1

K A N O N Y P O L S K I E J H I P O T E R A P I I

DEFINICJA

Ogół zabiegów terapeutycznych, do których wykorzystuje się konia.
Hipoterapia stanowi jedną z form rehabilitacji wieloprofilowej.

Uniwersalność metody polega na jednoczesnym oddziaływaniu ruchowym, sensorycznym, psychicz-
nym i społecznym.

ODDZIAŁYWANIE HIPOTERAPII

1. Kodowanie w mózgu prawidłowego wzorca ruchu miednicy podczas chodu.
2. Normalizacja napięcia mięśniowego.
3. Doskonalenie równowagi, koordynacji, orientacji w przestrzeni, schematu własnego ciała, poczu-

cia rytmu.

4. Stymulacja i normalizacja czucia powierzchniowego.
5. Zwiększenie poczucia własnej wartości.
6. Zmniejszenie zaburzeń emocjonalnych.
7. Rozwijanie pozytywnych kontaktów społecznych.

FORMY HIPOTERAPII

• Terapia ruchem konia - pacjent, bez wykonywania jakichkolwiek ćwiczeń, poddawany jest ru-

chom konia.

• Fizjoterapia na koniu - poza terapeutycznym oddziaływaniem ruchu konia - gimnastyka leczni-

cza na koniu, prowadzona przez fizjoterapeutę:

- model neurofizjologiczny - najważniejsza jest prawidłowa pozycja siedząca i prawidłowy

ruch, ich jakość, szczególnie wskazana dla pacjentów w wieku przedszkolnym,

- model funkcjonalny - najważniejsza jest funkcja, na drugim planie postrzeganie prawi-

dłowości pozycji i ruchu, szczególnie wskazana dla dzieci starszych, powyżej 5 roku ży-
cia.

• Terapia kontaktem z koniem - której istotą jest emocjonalny kontakt pacjenta z koniem, sytu-

acja terapeutyczna, a nie sama jazda (pacjent może w ogóle nie siedzieć na koniu).

• Psychopedagogiczna jazda konna i woltyżerka - zespół działań podejmowanych w celu

usprawnienia intelektualnego, poznawczego, emocjonalnego i fizycznego.

- na koniu,
- przy koniu.

Ponadto wyróżnia się jazdę konną dla osób niepełnosprawnych (sportową i rekreacyjną), która nie
stanowi części hipoterapii, ale jest z nią ściśle związana i może mieć aspekt terapeutyczny.

2

WSKAZANIA

•

Do prowadzenia terapii NA koniu:

Dzieci

Zespoły neurologiczne
1. Mózgowe porażenie dziecięce; kontrola głowy i czynna pozycja siedząca (Hemiparesis spastica,

Diparesis spastica, Tetraparesis spastica).

2. Stany po urazach czaszkowo-mózgowych.
3. Minimalne uszkodzenia mózgu

(ADHD)

.

4. Choroby mięśni min. 3 punkty w skali Lovetta.
5. Dzieci niedowidzące i niewidome.
6. Choroby psychiczne.

Zespoły ortopedyczne
1. Wady postawy.
2. Skoliozy I stopnia wg Coba.
3. Stany po amputacji i wady rozwojowe kończyn.

Inne
1. Zespoły genetyczne, np. Zespół Down'a

(z obowiązkowym zdjęciem rtg - bocznym i czynnościowym -

odcinka szyjnego kręgosłupa)

.

2. Przepukliny oponowo - rdzeniowe, w zależności od wysokości uszkodzenia, obrazu klinicznego,

współwystępowania wodogłowia.

3. Zespoły psychologiczne: zaburzenia emocjonalne, upośledzenia umysłowe, niedostosowanie spo-

łeczne.

Dorośli

1. Stwardnienie rozsiane.
2. Stany po udarze.
3. Stany po urazach czaszkowo - mózgowych.
4. Uzależnienia.
5. Patologie społeczne.

PRZECIWWSKAZANIA

Przeciwwskazania bezwzględne

- Uczulenie na sierść, pot lub zapach konia.
- Nie wygojone rany.
- Nietolerancja formy leczenia przez pacjenta, np. niepohamowany lęk.
- Schorzenia okulistyczne - wymagana konsultacja.
- Pogorszenie stanu w zespołach neurologicznych, stanach po urazach czaszkowo-

mózgowych, ADHD, chorobach mięśni.

- Brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym.
- Podwyższona temperatura.
- Ostre choroby infekcyjne.

