych,
– rozróżnić stosowane uszczelnienia,
– określić na podstawie dokumentacji technicznej elementy składowe maszyn i urządzeń,
– podać przyczyny powodujące określony rodzaj zużycia maszyn i ich części,
– zinterpretować informacje o zmianach stanu urządzeń,
– dobrać sposoby ochrony urządzeń przed zanieczyszczeniami,
– scharakteryzować systemy napraw,
– wyjaśnić pojęcia: bezpieczeństwo techniczne pracowników produkcyjnych,

bezpieczeństwo ekologiczne eksploatacji,

– ocenić zagrożenia związane z eksploatacją podstawowych maszyn, aparatów i urządzeń

przemysłu chemicznego,

– określić wpływ agresywności środowiska na stan techniczny maszyn, aparatów

i urządzeń przemysłu chemicznego,

– scharakteryzować i rozpoznać różne rodzaje zniszczeń korozyjnych w eksploatowanych

aparatach i urządzeniach,

– ocenić stopień skorodowania powierzchni eksploatowanych maszyn, aparatów i urządzeń

przemysłu chemicznego,

– określić przyczyny powodujące zużywanie się urządzeń mechanicznych,
– wyjaśnić zależności miedzy zużyciem a smarowaniem,
– rozróżnić metody przeciwdziałania zużywaniu się elementów maszyn,
– określić zakres prac wykonywanych podczas przeglądów technicznych i napraw,
– określić przyczyny typowych awarii maszyn, aparatów i urządzeń stosowanych

w przemyśle chemicznym,

– określić zasady współpracy pracowników produkcyjnych z innymi służbami utrzymania

ruchu oraz w czasie planowych i awaryjnych postojów instalacji produkcyjnych,

– posłużyć się Dokumentacją Techniczno – Ruchową, dokumentacją technologiczną,

instrukcjami obsługi oraz katalogami handlowymi producentów maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE LEKCJI

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:
Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 311[31]
Moduł: Techniczne podstawy procesów wytwarzania półproduktów i produktów przemysłu

chemicznego 311[31].Z2

Jednostka modułowa: Eksploatacja maszyn, aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego

311[31].Z2.06

Temat: Identyfikacja rodzaju zniszczeń korozyjnych i stopnia skorodowania
powierzchni.

Cel ogólny: określenie rodzaju zniszczeń korozyjnych i stopnia skorodowania

powierzchni elementów maszyn, aparatów i urządzeń oraz określenie
sposobów zapobiegania im.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

– określić rodzaj zniszczenia korozyjnego,
– ocenić stopień skorodowania części maszyny lub urządzenia,
– podać sposób zapobiegania tym zmianom,
– określić wpływ środowiska pracy na przebieg procesów korozyjnych.

Metody nauczania–uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

– grupowa zróżnicowana.

Czas: 45 minut.

Środki dydaktyczne:

–

zestaw części maszyn i urządzeń z różnym stopniem skorodowania i z różnym rodzajem

skorodowanej powierzchni.

Przebieg zajęć:

1. Czynności organizacyjne – sprawdzenie obecności oraz dokonanie podziału uczniów na

grupy.

2. Wyjaśnienie celu lekcji.
3. Przydzielenie uczniom zestawów części maszyn i urządzeń z różnym stopniem

skorodowania i z różnym rodzajem skorodowanej powierzchni.

4. Analizowanie otrzymanych zestawów przez każdą z grup.
5. Zapisanie obserwacji w formie tabelki (rodzaj, stopień skorodowania, sposób

zapobiegania).

6. Przedstawienie wyników obserwacji przez liderów grup.
7. Wyciągnięcie ogólnego wniosku dotyczącego zależności stopnia skorodowania urządzeń

od środowiska pracy maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Zakończenie zajęć
Praca domowa
Wyjaśnij, dlaczego korozja międzykrystaliczna zaliczana jest do najbardziej groźnych typów
korozji.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca
Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 311[31]
Moduł: Techniczne podstawy procesów wytwarzania półproduktów i produktów przemysłu

chemicznego 311[31].Z2

Jednostka modułowa: Eksploatacja maszyn, aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego

311[31].Z2.06

Temat: Katalog łożysk tocznych źródłem informacji praktycznych.

