Budżet Unii Europejskiej – informacje ogólne

2

2

Czym jest budżet UE?

2

Kiedy utworzono budżet Unii Europejskiej?

2

Co to jest perspektywa finansowa?

2

Jaki jest cel ustanawiania perspektyw finansowych?

2

Kto opracowuje założenia i zatwierdza perspektywę finansową?

3

Jaka jest różnica między środkami na zobowiązania a środkami na płatności?

3

Według jakich zasad skonstruowany jest budżet UE?

4

Jak przebiega procedura uchwalania budżetu UE?

5

Jak duży jest budżet UE w obecnej perspektywie finansowej na lata 2007-2013?

6

W jaki sposób jest finansowany budżet UE?

8

8

W jaki sposób pieniądze trafiają do budżetu Unii Europejskiej?

8

Co to jest pozycja netto?

8

Co to jest rabat brytyjski?

9

Ile wpłacają obywatele do budżetu Unii Europejskiej?

9

Jak wygląda przepływ środków finansowych pomiędzy Polską a budżetem UE?

9

Jak to się dzieje, że Polska otrzymuje z budżetu UE więcej niż wpłaca?

11

Kto i na jakie cele wydaje środki z budżetu UE?

12

12

Kto wydaje pieniądze z budżetu UE?

12

Na co wydawane są pieniądze z budżetu UE?

12

Jak UE wspiera najuboższe regiony?

21

Jak UE wspiera europejskie rolnictwo?

21

Jak UE wspiera państwa trzecie?

21

Jak dużo pieniędzy Unia wydaje na administrację?

22

Kontrola zarządzania budżetem UE

23

23

Jak wygląda kontrola nad wydatkami z budżetu Unii Europejskiej?

23

Przegląd budżetu

24

24

Potrzeba reformy

24

Przegląd budżetu UE 2008-2009

24

Budżet Unii Europejskiej

Budżet Unii Europejskiej

2

VAT-u. Następnym etapem kształtowania budżetu
Wspólnoty było wprowadzenie w 1984 roku rabatu
brytyjskiego

, czyli zwolnienia Wielkiej Brytanii

z części wpłat do wspólnej kasy. Największa
reforma budżetu w ostatnich latach została prze-
prowadzona w 1988 roku w ramach tzw. pakietu
Delorsa

2

. Wprowadzono wtedy limit środków wła-

snych, wieloletnie plany finansowe (perspektywy
finansowe

) z limitami wydatków w poszczególnych

kategoriach i kolejny instrument stanowiący źródło
dochodu, czyli wpłaty narodowe oparte na procen-
cie Dochodu Narodowego Brutto (DNB).

Co to jest perspektywa finansowa?

Perspektywa finansowa to umowa (tzw. Porozu-
mienie Międzyinstytucjonalne

) między trzema

najważniejszymi instytucjami UE: Radą UE,
Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską,
określająca maksymalne pułapy wydatków, jakie
mogą przyjąć budżety roczne UE. W przypadku
dwóch pozycji budżetowych, czyli polityki spój-
ności i rozwoju obszarów wiejskich, jest mowa
o budżecie wieloletnim, tzn. że mamy do czynienia
nie z maksymalnym możliwym pułapem, ale z pla-
nem wydatków. Perspektywy finansowe planowane
są na kilka lat. Pierwsza perspektywa finansowa
tzw. pakiet Delorsa I obejmowała lata 1989-1993,
druga Delors II lata 1994-1999, trzecia Agenda
2000

lata 2000-2006, obecnie zaś obowiązuje

perspektywa na lata 2007-2013.

Jaki jest cel ustanawiania perspek-
tyw finansowych?

Perspektywa finansowa przekłada priorytety
polityczne UE na wielkości budżetowe. Jest jed-
nocześnie instrumentem dyscypliny i planowa-

1

Poza nim - do lipca 2002 r. - znajdował się budżet operacyjny EWWiS, co wynikało z obowiązywania postanowień Traktatu Paryskiego

z 1951 r.

2

Jacques Delors - w tym czasie (w latach 1985 - 1994) pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Europejskiej.

Informacje Ogólne

Czym jest budżet UE?

Budżet Unii Europejskiej jest planem dochodów
i wydatków Wspólnoty i jest sporządzany w walucie
europejskiej, czyli euro, na okres budżetowy jed-
nego roku (tożsamego z rokiem kalendarzowym).
Począwszy od 1988 roku budżety roczne ustalane
są z uwzględnieniem perspektyw finansowych,
które określają roczne pułapy wydatków w ciągu
kilku następnych lat. Budżet UE nie może przekro-
czyć poziomu 1,24% Dochodu Narodowego Brutto
(DNB) państw członkowskich, w rzeczywistości
oscyluje on około 1%. Taki też procent swojego
DNB każde państwo członkowskie wpłaca do
budżetu ogólnego UE. Z unijnego budżetu finan-
sowane są wszelkie działania podejmowane przez
Unię, polityki i programy pomocowe, a także jej
administracja.

Kiedy utworzono budżet
Unii Europejskiej?

Pierwotnie każda ze Wspólnot Europejskich –
Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG),
Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) oraz
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)
– miała swój odrębny budżet. W 1967 roku
w wyniku utworzenia jednolitych instytucji dla
wszystkich Wspólnot połączono budżety EWG,
Euratomu oraz budżet administracyjny EWWiS,
tworząc budżet ogólny

1

. W 1971 roku wprowadzono

system środków własnych Wspólnot tzw. Traditional
Own Resources

(TOR), które składały się z ceł

i opłat rolnych. Osiem lat później wprowadzono do
TOR kolejny składnik oparty na niewielkiej części

Informacje Ogólne

3

nia budżetowego, ponieważ wielkość wydatków
w budżetach rocznych musi uwzględniać pułapy
określone właśnie w perspektywie finansowej. Tym
samym można przyjąć, że dyscyplina wydatków
budżetu UE jest najważniejszym celem perspek-
tywy finansowej.
Ponadto ustalanie wydatków w ujęciu wieloletnim
zwiększa stabilność budżetu, ponieważ beneficjenci
są w stanie przewidzieć poziom tych wydatków
w kolejnych latach.
Kolejnym plusem jest to, że dzięki ramom ustalo-
nym w perspektywie finansowej współpraca między
instytucjami zaangażowanymi co roku w przyjmo-
wanie budżetu układa się lepiej niż w czasach, gdy
perspektywa nie istniała.

Kto opracowuje założenia
i zatwierdza perspektywę
finansową?

Propozycje perspektywy finansowej przedstawia
Komisja Europejska. Następnie Rada Europejska
w trybie jednomyślnej decyzji może wprowadzić
zmiany do propozycji Komisji. Zmiany muszą
zostać zaakceptowane przez Parlament Euro-
pejski. Głosowanie w PE odbywa się zwykłą więk-
szością głosów.
Tak wynegocjowana perspetywa finansowa
jest sankcjonowana Porozumieniem Między-
instytucjonalnym

zawartym między Komisją, Radą

i Parlamentem. Porozumienie Międzyinstytucjo-
nalne

nie jest aktem prawa wtórnego określonym

w Traktacie, co oznacza, że nie ma formalnego
obowiązku tworzenia perspektyw finansowych,

jednakże od 1988 roku powstają one jako wytyczne
wieloletniej polityki UE.
Po wprowadzeniu w życie Traktatu z Lizbony
Porozumienie Międzyinstytucjonalne

stanie się

oficjalnie wtórnym prawem wspólnotowym.