Przeciwwskazania względne:

- Padaczka.
- Upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim.
- Zaburzenia mineralizacji kości (osteoporoza, osteogenesis inmperfecta, imperfecta).

3

-

Utrwalone deformacje i zniekształcenia, przykurcze, ograniczenia zakresu ruchu układu
kostno-stawowego, np. zwichnięcia w stawach biodrowych.

ZESPÓŁ HIPOTERAPEUTYCZNY

• Lekarz kierujący, prowadzący zespół
• Współpracownicy: fizjoterapeuta, wykwalifikowany hipoterapeuta, psycholog, pedagog specjalny,

neurolog, ortopeda lub inny specjalista w zależności od specyfiki problemu pacjenta.

DOKUMENTACJA

Zawierająca: 1. skierowanie na hipoterapię, 2. okresowe badania kontrolne, 3. ocenę postępu prowa-
dzonych zajęć,

4.

wyniki badań dodatkowych.

ĆWICZENIA I POZYCJE

Powinny być dobierane w zależności od potrzeb terapeutycznych i wydolności pacjenta.
Dla dzieci z uszkodzeniami CUN nie zaleca się pozycji typu "młynek" czy "martwy Indianin".

PRZYRZĄDY I POMOCE

Zmodyfikowany sprzęt jeździecki i sprzęt rehabilitacyjny - dostosowane do potrzeb pacjenta

CZAS TRWANIA ZAJĘĆ

Ś

rednio 30 minut - w zależności od potrzeb pacjenta.

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA

1 hipoterapeuta = 1 pacjent

Asekuracja: z góry, z dołu, obustronna z dołu, inna - w zależności od potrzeb pacjenta (dotyczy psy-
chopedagogicznej jazdy konnej i woltyżerki).

PROWADZENIE KONIA - osoba mająca doświadczenie w obsłudze konia !

WARUNKI PRACY HIPOTERAPEUTY

1.

Hipoterapeuta powinien posiadać cechy osobowości predysponujące do dobrej współpra-
cy z pacjentem.

2. Optymalny czas pracy hipoterapeuty, pozwalający na efektywną i bezpieczną pracę to 7 godzin,

w tym 4 godziny bezpośredniej pracy z pacjentem, z co najmniej jedną półgodzinną przerwą.

3. Hipoterapeuta powinien mieć zapewnione miejsce socjalne przeznaczone do odpoczynku.

4

KONIE DO HIPOTERAPII

Parametry optymalne, nie wykluczające innych rozwiązań:

• wałach,
• wiek powyżej 5 lat,
• przygotowany do pracy w hipoterapii,
• wysokość umożliwiająca skuteczną asekurację, zharmonizowana z wielkością pacjenta,
• chód rytmiczny, elastyczny, sprężysty, wydajny.

• Pożądane takie ukształtowanie poszczególnych części ciała, jakie w zasadzie odpowiada wzorco-

wi pokroju

(

m.in.: uroda, ramy prostokątne, głowa proporcjonalna, miernej wielkości, szyja pro-

sta, umięśniona, kłąb dobrze wykształcony, szeroki, niezbyt wysoki, kłoda podłużno-owalna,
grzbiet prosty, w miarę szeroki i długi, dobrze umięśniony, wyrostki kolczyste kręgosłupa niewy-
czuwalne, łopatka długa, ukośna, lędźwie szerokie, dobrze związane, zad silnie umięśniony, długi,
poziomy, postawa kończyn prawidłowa).

• Cechy ustroju psychicznego decydujące o przydatności do rozwiązywania najszerzej pojętych

problemów terapeutycznych oraz minimalizujące prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji nie-
przewidywalnych

(

zrównoważony charakter, inteligencja, spokojny temperament, przyjazność,

ufność, łagodność, cierpliwość, chętne i staranne wykonywanie poleceń, tolerancja bez odruchów
obronnych na nagłe i niespodziewane bodźce wzrokowe, słuchowe i dotykowe, brak narowów i
nałogów).

• Zważywszy, że powyższe warunki mają bezpośredni związek z zapewnieniem pacjentowi jak

największego bezpieczeństwa, wskazana jest znajomość pełnego życiorysu danego konia, zwłasz-
cza pod kątem zdarzeń traumatycznych lub pozyskanie go z profesjonalnego, godnego zaufania,
ośrodka hodowlano-wychowawczego.

