„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Piotr Michałowski

Dobieranie soczewek kontaktowych

322[16].Z5.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr n. med Dorota Pałenga-Pydyn
dr n. med Marian Rojek





Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Elżbieta Jarosz

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[16].Z5.02
„Dobieranie soczewek kontaktowych” zawartego w programie nauczania dla zawodu technik
optyk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Dobieranie soczewek kontaktowych

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

18

4.1.3. Ćwiczenia

19

4.1.4. Sprawdzian postępów

24

5. Sprawdzian osiągnięć

25

6. Literatura

31

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Niniejszy poradnik ma służyć pomocą w przyswajaniu podstawowej wiedzy na temat

różnych typów stosowanych soczewek kontaktowych, wskazań i przeciwwskazań do ich
stosowania oraz sposobów ich użytkowania, metod aplikacji, pielęgnowania, a także
rozpoznawania i zapobiegania powikłaniom związanym z niewłaściwym ich użytkowaniem.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne określające umiejętności jakie powinieneś posiadać, abyś mógł
rozpocząć pracę,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności jakie opanujesz w wyniku kształcenia w ramach
tej jednostki modułowej,

−

materiał nauczania zawierający wiadomości teoretyczne, zestaw pytań sprawdzających czy
opanowałeś podane treści, ćwiczenia, które pozwolą Ci ukształtować określone
umiejętności praktyczne i sprawdzian postępów pozwalający sprawdzić Twój poziom
wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,

−

sprawdzian osiągnięć opracowany w postaci testu, umożliwi Ci sprawdzenie wiadomości
i umiejętności opanowanych podczas realizacji programu,

−

wykaz literatury umożliwiający pogłębienie wiedzy z zakresem programu tej jednostki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Niniejsza jednostka modułowa 322[16].Z5.02 – dobieranie soczewek kontaktowych – jest

częścią modułu 322[16].Z5 – pomoce wzrokowe (patrz poniższy schemat)

Schemat układu jednostek modułowych

322[16].Z5

Pomoce wzrokowe

322[16].Z5.01

Dobieranie soczewek

i opraw okularowych

322[16].Z5.02

Dobieranie soczewek

kontaktowych

322[16].Z5.04

Prowadzenie sprzedaży

wyrobów i akcesoriów

optycznych

322[16].Z5.03

Wykonywanie pomocy

wzrokowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

omówić anatomię i fizjologię aparatu ochronnego i przedniego odcinka gałki ocznej

–

ocenić wydzielanie łez testem Schirmera,

–

sprawnie obsługiwać keratometr Javala tj. ocenić łamiącą rogówki i promień jej krzywizny
w różnych płaszczyznach,

–

sprawnie obsługiwać autorefraktometr,

–

posługiwać się lampą szczelinową przy ocenie odcinka przedniego gałki ocznej,

–

odwracać powiekę górną,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

współpracować w grupie,

–

posługiwać się materiałem nauczania zaczerpniętym z literatury,

–

analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązań,

–

interpretować wyniki doświadczeń,

–

uzasadnić działanie, planować czynności,

–

dokonywać oceny swoich umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozróżnić rodzaje soczewek kontaktowych,

−

określić ich zastosowanie,

−

wskazać rozmiar soczewki na podstawie wielkości rogówki,

−

ocenić dopasowanie soczewki do oka,

−

obliczyć moc soczewki kontaktowej według mocy okularów,

−

określić wady i zalety soczewek kontaktowych w porównaniu z korekcją okularową,

−

określić zasady użytkowania i pielęgnacji soczewek kontaktowych,

−

przeprowadzić instruktaż użytkowania soczewek,

−

rozpoznać zagrożenia i zapobiec im podczas aplikowania soczewek,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4.

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Dobieranie soczewek kontaktowych

4.1.1.

Materiał nauczania

Okulary korygujące wady wzroku zostały wynalezione w Wenecji przed 7 wiekami.

Pierwsze pomysły stosowania niewidzialnych okularów, czyli soczewek kontaktowych
zawdzięczamy Leonardowi da Vinci (1442–1519). Jednak dopiero 60 lat temu, gdy
wynaleziono tworzywo sztuczne o skrótowej nazwie PMMA, zaczęto wytwarzać na masową
skalę twarde soczewki kontaktowe. Przełomowym wydarzeniem w historii rozwoju
kontaktowej korekcji wad refrakcji było wynalezienie przed 50 laty w Pradze unikalnego,
miękkiego tworzywa sztucznego chłonącego wodę, określanego skrótem PHEMA

Rys. 1. Budowa materiału PHEMA [4, s. 35]

.
Dziś w krajach rozwiniętych, co piaty człowiek nosi soczewki kontaktowe, w Polsce

jeszcze dziesięciokrotnie mniej, ale nadrabiamy zaległości.

Właściwości materiałów do produkcji soczewek kontaktowych

Tylko nieliczne materiały spełniają poniższe wymogi, a zatem mogą być używane do

produkcji soczewek kontaktowych:

−

dobre właściwości optyczne: przezroczystość, współczynnik załamania się światła,

−

korzystne właściwości mechaniczne: elastyczność i wytrzymałość,

−

zwilżalność powierzchni: nie mogą „odpychać” wody, ale ją „przyciągać”, muszą bowiem
być zatopione w płynie łzowym,

−

gazoprzepuszczalność; dotyczy głównie tlenu, im większa – tym lepiej, tym mniejsze
niedotlenienie rogówki. W soczewkach hydrożelowych gazoprzepuszczalnośc jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

związana z uwodnieniem tych soczewek: im więcej wody – tym lepiej, ale do pewnych
granic,

−

stabilność kształtu i rozmiarów; aby nie zmieniała się pod wpływem np. temperatury
i w czasie,

−

nietoksyczność dla tkanek oka, obojętność biologiczna, czyli nie wywoływanie reakcji
zapalnych,

−

odporność na gromadzenie się złogów; opłaszczające soczewkę trwałe złogi pochodzą
głównie z łez,

−

łatwość czyszczenia i dezynfekcji,

−

niskie koszty wytwarzania w skali masowej, niska, przystępna dla szerokiego grona
pacjentów cena.

Podział soczewek kontaktowych

Poniżej przedstawiono podział, uwzględniający różne kryteria, ale nie jest on

wyczerpujący i bezdyskusyjny. Obrazuje jednak, z jaką rozmaitą gamą soczewek spotykamy
się dziś w praktyce.

Podział ze względu na materiał, z którego są wykonane:

−

miękkie; hydrożelowe jak np. PHEMA, silikonowe, silikonowo-hydrożelowe, stosowane
bardzo często. Materiał do wytwarzania soczewek miękkich może mieć właściwości
jonowe „przyciągając” zanieczyszczenia i osady lub niejonowe,

−

twarde, np. PMMA, stosowane dziś rzadko,

−

twarde, sztywne gazoprzepuszczalne RGP= Rigid gas permeable, stosowane najczęściej
do korekcji astygmatyzmu nieregularnego ale mogą być stosowane w przypadku wad
refrakcji sferycznych, jak i cylindrycznych.

Ze względu na wielkość wyróżnia się soczewki:

−

rogówkowe; ich średnica jest mniejsza od średnicy rogówki

−

rogówkowo-twardówkowe; średnica nieco większa od średnicy rogówki

−

twardówkowe; o średnicy znacznie większej od rogówki

Rys. 2. Porównanie kształtu i rozmiarów miękkiej soczewki kontaktowej rogówkowo-twardówkowej – A

i twardej – rogówkowej – B [opracowanie własne]

Ze względu na cechy geometryczne wyróżnia się soczewki kontaktowe:

−

sferyczne – wewnętrzna powierzchni takiej soczewki może mieć tylko jeden promień lub
dwa promienie tj. inny promień dla centralnej sfery, a inny – nieco większy na obwodzie,
albo nawet trzy promienie, największy dla sfery krawędziowej,

−

asferyczne,

−

toryczne – o kształcie torycznym powierzchni wewnętrznej lub zewnętrznej,

−

lentikularne – aby nie były grube przy dużych mocach,

−

dwuogniskowe i progresywne – do korekcji presbyopii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rys. 3. Trójkrzywiznowa, trójstrefowa soczewka kontaktowa miękka rogówkowo – twardówkowa.