Cel ogólny: wykształcenie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

− posługiwać się Katalogiem łożysk tocznych, normami,
− analizować dane zawarte w różnych źródłach informacji.

Metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

– grupowa zróżnicowana.

Czas: 45 minut.

Środki dydaktyczne:

– Katalog łożysk tocznych,
– Normy Polskie dotyczące łożysk.

Przebieg zajęć:

1. Czynności organizacyjne – sprawdzenie obecności oraz dokonanie podziału uczniów na

pięć grup.

2. Wyjaśnienie celu lekcji.
3. Zapoznanie uczniów z Katalogiem łożysk i zestawem norm dotyczących łożysk.
4. Wyjaśnienie zasad korzystania z katalogu i norm,
5. Przeanalizowanie przez poszczególne grupy uczniów danych zawartych w dostępnych

źródłach i mających znaczenie praktyczne.

6. Przydzielenie poszczególnym grupom uczniów zadań do wykonania, polegających na

wyszukiwaniu w źródłach symbolu łożyska i jego numeru katalogowego spełniających
warunki podane przez nauczyciela.
(przykład wymagań: łożysko toczne, dla którego przy obciążeniu P = 214 N przewiduje
się okres użytkowania 4000 roboczogodzin. Liczba obrotów wału n = 100 obr/min).

7. Wykonanie zadania przez grupy uczniów.
8. Przedstawienie wyników pracy przez liderów grup z uzasadnieniem wyboru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Zakończenie zajęć
Praca domowa
Określ, jakie inne źródła informacji mogłyby Ci być pomocne, przy wykonywaniu zadania
poleconego przez nauczyciela.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i zdobytych umiejętności

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. Ćwiczenia

5.1. Klasyfikacja maszyn i urządzeń. Zasadnicze części maszyn

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z Polskimi Normami dotyczącymi łożysk tocznych oraz Katalogiem łożysk

tocznych. Zwróć uwagę na dane i informacje mające znaczenie praktyczne. Przeanalizuj
i scharakteryzuj warunki pracy łożysk.
Wybierz z Katalogu łożysko toczne, dla którego przy obciążeniu P = 214 N przewiduje się
okres użytkowania 4000 roboczogodzin. Liczba obrotów wału wynosi n = 100 obr/min.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z Polskimi Normami dotyczącymi łożysk tocznych,
2) zapoznać się z Katalogiem łożysk tocznych,
3) przeanalizować dane mające znaczenie praktyczne zawarte w Polskich Normach

i Katalogu łożysk,

4) scharakteryzować warunki pracy łożysk,
5) wybrać z Katalogu łożysko spełniające warunki podane w ćwiczeniu,
6) podać symbol łożyska i numer katalogowy,
7) uzasadnić swój wybór.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– Katalog łożysk tocznych,
– Normy Polskie dotyczące łożysk.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 2

Na wale silnika (rysunek poniżej) osadzone jest koło A o średnicy D

1

= 80 mm, które

wykonuje 1400 obr/min i napędza ono koło B, które ma wykonać 350 obr/min.

Oblicz średnicę koła B oraz przełożenie tej przekładni.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dla ucznia pkt. 4.1.1.
2) obliczyć przełożenie przekładni,
3) obliczyć średnicę koła B.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenie rachunkowe.

Środki dydaktyczne:

– materiały dla ucznia pkt 4.1.1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 3

Na rysunkach przedstawiono różne sposoby założenia uszczelek

.

