Rozdział 6

Finansowanie handlu
zagranicznego

6.1 Kredyty eksportowe
6.2 Faktoring i forfaiting – jako instrumenty finansowania handlu zagranicznego

6.2.1 Faktoring
6.2.2 Forfaiting

6.3 Nowe usługi z zakresu finansowania handlu zagranicznego
6.4 Rola pa stwa w finansowaniu handlu zagranicznego

6.1 Kredyty eksportowe

Bardzo cz sto w kontraktach eksportowych zdarza si , e dostawa towarów lub

wiadczenie usług dokonywane jest w zamian za płatno dokonywan w terminie

pó niejszym. Mamy wówczas do czynienia z operacjami kredytowymi. Z jednej strony,
w przypadku takim, eksporter finansuje odbiorc udzielaj c mu kredytu (kupieckiego), z
drugiej strony cz sto sam musi refinansowa transakcj eksportow poprzez sprzeda
nale no ci z tytułu tego kontraktu lub bior c kredyt bankowy. Finansowanie transakcji
eksportowej ma charakter etapowy. W pierwszym etapie jest to finansowanie „cyklu
produkcyjnego”, czyli dostarczenie rodków obrotowych na sfinansowanie produkcji
dóbr przeznaczonych na eksport (pre-shipment financing). W drugim etapie finansuje si
„cykl rozliczeniowy”, to jest okres od dostarczenia dokumentów importerowi lub jego

bankowi czy towaru do otrzymania efektywnej zapłaty za towar (post-shipment
financing)

328

. W zale no ci od tego, co jest przedmiotem kredytu rozró ni mo na

kredyty:

towarowe – udzielane w towarze,

finansowe

329

.

Z punktu widzenia ródeł pochodzenia rodków mo emy rozró ni nast puj ce grupy
kredytów wykorzystywanych do finansowania handlu zagranicznego:

kupieckie,

bankowe,

pa stwowe (w tym wi zane),

pa stwowo-prywatne,

organizacji mi dzynarodowych

330

.

Kredyt kupiecki zwi zany jest z rynkiem pieni nym (gdzie jest finansowany). Jest on
mo liwy dzi ki wyst powaniu w systemie finansowym, w krótkim okresie, nadwy ek
wolnych rodków pieni nych. Wielko tych rodków okre la łatwo w pozyskaniu
finansowania i okre lana jest mianem płynno ci rynku. Płynno rynku nie pozostaje
równie bez wpływu na koszt takiego kredytu. Koszt kredytu krótkoterminowego jest
zale ny od wysoko ci stopy dyskontowej banku centralnego oraz od:

terminu zaci gni tego kredytu (im krótszy termin tym kredyt jest ta szy),

ryzyka indywidualnego kontrahenta.

Najbardziej rozpowszechnion form kredytu kupieckiego jest

kredyt wekslowy (w

dyskoncie weksli własnych lub trat). Eksporter, udzielaj c takiego kredytu doł cza do
dokumentów trat terminow ci gni t na importera i przesyła te dokumenty do banku
importera z instrukcj wydania dokumentów po akcepcie traty. Zaakceptowana trata
wraca do eksportera i mo e słu y jako zabezpieczenie udzielonego kredytu b d jako
instrument refinansowania eksportera (wtedy ten oddaje j w swoim banku do dyskonta).
Dyskonto jest w gruncie rzeczy kredytem udzielonym przez bank eksporterowi. Dla
ograniczenia wynikaj cego z nich ryzyka kredytowego banki cz sto ustalaj limity
warto ci przyjmowanych do dyskonta weksli. Płynno rynku wierzytelno ci
wekslowych zwi kszana jest przez istnienie banków wyspecjalizowanych w obrocie tym
instrumentem zwanych bankami kupieckimi (merchant banks) lub domami
dyskontowymi. Zarabiaj one nawet na niewielkich ró nicach w oferowanych stopach
dyskontowych (sposób obliczania stopy dyskontowej - zobacz podrozdział Weksel).
Kredyt w dyskoncie weksli zazwyczaj udzielany jest na okres od 30 do 180 dni

331

.

Inn form kredytu udzielanego przez eksportera importerowi jest

kredyt w rachunku

otwartym

332

. Polega on na tym, e eksporter wysyła importerowi faktur wraz z

dokumentami towarowymi i obci a, prowadzony przez siebie, jego rachunek. Zapłaty
dokonuje importer w okre lonych w umowie terminach, a koszt kredytu zazwyczaj jest
wliczony do faktury (wówczas rachunek nie jest oprocentowany). Jest to forma
stosowana raczej rzadko, gdy udzielany przez eksportera kredyt w rachunku otwartym
jest niezabezpieczony.
W przypadku eksportu dóbr inwestycyjnych mo liwe jest wyst powanie

kredytów

kupieckich rednio- i długoterminowych. Najcz ciej importer dokonuje wówczas
przedpłaty i przedkłada eksporterowi dodatkowe zabezpieczenie w postaci np. gwarancji
bankowej, b d awalu na wekslach oraz dodatkowo ubezpieczenia takiego kredytu.
Bardzo cz sto, w przypadku du ych korporacji tego typu kredytów udzielaj
wyspecjalizowane działy finansowe. Kredyty tego typu spłacane s w ratach kwartalnych
i półrocznych.
Bardzo cz sto w finansowanie działa eksportowych wł czaj si banki proponuj c cał
gam kredytów o ró nych terminach wymagalno ci. Nale do nich:

w rachunku bie cym,

w rachunku kredytowym,

dyskontowe,

lombardowe,

techniczne (udzielane bankom korespondentom)

333

.

Analizuj c kredyty bankowe nie nale y rzecz jasna zapomina o najprostszym z nich,
czyli

przekroczeniu stanu konta (overdraft). Z kolei kredyt dyskontowy polega na

zbyciu bankowi weksli własnych importera lub ci gnionych przez eksportera na
importera, ale tak e inne nale no ci zagraniczne (np. nale no ci kredytów tytułu
otwartych akredytyw)

334

. Tego typu kredyt mo e mie charakter dora ny, ale mo liwe jest

tak e przyznanie przez bank klientowi

linii dyskontowej. W ród innych kredytów

krótkoterminowych warto wymieni

kredyt w rachunku bie cym i kredyt

akceptacyjno-rembursowy. W przypadku kredytu w rachunku bie cym bank okre la
limit, kwot , do jakiej kredytobiorca mo e si zadłu y . Najcz ciej w obrocie
mi dzynarodowym jest to kredyt udzielany bankowi korespondentowi (bankowi –
obsługuj cemu importera

335

. W ramach tej umowy okre la si :

wysoko linii kredytowej,

okres wykorzystania,

przeznaczenie,

sposób wykorzystania,

termin spłaty,

sposób zabezpieczenia kwot kredytowych

336

.

Kredyt w rachunku bie cym, podobnie, jak kredyt dyskontowy mo e mie charakter
dora ny. Jest te mo liwe automatyczne odnawianie po ka dej terminowej spłacie
wysoko ci udzielonego limitu kredytowego. Kredyt taki nazywany jest

odnawialnym lub

rewolwingowym.
Odmian kredytu w rachunku bie cym jest tzw.

kredyt standby

337

. Jest to zobowi zanie

banku lub grupy banków (konsorcjum) do postawienia do dyspozycji kredytobiorcy
okre lonych z góry rodków do wykorzystania (ci gni cia) w okre lonym czasie

338

.

Podstaw

kredytu akceptacyjno-rembursowego jest zabezpieczony wekslami obrót

towarowy

339

. Kredytu udziela bank eksportera, a cało kosztów ponosi bank importera

i w konsekwencji sam importer. W ramach tej umowy bank eksportera zobowi zuje si
do zaakceptowania i pó niejszego wykupienia weksla ci gni tego przez eksportera na
jego bank. Mo liwe jest te jego dyskonto w tym banku. Dokonuje go eksporter lub
podmiot, któremu eksporter ten weksel zbył. Weksel ten podlega wykupowi w terminie
pó niejszym. rodki na wykup w ramach rembursu dostarcza bank importera (rys. 27).
Kredyt akceptacyjno- rembursowy ma najcz ciej charakter rewolwingowy –
odnawialnej linii kredytowej. Ze wzgl du na regres do innego banku kredyt ten z punktu
widzenia banku eksportera jest stosunkowo bezpieczny. Uruchamiany jest on umow ,
w której okre la si m.in.:

kwot , do jakiej bank eksportera zobowi zuje si akceptowa traty,

okres kredytowania (najcz ciej od 60 do 270 dni),

warunki wa no ci umowy,

koszty bankowe pobierane przy realizacji kredytu

340

.

W chwili obecnej wykorzystywane s równie mutacje tej formy finansowania. Dla
przykładu banki eksportera i importera mog porozumie si , e pomimo, i akredytywa
wymaga postawienia do dyspozycji banku potwierdzaj cego rodków z góry, bank ten
nie b dzie obci ał rachunku banku importera do momentu realizacji akredytywy

341

.

Rysunek 27. Schemat płatno ci w kredycie akceptacyjno-rembursowym

1,2 - Zlecenie otwarcia akredytywy z odroczonym terminem płatno ci

3 - Informacja o otwarciu akredytywy

4 - Dokumenty handlowe i trata

5 - Dokumenty handlowe

6 - Zaakceptowana trata

7 - Dyskonto traty

8 - rodki z dyskonta

9 - Remburs o pokrycie wydatków na wykup traty

10 - rodki w ramach rembursu

11 - Regres o zwrot rodków

12 - Pokrycie regresu

ródło: opracowanie autora

Znaczenie kredytu w handlu zagranicznym jest nie do przecenienia. Nale y zwróci
uwag na jego wpływ na:

o ywienie popytu,

podnoszenie konkurencyjno ci eksportu,

bycie ródłem zasile kapitałowych eksporterów,

skracanie cyklu rozliczeniowego, przez co przyczynianie si do obni ki kosztów

działalno ci eksportowej.

Kredyty eksportowe s wa nym narz dziem polityki gospodarczej rz du

342

.

6.2 Faktoring i forfaiting – jako instrumenty finansowania handlu

zagranicznego

Dynamiczny wzrost mi dzynarodowego obrotu gospodarczego w ostatnich latach na

wiecie spowodował, e obok tradycyjnych sposobów jego finansowania, takich jak

akredytywy czy gwarancje bankowe, coraz wi ksze znaczenie nabieraj inne formy,
skonstruowane w oparciu o wierzytelno ci handlowe, powstałe bezpo rednio w wyniku
realizacji transakcji handlowej. Najszerzej stosowane obecnie instrumenty to factoring
oraz forfaiting.

