Podstawowe informacje o soczewkach kontaktowych

Podział soczewek kontaktowych

Ze względu na zastosowanie:

• soczewki korekcyjne (sferyczne, toryczne, multifokalne)

• soczewki lecznicze/terapeutyczne – mogą pełnić rolę opatrunku, nośnika leku, łagodzą dolegliwości bólowe, zmniejszają obrzęk rogówki itp.

• kosmetyczne (soczewki kolorowe, okluzyjne, soczewki z rysunkiem tęczówki)

Ze względu na materiał:

• soczewki twarde nieprzepuszczające tlenu (PMMA) – dostarczanie tlenu poprzez wymianę filmu łzowego, mała średnica soczewki, większa ruchomość, mniejszy komfort

• soczewki sztywne gazoprzepuszczalne (RGP)

• miękkie soczewki kontaktowe:

• hydrożelowe

• silikonowo-hydrożelowe

Soczewki twarde nieprzepuszczające tlenu z PMMA

Są to soczewki starszej generacji. Materiał PMMA nie przepuszcza tlenu, dlatego tlen musiał docierać do rogówki dzięki wymianie filmu łzowego pod soczewką. Soczewka musi mieć małą średnicę i być bardzo ruchoma żeby film łzowy mógł swobodnie przepływać. Niestety, powoduje to mniejszy komfort podczas noszenia.

Zalety soczewek z PMMA:

• mają dobre właściwości optyczne: współczynnik załamania 1,49, przepuszczalność dla światłą widzialnego >90%

• dobre właściwości mechaniczne – stabilność kształtu, odporność na czynniki mechaniczne, chemiczne itp.

• materiał PMMA jest biokompatybilny

Wady soczewek z PMMA:

• niska przepuszczalność tlenu i płynów

• hydrofobowa powierzchnia – słaba zwilżalność soczewki

• soczewka musi mieć dobra ruchomość -> mniejszy komfort

• mogą wypadać z oka

Soczewki sztywne gazoprzepuszczalne (RGP)

Wykonane są z materiałów polimerycznych: CAB, akrylu silikonowego lub fluorosilikonowego oraz z polimerów fluorowych.

Zalety soczewek RGP:

• wysoka przepuszczalność tlenu

• brak możliwości wnikania drobnoustrojów do wnętrza soczewki

• trwałość

• możliwość korygowania skomplikowanych wad refrakcji

Wady:

• długi czas adaptacji do soczewek

• niski komfort (na początku)

• dłuższy czas dopasowywania soczewek

• soczewki mogą wypadać z oka

Wskazania do zastosowania soczewek RGP:

• stożek rogówki

• wysoki astygmatyzm

• blizny na rogówce

• stany pooperacyjne

• niedotlenienie rogówki w wyniku noszenia miękkich soczewek kontaktowych

• nadwrażliwość na płyny pielęgnacyjne

Miękkie soczewki kontaktowe

Miękkie soczewki kontaktowe zapewniają wysoki komfort. Czas adaptacji jest dużo krótszy niż w przypadku soczewek twardych i RGP.

Soczewki te jednak są mniej trwałe i szybko ulegają zużyciu. Jak ich nazwa wskazuje są miękkie, więc dopasowują się do kształtu rogówki, więc korekcja astygmatyzmu zawsze wymaga stosowania soczewek torycznych (w przypadku soczewek, które na oku zachowują swój kształt, astygmatyzm rogówkowy może być korygowany soczewką sferyczną). Miękkie soczewki kontaktowe są bezużyteczne w przypadku stożka rogówki.

Soczewki hydrożelowe

Są wykonane z HEMA (hydroksyetylometakrylan). Materiał ten gdy jest suchy ma konsystencje twardego szkła. Po namoczeniu przypomina żel. Soczewki hydrożelowe mają uwodnienie od 30% do 80%. Charakteryzują się wysoką elastycznością i niezbyt dobrą (ale też nie złą) przepuszczalnością tlenu.

Gazoprzepuszczalność hydrożeli jest związana z ich uwodnieniem, ale większe uwodnienia zmniejsza wytrzymałość materiału. Soczewki hydrożelowe są hydrofilowe, czyli dobrze się zwilżają.

Rozwiązuje to problem stabilności warstwy płynu łzowego i gazoprzepuszczalności, jednak powoduje zwiększone gromadzenie się osadów i mikroorganizmów na powierzchni soczewek. Ponadto soczewka, która dobrze chłonie wodę może działać jak gąbka i wysuszać oko. Dlatego te soczewki charakteryzują się dobrym komfortem początkowym, ale gorszym po kilku godzinach noszenia.

Zalety soczewek hydrożelowych:

• miękkie, elastyczne

• łatwo dopasowań

• wysoka zwilżalność= dobry komfort

Wady:

• dość niski współczynnik przepuszczalności tlenu

• uczucie suchości pod koniec dnia

Soczewki SIlikonowo-Hydrożelowe

Soczewki lecznicze/terapeutyczne

Czyli soczewki, które pełnią rolę opatrunku np. po zabiegach.