Rys. 1 [3]

Wskaż niewłaściwe rozwiązanie konstrukcyjne uszczelnienia i wyjaśnij, na czym polegają te
nieprawidłowości

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dla ucznia pkt. 4.1.1.,
2) przeanalizować rysunki,
3) określić, na którym z rysunków uszczelka jest nieprawidłowo umieszczona,
4) wyjaśnić, na czym polega nieprawidłowość umieszczenia uszczelki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

– materiały dla ucznia pkt. 4.1.1.,
– literatura pkt 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 4

Posługując się uproszczeniami schematycznymi, nazwij poszczególne elementy urządzeń

przedstawionych na poniższych rysunkach technicznych.


1.

Rys. 2 [2]

2.

Rys. 3 [2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z uproszczeniami schematycznymi elementów urządzeń i mechanizmów

(załącznik 1),

2) przeanalizować zamieszczone schematy urządzeń,
3) zidentyfikować i nazwać poszczególne elementy składowe urządzeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

– uproszczenia schematyczne części urządzeń i mechanizmów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Załącznik nr 1

Uproszczenia schematyczne części maszyn i mechanizmów.

Rys. 4 [2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.2. Podstawowe zagadnienia dotyczące eksploatacji maszyn
i urządzeń

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Zidentyfikuj rodzaje zniszczeń korozyjnych i oceń stopień skorodowania powierzchni

próbek metali i stopów. Przedstaw w tabelce wyniki swoich obserwacji i uzasadnij swój
wybór.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć próbki metali i stopów z przykładami różnych zniszczeń korozyjnych,
2) zidentyfikować rodzaje korozji,
3) ocenić stopień skorodowania powierzchni,
4) przedstawić wyniki swoich obserwacji w tabelce,
5) uzasadnić wybór.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

– zestawy próbek metali i stopów z przykładami różnych zniszczeń korozyjnych,
– materiały dla ucznia pkt 4.1.2.

Ćwiczenie 2

Określ prawdziwą przyczynę awarii głównego sterownika urządzenia, analizując

poszczególne przyczyny, które mogły doprowadzić do uszkodzenia. Kolejne etapy wpisz do
załączonego schematu i podaj, w jaki sposób należy ustrzec się od podobnego zdarzenia.

Awaria

sterownika

Dlaczego?

Dlaczego?

Dlaczego?

Dlaczego?

Dlaczego?

Inne problemy

Prawdziwy problem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podać pierwsza z przyczyn awarii sterownika i wpisać ją do schematu,
2) zastanowić się dlaczego, nastąpiło uszkodzenie właśnie tej części i wpisać ją do

kolejnego miejsca w schemacie,

3) postępując w ten sam sposób, powinieneś kolejno wypełnić schemat i określić przyczynę

awarii,

4) podać sposób na uniknięcie tej awarii w przyszłości.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

– załącznik 1 – przykładowy schemat awarii urządzenia spowodowanego jego

przeciążeniem.

Załącznik 1

Główną przyczyną awarii jest brak bezpiecznika, a nie awaria układu smarowania.

Awaria

urządzenia

przeciążenie

Awaria pompy
smarowniczek

Zużyty i stukający

wał

Brak bezpiecznika

Brak smaru

na łożyskach

Dlaczego?

Dlaczego?

Dlaczego?

Dlaczego?

Inne problemy

Prawdziwa przyczyna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego.

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

4. Test zawiera 20 pytań wielokrotnego wyboru.

5. Każde zadanie zawiera cztery możliwości odpowiedzi, z których jedna jest tylko

poprawna.

6. Dobrze zastanów się nad wyborem prawidłowej odpowiedzi.

7. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając znak X.

W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie

ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

10. Pracuj samodzielnie.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

– instrukcja,

– zestaw zadań testowych,

– karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Posługiwanie się pojęciami
z zakresu ekologii i ochrony środowiska”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

− zadania 2, 5, 8, 9, 18 są z poziomu ponadpodstawowego
− pozostałe zadania są z poziomu podstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

− dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

− dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
− dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

− bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. d, 4. c, 5. a, 6. d, 7. a, 8. b, 9. b, 10. d, 11. c,
12. a, 13. d, 14. d, 15. b, 16. a, 17. b, 18. c, 19. d, 20. c.