Jaka jest różnica między środkami
na zobowiązania a środkami na
płatności?

Na budżet UE można spojrzeć z dwóch perspektyw.
W ujęciu memoriałowym

3

budżet UE składa

się z tzw. środków na zobowiązania (commitment
appropriations

), natomiast w ujęciu kasowym

4

ze

środków na płatności (payment appropriations).
Środki na zobowiązania zapewniają finansowanie
z budżetu UE działań podejmowanych w ramach

polityk wspólnotowych

po spełnieniu okre-

3

Ujęcie memoriałowe polega na zapisaniu w budżecie założonych kwot na realizację określonych polityk i działań. Dla przykładu,

zakłada się, że środki na zobowiązania w celu realizacji polityki spójności w danym roku mają wynieść 100 mld euro, co wcale nie

oznacza, że właśnie w tym roku zostanie przelana taka kwota na konta beneficjentów.

4

Ujęcie kasowe bliskie jest pojęciu zapewnienia płynności finansowej Unii. Oznacza to, że środki na płatności stanowią realne kwoty

transferów pomiędzy państwami a budżetem UE, które mogą być realizowane w danym roku, ale oficjalnie pochodzić ze środków

na zobowiązania z lat poprzednich. Sytuacja taka ma miejsce podczas stosowania realizacji projektów w procedurze n+2, czyli

wypłacania środków do dwóch lat od czasu ich kontraktacji.

Budżet Unii Europejskiej

4

ślonych warunków, np. wymóg złożenia wniosku,
kwalifikowalność kosztów, posiadanie ziemi rolnej
utrzymanej w dobrej kondycji i inne, w zależności
od rodzaju pomocy. Środki na płatności są wypła-
cane beneficjentom, czyli państwom członkowskim,
poprzez transfery bankowe.
Środki na płatności i zobowiązania w budżecie na
dany rok mogą być sobie równe (non-differentiated
appropriations

). Taka sytuacja występuje w przy-

padku wydatków na administrację, dopłaty bezpo-
średnie czy interwencje rynkowe Wspólnej Polityki
Rolnej. Oznacza to, że zobowiązanie wpisane do
budżetu w danym roku budżetowym, w tym samym
roku staje się także płatnością.
Jeżeli środki na płatności i zobowiązania w bud-
żecie na dany rok nie mają takiej samej wartości
(differentiated appropriations), to najczęściej ozna-
cza, że środki te są wydawane w ramach programów
wieloletnich. W takim przypadku zobowiązanie pod-
jęte przez budżet unijny w danym roku jest zazwy-
czaj wypłacane w kolejnych latach, kiedy program
jest realizowany, więc płatności następują tu póź-
niej niż odpowiadające im zobowiązanie.

Jeśli budżet w ujęciu środków na zobowiąza-
nia rośnie z roku na rok (tak jak np. w przypadku
finansowania inwestycji w krajach członkowskich
ze środków funduszy strukturalnych UE), to wzrost
płatności jest opóźniony w stosunku do wzro-
stu zobowiązań. Oznacza to, że np. projekty za-
kontraktowane w roku 2013, będą rozliczane do
końca 2015 roku. Jeśli beneficjent nie spełni
warunków postawionych w zobowiązaniu, czyli nie
zrealizuje na czas danej inwestycji, zobowiązanie
może zostać umorzone.
Zasada umorzenia zobowiązania po pewnym cza-
sie pozwala uniknąć sytuacji, w której doszłoby
do spiętrzenia płatności w danym roku budżetowym,
co mogłoby spowodować ryzyko jednorazowego
wzrostu poziomu budżetu powyżej dopuszczalnego
progu 1,24% Dochodu Narodowego Brutto (DNB)
UE. Chodzi tutaj o to, aby zaległe i bieżące środki
na płatności, czyli faktyczne transfery pieniędzy,
nie przekroczyły założonego poziomu 1,24% DNB
w danym roku budżetowym.

Według jakich zasad
skonstruowany jest budżet UE?

Konstruowanie budżetu UE oparte jest na kilku pod-
stawowych zasadach:

zasadzie

jedności – wszystkie dochody

i wydatki Wspólnoty powinny być ujęte w budże-
cie ogólnym, stanowiącym jednolity dokument;

zasadzie

uniwersalizmu – dochody budże-

towe nie powinny być przypisywane do konkret-
nych wydatków;

zasadzie

równowagi budżetowej – nie

można zakładać z góry istnienia deficytu budże-
towego, jeśli jednak w ciągu roku budżetowego
on się zdarzy, uchwalany jest budżet uzupełnia-
jący lub korygujący;

Informacje Ogólne

5

zasadzie

sporządzania budżetu na okres

roku – wpisuje się on w budżet określony
w wieloletniej perspektywie finansowej;

zasadzie

specjalizacji wydatków – każdy

wydatek musi mieć swoje określone prze-
znaczenie.

Budżet ogólny powinien być finansowany z zasobów
własnych Wspólnoty, czyli składek państw człon-
kowskich, co oznacza, że

nie można zaciągać

pożyczek na pokrycie ewentualnej różnicy pomię-
dzy dochodami a wydatkami.

Jak przebiega procedura uchwala-
nia budżetu UE?

Uchwalanie corocznego budżetu UE jest procedurą
trwającą około roku.
Pierwszym etapem procedury – realizowanym
w okresie od stycznia do kwietnia roku poprze-
dzającego wejście budżetu w życie – są prace
Komisji Europejskiej nad jego wstępnym projektem.
W styczniu i lutym na forum Komitetu Budżetowego
Rady UE swoje stanowiska wobec priorytetów
budżetowych prezentują państwa członkowskie.
W marcu Rada ECOFIN

5

uzgadnia i przyjmuje listę

priorytetów budżetowych na kolejny rok.
Na przełomie kwietnia i maja na posiedzeniu
Komitetu Doradczego ACOR

6

ustala się stronę

dochodową budżetu, a dokładniej podstawę środ-
ków własnych UE, które określają wielkość wpłat
państw członkowskich do budżetu Unii.
W maju KE jest gotowa zaprezentować wstępny
projekt budżetu, a następnie przekazuje inicjatywę
budżetową Radzie UE.