C – centralna sfera optyczna i promień jej tylnej krzywizny

O – strefa obwodowa i jej promień

K – strefa krawędziowa, decydująca o komforcie stosowania soczewki.

[Opracowanie własne]

Ze względu na wskazania do ich stosowania wyróżnia się soczewki:

−

korekcyjne – są alternatywą dla korekcji okularowej najczęstszych wad refrakcji lecz
i koniecznością przy korekcji znacznej różnowzroczności,

−

terapeutyczne – stosowane w określonych schorzeniach rogówki, gdzie są i opatrunkiem
i nośnikiem leku,

−

kosmetyczne – pozwalają zmienić kolor tęczówek lub nawet ukryć nieprawidłowości
rogówki lub tęczówki.

Ze względu na sposób stosowania – noszenia wyróżnia się soczewki:

−

do stosowania jednodniowego, jednorazowego – najbezpieczniejsze ze względów
higienicznych, delikatne, doskonale tolerowane, choć jeszcze dość drogie, nie potrzebny
płyn pielęgnacyjny;

−

do systematycznej wymiany – noszenia w ciągu dnia z koniecznością zdejmowania na noc
i systematyczną codzienną pielęgnacją. Użytkowane przez ściśle określony czas: dwa
tygodnie, miesiąc, trzy miesiące lub rok, z systematyczną ich wymianą po zakończeniu
przewidzianego okresu.

−

do elastycznego stosowania – gdy w razie potrzeby można nie zdejmować na noc,
konieczny płyn pielęgnacyjny. Trzeba jednak użytkownikom zwracać uwagę na
wielokrotny wzrost niebezpieczeństwa powikłań przy takim użytkowaniu soczewek.

−

do przedłużonego stosowania – soczewka może pozostawać na gałce ocznej bez
zdejmowania „trzydzieści dni i nocy”, tu także zbyteczny jest płyn pielęgnacyjny.
Ze względu na sposób produkcji wyróżnia się soczewki:

−

toczone – skrawane na specjalnych obrabiarkach, polerowane, z PMMA i materiałów
twardych gazoprzepuszczalnych,

−

odlewane odśrodkowo i polimeryzowane w wirujących formach,

−

polimeryzowane statycznie w formie,

−

wykonywane obróbką skrawaniem z nieuwodnionych materiałów hydrożelowych,
a następnie uwadniane.

Szczegółowe dane o konstrukcji, zastosowanym materiale i zakresie rozmiarów oraz mocy

optycznych można znaleźć w materiałach producentów soczewek kontaktowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Wskazania i przeciwwskazania do korzystania z soczewek kontaktowych

Wskazania

−

Kosmetyczno-praktyczne.
Jest to najczęstszy powód stosowania soczewek. Nie chodzi tu jednak o ukrycie np.

wrodzonej różnobarwności tęczówek lub też wad tęczówek czy rogówek (soczewki
kosmetyczne). Pacjent po prostu sądzi, że w okularach „nie jest mu do twarzy” i pragnie się od
nich uwolnić. Jest prawdą, że okulary – szczególnie przy większych mocach soczewek mają
swoje wady: mogą uciskać nos i uszy, spadać, zawężają pole widzenia i pole spojrzenia, często
zaparowują, niszczą się. Poza tym niektórych zawodów i dyscyplin sportowych nie można
wykonywać w okularach, a jedynie w soczewkach kontaktowych.

−

Refrakcyjno-optyczne.
Wskazaniem do stosowania soczewek kontaktowych jest anisometropia czyli

różnowzroczność, gdyż korekcja kontaktowa pozwala na uniknięcie aniseikonii oraz umożliwia
utrzymanie widzenia stereoskopowego. Gdy różnowzroczność przekracza trzy dioptrie można
starać się o refundację kosztów zastosowania soczewek z Narodowego Funduszu Zdrowia.

−

Stożek rogówki i inne przyczyny astygmatyzmu nieregularnego.
W tych przypadkach aplikuje się głównie soczewki twarde gazoprzepuszczalne.

−

Wskazania terapeutyczne.
W celu opatrunku rogówki zmniejszającego drażniący ruch powieki po powierzchni chorej

rogówki oka lub celem nasączenia soczewki lekiem zapewniając przedłużone działanie leku.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania bezwzględne:

−

przewlekłe i nawracające schorzenia rogówek, spojówek, brzegów powiek,

−

jaskra,

−

zespół suchego oka. Ilość łez w czasie 5 minut testu Schirmera powinna zwilżać pasek
bibuły na długości ponad 13 mm. Wynik poniżej 9 mm dyskwalifikuje pacjenta do
noszenia soczewek kontaktowych.

Przeciwwskazania względne:

−

skłonność do reakcji alergicznych,

−

cukrzyca insulinozależna,

−

nadczynność tarczycy,

−

nerwice i choroby psychiczne,

−

alkoholizm i narkomania,

−

dla kobiet: stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, gdyż zmniejszają
wydzielanie łez i zmieniają ich fizjologiczny skład.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Tabela 1. Porównanie korekcji soczewkami kontaktowymi i okularami

Soczewka kontaktowa lepsza w przypadku:

Okulary są lepsze w przypadku:

nieregularnego astygmatyzmu i stożka rogówki (soczewki
twarde),

pyłu, kurzu, agresywnych płynów i oparów,

anizeikonii,

ograniczonej akomodacji,

wysokiej krótkowzroczność,

zmiennego natężenia oświetlenia,

ochrony:

a) przed promieniowaniem UV soczewki oka,

b) bezpieczniejsze przy urazach,

ochrony przed UV spojówki i twardówki,

defektu kosmetycznego oka i potrzeby zmiany koloru oczu,

umocowania protez twarzy, aparatu słuchowego,
przy opadającej powiece (ptoza),

uprawiania sportu (hippika, narciarstwo, pływanie),

trudności w utrzymaniu czystości rąk,

wymagań zawodowych (kucharka, aktor, prace na
wysokości),

krótszego czasu pielęgnacji, łatwości zakładania,

stosowania okularów ochronnych lub gogli,

leczenia zeza,

poprawy estetyki twarzy – pogorszenie wizerunku w
okularach,

poprawy estetyki twarzy - jako ozdoba,

opatrunku rogówki i jako nośnik leku ocznego,

mało sprawnych rąk,

w czasie deszczu, mgły, zmian temperatury - nie parują,

w zespole suchego oka, chorobach oczu, katarze,

potrzeby większego pole spojrzenia.

choroby jaskrowej.

Soczewka idealna

Nie należy wierzyć w reklamowe zapewnienia nawet bardzo znanych, światowych

potentatów w produkcji soczewek kontaktowych – doskonałej soczewki nie ma i chyba nigdy
nie będzie. Zbyt wiele jest bowiem różnych kryteriów i wymagań, których spełnienie jest po
prostu niemożliwe.

Tabela 2. Porównanie zawartości wody i przepuszczalności dla tlenu kilku miękkich soczewek kontaktowych.