Plan testu:

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia uczniów)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Określić przeznaczenie maszyn

B

P

b

2 Podać rodzaj siły przenoszonej przez

łożyska

B PP c

3 Określić rodzaj budowy sprzęgła ciernego

B

P

d

4 Określić budowę sprzęgła Kardana

B

P

c

5 Obliczyć przełożenie przekładni C

PP

a

6 Ustalić rodzaj uszczelnienia napędów

hydraulicznych

B P d

7 Określić warunki powstawania klina

smarnego

B

P

a

8 Określić wpływ metali na

„przepracowanie” olejów

C PP b

9 Określić czym charakteryzuje się napęd

pneumatyczny

C PP b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

10 Wyjaśnić termin „analiza pracy maszyny”

B

P

d

11 Określić sposób zagospodarowania

„przepracowanych” olejów

B P c

12 Ustalić skutki zużycia zmęczeniowego

materiałów

B

P

a

13 Ustalić skutki zużycia ekonomicznego

maszyn

B P d

14 Określić warunki powstawania korozji

A

P

d

15 Określić rodzaj korozji miejscowej

B

P

b

16 Podać określenie awarii

A

P

a

17 Podać określenie diagnostyki

A

P

b

18 Ustalić wpływ czynników na minimalizację

produkcji

C PP c

19 Ustalić parametry istotne dla utrzymania

ruchu w zakładzie

C P d

20 Podać organ odpowiadający w zakładzie za

stan techniczny maszyn

A P c

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Maszyny są to urządzenia służące między innymi do

a) przenoszenia pędu.
b) przetwarzania energii.
c) wymiany ciepła.
d) wymiany masy.

2. Łożyska wzdłużne przenoszą siłę

a) promieniową.
b) prostopadłą do osi czopa.
c) osiową.
d) poprzeczną.

3. Sprzęgło cierne jest sprzęgłem

a) nierozłącznym.
b) przegubowym.
c) bezpieczeństwa.
d) rozłącznym.

4. Przegub Kardana to sprzęgło

a) kłowe.
b) cierne.
c) przegubowe.
d) tulejowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5. Gdy prędkość obrotowa wału napędzającego wynosi 180 obr/min, a wału

napędzanego 720 obr/min, to przełożenie przekładni pasowej wynosi
a) 4 : 1.
b) 1 : 4.
c) 3 : 1.
d) 1 : 3.

6. Do uszczelniania napędów hydraulicznych w połączeniach ruchowych stosuje się

a) hermetyzację przez dotarcie.
b) hermetyzacje przez odkształcenie.
c) uszczelki.
d) dławice.

7. Jednym z warunków powstawania klina smarnego jest

a) duża różnica prędkości między współpracującymi elementami.
b) mała różnicą prędkości między współpracującymi elementami.
c) brak luzu między współpracującymi elementami.
d) mała lepkość cieczy smarnej.

8. Na „przepracowanie” olejów smarowych nie mają wpływu

a) temperatura.
b) ciśnienie.
c) zanieczyszczenia zewnętrzne.
d) zanieczyszczenia wewnętrzne.

9. Napęd pneumatyczny charakteryzuje się

a) możliwością płynnej regulacji prędkości ruchów tłoków w szerokim zakresie.
b) brakiem przewodów odprowadzających czynnik roboczy.
c) konicznością okresowej wymiany czynnika roboczego.
d) koniecznością stosowania do każdego urządzenia oddzielnego zasilającego

agregatu.

10. Analiza pracy maszyny to zakres prac wynikających z

a) dokumentacji techniczno-ruchowej.
b) instrukcji obsługi maszyny.
c) dokumentacji części zamiennych.
d) historii awarii maszyny.

11. „Przepracowane” oleje smarowe należy

a) utylizować w ramach zakładu pracy.
b) odprowadzić do kanalizacji.
c) przekazać do odpowiedniej placówki.
d) powtórnie użyć.

