tryczny. Je¿eli wszystko jest w porz¹dku, to

mo¿emy ustawiæ rezystor R4 w œrodkowym

po³o¿eniu i w³¹czyæ zasilacz. Na wyjœciu

w³¹czamy pocz¹tkowo sam woltomierz bez

obci¹¿enia i sprawdzamy zakres regulacji

napiêcia wyjœciowego, które powinno za-

wieraæ siê w granicach od 2,5 do 17 V. Je-

¿eli górna granica napiêcia zasilaj¹cego

jest inna ni¿ 17 V, to trzeba skorygowaæ

wartoœæ rezystora R5, który zosta³ obliczo-

ny dla rezystora R4 o wartoœci 47 k

Ω

.

W praktyce rozrzut wartoœci potencjome-

trów jest na tyle du¿y, ¿e w wiêkszoœci przy-

padków konieczna bêdzie niewielka korek-

cja R5. W zasilaczu prototypowym R5 ma

wartoϾ 6,2 k

Ω

. Koryguj¹c t¹ wartoœæ mo¿-

na zastosowaæ kombinacjê po³¹czeñ szere-

gowo równoleg³ych, lub wlutowaæ niewielki

potencjometr monta¿owy, np. 10 k

Ω

. Je¿e-

li ju¿ ustawimy zakres regulacji napiêcia

wyjœciowego, to nale¿y teraz sprawdziæ za-

silacz pod obci¹¿eniem, którym mo¿e byæ

np. ¿arówka 12 V, do reflektora samochodo-

wego. Najpierw ustawiamy napiêcie wyj-

œciowe 12 V, a potem w³¹czamy pocz¹tko-

wo jedno tylko w³ókno ¿arówki. Wartoœæ

pr¹du powinna byæ zawarta miêdzy 3 a 4 A.

Nastêpnie w³¹czamy drugie w³ókno _ powin-

no w³¹czyæ siê ograniczenie 6,5 A przy pew-

nym spadku napiêcia wyjœciowego. Je¿eli

wszystko jest w porz¹dku, to roz³¹czamy ob-

wód drugiego w³ókna ¿arówki i pozosta-

wiamy zasilacz z obci¹¿eniem na jedn¹ go-

dzinê. W tym czasie obserwujemy pracê

ca³oœci pod obci¹¿eniem i je¿eli nie zaobser-

wujemy nic niepokoj¹cego, to mo¿emy

uznaæ nasz uk³ad za uruchomiony.

Uwagi koñcowe

Przy budowie zasilacza nale¿y zachowaæ

szczególn¹ ostro¿noœæ ze wzglêdu na to, ¿e

mamy tu do czynienia z wysokim napiê-

ciem sieciowym i du¿ymi mocami przeno-

szonymi podczas pracy urz¹dzenia. Z tych

powodów powinniœmy stosowaæ tylko

podzespo³y dobrej jakoœci pochodz¹ce od

renomowanych producentów. Ewentualne

zamienniki powinniœmy wyszukiwaæ z dale-

ko id¹c¹ ostro¿noœci¹ i to tylko po dok³ad-

nym zapoznaniu siê z parametrami podze-

spo³u oryginalnego. Zasilacz nadaje siê do

wszelkiego typu urz¹dzeñ wiêkszej mocy

zasilanych niskimi napiêciami, w tym rów-

nie¿ do aparatury radiokomunikacyjnej u¿y-

wanej przez krótkofalowców.

n

Mariusz Janikowski

Bc107

@

poczta.onet.pl

r

Z PRAKTYKI

15

Dwa kondensatory

i tranzystor umo¿liwiaj¹

wydatne zmniejszenie

poboru mocy

przez cewkê przekaŸnika.

P

rzekaŸniki elektromagnetyczne s¹

stosowane jako elektrycznie stero-

wane prze³¹czniki. W przeciwieñ-

stwie do tranzystorów, ich zestyki

prze³¹czaj¹ce s¹ elektrycznie odizolowane

od prze³¹czanych obwodów, co jest bardzo

korzystne. Natomiast istotnym mankamentem

jest doœæ znaczny pobór mocy, co czyni roz-

wi¹zania wykorzystuj¹ce przekaŸniki nieatrak-

cyjnymi, szczególnie w sprzêcie zasilanym

z baterii i w urz¹dzeniach z wieloma przeka-

Ÿnikami.