6.2.1 Faktoring

343

Geneza faktoringu

Pocz tków faktoringu mo na dopatrywa si ju w okresie Cesarstwa Rzymskiego.
Wła ciciele ziemscy powierzali sprzeda ró nych towarów pracuj cym dla nich agentom,
których ju wtedy nazywano faktorami. Agenci ci, mieli obowi zek dostarczy
powierzony im towar umówionym wcze niej kupcom i bardzo cz sto wypłacali oni
swoim dostawcom cz

pieni dzy w postaci zaliczki, maj c pewno , e odzyskaj je od

odbiorców towarów. W zamian za wykonywan prac faktorzy otrzymywali zapłat
w postaci prowizji.
W okresie redniowiecza faktor pełnił funkcj agenta komisowego, działaj c
w rozwini tych handlowo regionach Europy Zachodniej i Południowej.
W XVII i XVIII wieku Anglicy rozwin li ten typ działalno ci w handlu z koloniami.
W tym okresie faktor spełniał najcz ciej funkcje po rednika w sprzeda y cudzych
towarów. Była to działalno bardzo zbli ona do komisu. W miar rozwoju stosunków
handlowych, faktorzy zacz li równie finansowa dostawców lub sprzedawców towarów.
Faktoring w obecnej postaci rozwin ł si na przełomie XIX i XX wieku w USA, a zacz ł
by szeroko stosowany w krajach Europy Zachodniej po II wojnie wiatowej,
a szczególnie upowszechnił si w latach 50-tych i 60-tych. Pomimo tak długiej historii
rozwoju tej usługi nie jest ona prawnie regulowana w wi kszo ci krajów. Jedyny ogólny
akt, kodyfikuj cy faktoring oraz ogólne zasady jego funkcjonowania jest konwencja
podpisana w Ottawie w 1988 roku.

Definicja faktoringu

Zgodnie z Art. l. Konwencji Ottawskiej, faktoring mo na zdefiniowa w nast puj cy
sposób: „Umowa faktoringu jest to umowa zawarta mi -dzy jedn stron (dostawca)
i drug stron (faktor), zgodnie, z któr :

1) dostawca mo e przenie lub przenosi własno wierzytelno ci, wynikaj cych z umowy

sprzeda- y dóbr przez dostawc klientom (dłu nikom), za wyj tkiem dóbr zakupionych

przez dłu nika, przeznaczonych do u ytku osobistego, rodzinne-go czy gospodarstwa

domowego,

2) faktor wykonuje co najmniej dwie z poni szych usług:

(a) finansowanie dostawcy mi dzy innymi w for-mie po yczek i zaliczek,
(b) prowadzenie rozlicze zwi zanych z wierzytel-no ciami,
(c) inkaso wierzytelno ci,
(d) przej cie ryzyka wypłacalno ci dłu nika”

344

.

St d wła ciwe jest stwierdzenie, e faktoring składa si z kilku powi zanych usług:

zarz dzania wierzytelno ciami handlowymi,

finansowania,

dochodzenia i inkasowania wierzytelno ci

mo liwo przej cia ryzyka braku zapłaty od dłu nika.

Warto bli ej przyjrze si charakterystyce tych usług.
Zarz dzanie wierzytelno ciami polega na prowadzeniu przez faktora wszystkich
czynno ci, zwi zanych z rozliczeniami pomi dzy dostawc (klientem) i jego dłu nikami
(odbiorcami). Obejmuje ono dokonywanie rozlicze spłat wierzytelno ci, spo-rz dzanie
stosownej dokumentacji i raportów b -d cych podstaw dokonywania zapisów
ksi go-wych oraz analiz handlowych klienta.
Dochodzenie i inkasowanie wierzytelno ci polega na realizowaniu przez faktora
wszystkich czynno ci, prowadz cych do uzyskania zapłaty od dłu nika. Obejmuje
ponaglanie dłu nika, dochodzenie spłaty na drodze s dowej, windykacje z maj tku
dłu nika.
Z kolei

finansowanie udzielane dostawcy przez faktora ma charakter obrotowy.

Wypłacane jest w ramach limitu, który jest przyznawany przez faktora i okre la
maksymalny pułap, do którego mo e on dostawc sfinansowa . Limit dostawcy jest
przyznawany w takiej wysoko ci, aby zapewniał finansowanie adekwatne do potrzeb
bie cych dostawcy i zasilał w rodki jego jeden cykl sprzeda y, okre lany jako czas od
momentu sprzeda y do chwili uzyskania zapłaty za dostarczone towary lub usługi.
System informatyczny faktora pilnuje, aby udzielone dostawcy finansowania nie
przekraczało wyznaczonego limitu, który odnawia si w miar spłacania wierzytelno ci
przez dłu ników. Faktorzy, w celu zabezpieczenia si przed ryzykiem, wypłacaj
swojemu klientowi tylko cz

kwoty, wynikaj cej z wierzytelno ci, czyli najcz ciej jest

to 80% nabytych przez nich wierzytelno ci. Kolejnym elementem bezpiecze stwa faktora
s limity finansowania poszczególnych odbiorców, nadawane przez faktora w taki
sposób, by udział ka dego odbiorcy w obrocie klienta, finansowanym przez faktora, nie
przekraczał 15 – 20%. Finansowanie wypłacane jest na podstawie dyspozycji klienta,
przy czym nie jest on zobowi zany korzysta z finansowania w maksymalnej wysoko ci.
W miar napływania spłat od dłu ników, limit klienta odnawia si i je eli klient
przedstawi kolejne wierzytelno ci, które faktor zaakceptuje, to mo e on skorzysta
z odnowionego limitu.
Natomiast przej cie ryzyka polega na zobowi zaniu do ostatecznego nabycia
wierzytelno ci i zapłaty ceny za wierzytelno bez mo liwo ci zwrócenia si do

dostawcy o zwrot udzielonego mu finansowania w przypadku niespełnienia wiadczenia
przez dłu nika.

Rysunek 28. Schemat rozlicze w ramach faktoringu

1. Dostawca wybiera odbiorców do faktoringu.

2. Sprzeda odbywa si na dotychczasowych zasadach.

3. Kopia faktur jest przekazywana do Faktora.

4. Faktor udziela finansowania ( najcz ciej 80%) warto ci faktur brutto.

5. W dniu wymagalno ci odbiorcy płac za faktury do Faktora.

6. Faktor prowadzi konta rozliczeniowe odbiorców, monituje opó niaj cych si z płatno ciami.

ródło: opracowanie autora

Podstawy prawne faktoringu

Faktoring w Polsce nie jest uregulowany w Kodeksie Cywilnym ani adnym innym
akcie prawnym. Umowa faktoringu nale y do umów nie nazwanych, pomimo i zawiera
elementy charakterystyczne dla uregulowanych w kodeksie cywilnym umów przelewu
wierzytelno ci i sprzeda y. Nie budzi jednak w tpliwo ci dopuszczalno zawierania
w Polsce umów faktoringowych, wynikaj ca z ogólnej zasady swobody umów art.353
1 k.c.
Podstawowym elementem treci umowy faktoringowej stanowi zawsze przeniesienie
wierzytelnoci z majtku przedsibiorstwa - zbywcy do majtku faktora, oraz uzyskanie przez
faktora prawa do cigania wierzytelnoci z majtku dunika. Poza tym faktor zazwyczaj
zobowizuje si do spenienia na rzecz swojego klienta dodatkowych usug – czyli
zarzdzania wierzytelnociami lub przejcie ryzyka niewypacalnoci dunika, jak równie moe
wiadczy szerok gam usug o charakterze konsultingowym w zakresie ekonomiczno -
finansowym, marketingowym, podatkowym itp.

345

Poniewa w istocie faktoring opiera si na cesji wierzytelno ci, przy konstrukcji umowy
i ocenie jej skutków prawnych zastosowanie maj równie przepisy o przelewie
wierzytelno ci, tj. art. 509 - 516 k.c.

346

Funkcje faktoringu

Z mikroekonomicznego punktu widzenia faktoringu spełnia trzy funkcje:

1)

kredytow

Faktoring jest szczególna form finansowania działalno ci przedsi biorstw, polegaj c na

finansowaniu przez faktora cyklu rozliczeniowego transakcji poprzez przeniesienie

nale no ci – a wi c cz ciowym upłynnieniu elementów maj tku firmy, której efektem jest

dostarczenie firmie płynnych rodków. Faktorzy pełni funkcje kredytowe w wyniku

niezwłocznego dostarczania przedsi biorcom rodków pieni nych za dostarczony

dłu nikowi towar z tytułu umowy sprzeda y,

2)

del credere (tzw. gwarancyjn )

Sprzeda nale no ci nie tylko umo liwia wcze niejsze dysponowanie płynnymi rodkami,

ale jednocze nie przenosi ryzyko ich nieuzyskania na faktora. Przedsi biorstwo

zabezpiecza si wi c w ten sposób przed stratami maj tkowymi i zyskuje pewniejsz baz

dla zarz dzania swoimi finansami i płynno ci (wyst puje tylko przy faktoringu bez

regresu)

3)

usługow

Polega ona na tym, e obok podstawowej czynno ci nabycia wierzytelno ci przedmiotem

faktoringu mog by dodatkowe czynno ci o charakterze usługowym obejmuj ce np.:

(a) przeds dowe i s dowe dochodzenie nale no ci obj tych umow faktoringu;
(b) kierowanie upomnie do duników;
(c) okresowe sprawdzanie stanu wypacalnoci duników;
(d) prowadzenie ksi g handlowych i finansowych (rachunkowych) przedsi biorcy

;gromadzenie danych statystycznych niezb dnych dla prawidłowej działalno ci
przedsi biorstw;

(e) zbieranie informacji oraz danych maj cych znaczenie gospodarcze dla przedsi biorcy;
(f) rozwijanie działalno ci reklamowej na rzecz przedsi biorcy;
(g) składowanie towarów przedsi biorcy i dokonywanie ich segregacji;
(h) ubezpieczenie towarów nale cych do przedsi biorcy;
(i) oclenie towarów eksportowych lub sprowadzanych przez przedsi biorc zza granicy.
(j) wiadczenie usług składaj cych si na nowoczesny marketing;
(k) organizowanie agencji (krajowych i zagranicznych) przedsi biorstwa swego partnera;
(l) opracowywanie projektów rozwoju przedsi biorstwa oraz zdobywanie nowych rynków,

je li chodzi o zakupy surowców i sprzeda wyrobów gotowych;

(m) udzielanie przedsi biorcy zaliczek i kredytów na zaspokojenie roszcze

przedsi biorców wynikaj cych z umów dostawy, sprzeda y i umów o usługi, jakie
zawieraj oni ze swymi klientami.

Przedmiot faktoringu

Przedmiotem faktoringu s krótkoterminowe wierzytelno ci handlowe. Wierzytelno jest
uprawnieniem wierzyciela, wynikaj cym z danego zobowi zania. W brzmieniu art. 353 §
1 Kodeksu Cywilnego, zobowi zanie polega na tym, e „wierzyciel mo e da od dłu nika

wiadczenia, a dłu nik powinien wiadczenie spełni ”.

Mo na stwierdzi , e najwi ksz rol w obrocie gospodarczym maj wierzytelno ci,
powstałe z tytułu sprzeda y towarów i usług. W Polsce sprzeda jest regulowana
w Kodeksie Cywilnym (w art. 535), według którego sprzedawca zobowi zuje si
przenie na kupuj cego własno rzeczy i wyda mu rzecz, a kupuj cy zobowi zuje si
rzecz odebra i zapłaci sprzedawcy cen . Mo na zatem powiedzie , i wierzytelno ,
powstała z tytułu sprzeda y towarów i usług jest wierzytelno ci pieni n .
Faktorzy nabywaj z reguły wierzytelno ci krótkoterminowe - o terminach płatno ci
najcz ciej od 14 do 210 dni. Faktorzy nie s zainteresowani jednorazow transakcj ,
a raczej powtarzalno ci nabywania wierzytelno ci i dlatego te wierzytelno ci, które mog
by przedmiotem faktoringu musz spełnia okre lone kryteria:

1) musz by niewymagalne, czyli takie, których termin zapłaty nie zapadł,

2) nie podlega kompensatom,

3) musz by wolne od zastawu na rzecz osób trzecich b d by przedmiotem post powania

egzekucyjnego.