12. Zużycie zmęczeniowe powoduje

a) powstawanie pęknięć na powierzchni.
b) powstawanie nadmiernych luzów.
c) zmianę kształtów części maszyn.
d) zmianę wymiarów części maszyn.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

13. Zużycie ekonomiczne powoduje wymianę urządzeń z powodu

a) zniszczeń fizycznych.
b) zniszczeń chemicznych.
c) produkcji tańszych urządzeń.
d) rozwoju postępu technicznego.

14. Korozja części maszyn najszybciej następuje w powietrzu

a) wilgotnym, czystym.
b) suchym, czystym.
c) wilgotnym, morskim.
d) wilgotnym, z oparami kwasów.

15. Przykładem korozji miejscowej nie jest korozja

a) wżerowa.
b) nierównomierna.
c) międzykrystaliczna.
d) szczelinowa.

16. Awaria urządzenia to

a) nieplanowe zdarzenie wymagające natychmiastowego usunięcia
b) nieplanowe zdarzenie nie wymagające natychmiastowego usunięcia
c) nieprawidłowość w pracy maszyny nie wymagające natychmiastowego

usunięcia,

d) uszkodzenie utrudniające eksploatację.

17. Diagnostyka urządzeń to

a) przewidywanie przyczyn uszkodzeń.
b) określanie stanu technicznego bez demontażu zespołu.
c) określanie stanu technicznego po demontażu zespołu.
d) określanie przyczyn uszkodzeń.

18. Minimalizacja kosztów produkcji wiąże się z

a) maksymalnym wydłużaniem pracy urządzenia.
b) zastępowaniem części maszyn tańszymi zamiennikami.
c) wykonywaniem okresowych przeglądów.
d) zmniejszaniem wynagrodzeń pracowników.

19. Utrzymanie ruchu maszyn istotnych dla procesów technologicznych powinno polegać na

a) ciągłej ich pracy, aż do wystąpienia awarii.
b) okresowych przeglądach.
c) bieżącej ocenie stanu technicznego.
d) okresowych i bieżących ocenach stanu technicznego.

20. W zakładzie przemysłowym za stan techniczny maszyn i ich wykorzystanie w procesie

technologicznym odpowiedzialny jest
a) kierownik utrzymania ruchu.
b) specjalista utrzymania ruchu.
c) kierownik produkcji.
d) operator maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Eksploatacja maszyn, aparatów i urządzeń przemysłu chemicznego

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź Punkty

1

a b c d

2

a b c d

3

a b c d

4

a b c d

5

a b c d

6

a b c d

7

a b c d

8

a b c d

9

a b c d

10

a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

TEST 2
Test próba pracy

− Test jest przewidziany jako próba pracy.
Zadanie: Przeprowadź prewencyjny przegląd przenośnika taśmowego. Sporządź
protokół z przeprowadzonych oględzin urządzenia.

W pracy wykorzystaj schemat przenośnika taśmowego, napinacza ciężarowego i typów
konstrukcji rolek przenośnika (załącznik 1, 2, 3).

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłowo wykonaną czynność uczeń otrzymuje 1 punkt. Za źle wykonaną

czynność lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

– dopuszczający – za wykonanie prawidłowo czynności 7, 8, 9 oraz po jednym podpunkcie

w punkcie 1, 3, 5 oraz dwa podpunkty w punkcie 4 i uzyskanie 8 punktów,

– dostateczny – za wykonanie prawidłowo czynności 1, 6, 7, 8, 9 oraz trzy podpunkty

w punkcie 4 oraz jeden podpunkt w punkcie 5 i uzyskanie 11 punktów,

– dobry – za prawidłowe wykonanie czynności nr 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10 oraz trzy podpunkty

w punkcie 4 i dwa podpunkty w punkcie 5 i uzyskanie 15 punktów,

– bardzo dobry – za wykonanie wszystkich czynności i uzyskanie 18 punktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Kryteria oceny