[opracowanie własne]

Idealny produkt powinien spełniać trzy poniższe wymagania:

−

ostre stabilne widzenie,
Jest to kryterium osiągane obecnie dość łatwo. Pewnych problemów w tym względzie

może dostarczać korygowanie astygmatyzmu torycznymi soczewkami miękkimi, które – mimo
stosowania różnych metod stabilizacji – maja czasem tendencję do pewnego rotowania się na
rogówce przy mruganiu. Przy wadzie astygmatyzmu powyżej 2 dioptrii konieczna ruchomość
soczewki utrudnia widzenie.

−

„doraźny komfort”,
Kryterium to spełniają właściwie wszystkie nowoczesne szeroko stosowane soczewki

miękkie. Pacjent nie czuje, że na powierzchni gałki ocznej ma specjalnego rodzaju delikatne,
miękkie ciało obce. Soczewki twarde wymagają znacznie dłuższego czasu adaptacji niż
miękkie, ale również pacjenci odczuwają zadowolenie.

Nazwa soczewki

Nazwa materiału

Zawartość

wody w %

Przepuszczalność tlenu w Dk/t

dla mocy -3,0 D

Air Optix

Lotrafilcon B

33%

138

Air Optix Night & Day

Lotrafilcon A

24%

175

Acuvue Advance

Galyfilcon A

47%

22

Acuvue Oasys

Senofilcon A

38%

100

Focus Dailies Toric

Nelfilcon A

69%

26

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

−

długookresowe bezpieczeństwo,
Jest ono najtrudniejsze do osiągnięcia Najistotniejszy jest fakt, że soczewka kontaktowa

pokrywając rogówkę zmienia jej metabolizm, innymi słowy prowadzi do jej względnego
niedotlenienia. Rogówka jest bowiem odżywiana od naczyń krwionośnych okolicy rąbka, lecz
głównie czerpie tlen wprost z powietrza. Soczewki twarde, gazoprzepuszczalne typu
rogówkowego nieprzesłaniające rogówki na całym jej obszarze, ślizgające się po niej
znacznie przy mruganiu i nieuciskające naczyń krwionośnych przyrąbkowych – są uznawane
za najbezpieczniejsze, stwarzają jednak dyskomfort dla pacjenta.

Soczewki miękkie są typu rogówkowo-twardówkowego, tj. maja średnicę większą niż

wielkość rogówki, uciskają więc naczynia przyrąbkowe i mniej ślizgają się po rogówce.
Względne niedotlenienie rogówki wywołane soczewkami jest tym mniejsze im krócej nosi się
soczewki w ciągu dnia, im te soczewki są z lepszego, bardziej uwodnionego materiału, gdy
przepuszczają więcej tlenu i są cieńsze. Z kolei delikatna, cienka soczewka o wysokim stopniu
uwodnienia i dużej przepuszczalności dla tlenu będzie sprawiała kłopoty przy zakładaniu –
głównie początkującej osobie i może ją zniechęcić do jej używania. Taka delikatna soczewka
nie będzie niestety odporna i stabilna mechanicznie – szybko ulegnie zniszczeniu.

Soczewka wreszcie nie może być zbyt droga, jej cena powinna być przystępna nie tylko

dla nielicznych wybrańców, ale głównie dla szerokiego grona pacjentów.

Mówiąc o długookresowym bezpieczeństwie stosowania soczewek należy wspomnieć, że

idealna soczewka - której jak wiadomo nie ma – nie powinna „przyciągać” osadów
i zanieczyszczeń, powinna być pielęgnowana: czyszczona, dezynfekowana, konserwowana
w prosty, skuteczny i tani sposób. Soczewka nie może bowiem drażnić i infekować rogówki.
Tu przewagę mają soczewki twarde; wygrać z nimi może tylko soczewka miękka jednorazowa,
jednodniowa.

Zagrożenia wynikające ze stosowania soczewek kontaktowych

W czasie wstępnej rozmowy z pacjentem – kandydatem do korekcji kontaktowej oprócz

wskazań i korzyści płynących ze stosowania soczewek kontaktowych, oprócz omówienia
rodzajów soczewek i sposobów ich używania konieczne jest przedstawienie możliwych
powikłań. W ten sposób unikniemy późniejszych rozczarowań i pretensji pacjenta pod naszym
adresem. Trzeba podkreślić, że większość powikłań związanych z noszeniem soczewek
kontaktowych wynika z nieprawidłowego ich używania: złej pielęgnacji, przedłużonego
noszenia, spania w soczewkach, które się do tego celu nie nadają. Pacjenta nie należy straszyć
powikłaniami, lecz raczej uświadomić, uwrażliwić na zagrożenia, do których nie należy
dopuszczać, którym trzeba zapobiegać, choćby przez przestrzeganie zaleceń lekarza i regularne
wizyty kontrolne w gabinecie.

Najistotniejsze powikłania to:

−

niedotlenienie rogówki,

−

infekcje,

−

uszkodzenie nabłonka rogówki,

−

reakcje alergiczne,

−

olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówki powieki górnej.
Wśród powikłań wynikających ze stosowania soczewek kontaktowych na pierwszym

miejscu wymienić należy względne niedotlenienie rogówki.

Jego ryzyko wzrasta przy stosowaniu soczewek mało uwodnionych, o niewielkiej

przepuszczalności dla tlenu lub noszonych zbyt długo. Wrażliwość różnych rogówek na
niedotlenienie jest jednak zróżnicowana osobniczo i zależy także od temperatury otoczenia,
wilgotności i czystości powietrza, od ilości i jakości łez, a nawet od stosowanej diety czy
przyjmowania niektórych leków np. na nadciśnienie tętnicze, czy też doustnych hormonalnych
ś

rodków antykoncepcyjnych. Niedotleniona rogówka, a głównie jej warstwa zewnętrzna –

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

nabłonek ulega obrzękowi, wzrasta jej grubość, pojawiają się w niej mikrotorbiele. Pacjent
odczuwa wtedy pogorszenie ostrości wzroku. Gdy skryte, względne niedotlenienie trwa długo -
miesiące i lata - do rogówki zaczynają wrastać od rąbka naczynia krwionośne. Jest to
bezwzględnym wskazaniem do zaprzestania noszenia soczewek.

Niedotleniona rogówka jest mniej odporna na wszelkiego rodzaju infekcje: bakteryjne,

wirusowe, grzybicze, pierwotniakowe. Drobnoustroje mogą być przeniesione na rogówkę przez
ź

le zdezynfekowaną soczewkę, albo też przez palce użytkownika – w czasie jej zakładania

i zdejmowania. Stąd konieczność skrupulatnego mycia rąk.

Rogówka, a właściwie jej nabłonek może być mechanicznie uszkodzony przez soczewkę

kontaktową, szczególnie, gdy ta „podsycha”. Cięższe uszkodzenia mechaniczne nabłonka
rogówki mogą być wywołane ciałem obcym, które dostaje się czasem pod soczewkę
kontaktową. Powyższe uszkodzenia zwane erozjami stanowią doskonałe „wrota zakażenia” dla
drobnoustrojów wspomnianych wyżej, a groźny stan zapalny rozwija się wtedy szybciej.

Kolejnym powikłaniem, które może się zdarzyć są reakcje alergiczne gałki na materiał

soczewki, na składniki płynu pielęgnacyjnego albo też na osady białkowe, które stopniowo
spłaszczają, pokrywają soczewkę po dłuższym noszeniu.

Dlatego zalecane jest częste wymienianie soczewek miękkich, gdyż nawet skrupulatne

mycie w płynie wielofunkcyjnym nie jest w stanie zmyć wszystkich osadów. Pod tym
względem mniej kłopotów nastręczają soczewki twarde.

Powikłaniem związanym z noszeniem soczewek kontaktowych jest również

olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówki powieki górnej (Rys. 4). Popularny skrót GPC
pochodzi od angielskiego określenia: giant papillary coniunctivitis. Po odwinięciu powieki
górnej widzimy wyrastające z niej całe „grona” brodawek, będących rezultatem długotrwałego
mechanicznego drażnienia spojówki przez krawędź źle dopasowanej soczewki.