Umowy faktoringowe zawierane s zazwyczaj na okres 1 roku, z mo liwo ci ich
przedłu enia.

347

Podmioty faktoringu

W umowie faktoringowej bezpo rednio wyst puj dwa podmioty – dostawca i faktor,
lecz transakcja faktoringowa swoim działaniem po rednio obejmuje trzeci podmiot,
a raczej grup podmiotów – odbiorców dostawcy. Poni ej przedstawiona jest krótka
charakterystyka tych podmiotów.

1)

Przedsi biorca (dostawca)

Umowa faktoringu dochodzi do skutku pomi dzy okre lonym podmiotem, któremu
przysługuje pewna wierzytelno w stosunku do jego dłu nika, a instytucj (jednostk )

prowadz c działalno faktoringow . Ogólnie, podmiotem dokonuj cym przelewu
swych wierzytelno ci na faktora mo e by osoba fizyczna lub prawna wzgl dnie podmiot
nie b d cy osob prawn , ale maj cy zdolno prawn i zdolno do czynno ci
prawnych.

2)

Faktor

Instytucja, zobowi zana na mocy umowy faktoringowej do nabywania wierzytelno ci
handlowych dostawcy oraz do wykonywania dwóch z wy ej wymienionych funkcji.
Podmiotami zajmuj cymi si faktoringiem s :

(a) wyspecjalizowane spółki faktoringowe,
(b) instytucje bankowe,
(c) inne podmioty, rozwijaj ce odpowiedni działalno na tej płaszczy nie ycia

gospodarczego.

3)

Dłu nik (faktoringowy)

Podmiot zobowi zany do spełnienia wiadczenia w ramach stosunku obligacyjnego, jaki
ł czy go na pocz tku z wierzycielem (z przedsi biorc ), a po zawarciu umowy faktoringu
– z faktorem. Zgodnie z ogóln nauk o zobowi zaniach podmiot ten nazywany jest po
prostu dłu nikiem. W sferze obrotu gospodarczego dłu nikiem jest podmiot wyst puj cy
wzgl dem przedsi biorcy w charakterze odbiorcy towarów, kupuj cego lub usługobiorcy.
Ogólnie chodzi tu tak e o przedsi biorstwa produkcyjne, handlowe lub usługowe.

348

Rodzaje faktoringu

W literaturze przedmiotu mo na spotka si z wieloma kryteriami podziału faktoringu.

1) Najistotniejszy z nich to umiejscowienie ryzyka niewypłacalno ci dłu nika, czyli

odpowied na pytanie, kto ponosi konsekwencje finansowe, je li dłu nik nie zapłaci.

Stosuj c to kryterium, mo emy podzieli faktoring na:

(a)

faktoring z regresem (niewła ciwy, niepełny) – w tym przypadku klient przenosi na
faktora wierzytelno , ale ryzyko niewypłacalno ci odbiorcy (dłu nika) ponosi
w dalszym ci gu klient. Oznacza to tyle, e je eli dłu nik nie zapłaci, to faktor na
prawo regresu do klienta, który b dzie musiał zwróci faktorowi udzielone mu
finansowanie. Mog si tu rodzi obawy w ród przedsi biorstw, korzystaj cych
z faktoringu, e je eli dłu nik nie zapłaci, to oni b d zmuszeni do zwrotu pieni dzy.
Nie musi tak by – w zale no ci od procedur przyj tych w firmach faktoringowych i od
konstrukcji oferowanej przez faktorów usługi – faktor przeprowadza całe post powanie
ponaglaj ce dłu nika do zapłaty, i tylko w ostateczno ci korzysta z swojego prawa

regresu do klienta. Regres zreszt te nie musi oznacza fizycznego przelewu rodków
z konta klienta na konto faktora – faktor mo e skompensowa sobie niespłacon
nale no inn wierzytelno ci swojego klienta.

(b) faktoring bez regresu (wła ciwy, pełny) – polegaj cy na ostatecznym przeniesieniu

przez Klienta na Faktora wierzytelno ci. Ryzyko niewypłacalno ci w tym przypadku
w cało ci przechodzi na faktora (funkcja del credere) i nie przysługuje mu regres
w stosunku do klienta. Ten rodzaj faktoringu jest preferowany przez przedsi biorstwa,
poniewa maj oni pewno , e w przypadku braku spłaty od odbiorcy (dłu nika), nie
b d oni zmuszeni do zwrotu finansowania. W tym jednak przypadku, za przej cie
ryzyka, faktorzy pobieraj dodatkowe opłaty.

(c)

faktoring mieszany – faktor przejmuje ryzyko tylko do okre lonego poziomu
finansowania. Powy ej tego poziomu, przysługuje mu regres do klienta w przypadku
niezapłacenia przez dłu nika.

2) Kolejne kryterium podziału stanowi moment otrzymania rodków za sprzedan faktorowi

wierzytelno . Mo e to by w chwili wykupienia przez faktora przedstawionych

wierzytelno ci, b d w momencie pó niejszym (wchwili spłaty przez dłu nika, czy

w terminie wymagalno ci).

3) Według kryterium zasad informowania dłu nika o przeniesieniu wierzytelno ci, dzielimy

faktoring na:

(a)

faktoring jawny – bezpo rednio po podpisaniu umowy mi dzy faktorem i klientem,
odbiorca, zostaje o tym fakcie powiadomiony.

(b)

faktoring cichy (tajny) – odbiorca nie zostaje zawiadomiony o przej ciu wierzytelno ci
przez faktora. Stosowany bywa w przypadku obaw, e ujawnienie faktu korzystania
z faktoringu mo e wpłyn negatywnie na stosunki handlowe pomi dzy firm i jej
odbiorcami. Ta forma faktoringu jest rzadko stosowana, gdy obarczona jest bardzo
wysokim ryzykiem.

4) Według kryterium miejsca działalno ci podmiotów uczestnicz cych w transakcji,

rozró niamy:

(a)

faktoring krajowy

(b)

faktoring mi dzynarodowy

349

.

Faktoring mi dzynarodowy

Forma ta rozwin ła si wraz z dynamicznym wzrostem mi dzynarodowego obrotu
towarowego po drugiej wojnie wiatowej. Przedsi biorcy, eksportuj cy towary za granic

z jednej strony potrzebowali bie cego finansowania, aby sfinansowa długie kredyty
kupieckie (wydłu one terminy płatno ci), które byli zmuszeni stosowa na
konkurencyjnych rynkach zewn trznych, z drugiej strony potrzebowali zabezpieczenia
przed ryzykiem eksportowym – w szczególno ci przed ryzykiem braku zapłaty od
zagranicznego odbiorcy. Jednym narz dziem było ubezpieczenie eksportu, co jednak
rozwi zywało tylko problem zabezpieczenia. Inne tradycyjne formy jak akredytywa,
inkaso czy gwarancja bankowa s stosunkowo drogie, a ich ustanowienie jest stosunkowo
długim, sformalizowanym procesem, przypominaj cym udzielenie kredytu. Dlatego te
dobrym rozwi zaniem jest faktoring zagraniczny, który zaspokaja obie potrzeby
eksporterów – zapewnia bie ce finansowanie oraz zabezpiecza przed ryzykiem,
jednocze nie b d c instrumentem bardziej dost pnym.
Przy faktoringu zagranicznym mo na wyró ni :

–

faktoring eksportowy bezpo redni (wy-kup wierzytelno ci od krajowe-go eksportera

wobec podmiotu zagranicznego),

–

faktoring im-portowy bezpo redni (wykup wierzytelno ci od podmiotu za-granicznego

wobec krajowego importera), oraz,

–

system dwóch faktorów, w którym eksporter sprzedaje wierzytelno faktorowi maj cemu

siedzib w kraju eksportera (faktorowi eksportowemu), ten za zbywaj faktoro-wi z kraju

importera (faktorowi importowemu).

System dwóch faktorów jest obecnie najcz ciej stosowan form przeprowadzania
operacje faktoringowych w mi dzynarodowym obrocie gospodarczym. System dwóch
faktorów funkcjonuje w sposób, jak poni ej.
Zakładaj c, e eksporterem jest firma działaj ca na terenie Polski:

– Współpraca eksportera z importerem, odbywa si za po rednictwem dwóch firm

faktoringowych - jednej z kraju eksportera (zwan dalej faktorem eksportowym) a drugiej

z kraju importera (zwan dalej partnerem faktora).

– Eksporter wybiera odbiorców zagranicznych, których chce obj umow faktoringow

i przedstawia ich swojemu faktorowi (faktorowi eksportera).

– Sytuacja finansowa odbiorców i ich zdolno kredytowa jest weryfikowana i oceniana przez

partnera faktora w kraju tych odbiorców. Od tej oceny zale y wysoko limitu do jakiego faktor

eksportowy gotów jest finansowa eksportera.

– Nast pnym krokiem jest potwierdzenie przez partnera faktora przej cia ryzyka

niewypłacalno ci importera. W przypadku przej cia, partner faktora wyznacza limit do

wysoko ci, jakiego jest gotów to uczyni . Ryzyko niewypłacalno ci importera ponad

ustalony limit ponosi eksporter. Partner faktora mo e odmówi przej cia ryzyka

niewypłacalno ci eksportera i zobowi za si jedynie do prowadzenia działa

upominawczych i ponaglaj cych, ewentualnie prowadzenie dochodzenie niespłaconych

wierzytelno ci na drodze s dowej.

– Eksporter dokonuje transakcji sprzeda y według ogólnie przyj tych zasad, chyba, e

umowa dostawy stanowi inaczej, a wystawiane faktury musz zawiera informacje

o zawartej umowie faktoringu i obowi zku regulowania nale no ci na konto partnera

faktora.

– Przedstawione przez eksportera wierzytelno ci podlegaj formalnej weryfikacji i zostaj

zaakceptowane do finansowania przez faktora eksportera, który udziela finansowania

standardowo w wysoko ci 80% kwoty zaakceptowanych faktur.

– Gdy partner faktora nie przej ł ryzyka niewypłacalno ci importera, faktor eksportera

zachowuje prawo regresu do eksportera – w tym przypadku funkcja zabezpieczenia przed

ryzykiem jest ograniczona.

– W okre lonym dniu po terminie wymagalno ci zapłaty (najcz ciej 90 – 120 dni) partner

faktora za po rednictwem faktora eksportera – w granicach okre lonego limitu importera -

wypłaca eksporterowi 100% warto ci faktury.

Faktorzy na wiecie zrzeszeni s w dwie mi dzynarodowe organizacja faktoringowe –
FCI (Factors Chain International) oraz IFG (International Factors Group) i wiadcz
usługi faktoringu mi dzynarodowego w ramach stosunków partnerskich z zrzeszonymi
podmiotami. Istniej równie du e firmy faktoringowe, które maj swoje spółki zale ne
w wielu krajach na całym wiecie i oferuj swoim klientom rozliczenia mi dzynartodowe
w ramach swoich sieci. Do najwi kszych nale Heller, Eurofactor i inne.