• Jakkolwiek niewłaściwym jest dzielenie ras na „hipoterapeutyczne” i „niehipoterapeutyczne”, to

obserwuje się u osobników niektórych ras więcej niż przeciętne skupienie właściwości zaleca-
nych przy usprawnianiu koniem.

W Polsce taką opinię ma populacja rasy huculskiej. Fakt ten nie oznacza, że wszystkie hucuły są
przydatne do naszych potrzeb, tak jak nie wyklucza posiłkowania się wyselekcjonowanymi koni-
kami polskimi, ślązakami, fiordingami, szetlandami, kucami felińskimi, potomstwem różnych
krzyżówek z udziałem kucy lub koni małych i przedstawicielami innych, dostępnych ras.
Ważne jest natomiast, by bez względu na rasę, wybór dokonywany był indywidualnie, według
w/w kryteriów, zwłaszcza dotyczących sfery psychiki.

• Należy dążyć do posiadania przez ośrodki hipoterapeutyczne po kilka koni różnych, celem możli-

wie precyzyjnego dostosowania odpowiedniego konia do aktualnych potrzeb pacjenta.

WARUNKI PRACY KONI

• Wychów i wychowanie uwzględniające w jak największym zakresie potrzeby psychofizyczne

konia, jako zwierzęcia roślinożernego i stadnego.

• Czas pracy z pacjentem - 4 godz. dziennie.

Przykładowy podział:
rozprężenie koni, 2 godz. zabiegów z przerwami co 0,5 godz. na zmianę pacjenta, 1 godz. przerwy rekre-
acyjnej i znów 2 godz. zabiegów w trybie jak wyżej.

5

W drugiej części dnia: jazda w terenie jako forma treningu kondycyjnego, gimnastyki i relaksu psychiczne-
go konia.

• Zabiegi terapeutyczne przeprowadzane są w znanym koniowi miejscu i przez niego zaakceptowa-

nym.

• Jeśli podłoże i budowa kopyt na to pozwala, zabiegi są realizowane na koniu „bosym”; bez pod-

ków.

• Teren powinien być ogrodzony, najlepiej wysokim żywopłotem, jako naturalnym ekranem izolu-

jącym plac ćwiczeń od zewnętrznych sygnałów optyczno-akustycznych, niepokojących i rozpra-
szających uwagę konia i pacjenta; chroni też przed podmuchami wiatru.

• Na terenie pracy zespołu hipoterapeutycznego nie powinny znajdować się osoby postronne i zwie-

rzęta.

• Szerokość bramy w ogrodzeniu winna umożliwiać bezpieczne minięcie się w niej dwojga jeźdź-

ców.

• Cenna jest dostępność pastwiska i obszernych okólników.
• Harmonogram zabiegów nie może naruszać stałych pór karmienia koni.
• Jest niedopuszczalne, bez decyzji lekarza weterynarii, angażowanie do pracy konia, co do którego

istnieje podejrzenie złego stanu zdrowia.

• Opis ogólnie znanych czynności zootechnicznych, pielęgnacyjnych, opieki weterynaryjnej, ży-

wienia, warunków stajennych i terenowych, jako niespecyficznych dla działań hipoterapeutycz-
nych, w tym miejscu pomijamy.

UBEZPIECZENIE

Obowiązkowe ubezpieczenie w zakresie OC organizatora zajęć hipoterapeutycznych, hipoterapeuty,
osoby prowadzącej konia oraz NW pacjenta i wszystkich osób biorących udział w zajęciach.
Ubezpieczeń powyższych wymaga się od ośrodków praktyk PTHip i patronackich.

ORGANIZATOR

1. Ośrodek hipoterapeutyczny - szczególnie posiadający patronat PTHip.
2. Turnus rehabilitacyjny - organizowany przez wiarygodny podmiot.

Biuro Zarządu Głównego PTHip 30-109 Kraków, ul. Salwatorska 14

tel./fax: 0*12-4281111,

www.pthip.pl

, e-mail:

[e-mail]

Bank: FOTIS BANK POLSKA S.A. III O. Kraków, nr konta: 93 1600 1039 0002 0033 3184 4001

©

Copyright by

Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego, 2002

Autorzy tekstu: Monika Gasińska, Jan Krupiński, Maria Należyty, Wincenty Smolak, Irena
Solecka, Anna Strumińska, Marta Woińska

Printed in Poland, I Edition

Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub części tej publikacji jest zabronione.
Wykonywanie kopii na jakimkolwiek nośniku, włączając metodę kserograficzną i metody komputero-
we, powoduje naruszenie praw autorskich do niniejszej publikacji.

6