Rys. 4. Olbrzymiobrodawkowate zapalenie spojówki spowodowane spaniem w soczewkach kontaktowych

przeznaczonych do noszenia dziennego [1, s. 48]

Większość powikłań manifestuje się zaczerwienieniem, przekrwawieniem gałki ocznej,

łzawieniem, światłowstrętem i pogorszeniem ostrości wzroku. W takim wypadku należy
natychmiast zdjąć soczewkę i udać się pilnie do lekarza okulisty.

Niektóre skryte powikłania można zaobserwować w czasie okresowych, planowanych

wizyt kontrolnych.

Pielęgnowanie soczewek kontaktowych

Najstarszy sposób dezynfekcji soczewek to ich gotowywanie. Obecnie stosuje się złożone

płyny pielęgnacyjne. Dobry, nowoczesny płyn pielęgnacyjny ma spełniać wiele funkcji: zabijać
bakterie, grzyby, pierwotniaki, wirusy w tym także HIV, nawilżać, regenerować soczewkę,
zmywać z niej zabrudzenia, rozpuszczać osady, a przy tym ma nie drażnić w żaden sposób
oka!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Głównymi składnikami wielu rodzajów płynów pielęgnacyjnych historycznych

i aktualnych były, są następujące związki chemiczne: tiomersal, chlorhexydyna, polyhexanide
(dymed), polyquad, nadtlenek wodoru - czyli woda utleniona. W niniejszym opracowaniu
pominięto enzymatyczne usuwanie osadów białkowych i stosowanie dwustopniowych
systemów dezynfekcji soczewek – jako rozwiązań przeznaczonych tylko do soczewek
użytkowanych przez miesiąc i dłużej.

Handlowe opakowania różnych płynów pielęgnacyjnych zawierają instrukcję ich

efektywnego stosowania. Producenci rozmaitych rodzajów soczewek kontaktowych zalecają,
preferują używanie jednego określonego płynu, a nie rekomendują innych.

Producenci najnowszej generacji płynów wielofunkcyjnych uważają, że wieczorem po

zdjęciu nie ma potrzeby czyszczenia soczewek przez pocieranie ich palcem na dłoni, że
wystarczy tylko soczewki opłukać, polać płynem i umieścić na noc w pojemniku ze świeżą
jego porcją. W ten sposób soczewka nie jest narażona na uszkodzenia mechaniczne, które
mogą towarzyszyć pocieraniu. Opinii tej nie podzielają w całej rozciągłości producenci
nowoczesnych soczewek. Uważają oni, że ich wyroby są tak doskonałe, że umiejętne, delikatne
pocieranie palcem z dodatkiem płynu pielęgnacyjnego nie jest w stanie im zaszkodzić,
a pomaga skuteczniej zmyć zanieczyszczenia i osady.

Handlowe opakowania dobrych płynów pielęgnacyjnych zawierają zawsze pojemnik na

soczewki. Dowiedziono, że pojemniki bywają siedliskiem rozmaitych drobnoustrojów, stąd
wskazana, korzystna jest ich częsta wymiana.

Dobieranie, czyli aplikowanie soczewek miękkich

Poniżej zostanie przybliżony i wyjaśniony schemat postępowania obowiązujący przy

aplikacji miękkich soczewek kontaktowych:

−

wywiad z pacjentem,

−

badanie refrakcji,

−

badanie odcinków przednich obu gałek ocznych w lampie szczelinowej,

−

wybór soczewki próbnej określonego typu i jej parametrów,

−

pierwsza aplikacja, spacer,

−

pierwsze badanie po aplikacji: ostrość wzroku, dopasowanie, ewentualne korekty,

−

nauka zakładania i zdejmowania soczewek,

−

nauka pielęgnacji,

−

wyznaczenie wizyty kontrolnej i ustalenia soczewki ostatecznej.
Podczas badania optometrycznego tzn. wywiad + badanie instrumentalne odcinka

przedniego obu oczu, oraz refrakcji należy się zorientować, czy nie ma przeciwwskazań do
korekcji soczewkami kontaktowymi. Należy uzyskać od chorego deklarację, w jakim trybie
chciałby używać soczewek miękkich; tryb jednorazowych – jednodniowych soczewek, tryb
dzienny z soczewkami systematycznej wymiany, tryb elastyczny – z możliwością
ewentualnego spania w soczewkach, wreszcie tryb przedłużony z wymianą soczewek
1x w miesiącu. Pacjentom pierwszorazowym tj. bez doświadczenia w używaniu soczewek
zalecamy zawsze zdejmowanie soczewek na noc.

Jeśli pacjent nie ma okularów lub są nieodpowiednie, podczas tej pierwszej wizyty

„soczewkowej” jest konieczność przepisania odpowiednich szkieł. Pacjent musi mieć okulary,
wówczas ma możliwość zastąpienia nimi soczewek.

Soczewka kontaktowa leży bezpośrednio na rogówce, soczewka okularowa kilkanaście

milimetrów przed nią. Stąd rodzi się różnica między mocą obu tych sposobów korekcji.
Różnica ta jest nieistotna dla soczewek do mocy ± 3,5 Dsph. Przy większych mocach soczewki
okularowej, moc soczewki kontaktowej odczytujemy z powszechnie dostępnych tabel.

I tak np. w przypadku krótkowzroczności średniego stopnia korygowanej okularami

o mocy -6,5 Dsph soczewka kontaktowa powinna być słabsza i mieć moc -6,0Dsph.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Dalekowidz o korekcji okularowej +6,0 Dsph powinien mieć zaaplikowaną soczewkę o mocy
+6,5 Dsph. W przypadku niewielkiego astygmatyzmu można zastosować próbnie korekcję
sferyczną.

Moc takiej soczewki ustalamy zgodnie z ekwiwalentem sferycznym. obliczanym ze wzoru:

Φ

E

=

Φ

S

+

Φ

C

/2

Φ

E

– ekwiwalent sferyczny,

Φ

S

– moc sferyczna,

Φ

C

– moc cylindryczna.

Prócz mocy, zakładana po raz pierwszy pacjentowi soczewka miękka powinna mieć

stosowny promień krzywizny tylnej powierzchni sfery optycznej. Promień strefy obwodowej,
czy krawędziowej nie ma znaczenia i nawet nie jest podawany przez producenta soczewek.
Powinien być on większy o niemal milimetr od promienia krzywizny rogówki. Ten promień
mierzymy „tradycyjnym” keratometrem Javala lub nowoczesnym autokeratorefraktometrem.
Starsze typy soczewek kontaktowych miękkich miały – przy konkretnej mocy sferycznej – aż
do pięciu różnych promieni krzywizny strefy optycznej.

Producenci współczesnych, najnowszych soczewek dążąc do obniżenia kosztów

w soczewkach produkowanych masowo ograniczają asortyment produkując soczewki o dwóch
a nawet o jednej wielkości promienia.

Po dobraniu mocy i promienia zakładamy pacjentowi sprawnie soczewki – nie myląc stron

– wyjęte z jednorazowego, sterylnego opakowania i zapraszamy go na kilkunastominutowy
spacer.