Komitet Budżetowy Rady i Rada pracują nad prze-
kazanym dokumentem aż do lipca, kiedy następuje
jego tzw. pierwsze czytanie. Po zatwierdzeniu przez
Radę UE można już mówić o projekcie budżetu
UE, który zostaje przekazany do Parlamentu
Europejskiego.
Komisja Budżetowa PE pracuje nad poprawkami
tak, aby Parlament mógł w drugiej połowie paź-
dziernika uchwalić swoją wersję, która jest prze-
syłana do Rady.
W tym momencie rozpoczyna się tzw. drugie czyta-
nie

budżetu, które do połowy listopada odbywa się

w Radzie – przede wszystkim w Radzie ECOFIN.
Po zapoznaniu się z poprawkami PE i wypraco-
waniu swojego stanowiska Rada przesyła po-
prawioną wersję projektu budżetu z powrotem do
PE, który w połowie grudnia zatwierdza ostateczną
wersję.
Opisany cykl przyjmowania budżetu jest cyklem
rzeczywistym

, tzn. takim, w jakim obecnie pracuje

się nad konstruowaniem corocznego budżetu UE.
Należy mieć na uwadze, że terminy wynikające
z traktatów we wszystkich przypadkach są mniej
wymagające, niż te przedstawione wyżej.
Zgodnie z Traktatem Ustanawiającym Wspólnotę
Europejską

(art. 272) Komisja Europejska winna

przedłożyć Radzie wstępny projekt budżetu na rok
następny

najpóźniej 1 września. Następnie

Rada powinna przekazać projekt budżetu
Parlamentowi Europejskiemu do

5 paździer-

nika. Parlament ma 45 dni na zakończenie pierw-
szego czytania. W drugim czytaniu zarówno Rada,
jak i Parlament mają po 15 dni, od zakończenia
poprzedniego etapu, na przeprowadzenie swoich

5

Rada UE w zależności od rozpatrywanych spraw składa się z ministrów spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich UE,

bądź z ministrów branżowych. ECOFIN jest właśnie jedną z konfiguracji branżowych Rady UE. W jej skład wchodzą ministrowie

ds. gospodarczych i finansów państw członkowskich UE.

6

Advisory Committee on Own Resources (ACOR) – Komitet Doradczy Rady ds. Zasobów Własnych.

Budżet Unii Europejskiej

6

prac nad projektem budżetu. Zatem

ostateczny

termin przyjęcia budżetu wynikający
z zapisów traktatowych to 3 stycznia
roku następnego, jednakże zazwyczaj prace nad
budżetem finalizowane są jeszcze w grudniu.

W sytuacji, gdyby nie udało się przyjąć budżetu
na nowy rok kalendarzowy, KE może wydawać mie-
sięcznie 1/12 środków zapisanych w budżecie UE
na rok poprzedni.

Jak duży jest budżet UE
w obecnej perspektywie
finansowej na lata 2007-2013

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

45%

ZRÓWNOWARZONY WZROST

Konkurencyjność i gospodarka
oparta na wiedzy.
Spójność na szczeblu regionalnym.

1%

OBYWATELSTWO,
WOLNOŚĆ,
BEZPIECZEŃSTWO
I SPRAWIEDLIWOŚĆ

Zdrowie, prawa konsumentów
i dialog publiczny.
Bezpieczenstwo w Europie.

11%

ZASOBY NATURALNE

Rozwoj obszarów wiejskich,
rybołówstwo i środowisko.

6%

UE JAKO PARTNER NA ARENIE
MIĘDZYNARODOWEJ

Zrównoważony rozwój, pokój
i bezpieczeństwo na świecie.

31%

ZASOBY NATURALNE

Rolnictwo zorientowane rynkowo

oraz wysokiej jakości produkty

żywnościowe.

6%

Inne wydatki, w tym
wydatki administracyjne.

133,8 mld euro

133,8 mld euro

Budżet UE na 2009 rok

Informacje Ogólne

7

ŚRODKI NA ZOBOWIĄZANIA 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Ogółem

2007-2013

1. TRWAŁY WZROST

54 405

57 275

59 700

61 782

63 614

66 604

69 621

433 001

Konkurencyjność na rzecz wzro-
stu gospodarczego i zatrudnienia

8 918

10 386

11 272

12 388

12 987

14 203

15 433

85 587

Spójność na rzecz wzrostu
gospodarczego i zatrudnienia

45 487

46 889

48 428

49 394

50 627

52 401

54 188

347 414

2. ZARZĄDZANIE ZASOBAMI
NATURALNYMI I ICH OCHRONA

58 351

58 800

59 252

59 726

60 191

60 663

61 142

418 125

w tym: wydatki związane
z rynkiem i płatności
bezpośrednie

45 759

46 217

46 679

47 146

47 617

48 093

48 574

330 085

3. OBYWATELSTWO, WOLNOŚĆ,
BEZPIECZEŃSTWO
I SPRAWIEDLIWOŚĆ

1 273

1 362

1 523

1 693

1 889

2 105

2 376

12 221

Wolność, bezpieczeństwo
i sprawiedliwość

637

747

872

1 025

1 206

1 406

1 661

7 554

Obywatelstwo 636

615

651

668

683

699

715

4

667

4. UNIA EUROPEJSKA JAKO
PARTNER NA ARENIE
MIĘDZYNARODOWEJ

6 578

7 002

7 440

7 893

8 430

8 997

9 595

55 935

5. ADMINISTRACJA

7 039

7 380

7 699

8 008

8 334

8 670

9 095

56 225

6. WYRÓWNANIA

445

207

210

-

-

-

-

862

ŚRODKI NA ZOBOWIĄZANIA
OGÓŁEM

126 491 132 026 135 824 139 102 142 458 147 039 151 829

974 769

jako % DNB 1,06 %

1,06 %

1,05 %

1,03 %

1,01 %

1,00 %

1,00 %

1,03 %

ŚRODKI NA PŁATNOŚCI
OGÓŁEM

122 190 129 681 123 858 133 505 133 452 140 200 142 408

925 294

jako % DNB 1,02 %

1,04 %

0,95 % 0,99 % 0,95 % 0,96 % 0,94 %

0,98 %

Dostępny margines

0,22 % 0,20 % 0,29 % 0,25 % 0,29 % 0,28 % 0,30 %

0,26 %

Pułap zasobów własnych jako
% DNB

1,24 %

1,24 %

1,24 %

1,24 %

1,24 %

1,24 %

1,24 %

1,24 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Budżet UE na lata 2007-2013 (w mld euro)

Budżet Unii Europejskiej

8

bezpośrednich wpłat państw członkowskich

liczonych jako część ich DNB - jest to uzupeł-
niające źródło dochodów UE: państwa człon-
kowskie płacą proporcjonalne do ich udziału
w Dochodzie Narodowym Brutto UE.

Nieznaczną część środków finansowych stanowią
również inne źródła, np. odsetki od pożyczek dla
państw trzecich.
Maksymalna łączna wielkość wpłat do budżetu UE
wszystkich państw członkowskich nie może prze-
kroczyć 1,24 % łącznego DNB Unii.
Od 1984 roku częścią systemu środków własnych
jest również rabat brytyjski, zwany mechanizmem
korekcyjnym.

Co to jest

pozycja netto?

Najprościej rzecz ujmując, pozycja netto to różnica
pomiędzy wielkością otrzymanych przez państwo

Źródło: Komisja Europejska,
Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Skąd pochodzą pieniądze?

7

W związku z tym, iż w Unii Europejskiej podatki VAT nie są na jednakowym poziomie, stosując specjalne algorytmy, oblicza się

teoretyczną zharmonizowaną (ujednoliconą) podstawę VAT, aby możliwe było obliczenie wysokości wpłaty do budżetu UE dla każdego

państwa członkowskiego.

16%

Zasoby oparte na dochodzie

narodowym brutto (DNB).

16%

Zasoby oparte

na podatku VAT 1%.

16%

Cła, opłaty rolne

i opłaty wyrównawcze

od cukru.

1%

Inne (podatki pracowników instytucji UE,
składki państw spoza UE na niektóre
programy unijne, kary finansowe
dla przedsiębiorstw za łamanie
prawa konkurencji i innych przepisów).