Korzy ci z faktoringu

Faktoring, jako alternatywna do kredytu forma finansowania bie cej działalno ci
przedsi biorstw, ma wiele zalet:

(a) znacznie poprawia płynno przedsi biorstw w wyniku przedterminowego wpływu

nale no ci z tytułu dokonanej sprzeda y,

(b) jest dost pny równie dla firm, które nie kwalifikuj si do kredytu bankowego,

(c) nie wpływa on ujemnie na wiarygodno kredytow firmy, poprawia niektóre istotne

wska niki finansowe powoduj c, e firma mo e korzysta równie z kredytu bankowego

jako ródła finansowania,

(d) faktoring umo liwia wydłu enie terminów płatno ci dla odbiorców. Lepsze warunki

finansowe dla odbiorców (wydłu one terminy płatno ci) daj istotn przewag

konkurencyjn na rynku,

(e) pozwala na zmniejszenie kosztów administracyjnych i ksi gowych, gdy ci ar

dokładnego monitorowania i administrowania nale no ciami spada na faktora.

350

6.2.2 Forafiting

Forfaiting to kolejny instrument finansowania handlu zagranicznego. Jego konstrukcja
jest zbli ona do konstrukcji faktoringu i tak samo, jak przy faktoringu przedmiotem
transakcji s wierzytelno ci handlowe eksportera.

Definicja forfaitingu

Forfaiting polega na wykupie przez instytucja forfaitingow wierzytelno ci przed
terminem ich płatno ci przez dłu nika, i wypłaceniu eksporterowi nale nych rodków po
potr ceniu odsetek dyskontowych naliczonych od dnia zrealizowania skupu do dnia
przewidywanego wpływu płatno ci od dłu nika. Instytucja forfaitingowa, przejmuje
całkowicie ryzyko braku zapłaty od dłu nika, skupuj c wierzytelno bez regresu do
eksportera.

Podstawy prawne forfaitingu s takie same jak przy faktorignu – jest to umowa

nienazwana, dlatego tu równie maj zastosowanie podstawowe zasady dotyczce swobody umów

oraz cesji wierzytelnoci.

Przedmiot umowy forfaitingu

Przedmiotem umów forfaitingowych s wierzytelno ci handlowe rednioterminowe,
o terminie wymagalno ci od 180 dni do kilku (nawet 7) lat

351

. Wierzytelno ci te wyst puj

najcz ciej w postaci weksli własnych lub trasowanych odbiorcy, por czonych przez
bank. Ze wzgl du wysokie ryzyko transakcji, obok weksla wymagane s dodatkowe
zabezpieczenia, takie jak:

(a) akredytywa bankowa z odroczonym terminem płatno ci, cz sto potwierdzona przez bank

dokonuj cy transakcji forfaitingowej,

(b) gwarancja bankowa wystawiona przez bank, którego ryzyko jest okre lone i akceptowalne

przez instytucj forfaitingow .

Funkcje forfaitingu

Forfaiting spełnia w swojej modelowej dwie podstawowe funkcje:

(a)

kredytow – poniewa finansuje eksportera, dostarczaj c płynne rodki przed terminem

wymagalno ci wierzytelno ci handlowych,

(b)

gwarancyjn (del credere) – poniewa instytucja faktoringowa przyjmuje na siebie ryzyko

braku zapłaty od odbiorcy, zabezpieczaj c w ten sposób dostawc przed potencjaln strat .

Mo na stwierdzi , i w tym przypadku instytucja forfaitingowa zast puje ubezpieczyciela.

Podmioty oraz schemat transakcji forfaitingowej

W transakcji forfaitingowej wyst puj cztery podmioty:

1) Eksporter, czyli dostawca dóbr (towarów, usług, technologii i know-how), który przenosi

swoje wierzytelno ci handlowe na instytucj forfaitingow .

2) Instytucja forfaitingowa, która nabywa wierzytelno ci od eksportera i go finansuje.

3) Importer, czyli podmiot zobowi zany do zapłaty (do wykupu weksla).

4) Bank importera – por czaj cy weksle importera (otwieraj cy akredytyw ).

Nalenoci forfaitngowe stanowi przedmiot obrotu na rynku wtórnym. Mog by
odsprzedawane wielokrotnie, a sprzedawca zarabia na rónicach midzy cen nabycia a cen
sprzeday (wynikajc ze zwikszenia mary na pienidzu) oraz na odsetkach, zalenych od
okresu, przez jaki naleno pozostawaa w ksigach instytucji forfaitingowej

352

Rysunek 29. Schemat transakcji forfaitigowej.

* instytucja forfaitingowa mo e pochodzi z kraju trzeciego

1. Bank importera por cza weksel importera.

2. Importer płaci por czonym wekslem eksporterowi.

3a. Eksporter sprzedaje weksel instytucji forfaitingowej.

3b. Eksporter otrzymuje zapłat za weksel.

4a. Instytucja forfaitingowa przedstawia bankowi importera weksel do wykupu.

4b. Zapłata za weksel.

5. Uregulowanie zobowi za wobec swojego banku przez importera.

ródło: Opracowanie autora na podstawie Krzy kiewicz Z., 1993, op cit, s. 162

Rodzaje forfaitingu

1)

Tak jak przy faktoringu, równie przy forfaitingu pierwszym podstawowym

kryterium podziału jest umiejscowienie ryzyka braku spłaty od dłu nika. Rozró ni
mo na:

(a)

forfaiting bez regresu (prawidowy), gdzie ryzyko braku spaty od dunika ponosi

instytucja forfaitingowa

(b)

forfaiting z regresem (nieprawidłowy), gdy ryzyko braku zapłaty od odbiorcy
spoczywa w dalszym ci gu na dostawcy, a instytucja forfaitingowa mo e wyst pi do
niego o zwrot udzielonego finansowania

353

.

2) Kolejne kryterium podziału to zakres infomowania dłu nika:

(a) forfaiting otwarty (jawny) – gdy odbiorca jest poinformowany o fakcie nabycia

wierzytelno ci przez instytucj forfaitingow ,

(b) forfaiting ukryty (tajny) – gdy odbiorca nie wie o zmianie wierzyciela (w praktyce

bardzo rzadko wystpujca forma, ze wzgldu na bardzo wysokie ryzyko transakcji
tajnej)

354

.

3) Ze wzgl du na liczb podmiotów uczestnicz cych w transakcji mo na podzieli forfaiting

na:

(a)

bezpo redni – w tym przypadku w transakcji nie uczestniczy inna instytucja finansowa,
a cała transakcja jest realizowana tylko poprzez jedn instytucj forfaitingow ,

(b)

po redni – gdy instytucja forfaitingowa do rozlicze z odbiorc posługuje si inn
instytucj forfaitingow .

Koszty transakcji forfaitngowej

Jedn z podstawowych zalet forfaitingu jest mo liwo okre lenia jego kosztów z góry,
przed zawarciem transakcji eksportowej, co umo liwi eksporterowi przerzuci cało lub
cz

kosztów transakcji na importera, doliczaj c je do warto ci kontraktu. Do oblicze

u ywa si nast puj cego wzoru:

KWK = KE / 1- [KF x (LD:360)], gdzie

KWK – ko cowa warto kontraktu (powi kszona o koszty forfiatingu),
KE – kwota dla eksportera (jak eksporter chce uzyska przed terminem płatno ci od
instytucji forfaitingowej),
KF – koszt finansowania,
LD – liczba dni do terminu zapaty (termin patnoci)

355

.

Korzy ci dla podmiotów, korzystaj cych z forfaitingu

Podobnie jak faktoring, podstawow korzy ci dla korzystaj cego z tej usługi podmiotu
jest znaczna poprawa jego bie cej płynno ci. Forfaiting bowiem:

1) umo liwia popraw płynno ci Eksportera dzi ki wcze niejszemu otrzymaniu nale no ci za

dostarczony towar lub wykonan usług ,

2) eliminuje ryzyko handlowe np. ryzyko niewypłacalno ci importera,

3) daje mo liwo eksporterowi wydłu enie terminów płatno ci, uzyskuj c w ten sposób

przewag konkurencyjn ,

4) znacznie ogranicza ryzyko kursu walutowego – wyst puje ono tylko w okresie od dnia

zawarcia kontraktu handlowego do daty dyskontowania.

Tabela 7. Podstawowe ró nice pomi dzy faktoringiem a forfaitingiem.

FAKTORING

FORFAITING

Ryzyko

wypłacalno ci

dłu nika

Faktor mo e ponosi ryzyko wypłacalno ci

dłu nika. Ce-cha ta nie jest jednak

nierozerwalna z umow . Strony, bez zmiany

kwalifikacji umowy, mog zawiera tzw.

faktoring niepełny, na podstawie którego

przelew wierzytelno ci jest dokonywany, pod

warunkiem e dłu nik spełni w ter-minie

wiadczenie. W razie bezskutecznego upływu

termi-nu zapłaty wierzytelno „wraca” do lej

zbywcy.

Nierozerwalnym

elementem forfaitingu jest

to,

e

zbywca

wierzytelno ci nie ponosi

ryzyka braku spłaty od

dłu nika

Sprzeda

wierzytelno ci

jest

ostateczna - bez- regresu

Przedmiot

umowy

§.1 Wierzytelno ci pieni ne o krótko-i

rednioterminowej

zapłacie,

z

reguły

wynosz cej od 14 dni do 180 dni.

§2. Podstaw faktoringu jest stosunek ci gły,

ł cz cy strony umowy na okre lony czas, w

którym dostawca zobowi zuje si przelewa

na faktora równie wierzytelno ci przyszłe,

powstaj ce sukcesywnie wobec dane-go

dłu nika w czasie oznaczonym przez strony.

Nie jest wykluczone finansowanie jedne b d

kilka wierzytelno ci lecz nie jest to klasyczny

faktoring

§3.

Wierzytelno

wynikaj ce

przede

wszystkim z umów dostawy, sprzeda y oraz o

wiadczenie usług, powtarzalne, o stosunkowo

niewielkiej warto ci jednostkowej

§1.

Wierzytelno ci

rednio idługoterminowe;

odroczony

termin

płatno ci

nale no ci

wynosi rednio od 210 do

pi -ciu lat

§2. Jedna istniej ca

wierzytelno (lub pakiet

wierzytelno ci)

indywidualnie

ozna-czona.

§3.

Podstawowym

przedmiotem umowy s

wierzytelno- ci wekslowe,

mog wynika z eksportu

inwestycyjnego

o

znacznej warto ci

Zabezpieczenie

wierzytelno ci

Nie

jest

wymagane

zabezpieczenie

wierzytelno ci w ramach stosunku prawnego, z

którego ona powstała.

Reguł s wierzytelno ci

zabezpieczone,

Klienci

Faktoring jest adresowany do tzw. małego

biznesu,

powi zanego

powtarzalnymi

zobowi zaniami, których warto nie jest

znaczna.

Ukierunkowany

na

klientów zgrupy rednich i

du ych przedsi biorstw

Usługi

dodatkowe

Poza zbywaniem wierzytelno ci faktor

wiadczy na rzecz dostawcy usługi dodatkowe,

jak np. prowadzenie ksi g handlowych i

finansowych,

windykacj

i

monitoring

nale no ci

Z reguły nie wyst puj w

klasycznej

umowie

forfai-tingu.

ródło: Opracowanie autora na podstawie: Ignaczewski J., 2002, Gazeta Prawna, nr 17/2002

6.3 Nowe usługi z zakresu finansowania handlu zagranicznego

Ostatnie lata przyniosły cał gam nowych instrumentów słu cych do finansowania
handlu zagranicznego. Nale do nich:

pre-finansowanie eksportu,
ciche potwierdzenie,
finansowanie zakupów importowych.