Po tym czasie oceniamy:

−

samopoczucie pacjenta, jego wstępne zadowolenie, pytamy o odczuwanie „czegoś
w oczach”,

−

ostrość wzroku, powinna być nawet lepsza niż w okularach, chyba że korygujemy
niewielki astygmatyzm metodą ekwiwalentu sferycznego,

−

dobre ułożenie w centrum rogówki, soczewka powinna leżeć centrycznie na rogówce przy
otwartych oczach,

−

ruch soczewki przy normalnym mruganiu powinien wynosić około pół milimetra,

−

test push up, tj popychamy soczewkę ku górze palcem przez powiekę dolną. Soczewka
dobrze dopasowana powinna płynnie przesuwać się do góry i płynnie wrócić do swej
centrycznej pozycji.
Soczewka źle dopasowana może być:

−

zbyt luźna, zbyt płaska,

−

zbyt ciasna, zbyt stroma.
Soczewka zbyt luźno, zbyt płasko dopasowana porusza się nadmiernie przy normalnym

mruganiu i teście push up, bywa też podciągana do góry przez powiekę górną, a na jej
krawędziach mogą pojawić się nawet fałdki. Widzenie jest wtedy niestabilne.

Chcąc poprawić tę dość rzadką sytuację, musimy zastosować soczewkę o mniejszym

promieniu lub większej średnicy, aby dalej, szerzej zachodziła poza rąbek rogówki.

Zbyt ciasno, zbyt stromo dobrane soczewki nie poruszają się przy mruganiu, co upośledza

wymianę filmu łzowego i sprzyja powstawaniu osadów na soczewce.

Jednocześnie uciśnięte są naczynia krwionośne przyrąbkowe i upośledzona jest jedna

z dróg odżywiania rogówki. Tę niekorzystną sytuację poprawić może soczewka o większym
promieniu lub mniejszej średnicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Jeśli soczewka jest dobrze dopasowana przystępujemy do bardzo ważnego – dla

początkującego pacjenta momentu, tj. rozpoczynamy naukę zakładania, zdejmowania
i pielęgnacji soczewek (Rys. 5). Po umyciu rąk i wyjęciu soczewki kontaktowej z pojemnika,
trzeba ułożyć soczewkę na opuszku palca jednej ręki, a drugą ręką należy przytrzymać obie
powieki i położyć soczewkę na oku.

Rys. 5. Zakładanie soczewki miękkiej [6, s. 24]

Pacjentom początkującym często sprawia trudność rozpoznawanie właściwej strony

soczewek, które są wykonane z bardzo elastycznego materiału i mogą ulec „odwróceniu na
lewą stronę” (Rys. 6).

Rys. 6. Właściwa strona soczewki - „filiżanka” a), niewłaściwa strona – „talerzyk” b) [6]

Nauka ta trwa od kilkunastu minut do długich, trudnych godzin. Pacjenci, najczęściej

mężczyźni mało zręczni o silnych odruchach skurczowych powiek, z niezbyt silną motywacją
wewnętrzną, zrażają się czasem do soczewek. Dlatego też należy poświęcić tym pacjentom
więcej czasu na naukę zakładania soczewek.

Korekcja astygmatyzmu miękkimi soczewkami sferycznymi

Pacjenci z niewielkim astygmatyzmem współistniejącym z dość dużą wadą sferyczną na

ogół są zadowoleni z samej korekcji sferycznej uwzględniającej ekwiwalent. To bardzo
korzystna sytuacja, gdyż nie trzeba stosować miękkich soczewek torycznych wymagających
znacznie dłuższego czasu dopasowania.

Te ostatnie bowiem są zazwyczaj dobrze tolerowane, ale widzenie nie jest często stabilne

z uwagi na poruszanie się soczewki po gałce. Soczewka powinna się poruszać, ślizgać, ale nie
powinna się obracać, gdyż zmienia się wówczas położenie osi cylindra. Są trzy metody
konstrukcji miękkich soczewek torycznych zapobiegające ich obrotom:

−

stabilizacja przy pomocy balastu pryzmatycznego,

−

stabilizacja dynamiczna poprzez strefy cienkie od góry i dołu,

−

stabilizacje przez odcięcie dolnego brzegu soczewki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Rys. 7. Stabilizacja dynamiczna miękkiej soczewki torycznej. Strefy cienkie od góry i dołu pokrywane przez

powieki uniemożliwiają obrót soczewki i zmianę ustawienia osi cylindra, w tym przypadku 45°.

[opracowanie własne].

Producenci miękkich soczewek torycznych różnego typu przygotowują instrukcje, jak krok

po kroku postępować przy aplikacji tych soczewek, dostarczając wielu soczewek próbnych.
Przy doświadczeniu lekarza, cierpliwości i motywacji pacjenta zazwyczaj udaje się osiągnąć
sukces.

Na zakończenie należy wyszczególnić skrótowe oznaczenia zamieszczane na

opakowaniach soczewek:

P albo D albo PWR – oznacza moc soczewki
BCR albo BC – promień tylnej krzywizny strefy optycznej.
DIA albo OAD – średnica zewnętrzna
Często podawany jest rodzaj polimeru, np. etalion, alphafilcon, balafilcon, galyfilcon oraz

stopień uwodnienia soczewki, odpowiednio: 58%, 66%, 36%, 47%.

Zawsze podawany jest EXP, czyli „okres ważności” oraz LOT, czyli numer serii.
Producenci umieszczają też dodatkowe informacje jak np. obecność w soczewce filtru UV,

podbarwienie soczewki, ułatwiające jej spostrzeganie przy manipulacjach, czy odpowiednią
temperaturę do przechowywania.

Na niektórych opakowaniach można znaleźć ostrzeżenia, iż sprzedaż soczewek jest

możliwa „po badaniu i pod kontrolą specjalisty”. Ostrzeżenie to bywa często ignorowane ze
szkodą dla pacjentów, których nic nie zmusza do wizyt kontrolnych.

Soczewki twarde gazoprzepuszczalne (RGP)

Jak już wcześniej wspomniano, soczewki twarde mają wiele zalet. Nie pokrywając całej

rogówki i poruszając się po niej odsłaniają obwodowe jej partie, które mogą „oddychać”
tlenem z powietrza. Ich rekordowo wysoka gazoprzepuszczalność nie doprowadza do
niedotlenienia rogówki, rzadziej opłaszczają się osadami, łatwo je czyścić i skutecznie
dezynfekować, pozwalają na korekcję astygmatyzmu zarówno regularnego jak i nieregularnego
wywołanego np. stożkiem rogówki.

Istotną wadą tych soczewek jest ich twardość odczuwalna często przez pacjenta

wywołująca dyskomfort. Na drugim miejscu wymienić należy skomplikowaną, długotrwałą
procedurę ich dobierania i konieczność posiadania szerokiego zestawu soczewek próbnych
o różnych parametrach. Przy ocenie dopasowania – konieczne jest posługiwanie się testem
fluoresceinowym i lampą szczelinową z filtrem kobaltowym (Rys. 8).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Rys. 8. Za ciasno dopasowana soczewka twarda i jej obraz flurosceinowy [4, s. 51]

Z powyższych względów soczewki twarde są stosowane u wąskiej grupy „specjalnych”

pacjentów.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Z czym kojarzą Ci się dwa tworzywa sztuczne oznaczone skrótami: PMMA i PHEMA?

2.

Jakie cechy muszą mieć materiały do produkcji soczewek kontaktowych?

3.

Jakie znasz kryteria podziału soczewek kontaktowych?

4.

Która z charakterystyk soczewek kontaktowych wpływa istotnie na występowanie
niedotlenienia rogówki lub – na odwrót – zapobiega występowaniu tego powikłania?

5.

Co to są soczewki sferyczne dwu i trójkrzywiznowe?

6.

Który ze sposobów stosowania (noszenia) soczewek wydaje Ci się najbezpieczniejszy dla
oka?

7.

Wymień najczęstsze powody – wskazania do stosowania soczewek kontaktowych.

8.

Co oznaczają pojęcia: bezwzględne i względne przeciwwskazania do stosowania soczewek
kontaktowych?

9.

Wyjaśnij, jakie cechy powinna mieć idealna soczewka kontaktowa.

10.

Wyjaśnij, czym jest spowodowane i czym grozi niedotlenienie rogówki.