W jaki sposób jest finansowany
budżet UE?

W jaki sposób pieniądze trafiają
do budżetu Unii Europejskiej?

Środki finansowe wpływają do budżetu UE ze skła-
dek państw członkowskich, czyli tzw. środków wła-
snych UE. Składki są finansowane z następujących
źródeł:

75% kwot uzyskanych przez państwo członkow-

skie z opłat rolnych i cukrowych oraz ceł,

wpłat opartych na przychodach z tytułu VAT -

jako podstawa do naliczenia wpłaty służy teore-
tyczna zharmonizowana podstawa opodatkowania
VAT

7

, która nie może przekroczyć wartości 50%

DNB państwa członkowskiego. Do budżetu UE
przekazuje się 0,3% tej podstawy opodatkowania,

W jaki sposób jest finansowany budżet UE?

9

członkowskie środków z budżetu UE a wielkością
środków do niego wpłaconych.
Mianem płatników netto określa się państwa,
które wpłacają do budżetu UE więcej pieniędzy,
niż z niego otrzymują, sumując wszystkie moż-
liwe transfery. Do tego grona zalicza się m.in. tzw.
szóstkę płatników netto: Wielką Brytanię, Niemcy,
Austrię, Francję, Holandię i Szwecję, a także Danię,
Włochy, Finlandię i jako jedyny z nowych państw
członkowskich – Cypr.
Należy jednak pamiętać, iż kryterium pozycji
netto

nie oddaje w pełni wszystkich korzyści

i kosztów, jakie uzyskuje i ponosi każde z państw
członkowskich w wyniku integracji z Unią Euro-
pejską, np. nie uwzględnia ono skutków wymiany
handlowej.

Co to jest

rabat brytyjski?

Wielka Brytania jest największym w Unii płat-
nikiem netto

. W celu obniżenia niekorzystnego

dla tego kraju bilansu w stosunkach z UE, wynika-
jącego z wysokich wpłat do budżetu UE i niskiego
poziomu wykorzystywania pomocy unijnej
w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, w roku 1984
stworzono mechanizm korygujący, zwany rabatem
brytyjskim

.

Dzięki rabatowi Wielkiej Brytanii przysługuje zwrot
66% kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy przypa-
dającą na nią składką roczną a sumą uzyskanych
z UE środków. Wysokość rabatu na dany rok obli-
czana jest na podstawie danych z roku poprzed-
niego. Koszt jego finansowania ponoszą wszystkie
pozostałe państwa członkowskie proporcjonalnie
do ich DNB.
Od 2001 roku niektórym płatnikom netto (Niem-
com, Holandii, Austrii i Szwecji) przysługuje
obniżenie wysokości składki na pokrycie rabatu

brytyjskiego

do 25% pierwotnej kwoty przypada-

jącej na te państwa. W związku z tym powiększony
ciężar finansowania rabatu brytyjskiego został prze-
niesiony na pozostałe 20 państw członkowskich
(także proporcjonalnie do ich DNB). Taki podział
ciężaru finansowania rabatu prowadzi do sytuacji,
w której największymi płatnikami na rzecz rabatu są
Francja oraz Włochy i to te kraje najbardziej odczu-
wają wszelkie zmiany w jego wielkości.

Ile wpłacają obywatele
do budżetu Unii Europejskiej?

Przeciętny Europejczyk w 2007 roku wpłacał
do unijnego budżetu 0,67 euro dziennie. Według
danych statystycznych środki te zwróciły mu się
w tej samej wysokości np. w postaci inwestycji,
bądź dopłat bezpośrednich. Przeciętny Polak
wypada w tych statystykach znacznie korzystniej,
ponieważ wpłacając do budżetu UE 0,20 euro
dziennie, otrzymał 0,53 euro z budżetu wspól-
notowego.

Jak wygląda przepływ środków
finansowych pomiędzy Polską
a budżetem UE?

Polski wkład do budżetu unijnego dzieli się
na dwie zasadnicze grupy:

pierwszą z nich stanowią dochody z ceł

oraz opłat cukrowych i rolnych, które zostały
pobrane przez nasz kraj jako członka UE.
Ministerstwo Finansów, bazując na comiesięcz-
nych raportach nt. wysokości dochodów pocho-
dzących z tych źródeł, zleca przekazanie 75%
ich sumy, jako wkładu RP do budżetu wspólno-
towego. Według obowiązujących wytycznych
pozostałe 25% każdy kraj członkowski może
zatrzymać. Wielkość tej kwoty zależy od wysoko-

Budżet Unii Europejskiej

10

ści ceł pobranych w polskich urzędach celnych.
Transfery z tego tytułu są realizowane w każdy
pierwszy roboczy dzień po 19 dniu miesiąca
z dwumiesięcznym opóźnieniem (dla przykładu,
21 marca 2008 roku dokonana została płatność
za styczeń 2008 roku);

drugą, bardziej znaczącą grupą transferów

są wpłaty z tytułu VAT, procent DNB oraz
składka na sfinansowanie rabatu brytyjskiego.
Płatności te realizowane są każdego pierw-
szego roboczego dnia miesiąca, dwanaście
razy w roku. Ogólną zasadą jest to, że mie-
sięczna składka powinna wynosić 1/12 rocznej
składki przewidzianej dla kraju członkowskiego
w budżecie UE. Jednak KE może poprosić
o wpłacenie w I kwartale sumy odpowiadają-
cej nawet 5/12 rocznej składki – w tej sytuacji
kolejne wpłaty, kwietniowa i majowa są od-
powiednio pomniejszone, tak by wyrównać
do poziomu 1/12 na miesiąc, w skali roku.

Środki finansowe płynące z Brukseli do Polski
można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

regularnie w I kwartale każdego roku KE

realizuje przelewy pieniędzy przeznaczonych
na dopłaty bezpośrednie dla rolników za
poprzedni rok – dzieje się to zazwyczaj na prze-
łomie lutego i marca. W związku z pewnością
tych transferów większość krajów członkowskich
wypłaca dopłaty bezpośrednie swoim rolnikom
jeszcze w grudniu poprzedniego roku na zasa-
dach prefinansowania. Realizacja przepływów
wynikających z dopłat bezpośrednich wymaga
zgromadzenia przez Komisję na początku roku
odpowiednich środków, i właśnie z tego względu
Komisja może poprosić państwa członkowskie
o realizację 5/12 składki członkowskiej zamiast
3/12 w I kwartale roku;

drugą grupą przepływów finansowych płynących

z Brukseli do Polski są zobowiązania wynikające
z dofinansowania polskich projektów w ramach
polityki spójności. Zbiorcze wnioski o płatność
zbierane są od Instytucji Zarządzających progra-
mami operacyjnymi, a następnie przekazywane
są co najmniej raz na kwartał do rozliczenia KE.
KE realizuje przelewy średnio w terminie od 2
tygodni do 2 miesięcy, od momentu otrzymania
wniosku o płatność;

trzecią grupą środków finansowych przekazy-

wanych do Polski są przepływy nie trafiające
na konto Ministerstwa Finansów, lecz wprost
do beneficjentów. Te transfery obejmują środki
związane np. z realizacją programów wspól-
notowych, takich jak: Młodzież w działaniu,
Erasmus-Mundus

, VII Program Ramowy, Uczenie

się przez całe życie

, w tym Leonardo da Vinci

i inne.