Noszone w trybie ciągłym, chronią rogówkę przed uszkodzeniami i drażnieniem. Musza być wykonane z materiału o bardzo wysokiej przepuszczalności tlenu, co zapobiega niedotlenieniu rogówki oraz umożliwia prawidłowe gojenie się ran.

Soczewki terapeutyczne stosuje się przy:

• nawracających erozjach rogówki

• zapaleniu rogówki

• dystrofinach rogówki

• jako opatrunek po zabiegach chirurgicznych

• niegojących się ubytkach nabłonka rogówki

• zaburzeniach funkcji powiek

• porażeniu nerwu twarzowego (problem z zamykaniem oka, mruganiem, upośledzenie wytwarzania łez)

Działanie soczewek terapeutycznych polega na:

• ochronie nabłonka przed drażnieniem przez powieki oraz innymi drażniącymi czynnikami

• przyspieszeniu procesów odnowy nabłonka i głębszych warstw rogówki (?)

• zwiększeniu przylegania nabłonka do warstwy podstawowej rogówki przez wywieranie na niego delikatnego ucisku

• zmniejszeniu obrzęku

• pobudzeniu przemian metabolicznych

• łagodzeniu dolegliwości bólowych

• poprawieniu komfortu pacjenta

Soczewki kosmetyczne

W tej kategorii mieszczą się i „zwykłe” soczewki kolorowe, które zakładamy żeby zmienić trochę swój wygląd i soczewki, jak i soczewki, które maja do spełnienia inną niż czysto estetyczną funkcję.

Soczewki toryczne

Metody stabilizacji

Balast pryzmatyczny

Strefy cienkie

Soczewki dla prezbiopów

Pielęgnacja i przechowywanie soczewek kontaktowych

Osady na soczewkach kontaktowych

Systemy pielęgnacyjne

Aby noszenie soczewek kontaktowych było bezpieczne i komfortowe, o soczewki trzeba odpowiednio dbać. Służą do tego odpowiednie systemy pielęgnacyjne. System pielęgnacyjny to grupa produktów przeznaczona do:

• czyszczenia i odbiałczania

• spłukiwania

• dezynfekcji

• nawilżania, lubrykacji

• przechowywania

soczewek kontaktowych.

Systemy pielęgnacyjne służą utrzymaniu zdrowia, komfortu i dobrego widzenia a także utrzymaniu soczewek w dobrym stanie przez cały okres użytkowania.

Systemy pielęgnacji soczewek kontaktowych dzielimy na chemiczne i oksydacyjne.

Systemy chemiczne

System chemiczny najczęściej składa się z wielofunkcyjnego płynu przeznaczonego do czyszczenia i przechowywania soczewek oraz z pojemnika, w którym soczewki są przechowywane.

Procedura pielęgnacji soczewek za pomocą płynu wielofunkcyjnego:

po zdjęciu soczewki z oka umieszczamy ją na wewnętrznej stronie dłoni i polewamy odrobiną płynu. Soczewkę czyścimy mechanicznie pocierając ją opuszką palca (najczęściej kciuka). Powtarzamy czynność na obu stronach soczewki. Następnie soczewkę dokładnie spłukujemy płynem i umieszczamy w pojemniku ze świeżą porcją płynu, tak aby cała soczewka była w nim zanurzona.

Pojemnik na soczewki po założeniu soczewek należy pozostawić do wyschnięcia odwrócony do góry dnem. Suszenie zapobiega rozwojowi mikroorganizmów. Nie należy zostawiać pojemnika w łazience ani w kuchni, ponieważ w tych pomieszczeniach w powietrzu jest najwięcej mikroorganizmów.

Pojemnik należy codziennie przepłukiwać świeżą porcją płynu, a raz na kilka dni oczyszczać za pomocą np. patyczka kosmetycznego. Dbanie o czystość pojemnika często jest zaniedbywane i staje się przyczyną infekcji.

Systemy oksydacyjne

Systemy oksydacyjne opierają się na działaniu wody utlenionej. Woda utleniona dzięki niewielkim rozmiarom (w przeciwieństwie do substancji dezynfekujących w płynach wielofunkcyjnych) wnika także do wnętrza soczewki. Systemy oksydacyjne zapewniają lepsze oczyszczenie i dezynfekcję soczewek, zmniejszają ryzyko wystąpienia infekcji i reakcji alergicznych.

Woda utleniona może uszkodzić tkanki oka, dlatego musi zostać zneutralizowana. Najczęściej funkcję neutralizatora pełni dysk katalityczny (jak w systemie AoSept), ale może to być także np. tabletka neutralizująca. Wadą płynów oksydacyjnych jest czas neutralizacji wody utlenionej. Po umieszczeniu soczewki w płynie należy odczekać kilka godzin aby móc bezpiecznie ją założyć na oko.