Na nowe formy finansowania handlu zagranicznego wskazał w M. Kurzac

356

. Jedna z nich

jest

pre-finansowanie eksportu. Usługa ta polega na sfinansowaniu kredytem kontraktu

podpisanego przez uznanego (sprawdzonego przez bank) odbiorcy zagranicznego. Bank
finansuje od 80 do 90% warto ci takiego kontraktu przekazuj c rodki na okre lone cele
np. na zakup surowców, materiałów itd. Zabezpieczeniem jest cesja nale no ci z tak
finansowanego kontraktu, ale w specyficznych przypadkach (problemy finansowe
podmiotu realizuj cego kontrakt) bank finansuj cy mo e za da dodatkowych
zabezpiecze . Spłata kredytu nast puje z wpływów z tytułu kontraktu, które trafiaj na
specjalnie wydzielony rachunek rozliczeniowy klienta.
Kolejne dwie formy wspomagania przez banki handlu zagranicznego dotycz importu.
Ciche potwierdzenie (silent confirmation

357

), to nowy produkt bankowy, stosowany

zazwyczaj w przypadku nale no ci krótkoterminowych. Jest to specyficzna forma
gwarancji. Praktyka jej dotycz ca wywodzi si z ISP 98, Reguła 2.04.(a). Zawiera ona
zapis, e w tek cie standby istnieje osoba wyznaczona do dodania do niej potwierdzenia.
St d, skoro osoby, takiej nie wskazano, inny podmiot nie mo e by tzw. wyznaczonym
potwierdzaj cym zgodnie z regułami ISP 98. T wła nie praktyk okre la si mianem
„cichego potwierdzenia”. W ramach tej usługi banki podejmuj si zakupu dokumentów
wytworzonych zgodnie z akredytyw bez lub z ograniczeniami, nawet wtedy, gdy nie s
wyznaczone do potwierdzenia. Ta sytuacja zazwyczaj powstaje, gdy emitent standby nie
jest przygotowany do zaci gania dodatkowych zobowi za wobec potwierdzaj cego
z przyczyn ekonomicznych lub politycznych. Z tych samych powodów, beneficjent
standby pragnie doda zobowi zanie podj te przez bank lokalny

358

.

Polega ono na tym, e bank, nie b d cy ani bankiem eksportera, ani bankiem importera,
dodaje swoje potwierdzenie do zobowi zania odbiorcy lub jego banku. O zobowi zaniu
takim nie musz by powiadomieni zarówno bank eksportera, jak i on sam. Dzi ki temu
bank otwieraj cy akredytyw uzyskuje dodatkowe zabezpieczenie. Mo e ono
w przypadku renomowanych kontrahentów przyjmowa posta przej cia ryzyka
płatno ci w ramach wystawionej faktury, przy czym wymagane wówczas jest
dochowanie pisemnej formy potwierdzenia ilo ciowego i jako ciowego odbioru towaru.
Najcz ciej jest wykorzystywane, gdy zabezpieczeniem transakcji jest niepotwierdzona
akredytywa dokumentowa, weksel bez awalu b d zobowi zanie do terminowej zapłaty
odbiorcy zagranicznego

359

.

Kolejnym nowym produktem importowych tego zakresu jest

finansowanie zakupów

importowych. Jest to usługa przeznaczona dla małych i rednich firm (szczególnie
atrakcyjna dla firm zajmuj cych si handlem), które maj problem z zabezpieczeniem
kredytu, bowiem oprócz nale no ci nie posiadaj innych składników maj tkowych, b d

posiadaj je w wielko ci niewystarczaj cej do zabezpieczenia udzielanego kredytu.
Wówczas, podobnie do pre-finansowania eksportu, bank udziela firmie importuj cej
kredytu w wysoko ci 80-90% warto ci kontraktu, np. towarów do dalszej odsprzeda y.
Zabezpieczeniem jest cesja istniej cych lub przyszłych nale no ci z kontraktów od
uznanych przez bank kontrahentów. rodki ze sprzeda y, podobnie jak we
wzmiankowanej wcze niej formie, wpływaj na specjalny rachunek rozliczeniowy
importera, sk d nale ne raty i odsetki potr cane s przez finansuj cy bank

360

.

6.4 Rola pa stwa w finansowaniu handlu zagranicznego

Pa stwo jest jednym z tych podmiotów obrotu gospodarczego, które w szczególny
sposób jest zainteresowane wzrostem warto ci eksportu. St d polityka promocji eksportu
jest jednym z najwa niejszych elementów polityki gospodarczej. W jej ramach pa stwo
bezpo rednio czy te po rednio stara si ułatwi eksporterom pozyskiwanie mo liwie
najta szych rodków na sfinansowanie działalno ci eksportowej. Mog to by kredyty
eksportowe lub ubezpieczenie udzielonych przez banki kredytów eksportowych. Bardzo
cz sto w tym celu rz dy powołuj specjalne instytucje (agencje), które wykonuj t
funkcj . Mog tez zleca te zadania bankom komercyjnym czy te komercyjnym
instytucjom ubezpieczeniowym.
Nale y zwróci uwag , e dzi ki tego typu działaniom mog doj do skutku
przedsi wzi cia, które w innych warunkach ni miałyby szansy powodzenia np. ze
wzgl du na bardzo trudna sytuacj finansow podmiotu eksportuj cego i w wyniku tego
o słabej wiarygodno ci kredytowej. W przypadku działa agencji rz dowych czy innych
instytucji promuj cych w ten sposób eksport mo na spotka dwa podmioty obj te ich
wsparciem: eksportera i bank finansuj cy eksportera

361

.

Jednym z przykładów jest rednio- lub długoterminowy kredyt udzielany eksporterowi
(supplier’s credit)

362

. Jest to kredyt, na podstawie, którego dostawca (eksporter) mo e

udzieli odroczonej płatno ci importerowi. Wykorzystanie kredytu nast puje po wysyłce
towarów, zazwyczaj w drodze dyskonta weksli zagranicznych (rys. 30).
Drug spotykan form s ubezpieczenia kredytów udzielanych nabywcy (importerowi).
Kredyty udzielane nabywcy one bardzo cz sto stosowane w ramach importu
inwestycyjnego czy wykonywania projektu inwestycyjnego (np. budowy elektrowni)
zagranic . W jego ramach finansowane s nie tylko elementy ci le zwi zane
z eksportem (np. wyposa enia elektrowni), ale równie prace wykonywane w kraju
importera (np. monta ).

Rysunek 30. Schemat finansowania kredytem dostawcy.

1. Eksporter przekazuje importerowi towar z odroczon płatno ci w postaci weksla awalizowanego

1a. Przekazanie weksla do awalu i awal

2. Przekazanie awalizowanego weksla

3. Przedło enie weksla do dyskonta

4. Ubezpieczenie nale no ci

5. Dyskonto weksla

6. danie zapłaty

7. Zapłata

8. W razie braku zapłaty danie pokrycia strat

9. Pokrycie strat

ródło: Opracowanie autora na podstawie: Bednarczyk T.H., 2000, Instrumenty wspierania eksportu. Kredyty

i ubezpieczenia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 44

Beneficjentami tej usługi mog by zagraniczne instytucje publiczne, a tak e prywatne,
jednak pod warunkiem posiadania gwarancji rz dowych

363

. Schemat rozlicze w ramach

tej formy finansowania przedstawia rysunek 31.
W praktyce handlu zagranicznego coraz wa niejsz rol odgrywaj kredyty udzielane
z poł czenia rodków publicznych i prywatnych (tzw. mixed credits). S one udzielane
krajom najsłabiej rozwini tym i maj form kredytów wi zanych tzn. na zakup towarów
oraz usług w kraju kredytodawcy.

Rysunek 31. Schemat finansowania kredytem nabywcy.

1. Umowa kredytu dla banku importera

2. Umowa kredytu dla importera

2a. Je li umowa jest podpisana z bankiem eksportera pro ba o gwarancj lub awal

2b. Udzielenie gwarancji lub awalu

3. Ubezpieczenie kredytu

4. Przesłanie dokumentów z daniem zapłaty

5. Zapłata

6a. danie spłaty kredytu

6. Spłata kredytu

7. W razie odmowy spłaty kredytu danie pokrycia strat

8. Pokrycie strat

ródło: Opracowanie autora na podstawie: Bednarczyk T.H., 2000, Instrumenty wspierania eksportu. Kredyty

i ubezpieczenia, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, s. 45

Stanowi one element tzw. oficjalnej pomocy rozwojowej pa stw uprzemysłowionych
(OECD) dla tych wła nie pa stw

364

. Mo e mie ona charakter pomocy bilateralnej

i multilateralnej np. we współpracy z agendami Banku wiatowego, ONZ czy OECD.

Przykładowe pytania sprawdzaj ce

1. Jakie s formy finansowania kredytowego handlu zagranicznego?

2. Na czym polega kredyt w rachunku otwartym?

3. Na czym polega kredyt akceptacyjno-rembursowy?

4. Przedstaw i omów podstawowe elementy usługi faktoringu.

5. Jakie s podstawowe funkcje faktoringu?

6. Przedstaw, jakie wierzytelno ci mog by przedmiotem transakcji faktoringowej.

7. Przedstaw podmioty uczestnicz ce w transakcji faktoringowej oraz zakres ich funkcji.

8. Podział usług faktoringu – przestaw kryteria podziału i rodzaje faktoringu.

9. Faktoring zagraniczny – przedstaw podstawowe zało enia i zasady funkcjonowania.

10. Przedstaw, jakie s podstawowe korzy ci dla eksportera z transakcji forfai-tingowej.

11. Przestaw i omów podstawowe ró nice pomi dzy faktoringiem a forfaitingiem.

12. Jakie s nowe formy finansowania handlu zagranicznego?

13. Na czym polega ciche potwierdzenie?

14. Jaka jest rola pa stwa w finansowaniu handlu zagranicznego?

Rozdział 7

Cło, Prawa celne
i procedury celne

7.1. Co to jest cło?
7.2. Rodzaje ceł
7.3. Prawo celne

7.3.1. Podstawowe poj cia
7.3.2. Przeznaczenie celne i procedury celne
7.3.3. Rodzaje odpraw celnych
7.3.4. Warto celna

7.4. Skład celny
7.5. Wolne obszary celne i składy wolnocłowe
7.6. Dumping

7.6.1. Prawo antydumpingowe Unii Europejskiej
7.6.2. Ustalenie dumpingu

7.6.3. Ustalenie szkody
7.6.4. Post powanie antydumpingowe

Polska przyst puj c do Unii Europejskiej przyj ła przepisy celne obowi zuj ce na całym
obszarze Wspólnoty. Z dniem 1 maja 2004 r. nast piło zniesienie celnej granicy l dowej
mi dzy Polsk a Niemcami, Czechami, Słowacj i Litw . Unia jest obszarem, gdzie
pa stwa tworz uni celn i obowi zuje jedna Taryfa celna przygotowywana przez

Komisj Europejsk . Z dniem akcesji przestało obowi zywa w Polsce ustawa z dnia
9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (z pó niejszymi zmianami). Jednocze nie przestaj
równie obowi zywa wszystkie akty wykonawcze wydane na podstawie kodeksu
celnego. B d natomiast obowi zywały:

1.