Należy pamiętać, że środki przeznaczone na finan-
sowanie projektów mają charakter refundacji części
kosztów.
W poprzedniej perspektywie finansowej, w latach
2004-2006, Polska w pierwszych miesiącach
członkostwa otrzymała około 16% zaliczki
ze środków przeznaczonych na realizację każdego
z programów operacyjnych. Obecnie, w latach
2007-2013, Polska również może korzystać
z mechanizmu zaliczek, jednak tym razem ich
wartość waha się w granicach kilku procent
dla każdego z programów operacyjnych.
Istnieją jeszcze dodatkowe przepływy realizo-
wane na rzecz Polski. Można do nich zaliczyć
m.in. środki związane z interwencjami na rynku
rolnym i spożywczym, pieniądze zarezerwowane
w ramach instrumentu poprawy płynności, lub
w ramach instrumentu Schengen. Jeszcze do nie-

W jaki sposób jest finansowany budżet UE?

11

dawna Polska otrzymywała także środki finansowe
w ramach programów przedakcesyjnych PHARE
i SAPARD.

Jak to się dzieje, że Polska
otrzymuje z budżetu UE więcej,
niż wpłaca?

Każdy kraj członkowski wpłaca do budżetu UE
około 1% swojego DNB, stąd państwa, których
DNB jest wysoki, wpłacają nominalnie więcej pie-
niędzy niż państwa o niższym poziomie DNB.

Polska, jako kraj o niższym poziomie rozwoju
gospodarczego niż średnia UE oraz kraj, w którym
dużą rolę odgrywa rolnictwo, jest jednym z głów-
nych beneficjentów największych polityk UE - spój-
ności i rolnej, skutkiem czego otrzymuje z budżetu
UE więcej środków, niż do niego wpłaca.

W 2007 roku Polska otrzymała z unijnej kasy około
7,35 mld euro, natomiast wpłaciła do unijnej kasy
2,779 mld euro. Zatem, jak łatwo obliczyć, kwota
netto (tzn. po odliczeniu składek członkowskich
i wszelkich zwrotów) środków otrzymanych przez
nasz kraj wyniosła 4,574 mld euro.
W liczbach ogólnych, w roku 2007 nasza składka
wyniosła około 1,04% naszego PKB i około 4,5%
budżetu państwa na 2007 rok, otrzymaliśmy
natomiast 1,73% DNB, czyli równowartość 7,55%
budżetu państwa.
Skumulowana wartość przepływów finansowych
pomiędzy Brukselą a Warszawą po 44 miesiącach
członkostwa (tj. na koniec 2007 roku) wyniosła
39,4 mld PLN na korzyść dla Polski, co ozna-
cza, że tyle pieniędzy już otrzymaliśmy z unijnej
kasy. Kwota ta uwzględnia także pomoc przed-
akcesyjną.

Budżet Unii Europejskiej

12

Pozostaje około 2% środków, które są wydawane
przez państwa trzecie i inne organizacje, którym
KE powierza wykonanie budżetu (np. Polska, jako
państwo trzecie, otrzymywała środki płynące
z programów PHARE, ISPA i SAPARD w okresie
przedakcesyjnym). Do tej kategorii zalicza się
również pieniądze przekazywane organizacjom
międzynarodowym na pomoc humanitarną.

Na co wydawane są pieniądze
z budżetu UE?

Wydatki z budżetu UE są podzielone na kilka kate-
gorii:
1. Dział

Trwały wzrost obejmuje:

Konkurencyjność na rzecz wzrostu
gospodarczego i zatrudnienia, czyli tzw.
polityki lizbońskie, które przede wszystkim mają
przyczynić się do rozwoju przedsiębiorczości
społeczeństw UE, wzrostu konkurencyjności
gospodarki europejskiej w kontekście globali-
zacji, a także mają poprawić sytuację na euro-
pejskim rynku pracy. W tej kategorii znajdują
się m.in. wydatki na działalność badawczo-
-rozwojową i wymiany studenckie, ale także np.
współfinansowanie inwestycji transeuropejskich
sieci komunikacyjnych.

Kto i na jakie cele wydaje
środki z budżetu UE

Kto wydaje pieniądze
z budżetu UE?

W myśl rozporządzeń finansowych Komisja
Europejska jest odpowiedzialna za wykonanie
budżetu pod kontrolą Trybunału Obrachunkowego
i Parlamentu Europejskiego. Dzieje się tak na mocy
artykułu 274 Traktatu o Unii Europejskiej:

Komisja wykonuje budżet zgodnie
z przepisami rozporządzeń (...), na własną
odpowiedzialność i w granicach przyznanych
środków, zgodnie z zasadą należytego zarzą-
dzania finansami.

Państwa Członkowskie

współpracują z Komisją w celu zapewnie-
nia, aby środki były wykorzystywane zgodnie
z zasadami należytego zarządzania finansami.
W ramach budżetu Komisja może, w granicach
i na warunkach określonych w rozporządzeniach
(...), przenosić środki z rozdziału do rozdziału
bądź z podrozdziału do podrozdziału.

W praktyce znaczna część środków unijnych jest
zarządzana wspólnie przez Komisję i państwa
członkowskie, np. środki przeznaczone na rolnictwo
i politykę regionalną. Gdy tak się dzieje, KE zatwier-
dza ogólne programy przygotowywane przez pań-
stwa członkowskie, na podstawie których następuje
wydatkowanie środków, jak również rezerwuje sobie
prawo do kontroli wydanych pieniędzy. Natomiast
kraje członkowskie same decydują, na jakim pozio-
mie i jaka instytucja będzie przydzielać środki na
konkretne projekty. Takie wspólne zarządzanie pie-
niędzmi obejmuje ponad 75% budżetu UE.
Komisja Europejska samodzielnie zarządza ponad
22% wydatków budżetowych.

Kto i na jakie cele wydaje środki z budżetu UE?

13

54,9%

Nacisk na badania naukowe
i rozwój technologii.

17,5%

Promowanie zrównoważonych
sieci transportowych
i energetycznych w UE.

9,0%

Poprawa jakości
edukacji i szkoleń.

1,6%

Agenda polityki społecznej
ułatwiająca społeczeństwu
europejskiemu przewidywanie
zmian i zarządzanie nimi.

4,5%

Europejski fundusz

dostosowania do globalizacji.

4,1%

Inne działania

i programy.

2,4%

Zdecentralizowanie

agencji.

3,7%

Konkurencyjność

i innowacje.

2,2%

Zamykanie

obiektów jądrowych.

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Konkurencyjność na rzecz wzrostu gospodarczego

i zatrudnienia

Budżet

EURO

%

Konkurencyjność i innowacje

411 845 800

3,7 %

Zamykanie obiektów jądrowych

248 000 000

2,2 %

Nacisk na badania naukowe i rozwój technologii

6 090 262 000

54,9 %

Promowanie zrównoważonych sieci transportowych
i energetycznych w UE

1 941 925 200

17,5 %

Poprawa jakości edukacji i szkoleń

997 278 000

9,1 %

Agenda polityki społecznej ułatwiająca społeczeństwu europejskiemu
przewidywanie zmian i zarządzanie nimi

173 720 000

1,6 %

Europejski fundusz dostosowania do globalizacji

500 000 000

4,5 %

Inne działania i programy

453 440 000

4,1 %

Zdecentralizowanie agencji

269 529 000

2,4 %

Ogółem

11 086 000 000

100,0 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Budżet Unii Europejskiej

14

Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Spójność na rzecz wzrostu gospodar-
czego i zatrudnienia, czyli głównie cel „kon-
wergencja” (wszystkie fundusze strukturalne),
cel „konkurencyjność regionalna i zatrudnienie”

oraz cel „europejska współpraca terytorialna” –
są to działania realizowane pod pojęciem polityki
spójności.