11.

Dlaczego drobne erozje nabłonka rogówki bywają bardzo niebezpieczne?

12.

Objaśnij, skąd biorą się osady na soczewkach i jakie zaburzenia mogą powodować?

13.

Jakie powikłanie oznacza się popularnym skrótem GPC?

14.

Jakie funkcje powinien spełniać nowoczesny płyn pielęgnacyjny do soczewek
kontaktowych?

15.

Objaśnij, dlaczego aplikując soczewki kontaktowe powinniśmy się upewnić, że pacjent ma
odpowiednie okulary?

16.

Objaśnij powód różnej mocy soczewek okularowych i kontaktowych.

17.

Jakie powinny być relacje między promieniem krzywizny rogówki, a BC (BCR) soczewki
kontaktowej?

18.

Co oznacza zbyt luźne (zbyt płaskie) oraz zbyt ciasne (zbyt strome) dobranie soczewki?

19.

Na czym polega korekcja wady sferocylindrycznej miękką soczewką sferyczną
z uwzględnieniem tzw. ekwiwalentu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

20.

Jakie są zalety i wady soczewek określanych skrótem RGP?

21.

Jakie skrótowe oznaczenia umieszczone są na opakowaniach soczewek kontaktowych?

22.

Na czym polega trudność dobierania miękkich soczewek u pacjentów z astygmatyzmem?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź test Schirmera u jednego z kolegów. Jakie są kryteria oceny testu? Kiedy

można test przerwać? Jeśli nie dysponujesz paskiem Schirmera jak sobie poradzisz?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyjąć z opakowania pasek testowy Schirmera,

2)

zagiąć jego 5 mm długości koniec,

3)

umieścić zagięty koniec w dolnym załamku worka spojówkowego kolegi od strony
skroniowej,

4)

włączyć stoper,

5)

usunąć pasek testowy po 5 minutach,

6)

dokonać pomiaru odcinka zwilżonego licząc od zagięcia,

7)

zanotować wynik pomiaru.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw pasków testowych Schirmera,

−

stoper,

−

linijka lub suwmiarka,

−

kartka A4, długopis,

−

literatura.

Rys. do ćwiczenia nr 1.Test Schirmera [1, s. 12]

Ćwiczenie 2

Przeprowadź pomiar krzywizny rogówek obu oczu u jednego z kolegów dwoma

urządzeniami: keratometrem Javala i autokeratorefraktometrem. Czy zauważyłeś różnice
między rezultatami pomiarów wykonanymi dwoma urządzeniami? Jaka jest relacja między
promieniem krzywizny rogówki, a BCR soczewki kontaktowej?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sprawdzić kalibrację keratometru Javala na sztucznej rogówce,

2)

posadzić pacjenta przed keratometrem wydając mu stosowne polecenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

3)

dokonać pomiaru promienia krzywizny rogówki zgodnie z zasadami obsługi urządzenia,

4)

zanotować wynik pomiaru,

5)

dokonać pomiaru krzywizn obu rogówek tego samego pacjenta autokeratorefraktometrem
komputerowym zgodnie z zasadami jego obsługi,

6)

zanotować wynik tego pomiaru na kartce obok wyników uzyskanych keratometrem Javala.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

keratometr Javala,

−

autokeratorefraktometr,

−

kartka A4, długopis,

−

instrukcja obsługi keratometru,

−

instrukcja obsługi autokeratorefraktometru,

−

poradnik dla ucznia, literatura.

Ćwiczenie 3

Dobierz właściwą moc próbnej soczewki kontaktowej dla pięciu pacjentów, dla których

podano właściwą korekcję okularową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

–

posługując się tabelą przeliczeniową – odnajdować stosowną moc soczewki kontaktowej
próbnej znając korekcję okularową obu oczu pięciu poniższych pacjentów.

–

wyniki zapisać na kartce.

Pacjent 1. oko prawe: - 2,25 Dsph

oko lewe: - 4,75 Dsph

Pacjent 2. oko prawe: - 8,5 Dsph

oko lewe: - 12,0 Dsph

Pacjent 3. oko prawe: - 9,0 Dsph

≈

- 2,0 Dcyl ax 15

°

oko lewe: - 2,25Dsph

≈

- 0,25 Dcyl ax 35

°

Pacjent 4. oko prawe: + 10,5 Dsph

oko lewe: planum

Pacjent 5. oko prawe: - 0,75 Dsph

oko lewe: + 3,25 Dsph

Załóżmy, że pacjent 3 dobrze toleruje soczewki, ale jest rozczarowany niezbyt dobrą

ostrością wzroku oka prawego. Jakie mogą być tego przyczyny?

Czy można podejrzewać, że pacjent 4 przebył jakąś operację okulistyczną?

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka A4, długopis,

−

poradnik dla ucznia, literatura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Tab. do ćwiczenia nr 3. Moc soczewki kontaktowej w zależności od mocy soczewki okularowej i jej odległości od
szczytu rogówki [wg 2]

SOCZEWKI KONTAKTOWE MINUSOWE

OKULARY

SOCZEWKI KONTAKTOWE PLUSOWE

10 mm

12 mm

14 mm

16 mm

(D)