Rozporz dzenie Rady Nr 2913/92 z dnia 12 pa dziernika 1992r. ustanawiaj ce
Wspólnotowy Kodeks Celny (WKC);

2.

Rozporz dzenie Rady Nr 2545/93 z dnia 2 lipca 1993r. wprowadzaj ce Przepisy
Wykonawcze do Rozporz dzenia Rady Nr 2913/92;

3.

Rozporz dzenie Komisji Nr 2286/2003 z dnia 18 grudnia 2003r. zmieniaj ce
Rozporz dzenie Nr 2545/93 wprowadzaj ce Przepisy Wykonawcze;

4.

Rozporz dzenie Komisji (wydawane co roku) zmieniaj ce zał cznik do
Rozporz dzenia Rady Nr 2658/87 z dnia 23 lipca 1987r. w sprawie nomenklatury
taryfowej i statystycznej oraz Wspólnej Taryfy Celnej

5.

Rozporz dzenie Rady Nr 918/83 z dnia 28 marca 1983r. ustanawiaj ce
Wspólnotowy system zwolnie celnych;

6.

Konwencje mi dzynarodowe;

7.

Regulacje wprowadzaj ce rodki pozataryfowe.

Nale y jednak pami ta , e oprócz przepisów unijnych, w Polsce, podobnie jak jest to w
innych krajach członkowskich, nadal b d funkcjonowały regulacje krajowe w
szczególno ci odnosz ce si do kontroli celnej, wła ciwo ci organów celnych, ich
struktury i post powania celnego. Przepisy unijne daj bowiem szereg delegacji
pa stwom członkowskim umo liwiaj cych swobodne kształtowanie wybranych instytucji
celnych, pod warunkiem ich zgodno ci z prawem wspólnotowym. St d w przypadku
Polski dodatkowym aktem prawnym, który nale y wymieni jest Ustawa z dnia 19 marca
2004r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622), oraz Ustawa z dnia 19 marca 2004 r.(Dz.
U. Nr 68, poz. 623) zawieraj ca przepisy wprowadzaj ce Ustaw – Prawo celne.
Zanim zaczniemy dalej rozwa a kwestie zwi zane z cłami i procedurami celnymi nale y
jeszcze przypomnie , e w zwi zku z przyst pieniem Polski do Unii Europejskiej w
obrocie handlowym pojawiły si obok poj import – eksport, dodatkowe tj. nabycie i
dostawa wewn trzwspólnotowa. To pierwsze w handlu z krajami członkowskimi
zast piło poj cie importu to drugie analogicznie poj cie eksportu.

365

7.1. Co to jest cło?

Cło jest narz dziem zagranicznej polityki ekonomicznej pa stwa (grupy pa stw, w
przypadku funkcjonowania unii celnej). Słu y do oddziaływania wył cznie na podmioty
uczestnicz ce bezpo rednio w stosunkach gospodarczych z zagranic . Jako cło rozumie
si opłaty nakładane przez pa stwo na towary przekraczaj ce jego granic celn . Cło jest
odpowiednikiem podatku zwi kszaj cego dochody bud etowe pa stw. Zatem od strony
prawnej i ekonomicznej

cło – to okre lony przez władz pa stwow lub organ

mi dzynarodowej organizacji gospodarczej (unii celnej), w akcie prawnym,
obowi zek opłacenia nale no ci za towar znajduj cy si w obrocie towarowym z
zagranic , a wprowadzany na dany obszar celny (pa stwa lub organizacji) albo te
z niego wyprowadzany.

1

Cło jest tak e najstarszym narz dziem zagranicznej polityki

handlowej pa stwa. Na pocz tku było ono powszechnie stosowane i stanowiło bardzo
istotne ródło dochodów bud etowych pa stw. W miar , jak nast pował rozwój handlu
zagranicznego znaczenie ceł powoli malało, pocz wszy od II wojny wiatowej notuje si
coraz mniejsze ich zastosowanie. Głównym zadaniem ceł była i aktualnie jest ochrona
wybranych przez pa stwo gał zi gospodarki narodowej. Zagraniczna polityka handlowa
pa stwa pozwala na ustalenie ceł na czas nieograniczony lub te ograniczenia mog mie
charakter sezonowy.

7.2. Rodzaje ceł

Ogólnie cła mo na sklasyfikowa według kilku kryteriów. Z punktu widzenia
zagranicznej polityki ekonomicznej wskaza mo na:

cła autonomiczne – nie s negocjowane z zagranic . Decyzj o ich wprowadzeniu

podejmuje wła ciwa władza w danym pa stwie bez adnych konsultacji z zagranic ;

cła umowne – cła uzgadniane z zagranic w umowach mi dzynarodowych. Najcz ciej

przyjmuj form umowy dwu- lub wielostronnej. Umowy takie okre laj poziom cła, jego

okres obowi zywania i rozpi to asortymentow . Z cłami umownymi zwi zane jest

poj cie „wi zania” ceł. Polega to na wzajemnym uzale nianiu poziomu i innych

elementów składowych taryfy celnej w danych krajach.

Nale y odnotowa , e współcze nie wi kszo pa stw na wiecie nale y do ró nego
rodzaju ugrupowa o charakterze integracyjnych b d s dodatkowo członkami

1

W. Czy owicz (red.) Prawo celne, Warszawa 2004r., s. 4

wiatowej Organizacji Handlu (WTO). St d rola ceł autonomicznych i mo liwo ich

stosowania jest w praktyce mocno ograniczona.
Rozpatruj c cła umowne pod wzgl dem wysoko ci stawki celnej wyró ni mo na:

cła minimalne – s stosowane w stosunku do krajów, które otrzymały tzw. klauzul

najwi kszego (najwy szego) uprzywilejowania (KNU). Klauzula ta, stosowana

pocz tkowo przez Stany Zjednoczone, a obecnie przez wszystkie pa stwa WTO,

zobowi zuje do traktowania partnera lub parterów tak samo, czyli nie gorzej ni

najbardziej uprzywilejowanego. Je eli kraj A posiada KNU z krajami B i C, to obni enie

ceł przez kraj A w stosunku do kraju B, jest automatycznie przenoszone na stosunki z

krajem C, i odwrotnie;

cła maksymalne – dotycz tych pa stw które nie uzyskały klauzuli najwi kszego

uprzywilejowania i s z zało enia wi ksze od ceł minimalnych.

Bardzo istotna kategoryzacja, to podział na cła preferencyjne i dyskryminacyjne:

cła preferencyjne – s to cła, które korzystniej traktuj kraj, nawet bardziej (lepiej) ni

wynika to z klauzuli najwi kszego uprzywilejowania. Cła tego rodzaju s stosowane przez

kraje, które nale do ugrupowa integracyjnych typu strefa wolnego handlu, unia celna

czy wspólny rynek(Zgodnie z zasadami WTO takie odst pstwa od ogólnie obowi zuj cej

zasady zwi zanej z KNU, nie stanowi naruszenia przepisów tej e organizacji);

cła dyskryminacyjne – w ramach tego rodzaju ceł wyró niamy:

a)

cła retorsyjne – traktowane jako odwet za niekorzystne działania, czy to na tle
politycznym, czy ekonomicznym w stosunku do danego kraju;

b)

cła wyrównawcze – maj na celu zniwelowa efekt subsydiowanie eksportera
zagranicznego;

c)

cła antydumpingowe – maj za zadanie ograniczy i wyrówna straty powstałe wyniku
sprzeda y towarów po cenach dumpingowych.

Według kierunku dokonywania obrotu mi dzynarodowego mo na dokona podziału na:

cła importowe – s nakładane w celu ochrony rynku wewn trznego przed konkurentami

zagranicznymi. Pa stwo mo e chcie zabezpieczy niektóre dziedziny, bran e swojego

rynku przed przedsi biorstwami zagranicznymi. Mog by tak e stosowane jako narz dzie

realizacji zagranicznej polityki ekonomicznej pa stwa poprzez dyskryminacje lub

preferencje niektórych partnerów zagranicznych.

cła eksportowe – rzadziej stosowane, wpływaj na ograniczenie eksportu. Stosuj c cła

eksportowe władza chce zniech ci kontrahentów do eksportu i jest to najcz ciej

spowodowane zły sytuacj ekonomiczn danego kraju. Z reguły tego rodzaju cła s

nakładane na towary deficytowe np. surowce. Inn przyczyn ich wprowadzenie mo e by

próba wymuszenia na przedsi biorstwach krajowych przetwarzania surowców i

eksportowania bardziej zło onych produktów. Czasem pa stwo posiada tak przewag

technologiczn lub dysponuje strategicznymi produktami (ropa naftowa, gaz ziemny), e

mo e sobie pozwoli na wprowadzenie ceł eksportowych, gdy i tak ma wiadomo , e

znajdzie nabywców na rynku wiatowym.

cła tranzytowe – aktualnie ju coraz rzadziej stosowane. S to cła nakładane na towary

przewo one przez terytorium danego kraju. Ich zaniechanie wi e si z tym, e pa stwa

nie chc ogranicza dodatkowych dochodów, jakie mog osi gn . S to zyski czerpane

np. z tytułu odpłatno ci za drogi (jednorazowe opłaty za przejazd przez Austri , Czechy),

udost pniania bazy noclegowej, paliwowej. Ustanowienie ceł tranzytowych mogłoby

spowodowa zmniejszenie nat enia w ruchu drogowym, a co za tym idzie spadek

dodatkowych korzy ci nie tylko dla bud etu pa stwa.

Natomiast według sposobu ustalania stawek celnych:

cła ad valorem (nazywane te warto ciowymi) – ustalane s od warto ci towaru, np. 15%

cło nakładano na importowane samochody;

cła ad spetiem (inaczej nazywane specyficzne, od ilo ci) – polegaj na ustalaniu warto ci

cła od jednostki fizycznej towaru, np. od tony, pary, sztuki – 5$ za ka d ton

importowanej ropy czy 1000$ za ka dy sprowadzony samochód;

cła kombinowane – ł cz w sobie cechy ceł warto ciowych i specyficznych, np. płaci si

10% od warto ci towaru i je eli przekroczona zostanie pewna ilo to nale y zapłaci

jeszcze 15$ za ton lub przy przywozie na polski obszar celny samochodów z UE 15% od

warto ci samochodu plus minimum 535,7 EUR/szt.