61,6%

Cel „konwergencja”
(fundusze strukturalne).

18,3%

Cel „konkurencyjność
regionalna i zatrudnienie”.

2,5%

Cel „europejska

współpraca terytorialna”.

0,2%

Pomoc techniczna.

17,4%

Cel „konwergencja”

(fundusz spójności).

Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia

Budżet

EURO

%

Fundusze strukturalne

38 722 889 467

82,6 %

Cel „konwergencja” (fundusze strukturalne)

28 882 049 203

61,6 %

Cel „konkurencyjność regionalna i zatrudnienie”

8 592 457 050

18,3 %

Cel „europejska współpraca terytorialna”

1 162 228 995

2,5 %

Pomoc techniczna

86 154 219

0,2 %

Fundusz Spójności

8 155 051 978

17,4 %

Cel „konwergencja” (fundusz spójności)

8 155 051 978

17,4 %

Ogółem

46 877 941 445

100,0 %

w tym cel konwergencji

37 037 101 181

79,0 %

Kto i na jakie cele wydaje środki z budżetu UE?

15

2. Dział

Zarządzanie zasobami naturalnymi

i ich ochrona dotyczy:

finansowania

Wspólnej Polityki Rolnej

(WPR), zarówno jej pierwszego filara, czyli
wydatków na interwencje rynkowe i płatności

bezpośrednie dla rolników, jak i drugiego, czyli
rozwoju obszarów wiejskich;

finansowania polityki rybołówstwa oraz ochrony

środowiska.

Spójność na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia

74,3%

Wydatki związane z rynkiem
i pomoc bezpośrednia.

23,5%

Rozwój obszarów wiejskich.

0,5%

Środowisko.

1,6%

Rybołówstwo.

0,1%

Inne działania i programy

(w tym zdecentralizowane

agencje).

Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona

Budżet

EURO

%

Wydatki związane z rynkiem i pomoc bezpośrednia

40 876 490 000

74,3 %

Rozwój obszarów wiejskich

12 932 731 889

23,5 %

Rybołówstwo

906 835 607

1,6 %

Środowisko

266 944 000

0,5 %

Inne działania i programy (w tym zdecentralizowane agencje)

58 122 000

0,1 %

Ogółem

55 041 123 496

100,0 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Budżet Unii Europejskiej

16

3. Dział

Obywatelstwo, wolność, bezpie-

czeństwo i sprawiedliwość zawiera wydatki
na następujące kategorie:

Wolność, bezpieczeństwo i sprawie-
dliwość – w ramach tej kategorii finansuje się
politykę migracyjną oraz bezpieczeństwa i spra-
wiedliwości.

Obywatelstwo – to środki m.in. na politykę
kulturalną, programy popularyzujące kulturę
i sztukę europejską oraz informowanie i dialog
z obywatelami UE.

Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość

9,4%

Bezpieczeństwo
i ochrona swobód.

10,8%

Prawa podstawowe
i sprawiedliwość.

8,7%

Inne działania i programy.

53,9%

Solidarność i zarządzanie
przepływami migracyjnymi.

17,2%

Zdecentralizowane agencje.

Wolność, bezpieczeństwo i sprawiedliwość

Budżet

EURO

%

Prawa podstawowe i sprawiedliwość

78 670 000

10,8 %

Bezpieczeństwo i ochrona swobód

68 330 000

9,4 %

Solidarność i zarządzanie przepływami migracyjnymi

392 500 000

53,9 %

Inne działania i programy

63 434 000

8,7 %

Zdecentralizowane agencje

125 100 000

17,2 %

Ogółem

728 034 000

100,0 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Kto i na jakie cele wydaje środki z budżetu UE?

17

Obywatelstwo

32,5%

Wspieranie europejskiej
kultury i różnorodności.

16.9%

Media 2007.

3,4%

Instrument finansowy ochrony ludności.

11,7%

Zapewnienie dostępu
do podstawowych
towarów i usług.

16,7%

Zdecentralizowane agencje.

3,5%

Inne działania i programy.

15,3%

Informowanie o polityce UE

i większy kontakt z obywatelami.

Obywatelstwo

Budżet

EURO

%

Zapewnienie dostępu do podstawowych towarów i usług

71 800 000

11,7 %

Wspieranie europejskiej kultury i różnorodności

200 026 000

32,5 %

Media 2007

104 180 000

16,9 %

Instrument finansowy ochrony ludności

20 700 000

3,4 %

Informowanie o polityce UE i większy kontakt z obywatelami

94 130 000

15,3 %

Inne działania i programy

21 407 000

3,5 %

Zdecentralizowane agencje

102 600 000

16,7 %

Ogółem

614 843 000

100,0 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Budżet Unii Europejskiej

18

4. Dział

UE jako partner na arenie między-

narodowej obejmuje:

pomoc rozwojową Unii Europejskiej dla państw

rozwijających się,

politykę sąsiedztwa,
pomoc przedakcesyjną,
wydatki na pomoc humanitarną.

UE jako partner na arenie międzynarodowej

19,7%

Instrument przedakcesyjny.

21.4%

Europejski Instument Sąsiedztwa
i Partnerstwa (ENPI).

30.8%

Instrument współpracy
na rzecz rozwoju.

0.3%

Instrument na rzecz
współpracy z państwami
uprzemysłowionymi (ICI).

2,0%

Demokracja i prawa
człowieka (EIDHR).

1,0%

Intrument na rzecz stabilności.

2,4%

Instrument współpracy
w dziedzinie bezpieczeństwa
jądrowego (INCS).

10,3%

Pomoc humanitarna.

2,1%

Pomoc makroekonomiczna.

3,9%

Wspólna polityka zagraniczna

i bezpieczeństwa (WPZiB).

3,3%

Rezerwa na pomoc nadzwyczajną.

2,8%

Inne działania i programy

(w tym zdecentralizowane

agencje).

,

UE jako partner na arenie międzynarodowej

Budżet

EURO

%

Instrument przedakcesyjny (IPA)

1 440 233 000

19,7 %

Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI)

1 564 619 000

21,4 %

Instrument współpracy na rzecz rozwoju (DCI)

2 253 190 000

30,8 %

Instrument na rzecz współpracy z państwami uprzemysłowionymi (ICI)

25 170 000

0,3 %

Demokracja i prawa człowieka (EIDHR)

147 211 000

2,0 %

Instrument na rzecz stabilności

179 096 000

2,4 %

Instrument współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego (INSC)

72 523 000

1,0 %

Pomoc humanitarna

751 271 000

10,3 %

Pomoc makroekonomiczna

152 000 000

2,1 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Kto i na jakie cele wydaje środki z budżetu UE?