Przy pielęgnacji soczewek za pomocą płynu oksydacyjnego nie trzeba czyścić soczewek mechanicznie. Wystarczy soczewki umieścić w płynie oksydacyjnym, a następnie go zneutralizować. W przypadku płynu AoSept soczewki umieszczamy w specjalnych koszyczkach przytwierdzonych do wieczka pojemnika. Soczewki polewamy płynem, następnie wlewamy płyn do pojemnika do wysokości oznaczonej linią i zamykamy pojemnik. Dysk neutralizujący, który także jest przytwierdzony do wieczka, neutralizuje wodę utlenioną. Soczewki powinny spędzić w płynie minimum 6 godzin, żeby była pewność, że woda utleniona została zneutralizowana.

Aplikacja Miękkich soczewek kontaktowych

Lampa szczelinowa

Lampa szczelinowa (inaczej biomikroskop) jest to mikroskop obuoczny przystosowany do oglądania oka w powiększeniu (głównie odcinka przedniego oka). Lampa szczelinowa jest wyposażona w ruchome źródło światła oraz układ obserwacji.

Wyróżnia się dwie konstrukcje lamp szczelinowych: biomikroskop typu Zeiss oraz typu Haag-Streit.

Biomikroskop typu Zeiss

W lampie szczelinowej tego typu źródło światła jest umieszczone pod poziomem szczeliny, przy podstawie instrumentu.

Biomikroskop typu Haag-Streit

W lampie szczelinowej tego typu źródło światła jest umieszczone w górnej części instrumentu. Zaletą tego typu aparatu jest bardzo intensywne źródło światła.

Konstrukcja lampy szczelinowej

Z instrukcji obsługi lampy szczelinowej Haag-Streit BM 900:

Lampy szczelinowe, niezależnie od typu budowy, mają możliwości regulacji:

- joystick – poruszanie lampą przód/tył i na boki

- regulator wysokości, często wbudowany w joystick

- regulowana podpórka na brodę i czoło pacjenta

- regulacja szerokości, wysokości i rotacji szczeliny

- filtry barwne – kobaltowy, bezczerwienny

- regulacja powiększenia

- włącznik i regulacja oświetlenia

- pręt służący do justowania lampy

- obiekt fiksacji dla pacjenta (najczęściej w postaci czerwonej lampki)

System powiększeń w lampie szczelinowej

W lampach szczelinowych są wykorzystywane różne systemy powiększeń, jednak najczęściej stosowane jest rozwiązanie z obrotową lunetą Galileusza umieszczoną między okularem a obiektywem.

http://www.slideshare.net/PrashantPatel26/slit-lamp-examination-lecture

http://www.slideshare.net/dranjal26/slitlamp-biomicroscopy-symposium

Inne systemy powiększeń stosowane w lampach szczelinowych:

- zmiana powiększenia poprzez zmianę obiektywu (np. trzy obiektywy są zamontowane tak, by w czasie badania można je było łatwo zmieniać, jak w starszych mikroskopach, gdzie się przekręca tarczą z obiektywami)

- Zoom system – płynna zmiana powiększenia

Metody oświetlenia

1. Oświetlenie bezpośrednie – wiązka światła i mikroskop są zogniskowane na obserwowanej strukturze (najczęściej pod kątem 45 stopni od siebie).

Oświetlenie bezpośrednie rozproszone daje bezpośredni obraz szerokiego obszaru struktur zewnętrznych, rogówki i tęczówki. Strumień światła ustawiony jest najszerzej jak się da, a źródło światła jest ustawione pod kątem 45 stopni względem mikroskopu.

Oświetlenie bezpośrednie ogniskowe polega na skierowaniu na obserwowaną strukturę bardzo wąskiego strumienia światła – szczeliny, lub trochę szerszego – wstęgi, pod kątem 45 stopni. Technika ta umożliwia obserwację powierzchni rogówki i przednich struktur oka.

2. Oświetlenie pośrednie – wiązka światła jest zogniskowana na strukturze po którejś ze stron obserwowanego obszaru, przez co obserwowany obszar jest oświetlony rozproszonym światłem.

3. Retroiluminacja (oświetlenie wsteczne) – polega na zogniskowaniu wiązki światła za obserwowanym obszarem, np. na tęczówce jeśli oglądamy rogówkę, która zostaje wtedy oświetlona światłem odbitym od tęczówki.

4. Rozproszenie twardówkowe (rąbkowe) – polega na skierowaniu światła na rąbek rogówki pod odpowiednim kątem. Światło wtedy wpada do rogówki i przechodzi przez nią na zasadzie całkowitego wewnętrznego odbicia. Zmętnienia, blizny i inne nieprawidłowości powodują miejscowe rozproszenie światła. Rozproszenie twardówkowe stosowane jest dla uwidocznienia nieprawidłowości rogówki, które nie są widoczne pod oświetleniem bezpośrednim.

5. Odbicie lustrzane – źródło światła i mikroskop są ustawione pod takim samym kątem wobec osi prostopadłej do rogówki. Widać wtedy odbicie źródła światła. Żeby obserwować wybrana strukturę trzeba troszkę przesunąć mikroskop, tak aby światło nie raziło badającego.