Klucz punktowania

Obszar
wymagań

Numer

czynności

Sprawdzana czynność

Kryterium wykonania

czynności

Punktacja

0 - 1

a) Sprawdził poziom oleju
w silniku

1

Wykonywanie
zadania

1

Uczeń sprawdzi poziom
oleju w silniku
i w przekładni

b) Sprawdził poziom oleju
w przekładni

1

2

Uczeń podejmie
decyzję odnośnie stanu
oleju

Podjął decyzję odnośnie
wymiany oleju, jego
uzupełnieniu lub
stwierdził poziom
prawidłowy

1

a) Wskazał punkty
smarowania

1

3

Uczeń wskaże punkty
smarowania

b) Poleci użycie smarów
zalecanych przez
producenta

1

a) Sprawdził element
dociskowy taśmy

1

b) Sprawdził mechanizm
napinający

1

c) Sprawdził luzy na
wałkach podtrzymujących

1

d) Sprawdził zużycie
rolek podtrzymujących
taśmę

1

4

Uczeń sprawdzi i oceni
naciąg taśmy

e) Ocenił jakość naciągu
taśmy

1

a) Sprawdził, czy
urządzenie nie wydaje
nietypowych hałasów

1

b) Zlokalizował
przyczynę nietypowych
hałasów

1

5

Uczeń sprawdzi i oceni
poziom hałasu

c) Ocenił poziom hałasu

1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

6

Uczeń sprawdzi, czy
urządzenie nie wpada
w wibrację

Sprawdził i ocenił, czy
urządzenie nie wpada
w wibrację

1

7

Uczeń sprawdzi
temperaturę pracy
silnika i przekładni

Określił, czy silnik
i przekładnie nie ulegają
przegrzaniu

1

8

Uczeń sprawdził
działanie awaryjnego
wyłącznika
bezpieczeństwa

Ocenił działanie
awaryjnego wyłącznika
bezpieczeństwa

1

9

Uczeń sporządzi
protokół
z przeprowadzonego
przeglądu

Sporządził protokół
z przeprowadzonego
przeglądu przenośnika

1

Prezentowanie
i ocena
wykonanego
ćwiczenia

10

Uczeń prezentuje i
ocenia wykonane
ćwiczenie

Ocenił jakość swojej
pracy, wskazał
ewentualne
nieprawidłowości

1

KARTA OBSERWACJI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Techniczne podstawy procesów wytwarzania półproduktów i produktów
przemysłu chemicznego

Przeprowadź prewencyjny przegląd przenośnika taśmowego. Sporządź protokół
z przeprowadzonych oględzin urządzenia.
W pracy wykorzystaj schemat przenośnika taśmowego, napinacza ciężarowego i typów
konstrukcji rolek przenośnika (załącznik 1, 2, 3).

OBSZAR

WYMAGAŃ

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA

WYKONANIA

LICZBA

PUNKTÓW

Czynność 1.: Sprawdzenie poziomu oleju
w silniku i w przekładni
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń sprawdził
poziom oleju:

w silniku,
w przekładni

Czynność 2.: Podjęcie decyzji odnośnie stanu oleju

Wykonywanie zadania
z zachowaniem
przepisów bhp

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń podjął decyzję
odnośnie wymiany oleju, jego uzupełnieniu lub
stwierdził poziom prawidłowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Czynność 3.: Wskazanie punktów smarowania
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń:

wskazał punkty smarowania,
polecił użycie smarów zalecanych przez
producenta

Czynność 4.: Sprawdzenie i ocena naciągu taśmy
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń:

sprawdził element dociskowy taśmy,
sprawdził mechanizm napinający,
sprawdził luzy na wałkach podtrzymujących,
sprawdził zużycie rolek podtrzymujących taśmę,
ocenił jakość naciągu taśmy

Czynność 5.: Sprawdzenie i ocenia poziomu hałasu

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń:

sprawdził, czy urządzenie nie wydaje
nietypowych hałasów,
zlokalizował przyczynę nietypowych hałasów,
ocenił poziom hałasu