19

Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (WPZiB)

285 250 000

3,9 %

Rezerwa na pomoc nadzwyczajną

239 218 000

3,3 %

Inne działania i programy (w tym zdecentralizowane agencje)

201 437 000

2,8 %

Ogółem

7 311 218 000

100,0 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

5. Dział

Administracja zapewnia środki na funk-

cjonowanie aparatu administracji KE, Rady, Parla-

mentu i innych instytucji UE, a także na świadczenia
socjalne dla unijnych urzędników.

2,0%

Szkoły europejskie.

14,5%

Emerytury

(wszystkie intytucje).

36,7%

Pozostałe instytucje.

46,8%

Komisje.

Administracja

Administracja

Budżet

EURO

%

Komisje

3 408 766 000

46,8 %

Pozostałe instytucje

2 673 841 399

36,7 %

— Emerytury (wszystkie instytucje)

1 057 043 000

14,5 %

Szkoły europejskie

144 209 836

2,0 %

Ogółem

7 283 860 235

100,0 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Budżet Unii Europejskiej

20

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

6. Dział

Wyrównania dotyczy czasowego wspar-

cia dla budżetów mniej zamożnych państw człon-
kowskich.

31%

BUŁGARIA

69

%

RUMUNIA

Wyrównania

Wyrównania

Budżet

EURO

%

Bułgaria

63 971 738

31,0 %

Rumunia

142 664 554

69,0 %

Ogółem

206 636 292

100,0 %

Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Budżetu.

Kto i na jakie cele wydaje środki z budżetu UE?

21

Jak UE wspiera
najuboższe regiony?

Jedną z kategorii budżetowych pochłaniających
corocznie najwięcej środków jest polityka spój-
ności. Jest to szereg działań podejmowanych w celu
podniesienia poziomu rozwoju poszczególnych
państw i regionów UE w wymiarze gospodarczym,
społecznym i terytorialnym. Realizowana jest na
terenach najmniej zamożnych państw i regionów
UE poprzez programy operacyjne, finansowane
ze środków funduszy strukturalnych i Funduszu
Spójności. Wytyczne dla polityki spójności na lata
2007-2013 zakładają m.in. nakłady na zwiększa-
nie atrakcyjności państw członkowskich, regionów
i miast, ochronę środowiska, wspieranie innowa-
cyjności, przedsiębiorczości oraz rozwoju gospo-
darki opartej na wiedzy, tworzenie miejsc pracy,
zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowni-
ków i przedsiębiorstw oraz zwiększenie inwestycji
w kapitał ludzki.
Polska w ramach perspektywy finansowej na lata
2007-2013 otrzyma na inwestycje w ramach poli-
tyki spójności 67,3 mld euro ze środków płynących
z budżetu europejskiego. Przyznana kwota, powięk-
szona o wartość pomocy dla polskiego rolnictwa,
czyni z niej największego beneficjenta środków
UE wśród państw członkowskich w najbliższych
latach.

Jak UE wspiera
europejskie rolnictwo?

Wspólna Polityka Rolna (WPR)
wspiera racjonalny rozwój pro-
dukcji rolnej, zapewnia odpo-
wiedni poziom życia ludności
wiejskiej, stabilizuje rynki rolne,
a także zapewnia rozsądne ceny

żywności produkowanej w UE. Koszty realizacji
tych celów nie rozkładają się jednak równomier-
nie pomiędzy państwa członkowskie, szczególnie
w ramach płatności bezpośrednich (czyli wsparcia
dochodów gospodarstw rolnych) oraz interwencji
rynkowej (czyli wspierania cen produktów rolno-
spożywczych). Dzięki zastosowaniu szeregu reform
w realizacji WPR zakłada się, że do 2013 r. udział
wydatków na tą politykę UE – poza kategorią roz-
woju obszarów wiejskich – zmniejszy się do 32%
w budżecie ogólnym.

Polska w ramach Europejskiego Funduszu na
rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich WPR otrzyma
w latach 2007-2013 ponad 13,2 mld euro.

Jak UE wspiera
państwa trzecie?

Na działania zewnętrzne UE co roku przeznacza
około 9 mld euro. W miarę rozwoju aktywności
zewnętrznej Unii Europejskiej przybywało instru-
mentów finansowych na rzecz wsparcia państw
trzecich. Na lata 2007-
2013 struktura instru-
mentów została
uproszczona.

Budżet Unii Europejskiej

22

zewnętrznych:

Wspólnej Polityki Zagranicz-

nej i Bezpieczeństwa, Funduszu Gwaran-
cyjnego (Guarantee Fund)

8

,

Europejskiego

Instrumentu na rzecz Demokracji i Praw
Człowieka (EIDHR – European Instrument for
Democracy and Human Rights

),

Instrumentu

Bezpieczeństwa Nuklearnego (NSCI –Nuc-
lear Safety Co-operation Instrument

) oraz

rezerwy

na nagłą pomoc (Emergency Aid Reserve)

9

. Poza

budżetem ogólnym UE funkcjonuje

Europejski

Fundusz Rozwoju (EDF –European Develop-
ment Fund

)

10

, który jest skierowany przede wszyst-

kim do państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP).

Jak dużo pieniędzy Unia wydaje
na administrację?

Utrzymanie instytucji europejskich rocznie po-
chłania około 6% budżetu UE. Z tej sumy opłaca-
nych jest około 40 000 urzędników we wszystkich
instytucjach UE, czyli Parlamencie Europejskim,
Radzie UE, Komisji Europejskiej, Europejskim Try-
bunale Sprawiedliwości, Europejskim Trybunale
Obrachunkowym i innych. Ponadto kwota prze-
znaczona na finansowanie administracji pokrywa
również koszty funkcjonowania Unii w jej 23 języ-
kach oficjalnych, co jest ewenementem na skalę
światową. W porównaniu z wielkością administracji
publicznej państw członkowskich liczba urzędników
UE jest niewielka.

8

Fundusz Gwarancyjny służy przede wszystkim poręczeniom pożyczek udzielanych przez EBI, w ramach MFA czy Euratom: Fiche 75

Komisji Europejskiej z dnia 3 lutego 2005 pt. External policies: the loan guarantees for third countries.

9

Rezerwa na nagłą pomoc stanowi zabezpieczenie finansowe umożliwiające w nagłych wypadkach szybkie uruchomienie pomocy.

W ostatnich latach rezerwa była na przykład wykorzystywana do niesienia pomocy ofiarom tsunami w Azji czy pomocy dla Iraku.

Rezerwa jest tym samym uzupełnieniem dla akcji humanitarnych oraz zarządzania kryzysami niewojskowymi. Na podstawie: Fiche

74 Komisji Europejskiej z dnia 3 lutego 2005 pt. The Emergency aid reserve.

10

Europejski Fundusz Rozwoju powstał na podstawie umowy międzyrządowej i odzwierciedlał historyczne związki niektórych państw

założycielskich EWG z byłymi koloniami. Z tego względu struktura finansowania EDF odbiega od struktury finansowania budżetu

ogólnego (większy niż w budżecie ogólnym udział ma przede wszystkim Francja, także Belgia). W roku 2007 kończy się dziewiąta

edycja EDF.