Powy ej został przedstawiony ogólny podział stawek celnych maj cych zastosowanie na
całym wiecie. Poni ej kilka aktualnych informacji dotycz cych Taryfy celnej
stosowanej w Polsce. W zwi zku z akcesj do Unii Europejskiej zastosowanie znalazła
Wspólna Taryfa Celna Unii Europejskiej (Common Customs Tariff – CCT) oraz jej
rozszerzona wersja – tzw. u ytkowa, czyli Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty

Europejskiej (Integrated Tariff of the European Communiteies – TARIC). Obecnie w UE
obowi zuje Rozporz dzenie Komisji Nr 1719/2005 z dnia 27 pa dziernika 2005r.,
zmieniaj ce Rozporz dzenie Rady Nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i
statystycznej oraz wspólnej taryfy celnej. Taryfa ta obejmuje regulacje wynikaj ce ze
zobowi za UE wobec wiatowej Organizacji Handlu. Wspólnotowa taryfa celna
najcz ciej posługuje si stawkami konwencyjnymi, wynikaj cymi z porozumie
zawieranych na forum WTO. Obok nich stosowane s stawki

autonomiczne,

specyficzne stawki autonomiczne i preferencyjne stawki celne. Ka dy towar uj ty w
taryfie celnej jest oznaczony odpowiednim kodem cyfrowym. Nomenklatura taryfy celnej
została oparta na o miocyfrowej Scalonej Nomenklaturze (Combined Nomenclature –
CN). Ta jest natomiast rozszerzeniem Zharmonizowanego Systemu Oznaczania i
Kodowania Towarów (Harmonized Commodity Description and Coding System)
stosowanego i zalecanego przez Organizacj Narodów Zjednoczonych.
TARIC, czyli wspomniana ju Zintegrowana Taryfa Celna Wspólnoty Europejskiej
składa si z kolei z dziesi ciu znaków (chocia mo e zosta jeszcze bardziej
uszczegółowiona poprzez system kodów dodatkowych). Numeracja oparta jest bowiem
na Taryfie Celnej i Scalonej Nomenklaturze ale poprzedzonej dwoma dodatkowymi
znakami. TARIC pełni funkcj bazy informacyjnej zarówno o stawkach celnych, jak
równie stosowanych preferencjach taryfowych, kontyngentach, systemach zawiesze .
Informuje o stosowaniu ceł preferencyjnych, maj cych zastosowanie wzgl dem pa stw
rozwijaj cych si . Zawiera ponadto informacje o zastosowanych cłach wyrównawczych
b d antydumpingowych, opłatach wyrównawczych, zakazach eksportu lub importu oraz
ogranicze i zwrotów eksportowych

2

.

7.3. Prawo celne

Poznanie prawa celnego i procedur celnych wymaga sporego wysiłku. ródłami tego
prawa s bowiem zarówno akty prawa wspólnotowego, krajowego, jak równie
wynikaj cego z umów mi dzynarodowych, w szczególno ci zawieranych na forum
GATT/WTO

3

. Najwa niejszym aktem prawnym z punktu widzenia Polski jest obecnie

2

Handel zagraniczny. Organizacji i technika. (red.) Jan Rymarczyk, Warszawa 2005r., s. 276

3

Wobec nieudanej próby utworzenia organizacji do spraw handlu (Mi dzynarodowej Organizacji Handlu)

po II wojnie wiatowej, od 1948 roku w sprawach handlu wiatowego obowi zywało jedynie porozumienie
GATT (Genreal Agrement on Tariffs and Trade (Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu)

Wspólnotowy Kodeks Celny oraz uzupełniaj ce przepisy zawarte w polskiej ustawie
Prawo celne. Przepisy te reguluj zasady i tryb przywozu towarów na polski
(wspólnotowy) obszar celny i wywozu towarów z tego obszaru. Kodeks opisuje
wszystkie zwi zane z tym prawa i obowi zki osób, instytucji i organów celnych, które s

ci le zwi zane z obrotem zagranicznym. Przepisy WKC stosuje si w handlu mi dzy

Wspólnot i pa stwami trzecimi w sposób jednolity na całym obszarze celnym
Wspólnoty, który został zdefiniowany w art. 3. Wprowadzenie towaru na obszar celny
Wspólnoty nast puje z chwil faktycznego przywozu towaru na ten obszar, podobnie jak
wyprowadzenie, które nast puje z chwil jego faktycznego wywozu z tego obszaru.
Powoduje to z mocy prawa powstanie obowi zków i uprawnie przewidzianych w
przepisach prawa celnego.

7.3.1. Podstawowe poj cia

Przedstawienie podstawowych zasad i procedur celnych narzuca konieczno
wyja nienia kilku znacz cych poj . Nale do nich

4

:

-

organy celne – oznaczaj organy uprawnione, mi dzy innymi, do stosowania przepisów prawa

celnego;

-

urz d celny – oznacza ka dy urz d, w którym mog zosta dokonane, w cało ci lub w cz ci,

formalno ci przewidziane przepisami celnymi;

-

decyzja – oznacza ka d czynno administracyjn dotycz c prawa celnego, podj t przez

organ celny w indywidualnym przypadku, maj c skutki prawne w odniesieniu do jednej
lub kilku osób okre lonych lub mog cych zosta okre lonymi; okre lenie to obejmuje
mi dzy innymi wi

c informacj w rozumieniu art. 12;

-

status celny – oznacza okre lenie towaru jako towar wspólnotowy lub niewspólnotowy;

-

towar wspólnotowy – oznacza towar całkowicie uzyskany na obszarze celnym Wspólnoty,

zgodnie z warunkami, o których mowa w art. 23, bez udziału towarów przywiezionych z

podpisane w 1947 roku. Organizacj zajmuj c si handlem wiatowym, czyli wiatow Organizacj
Handlu (WTO World Trade Organization) utworzono dopiero w czasie Rundy Urugwajskiej (na spotkaniu
w Marakeszu, ko cz cym Rund Urugwajsk ) w 1994r. WTO zacz ła funkcjonowa od 1995 roku. W
czasie Rundy Urugwajskiej znowelizowane zostały równie zapisy GATT. St d na obecny system
(mi dzynarodowy) reguluj cy handel zagraniczny składaj si zarówno GATT 47 (chocia w bardzo
niewielkim zakresie), tzw. nowe GATT lub GATT 94 i statut organizacji WTO

4

Art. 4 Wspólnotowy Kodeks Celny, zob. M.Kołtuniak Prawo w handlu zagranicznym. Wybór

dokumentów i przepisów, Warszawa 2005r., s. 209-210

krajów lub terytoriów nieb d cych cz ci obszaru celnego Wspólnoty. Przywiezione z
pa stw lub terytoriów nieb d cych cz ci obszaru celnego Wspólnoty i dopuszczone do
obrotu oraz uzyskane lub wyprodukowane na obszarze celnym Wspólnoty wył cznie z
towarów, o których mowa wy ej.

-

dług celny – oznacza nało ony na osob obowi zek uiszczenia nale no ci celnych

przywozowych (dług celny w przywozie) lub nale no ci celnych wywozowych (dług celny w
wywozie), które stosuje si do towarów okre lonych zgodnie z obowi zuj cymi przepisami
wspólnotowymi.

-

nale no ci celne przywozowe – oznacza cła i opłaty o równowa nym skutku nale ne przy

przywozie towarów oraz opłaty przywozowe ustanowione w ramach wspólnej polityki
rolnej lub odr bnych przepisów maj cych zastosowanie do niektórych towarów uzyskanych
w wyniku przetwarzania produktów rolnych;

-

nale no ci celne wywozowe – oznaczaj cła i opłaty o równowa nym skutku nale ne przy

wywozie towarów oraz opłaty wywozowe ustanawiane w ramach wspólnej polityki rolnej;

-

dłu nik – oznacza ka d osob zobowi zan do zapłacenia kwoty długu celnego

-

dozór celny – oznacza ogólne działania prowadzone przez organy celne w celu zapewnienia

przestrzegania przepisów prawa celnego oraz w razie potrzeby, innych przepisów maj cych
zastosowanie do towarów znajduj cych si pod dozorem celnym;

-

kontrola celna – oznacza wykonywanie specjalnych czynno ci takich jak: weryfikacja towarów,

kontrola posiadania i autentyczno ci dokumentów, kontrola ksi gowo ci i innych
dokumentów przedsi biorstwa, kontrola rodków transportu, kontrola baga y i innych
towarów przewo onych przez osoby, prowadzenie dochodze w post powaniu
administracyjnym i innych podobnych czynno ci w celu zapewnienia przestrzegania
przepisów prawa celnego i, w razie potrzeby, innych przepisów maj cych zastosowanie w
odniesieniu do towarów znajduj cych si pod dozorem celnym;

-

zgłoszenie celne – oznacza czynno , poprzez któr osoba wyra a, w wymaganej formie i w

okre lony sposób, zamiar obj cia towaru okre lon procedur celn ;

-

zgłaszaj cy – oznacza osob , która dokonuje zgłoszenia celnego we własnym imieniu albo

osob , w której imieniu dokonywane jest zgłoszenie celne.

Kolejnym wa nym poj ciem jest warto celna towaru. Jest ona okre lana w celu
ustalenia kwoty wynikaj cej z długu celnego oraz innych nale no ci pobieranych przez
organ celny, jak równie stosowania rodków polityki handlowej. Warto celna towaru
jest potrzebna do naliczenia cła, które nale y zapłaci w zwi zku z przekraczaniem
granicy polskiego obszaru celnego. Aby móc ustali warto celn towaru nale y
rozró nia poj cia:

towary identyczne – „...towary wytworzone w tym samym kraju, b d ce takimi samymi

pod ka dym wzgl dem, wł czaj c cechy fizyczne i renom , jak posiadaj . Nieznaczne

ró nice w wygl dzie zewn trznym nie s przeszkod do uznania towarów za identyczne,

je li odpowiadaj one pod innym wzgl dem niniejszej definicji;”

372

towary podobne – „...towary wytworzone w tym samym kraju, które, nie b d c

podobnymi pod ka dym wzgl dem, posiadaj podobne cechy i skład materiałowy, co

pozwala im pełni te same funkcje i by towarami handlowo zamiennymi. Jako

towarów, znak towarowy i renoma, jak posiadaj , s czynnikami, które nale y

uwzgl dnia przy ustalaniu podobie stwa towarów;”

373

towary tego samego gatunku i rodzaju – „...towary zawieraj ce si w grupie lub zakresie

towarów wytwarzanych przez jedn gał przemysłu lub bran przemysłow i obejmuj ce

towary identyczne lub podobne.”

374

7.3.2. Przeznaczenie celne i procedury celne

Przeznaczenie celne towaru oznacza
- obj cie towaru procedur celn
- wprowadzenie towaru do wolnego obszaru celnego lub do składu wolnocłowego
- powrotny wywóz towaru poza obszar celny Wspólnoty
- zniszczenie towaru
- zrzeczenie si towaru na rzecz skarbu pa stwa

Najcz ciej w praktyce spotkamy si z obj ciem towaru okre lon procedur celn . WKC
przewiduje osiem procedur celnych:
- dopuszczenie do obrotu
- tranzyt
- skład celny
- uszlachetnianie czynne
- przetwarzanie pod kontrol celn
- odpraw czasow
- uszlachetnianie bierne