Czynność 6.: Sprawdzenie, czy urządzenie nie
wpada w wibrację
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń sprawdził
i ocenił, czy urządzenie nie wpada w wibrację

Czynność 7.: sprawdzenie temperatury pracy silnika
i przekładni

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń określił, czy
silnik i przekładnie nie ulegają przegrzaniu

Czynność 8.: Sprawdzenie działania awaryjnego
wyłącznika bezpieczeństwa
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń ocenił działanie
awaryjnego wyłącznika bezpieczeństwa

Czynność 9.: Sporządzenie protokołu
z przeprowadzonego przeglądu przenośnika

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń sporządził
protokół z przeprowadzonego przeglądu przenośnika

Czynność 10.: Prezentacja i ocena wykonanego
zadania

Prezentowanie
i ocena wykonanego
zadania

Kryterium wykonania: jeżeli uczeń ocenił jakość
swojej pracy, wskazał ewentualne nieprawidłowości

Łączna liczba punktów

Uzyskana ilość
punktów i ocena

Uzyskana ocena szkolna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3. Zapoznaj uczniów ze sposobem testowania: próba pracy oraz z zasadami punktowania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę ocenienia wykonywanych czynności, jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób wykonania zadania typu próba pracy,

6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7. Rozdaj uczniom Instrukcje do wykonania zadania wraz z dokumentacją, podaj czas

przeznaczony na wykonanie zadania.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego.

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia wykonania ćwiczenia.

10. Wpisz do karty obserwacji wyniki przeprowadzonego testowania..

11. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te czynności, które

sprawiły uczniom największe trudności.

12. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

13. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z dokumentacją zadania.
3. Test próba pracy oceniany jest według punktacji określającej zarówno czynności

wykonywane podczas testowania, jak i ich prawidłowość.

4. Pracuj samodzielnie.
5. Utrzymuj ład i porządek na stanowisku pracy.
6. Zaprezentuj efekty swojej pracy, wskaż trudności lub niedociągnięcia.
7. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

– Instrukcja do zadania,
– Załącznik 1
– Załącznik 2
– Załącznik 3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

ZAŁĄCZNIK 1

Schemat przenośnika taśmowego

Rys. 5. Przenośnik taśmowy: 1 – taśma transportowa, 2 – bęben napędowy wprawiany w ruch za pomocą
silnika, 3 – mechanizm napinający, 4 – bęben kierujący (dociskowy), 5 – kosz zasypowy, 6 – rolki
podtrzymujące taśmę. [1]

ZAŁĄCZNIK 2

Zamocowanie rolek w korpusie przenośnika

Rys.6. [3]

Przedstawiona konstrukcja posiada staranne uszczelnienie łożysk tocznych. Drobne

cząstki ciał stałych w przypadku uszkodzenia uszczelki lub przy niezbyt starannym
wykonaniu uszczelnienia przenikają do smaru w łożyskach i zmieniają go w pastę, która
powoduje szybkie zniszczenie (wytarcie) łożyska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

ZAŁĄCZNIK 3

Napinacz ciężarowy

Rys.7. 1 – bęben, 2 – wózek, 3 – prowadnice, 4 – linka, 5 – krążek kierujący, 6 – ciężar [1]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

7. LITERATURA

1.

Błasiński H. Młodziński B. Aparatura przemysłu chemicznego. WNT, Warszawa 1983

2.

Jaczewski J., Kozłowska D. Mechanizacja PWRiL Warszawa 1989

3.

Krakowski J., Niewiadomski S., Żurakowski S. Maszynoznawstwo chemiczne. PWT,
Warszawa 1960

4.

Wawrowski L. Technika smarownicza. WNT, warszawa 1996

5.

Mały poradnik mechanika. Praca zbiorowa. WNT, Warszawa 1985

6.

Orlik Z. Maszynoznawstwo. WSiP Warszawa 1989

7.

www. inwesta.pl/skarbnica/stal.pdf

8.

www. totapolska.pl/wiedza