Istnieje doœæ prosty sposób zmniejszenia po-

boru mocy przez cewkê przekaŸnika. Jak wia-

domo, napiêcie robocze przekaŸnika – na-

piêcie, przy którym nastêpuje prze³¹czenie

jego zestyków – jest zawsze wy¿sze od napiê-

cia podtrzymywania przekaŸnika w stanie ak-

tywnym. Na przyk³ad, przekaŸnik kontaktrono-

wy typu EDR-20 (tablica) o napiêciu znamio-

nowym 12 V powoduje prze³¹czenie sterowa-

nego obwodu ju¿ przy napiêciu 9 V i utrzymu-

je siê w stanie aktywnym przy zmniejszeniu na-

piêcia na cewce nawet do 1 V.

Moc elektryczna pobierana przez przekaŸnik

o rezystancji cewki R, pracuj¹cy przy napiê-

ciu U wynosi U

2

/R, np. przekaŸnik EDR-20

o napiêciu znamionowym 12 V pobiera po

w³¹czeniu przy napiêciu 9 V, moc elektrycz-

n¹ 9

2

/140 = 0,58 W. Je¿eli napiêcie na prze-

kaŸniku zostanie obni¿one do po³owy, to moc

pobierana zmniejszy siê a¿ czterokrotnie,

czyli do ok. 0,14 W.

W uk³adzie (przedstawionym na rys.1), zasi-

lanym napiêciem 5 V, w stanie spoczynko-

wym kondensator C1 jest na³adowany do

napiêcia o oko³o 0,5 V (spadek na diodzie

D2) mniejszego od napiêcia zasilania, czyli ok.

4,5 V, a kondensator C2 do pe³nego napiê-

cia (5 V). Po naciœniêciu przycisku S1 i przy-

trzymaniu go przez kilkadziesi¹t milisekund,

nast¹pi nasycenie tranzystora T1 i w konse-

kwencji po³¹czenie szeregowe kondensato-

rów C1 i C2. Wypadkowe napiêcie wyniesie

ok. 9,5 V, co bêdzie wartoœci¹ wystarczaj¹-

c¹ do uaktywnienia przekaŸnika P1. Po uak-

tywnieniu przekaŸnika nast¹pi powolne roz-

³adowywanie kondensatorów C1 i C2 ze sta-

³¹ czasu roz³adowania ok. 30 ms. Koñcowe

napiêcie na kondensatorach wyniesie

ok. 4,5 V i bêdzie wystarczaj¹ce do

podtrzymania stanu aktywnego prze-

kaŸnika.

PrzekaŸniki wymagaj¹ce wiêkszej

energii do wywo³ania stanu w³¹czenia

wymagaj¹ stosowania wiêkszych

wartoœci pojemnoœci kondensatorów

C1 i C2.

Na rys. 2 przedstawiono p³ytkê druko-

wan¹ uk³adu, a na rys. 3 _ rozmie-

szczenie elementów na p³ytce.

(cr)

n

ZMNIEJSZENIE POBORU

MOCY PRZEKANIKA

Parametry wybranych przekaŸników serii EDR-20

Napiêcie

Napiêcie

Napiêcie

Rezystancja

znamionowe w³¹czenia

wy³¹czenia cewki

[V] [V] [V] [

Ω

]

5 3,75

0,8

140

12 9,00 1,0 500
24 18,00 2,0 2150

Rys. 2. P³ytka drukowana uk³adu zmniejszaj¹cego

pobór mocy przekaŸnika (skala 1:1)

Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na p³ytce

drukowanej uk³adu zmniejszaj¹cego pobór mocy

przekaŸnika

Rys. 1. Schemat uk³adu zmniejszaj¹cego

pobór mocy przekaŸnika

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2002