16 mm

14 mm

12 mm

10 mm

3,50

3,25

3,25

3,25

3,50

3,75

3,75

3,75

3,75

3,50

3,50

3,50

3,50

3,75

4,00

4,00

4,00

4,00

3,75

3,75

3,75

3,75

4,00

4,25

4,25

4,25

4,25

4,00

4,00

4,00

4,00

4,25

4,50

4,50

4,50

4,50

4,25

4,25

4,25

4,25

4,50

4,75

4,75

4,75

4,75

4,50

4,50

4,50

4,50

4,75

5,25

5,00

5,00

5,00

4,75

4,75

4,75

4,75

5,00

5,50

5,50

5,25

5,25

5,00

5,00

5,00

4,75

5,25

5,75

5,75

5,50

5,50

5,25

5,25

5,00

5,00

5,50

6,00

6,00

6,00

5,75

5,50

5,50

5,25

5,25

5,75

6,25

6,25

6,25

6,00

5,75

5,75

5,50

5,50

6,00

6,75

6,50

6,50

6,50

6,00

5,75

5,75

5,75

6,25

7,00

6,75

6,75

6,75

6,00

6,00

6,00

6,00

6,50

7,25

7,25

7,00

7,00

6,25

6,25

6,25

6,00

6,75

7,50

7,50

7,25

7,25

6,50

6,50

6,50

6,25

7,00

8,00

7,75

7,75

7,50

6,75

6,75

6,50

6,50

7,25

8,25

8,00

8,00

7,75

7,00

7,00

6,75

6,75

7,50

8,50

8,50

8,25

8,00

7,25

7,00

7,00

7,00

7,75

8,75

8,75

8,50

8,50

7,50

7,25

7,25

7,00

8,00

9,25

9,00

8,75

8,75

7,50

7,50

7,50

7,25

8,25

9,50

9,25

9,25

9,00

7,75

7,75

7,50

7,50

8,50

9,75

9,75

9,50

9,25

8,00

8,00

7,75

7,75

8,75

10,25

10,00

9,75

9,50

8,25

8,00

8,00

7,75

9,00

10,50

10,50

10,00

10,00

8,50

8,25

8,25

8,00

9,25

10,75

10,75

10,50

10,25

8,75

8,50

8,50

8,25

9,50

11,25

11,00

10,75

10,50

9,00

8,75

8,50

8,50

9,75

11,50

11,25

11,00

10,75

9,00

9,00

8,75

8,50

10,00

12,00

11,75

11,25

11,00

9,50

9,25

9,25

9,00

10,50

12,50

12,25

12,00

11,75

10,00

9,75

9,50

9,25

11,00

13,25

13,00

12,75

12,25

10,25

10,00

10,00

9,75

11,50

14,00

13,75

13,25

13,00

10,75

10,50

10,25

10,00

12,00

14,75

14,50

14,00

13,75

11,00

10,75

10,75

10,50

12,50

15,75

15,25

14,75

14,25

11,50

11,00

11,00

10,75

13,00

16,50

16,00

15,50

15,00

12,00

11,50

11,25

11,00

13,50

17,25

16,75

16,00

15,50

12,25

12,00

11,75

11,50

14,00

18,00

17,50

16,75

16,25

12,75

12,25

12,00

11,75

14,50

19,00

18,25

17,50

17,00

13,00

12,75

12,50

12,00

15,00

19,75

19,00

18,25

17,75

13,50

13,00

12,75

12,50

15,50

20,50

19,75

19,00

18,25

13,75

13,50

13,00

12,75

16,00

21,50

20,50

19,75

19,00

14,25

13,75

13,50

13,00

16,50

22,50

21,50

20,50

19,75

14,50

14,00

13,75

13,25

17,00

23,25

22,25

21,25

20,50

15,00

14,50

14,00

13,75

17,50

24,25

23,25

22,25

21,25

15,25

14,75

14,50

14,00

18,00

25,25

24,00

23,00

22,00

15,50

15,25

14,75

14,25

18,50

26,25

25,00

23,75

22,75

16,00

15,50

15,00

14,50

19,00

27,25

26,00

24,50

23,50

16,25

15,75

15,25

14,75

19,50

28,25

26,75

25,00

24,25

16,75

16,25

15,75

15,25

20,00

29,50

27,75

26,25

25,00

17,00

16,50

16,00

15,50

20,50

30,50

28,75

27,25

25,75

17,25

16,75

16,25

15,75

21,00

31,75

29,75

28,00

26,50

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Ćwiczenie 4

Załóż sobie i zdejmij soczewkę kontaktową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

umyć dokładnie ręce, jeśli to potrzebne skrócić przedtem paznokcie, użyć suszarki
elektrycznej, a nie ręcznika.

2)

wybrać soczewkę próbną zgodnie ze znanymi Ci zasadami.

3)

oderwać wieczko jednorazowego pojemniczka i wyjąć soczewkę posługując się jednym
najmniejszym palcem.

4)

starać się umieścić soczewkę na opuszce palca wskazującego prawej ręki – jeśli jesteś
praworęczny. Zauważ, że nadmiar płynu wewnątrz soczewki bardzo ją zniekształca,
zachodzi wówczas konieczność jego odsączenia i usunięcia. Sprawdź, czy soczewka jest
na właściwej stronie, przećwicz kilkakrotnie przewijanie soczewki na druga stronę. Staraj
się zawsze o odszukanie napisu – markera dobrej strony (patrz rysunek). Dbaj o to, aby
soczewka przy tych czynnościach nie wysychała.

Rys. 1. do ćwiczenia 4. Niewłaściwa – A i właściwa – B strona soczewki kontaktowej miękkiej.

Zwróć uwagę na marker „123” [opracowanie własne].

4)

kierując ustawicznie wzrok obu oczu w lusterko i rozchylając palcami powieki umieść
powoli soczewkę na rogówce,

5)

odruchowe zamykanie oczu może Ci utrudnić zadanie. Oko możesz delikatnie zamknąć,
ale już po założeniu soczewki. Gdy teraz kilka razy mrugniesz soczewka uzyska właściwe
położenie,

6)

po kilkunastu minutach oceń subiektywną tolerancję soczewki, kolega może Ci sprawdzić
ostrość wzroku i dopasowanie soczewki,

7)

do pojemniczka na soczewki nalej wielofunkcyjnego płynu pielęgnacyjnego, butelki
z płynem nie zamykaj – zaraz będzie używana,

8)

postarać się zdjąć soczewkę: patrz bez przerwy w lusterko, rozchyl powieki, opuszki
2 palców tj. palca wskazującego i kciuka umieść w kątach szpary powiekowej, nie bój się
dotknąć gałki ocznej, a właściwie spojówki gałkowej, zbliżaj te opuszki delikatnie ku
sobie, jeśli nie oderwiesz ich od gałki – soczewka sama wejdzie Ci w palce,

9)

zdjętą soczewkę musisz obmyć płynem wielofunkcyjnym, tak jak to musi robić wieczorem
normalny użytkownik soczewki. Możesz tu zastosować metodę „prysznica” lub „wanny”,
Mimo, że producenci płynów nie uważają tego za konieczne – przećwicz mycie soczewki
z jej pocieraniem palcem. Pomoc nauczyciela będzie konieczna.

10)

umieść soczewkę w pojemniczku napełnionym uprzednio płynem wielofunkcyjnym,

11)

wyjmij soczewkę z pojemniczka z płynem wielofunkcyjnym i załóż ją na drugie oko. Po
kilkunastu minutach zdejmij.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw soczewek próbnych,

−

lusterko, umywalka, suszarka do rąk,

−

lampa stołowa,

−

płyn pielęgnacyjny z pojemnikiem na soczewki,

−

instrukcje pielęgnacji producentów soczewek,

−

poradnik dla ucznia, literatura.

Rys. do ćwiczenia 4. Przy zakładaniu soczewki szpara powiekowa musi być rozchylana palcami,

aby soczewka nie dotykała rzęs czy brzegów powiek [opracowanie własne]

Ćwiczenie 5

Załóż miękką soczewkę kontaktową pacjentowi, oceń jej dopasowanie, udziel instrukcji

pacjentowi jak ma postępować przy zdejmowaniu soczewki, zaprezentuj pielęgnację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokładnie obserwować zakładanie soczewki przez nauczyciela pytając od razu o wszelkie
wątpliwości,

2)

przed pierwszą aplikacją zaprezentuj pacjentowi sposób wyjmowania, umieszczania
soczewki na opuszce palca wskazującego, sprawdzania strony i przewijania soczewki na
drugą stronę,

3)

odchyl głowę pacjenta ku tyłowi, poleć mu kierować wzrok ok. 45

°

do góry, rozchylając

szparę powiekową palcami obu rąk umieść soczewkę na rogówce,

4)

po kilkunastu minutach po aplikacji dokonaj pierwszej oceny: tolerancji, ostrości wzroku,
dopasowania tj. centracji i ruchomości. Wyciągnij wnioski,

5)

nie zdejmuj soczewki pacjentowi, on - poinstruowany przez ciebie – najprawdopodobniej
zrobi to samodzielnie,

6)

objaśnij pacjentowi zasady jej pielęgnacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

lampa szczelinowa,

−

lusterko,

−

umywalka,

−

suszarka do rąk,

−

zestaw różnych typów soczewek próbnych,

−

płyn wielofunkcyjny z pojemnikiem na soczewki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

przeprowadzić i zinterpretować test Schirmera?

2)

dokonać pomiaru promienia krzywizny rogówki i dobrać odpowiedni
BCR soczewki próbnej?

3)

określić bezwzględne i względne przeciwwskazania do stosowania
soczewek kontaktowych?

4)

dobrać moc próbnej soczewki kontaktowej, gdy znana jest wartość
korekcji okularowej?

5)

założyć sobie soczewkę kontaktową i ją zdjąć?

6)

założyć soczewkę pacjentowi i ocenić jej dopasowanie?

7)

określić trudności korekcji astygmatyzmu soczewkami miękkimi
sferycznymi i torycznymi?

8)

objaśnić pacjentowi zasady pielęgnacji soczewek?

9)

objaśnić czego się wymaga od idealnej soczewki kontaktowej?

10)

wymienić

zalety

i

wady

stosowania

soczewek

twardych

gazoprzepuszczalnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych

4.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi

5.