Trzy z nich mają charakter geograficzny:

Instrument Wsparcia Przedakcesyjnego

(

IPA – Instrument for Preaccession Assistance)

- dla Turcji i Bałkanów Zachodnich;

Europejski Instrument Sąsiedztwa i Part-

nerstwa (

ENPI – European Neighbourhood and

Partnership Instrument

) - skierowany do państw

południowego basenu Morza Śródziemnego,
Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rosji, państw
południowego Kaukazu;

Instrument Współpracy Rozwojowej (

DCI

– Development Cooperation Instrument) – został
utworzony dla pozostałych państw świata, głów-
nie państw rozwijających się.

Kolejny, uruchomiony w 2007 roku mechanizm –
Instrument Stabilizacji (

Stability Instru-

ment), ma między innymi wspierać akcje poko-
jowe prowadzone przez różne organizacje między-
narodowe oraz odpowiadać na wyzwania związane
z przestępczością zorganizowaną czy terroryzmem.
Ponadto, w sytuacjach kryzysowych takich jak trzę-
sienia ziemi, powodzie itp., Unia udziela pomocy
humanitarnej, a także pomocy o charakterze makro-
finansowym.
Poza instrumentami o charakterze geograficznym
i kryzysowym, Komisja przewiduje finansowa-
nie wsparcia państw trzecich w ramach działań

Kontrola zarządzania budżetem UE

23

Kontrola zarządzania budżetem UE

Jak wygląda kontrola
nad wydatkami z budżetu
Unii Europejskiej?

Kontrola wykonania budżetu UE jest realizowana na
trzech poziomach:

pierwszy z nich to wewnętrzna kontrola przepro-

wadzana w Komisji Europejskiej. Dotyczy ona nie
tylko wydatków, za które KE odpowiada wprost,
ale również środków zarządzanych przez państwa
członkowskie. Kontrole takie przeprowadzają
obecne w każdej Dyrekcji Generalnej KE, Służby
Audytu Wewnętrznego;

drugi to poziom kontroli zewnętrznej, prowadzo-

nej przez Trybunał Obrachunkowy, który sprawdza
rozliczenia dochodów i wydatków UE, pod kątem
ich legalności, prawidłowości oraz właściwego

zarządzania środkami finansowymi. Trybunał
informuje o przypadkach nieprawidłowości
i nadużyć oraz przygotowuje roczny raport zbior-
czy na temat wykonania budżetu;

trzecim poziomem kontroli finansowej jest Par-

lament Europejski. Zamyka on ścieżkę kontroli
wykonania budżetu rocznego w procedurze udzie-
lenia KE absolutorium. Zanim jednak do tego
dojdzie, Komisja Kontroli Budżetowej PE, opie-
rając się na rozliczeniu budżetu przedstawionego
przez KE, raporcie Trybunału Obrachunkowe-
go i rekomendacjach ECOFIN-u, bada zasad-
ność i legalność realizacji budżetu. Po zakoń-
czeniu jej prac następuje głosowanie plenarne
nad udzieleniem absolutorium KE. Tym samym
zamyka się rachunki, czyli rozliczenie danego
roku budżetowego. W absolutorium zazwyczaj
znajdują się obowiązkowe wytyczne i zalecenia
dla KE w sferze finansowej.

Budżet Unii Europejskiej

24

11

Biała Księga to dokument, w którym Komisja Europejska przedstawia Radzie UE i Parlamentowi Europejskiemu swoją propozycję

rozwiązań w określonej sprawie. Białą Księgę zazwyczaj poprzedza Zielona Księga, w której Komisja Europejska przedstawia

m.in. kilka propozycji rozwiązania danej kwestii (dokument taki ma służyć pobudzeniu dyskusji nad daną sprawą).

Przegląd budżetu

Potrzeba reformy

W historii UE wielokrotnie reformowano po-
szczególne polityki – najwięcej razy Wspólną
Politykę Rolną. Jednak do tej pory tylko raz,
w 1988 roku w ramach Pakietu Delorsa, w całości
zreformowano elementy finansowe poszczególnych
polityk i mechanizm dochodów w UE.
Podczas negocjacji perspektywy finansowej
2007-2013 wyraźnie była widoczna potrzeba
ponownego całościowego przyjrzenia się bud-
żetowi UE. Jednakże próba połączenia negocjacji
finansowych i przeglądu budżetu groziła fiaskiem,
który mógł jeszcze bardziej pogrążyć UE w kry-
zysie po odrzuceniu Traktatu konstytucyjnego
przez Francję i Holandię. W związku z tym podjęto
decyzję, że przegląd budżetu UE odbędzie się
dopiero w latach 2008-2009.

Przegląd budżetu UE 2008-2009

W maju 2006 roku Parlament Europejski, Rada UE
i Komisja Europejska uzgodniły, że Komisja powin-
na dokonać szczegółowej rewizji budżetu UE po
2013 roku. Komisję poproszono „o podjęcie peł-
nego, kompleksowego przeglądu obejmującego
wszystkie aspekty wydatków UE, z WPR włącznie,
a także wszystkie zasoby, w tym rabat brytyjski,
i przedłożenie sprawozdania za lata 2008–2009”.
W związku z tym we wrześniu 2007 roku Komisja
opublikowała dokument pt. Reformowanie budżetu,
zmienianie Europy

. Przegląd budżetu 2008/2009.

Celem tego dokumentu było rozpoczęcie na pozio-
mie lokalnym, regionalnym, krajowym oraz europej-
skim konsultacji społecznych o szerokim zasięgu
na temat przyszłości finansów UE.

Zakończenie konsultacji zaplanowano na 15 kwiet-
nia 2008 roku. Do tego czasu na stronie interneto-
wej KE (http://ec.europa.eu/budget/reform/index_
en.htm) zainteresowani tą tematyką, w tym przed-
stawiciele środowisk akademickich, samorządów,
przedsiębiorców czy organizacji pozarządowych,
mogli umieszczać swoje uwagi i przemyślenia doty-
czące przyszłości budżetu Unii. Także poszczególne
państwa członkowskie zaprezentowały swoje stano-
wiska w sprawie reformy finansów UE.
Pomysły zebrane podczas konsultacji, wśród nich
przesłane wkłady państw członkowskich i innych
podmiotów, tj. organizacji pozarządowych, ośrod-
ków akademickich, a także obywateli UE, posłu-
żą Komisji do przygotowania oficjalnej propozycji
dotyczącej przyszłości budżetu europejskiego,
prawdopodobnie w formie Białej Księgi

11

. Jej opu-

blikowanie jest planowane w połowie 2009 roku.
Propozycja ta stanie się podstawą dyskusji o budże-
cie w Radzie UE oraz w Parlamencie Europejskim.
Przegląd budżetu UE po 2013 roku jest powiąza-
ny z trzema dyskusjami toczonymi w UE. Dotyczą
one Wspólnej Polityki Rolnej, polityki spójności
oraz przyszłości dochodów budżetu europejskie-
go. Dyskusję na temat WPR (tzw. health-check)
zapoczątkował opublikowany w listopadzie 2007
roku komunikat Komisji, oceniający dotychcza-
sowe reformy polityki rolnej. Punktem odniesie-
nia w dyskusji o polityce spójności jest czwarty
raport na temat spójności Unii. Z kolei w dyskusji
na temat dochodów budżetu europejskiego (tzw.
środków własnych) podstawą jest raport posła Ala-
ina Lamassoure’a, przyjęty przez Parlament Euro-
pejski pod koniec marca 2007 roku.