Test zawiera 22 zadania

6.

Do każdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.

7.

Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedź wstawiając literę x w odpowiednim
miejscu na karcie odpowiedzi.

8.

W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą x zaznacz
odpowiedź prawidłową.

9.

Za każde poprawne rozwiązanie otrzymujesz jeden punkt.

10.

Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej braku lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi –
otrzymujesz zero punktów.

11.

Uważnie przeczytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.

12.

Nie odpowiadaj bez zastanowienia, jeśli, któreś z pytań sprawi Ci trudność – przejdź do
następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później.

13.

Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.

14.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Pierwszym tworzywem miękkim, chłonącym wodę zastosowanym do masowej produkcji

soczewek miękkich było tworzywo
a)

ATFA.

b)

ALMA.

c)

PMMA.

d)

PHEMA.

2.

Ukształtowanie strefy krawędziowej soczewki jest bardzo ważne, gdyż wpływa na

a)

komfort jej używania.

b)

gazoprzepuszczalność soczewki.

c)

tworzenie się osadów.

d)

stopień jej ruchomości po rogówce.

3.

Soczewki kontaktowe oznaczone popularnym skrótem RPG należą do kategorii soczewek

a)

rogówkowo-twardówkowych.

b)

rogówkowych.

c)

torycznych.

d)

kosmetycznych.

4.

Promień krzywizny rogówki wynosi 7,4 mm. Promień krzywizny centralnej sfery optycznej

soczewki próbnej powinien wynosić około
a)

7,0 mm.

b)

7,4 mm.

c)

8,2 mm.

d)

9,0 mm.

5.

Skrót BC (BCR) oznacza

a)

stopień uwodnienia soczewki.

b)

promień krzywizny strefy optycznej.

c)

ś

rednicę soczewki.

d)

grubość soczewki w jej centrum.

6.

Wskazaniem medycznym – optycznym do stosowania miękkich soczewek kontaktowych

jest
a)

astygmatyzm obu oczu.

b)

znaczna różnowzroczność.

c)

stożek rogówki.

d)

znaczna heteroforia.

7.

Jedno z możliwych powikłań stosowania soczewek kontaktowych wyraża się skrótem

GPC. Skrót ten oznacza
a)

erozję nabłonka rogówki.

b)

olbrzymiobrodawkowe zapalenie spojówki powieki górnej.

c)

wrastanie naczyń do rogówki.

d)

mikrocysty nabłonka rogówki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

8.

Obrzęk rogówki przy niewłaściwym stosowaniu soczewek kontaktowych wywołany jest

najczęściej
a)

infekcją bakteryjną lub wirusową.

b)

uczuleniem, alergią na materiał soczewki.

c)

mechanicznym uszkodzeniem rogówki przez soczewkę.

d)

niedotlenieniem rogówki.

9.

Niedotlenienie rogówki jest zjawiskiem niekorzystnym, gdyż może doprowadzić do

a)

zcieńczenia rogówki.

b)

unaczynienia rogówki.

c)

pojawienia się stożka rogówki.

d)

pojawienia się złogów na rogówce.

10.

Materiał do produkcji soczewek kontaktowych może być typu jonowego lub też

niejonowego. Wadą materiału jonowego jest to, iż
a)

ma mniejszą przepuszczalność dla tlenu.

b)

jest mniej trwały mechanicznie.

c)

„przyciąga” zanieczyszczenia i osady.

d)

wywołuje częste reakcje alergiczne.

11.

Względnym przeciwwskazaniem do stosowania soczewek kontaktowych jest

a)

skłonność do alergii.

b)

cukrzyca.

c)

nadczynność tarczycy.

d)

wszystkie wyżej wymienione.

12.

Przekrwienie spojówek, ból oka, łzawienie pogorszenie ostrości wzroku, to objawy -

między innymi – niewłaściwego stosowania soczewek kontaktowych. Obejmujemy je
wspólną nazwą
a)

zapalenie spojówek.

b)

zapalenie błony naczyniowej.

c)

erozja rogówki.

d)

czerwone oko.

13.

Pojawiające się na powierzchni soczewki kontaktowej osady pochodzą z

a)

filmu łzowego.

b)

zanieczyszczonego powietrza.

c)

niewłaściwego płynu pielęgnacyjnego.

d)

komórek nabłonka rogówki.

14.

Dla osoby z krótkowzrocznością prostą korygowaną efektywnie okularami o mocy

-3,25 Dsph moc próbnej soczewki kontaktowej powinna wynosić
a)

-2,75 Dsph.

b)

-3,00Dsph.

c)

-3,25Dsph.

d)

-3,50Dsph.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

15.

Soczewki twarde, dla których przepuszczalność tlenu jest bardzo wysoka oznacza się

skrótem
a)

RGP.

b)

BCR.

c)

OAD.

d)

DK.

16.

Niewielki astygmatyzm można korygować soczewką kontaktową miękką sferyczną.
Próbna soczewka sferyczna przy próbie korekcji następującego astygmatyzmu:
-6,0Dsph -2,0Dcyl ax 10

°

powinna mieć w przybliżeniu moc

a)

-6,0 Dsph.

b)

-6,5 Dsph.

c)

-7,0 Dsph.

d)

-8,0 Dsph.

17.

Zbyt płasko, zbyt luźno dobrana próbna soczewka kontaktowa powinna być zastąpiona
soczewką
a)

mniejszym BCR.

b)

większym BCR.

c)

mniejszej średnicy.

d)

mniejszym uwodnieniu.

18.

Najmniej skuteczna metoda zmniejszania rotacji soczewek torycznych to
a)

podcięcie soczewki od dołu.

b)

wprowadzenie stref cienkich od góry i dołu.

c)

poszerzenie strefy krawędziowej.

d)

wprowadzenie balastu pryzmatycznego.

19.

Istotnymi składnikami płynów pielęgnacyjnych były następujące substancje chemiczne
a)

alkohol i eter.

b)

tiomersal i chlorhexydyna.

c)

nadmanganian potasu i chlorek sodu.

d)

jodek potasu i azotan srebra.

20.

Składnikiem płynu pielęgnacyjnego do soczewek może być nadtlenek wodoru czyli woda
utleniona. Jej główne zadanie to
a)

zwiększenie uwodnienia soczewki.

b)

zwiększanie przepuszczalności dla tlenu.

c)

rozpuszczenie osadów białkowych.

d)

zabijanie drobnoustrojów.

21.

Test fluoresceinowy pozwala
a)

łatwiej ocenić ruchomość soczewki.

b)

uwidocznić wrastające do rogówki naczynia.

c)

ocenić dopasowanie soczewki twardej.

d)

prognozować tolerancję soczewek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

22.

Rano, po wyjęciu soczewki z pojemniczka z płynem wielofunkcyjnym należy
a)

założyć soczewkę bezpośrednio na oko.

b)

przemyć soczewkę roztworem fizjologicznym soli i potem założyć.

c)

strząsnąć skrupulatnie resztki płynu z soczewki i soczewkę założyć.

d)

przesuszyć soczewkę przez kilkadziesiąt sekund.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Dobieranie soczewek kontaktowych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

6. LITERATURA

1. Niżankowska M.: Podstawy okulistyki, Volumed, Wrocław, 1992
2. Pankowska B.,. Wojciechowska I: Soczewki kontaktowe, Volumed, Wrocław, 1994
3. Styszyński A.: Korekcja wad wzroku – procedury badania refrakcji, A-medica Press,

Bielsko Biała, 2007

4. Szymankiewicz S.: Soczewki kontaktowe w praktyce okulistycznej. Oftal, Warszawa,

2001

5. Zając M.: Optyka okularowa, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław, 2003
6. Wskazówki dla użytkownika soczewek kontaktowych firmy Bausch & Lomb