- wywóz

Zgłoszenie towaru do odpowiedniej procedury celnej mo e nast pi zarówno w formie
pisemnej, przy wykorzystaniu

formularzy SAD, jak równie z zastosowaniem systemu

elektronicznego przetwarzania danych i w niektórych sytuacjach w formie ustnej, je eli
w sposób dostateczny wyra a ono wol obj cia towarów okre lon procedur celn . Ze
wzgl du na charakter procedury celne mo na podzieli na procedury gospodarcze i
procedury zawieszaj ce. Do tych pierwszych zalicza si procedur składu celnego,
uszlachetniania czynnego, przetwarzania pod kontrol celn , odpraw czasow i
uszlachetnianie bierne. Do procedur zawieszaj cych zalicza si z kolei procedur
tranzytu zewn trznego, składu celnego, uszlachetniania czynnego z zastosowaniem
systemu zawiesze , przetwarzania pod kontrol celn oraz odpraw czasow .
Dopuszczenie do obrotu – czyli nadanie towarowi niewspólnotowemu statusu celnego
towaru wspólnotowego. Po spełnieniu wszystkich formalno ci a zwłaszcza dokonaniu
zgłoszenia celnego oraz zapłacenia cła i podatków mo na swobodnie dysponowa
towarem na wspólnotowym obszarze celnym (art. 79 WKC).
Wywóz – czyli wyprowadzenie towaru wspólnotowego poza wspólnotowy obszar celny.
Dług celny w wywozie powstaje w chwili wyprowadzenia poza wspólnotowy obszar
celny towaru podlegaj cego nale no ciom wywozowym oraz dokonania zgłoszenia
celnego (art. 161 WKC).
Tranzyt – prawo wspólnotowe wyró nia dwie formy tranzytu. Procedur tranzytu
wewn trznego i procedur tranzytu zewn trznego. Ta pierwsza jest stosowana głównie
wtedy, gdy towar wspólnotowy przemieszczany jest pomi dzy ró nymi punktami
znajduj cymi si na obszarze celnym Wspólnoty przez terytorium pa stwa trzeciego.
Towar taki nie traci swojego statusu celnego. Tranzyt zewn trzny jest stosowany głównie
w odniesieniu to towarów niewspólnotowych, które przemieszczane s w obr bie obszaru
celnego Wspólnoty. Towary takie nie podlegaj c w tym czasie nale no ciom
przywozowym i innym obci eniom ani nie stosuje si innych rodków polityki
handlowej (Art. 91-97 i 163-164 WKC). Procedura tranzytu dokonywana jest z
zastosowaniem dokumentu SAD oraz najcz ciej karnetu TIR lub ATA.
-

Skład celny – pozwala na składowanie towarów niekrajowych (niewspólnotowych),

które w czasie składowania nie podlegaj cłu ani ograniczeniom i zakazom okre lonym w
odr bnych przepisach, z wyj tkiem ogranicze i zakazów stosowanych do ochrony
porz dku lub bezpiecze stwa publicznego, obyczajowo ci, higieny lub zdrowia ludzi,
zwierz t i ro lin oraz ochrony rodowiska, a tak e towarów wspólnotowych, dla których
dokonano odpowiednich formalno ci celnych (art. 98-113 WKC).

-

Uszlachetnianie czynne – pozwala na poddanie na wspólnotowym obszarze celnym

jednemu lub wi kszej liczbie procesów uszlachetniania towarów niewspólnotowych.
Uszlachetnianie czynne w systemie zawiesze pozwala na przetwarzanie towarów
niewspólnotowych, przeznaczonych do powrotnego wywozu poza wspólnotowy obszar
celny w postaci produktów kompensacyjnych, bez obci ania tych towarów cłem lub
stosowania wobec nich rodków polityki handlowej. Uszlachetnianie czynne w systemie
ceł zwrotnych pozwala na przetwarzanie towarów wspólnotowych, dopuszczonych do
obrotu ze zwrotem lub umorzeniem cła nale nego do zapłacenia za takie towary, je eli
zostan one wywiezione poza wspólnotowy obszar celny w postaci produktów
kompensacyjnych (art. 114-129 WKC).
-

Uszlachetnianie bierne – pozwala na czasowy wywóz towarów wspólnotowych poza

obszar celny Wspólnoty, w celu poddania ich procesom uszlachetnienia oraz
dopuszczenia produktów powstałych w wyniku tych procesów do obrotu, z całkowitym
lub cz ciowym zwolnieniem z cła (art. 145-153 WKC).
- Przetwarzanie pod kontrol – umo liwia u ycie towarów niewspólnotowych na
obszarze celnym Wspólnoty w procesach zmieniaj cych ich rodzaj lub stan, bez
zastosowania wobec nich cła i rodków polityki handlowej oraz umo liwia dopuszczenie
produktów powstaj cych w takich procesach (produkty przetworzone) do obrotu, z
zastosowaniem wła ciwych dla nich nale no ci celnych przywozowych. Przetwarzanie
pod kontrol mo e by realizowane tylko w składzie celnym, składzie wolnocłowym lub
wolnym obszarze celnym (art. 130-136 WKC).
-

Odprawa czasowa – pozwala na wykorzystanie na wspólnotowym obszarze celnym

towarów niewspólnotowych przeznaczonych do powrotnego wywozu bez dokonywania

adnych zmian, z wyj tkiem zwykłego zu ycia wynikaj cego z u ywania tych towarów

zgodnie z ich przeznaczeniem, z całkowitym lub cz ciowym zwolnieniem z cła i bez
stosowania wobec nich rodków polityki handlowej. Odprawa czasowa zawsze musi
precyzowa , jak długo towary obj te t procedur mog si znajdowa na wspólnotowym
obszarze celnym, po którym to terminie musz zosta ponownie wywiezione lub musi im
zosta nadane inne przeznaczenie celne. Czas trwania tej procedury nie mo e
przekroczy dwóch lat (art. 137-144 WKC).

Zgłoszenie celne w formie pisemnej musi by dokonane na specjalnym formularzu. Jest
to

SAD – Single Administrative Document – Jednolity Dokument Administracyjny.

Dokument ten wszczyna post powanie celne na granicy i jest najwa niejszym

dokumentem odprawy celnej

5

. Od 15 lipca 2004r. obowi zuje instrukcja Ministerstwa

Finansów wypełniania i stosowania dokumentu SAD (wersja 1.7 z dnia 7 grudnia 2005).
- Formularz SAD – wszczyna post powanie celne i jest wypełniany w wypadku
dokonywania zgłoszenia celnego towaru lub towarów klasyfikowanych według jednego
kodu taryfy celnej, pochodz cych z jednego kraju, obj tych jedn stawk celn i jedn
stawk podatkow . W przypadku wi kszej liczby towarów, które podlegaj ró nym
re imom, nale y zastosowa
-

Zestaw SAD – wypełniany w wypadku zgłaszania towarów klasyfikowanych według

wi cej ni jednego kodu taryfy celnej lub pochodz cych z wi cej ni jednego kraju, lub
obj tych wi cej ni jedn stawk celn lub wi cej ni jedn stawk podatkow . Na
zestaw SAD składaj si w takiej sytuacji formularze SAD, o których mowa wy ej i
SAD-BIS, który słu y do wpisywania kolejnych stawek celnych, podatkowych i
kolejnych kodów celnych przy przywozie ró nych towarów z ró nych pa stw.
Zgłoszenia celnego nale y równie dokonywa na kilku odr bnych formularzach, w
przypadku, gdy warto towarów jest wyra ona w ró nych walutach. Po drugie, gdy ceny
towarów s ustalone na podstawie ró nych warunków dostawy, a tak e wtedy, gdy
towary obj te s ró nymi procedurami celnymi lub ich ilo przekracza 99.
Dokument SAD składa si z 9 wzorcowych kart, z których:

•

Karta 1 przeznaczona jest dla urz du celnego, w którym zło one zostało
zgłoszenie celne (wywóz towarów)

•

Karta 1A przeznaczona jest dla potwierdzenia wywozu towarów poza obszar
celny Wspólnoty (otrzymuje j eksporter, potwierdza ona dokonanie wywozu i
dzi ki temu stosuje si stawk podatku VAT 0%)

•

Karta 2 przeznaczona jest dla celów statystycznych (wywóz towarów)

•

Karta 3 przeznaczona jest dla zgłaszaj cego lub jego przedstawiciela, po
przyj ciu zgłoszenia przez organ celny (zwracana eksporterowi)

•

Karta 4 przeznaczona jest dla urz du celnego kraju przeznaczenia w czasie
procedury tranzytu

•

Karta 5 przeznaczona jest dla urz du celnego, w którym zostało zło one
zgłoszenie celne o obj ciu towaru procedur tranzytu, po po wiadczeniu
zako czenia procedury tranzytu

•

Karta 6 przeznaczona jest dla urz du celnego, w którym zło one zostało
zgłoszenie celne (przywóz towarów)

5

Szczegółowe kwestie zwi zane z wymogami stawianymi zgłoszeniom celnym reguluje rozporz dzenie

ministra finansów (Dz. U. z 2004r. Nr 94, poz. 902)

•

Karta 7 przeznaczona jest dla celów statystycznych (przywóz towarów)

•

Karta 8 przeznaczona jest dla zgłaszaj cego lub jego przedstawiciela, po
przyj ciu zgłoszenia przez organ celny (zwracana odbiorcy towarów –
importerowi).

•

W praktyce nie stosuje si formularzy lub zestawów SAD, jako zbioru pełnych
zestawów Kart. Przy wywozie najcz ciej zastosowanie znajd Karty 1, 1A, 2 i 3.
W procedurze tranzytu 1,4,5 i 7. Natomiast przy przywozie towarów na
wspólnotowy obszar celny Karty 6,7,8

7.3.3. Rodzaje odpraw celnych

Wyró niamy dwa typu odprawy celnej: odprawa celna czasowa i odprawa celna
ostateczna.

Odprawa celna ostateczna jest to najcz ciej spotykana procedura celna,

z któr ma do czynienia importer. Odprawa celna ostateczna wi e si z uregulowaniem
długu celnego, jaki powstaje w zwi zku z przekraczaniem granicy. Cło nale ne jest
płacone wg okre lonej taryfy celnej na podstawie SAD-u. Odprawa celna ostateczna
mo e by dokonana w urz dzie celnym na przej ciu granicznym lub w innym urz dzie
celnym (wła ciwym do miejsca zamieszkania lub siedziby) wewn trz kraju. Ten drugi
przypadek nie dotyczy sytuacji, w której przedmiotem odprawy s zwierz ta ywe,
ro liny i owoce w stanie wie ym lub materiały niebezpieczne. W takich przypadkach
odprawy celnej nale y dokona od razu, w momencie dostarczenia towaru do miejsca
granicznego urz du celnego.
Odprawa celna czasowa pozwala na wprowadzenie na obszar celny towary
z całkowitym lub cz ciowym zwolnieniem go od cła. Dotyczy to towarów
niewspólnotowych, które s z zało enia przeznaczone do ponownego wywozu, bez
dokonywania adnych zmian z wyj tkiem zwykłego zu ycia wynikaj cego
z u ytkowania. Przede wszystkim s to towary wykorzystywane na pokazach,
wystawach, sympozjach, czy sprz t naukowo-badawczy, który jest u ywany
w wyprawach naukowych, sprz t sportowy u ywany na zawodach.
Odprawa celna o powrotnym wywozie lub przywozie to procedura, która dotyczy
tylko tych towarów, które uprzednio zostały odprawione ostatecznie. Z tak sytuacj
spotykaj si podmioty, które np. z tytułu reklamacji zwracaj towar za granic . Towar
przeszedł procedur odprawy ostatecznej, co skutkowało zapłaceniem cła, a teraz towar
musi zosta zwrócony za granic . Kwesti t reguluje art. 182 WKC w odniesieniu do
towarów niewspólnotowych i art. 185 WKC w odniesieniu do towarów wspólnotowych.

Przepisy te daj mo liwo uzyskania zwolnie z dokonywania ponownych opłat
zwi zanych z przekraczaniem przez towar granicy celnej Wspólnoty.

7.3.4. Warto celna

Warto celna towaru Okre lenie warto ci celnej towaru w handlu zagranicznym jest
niezwykle istotne, gdy to od tej warto ci naliczane s wszystkie zobowi zania ci

ce

na importerze lub eksporterze. Ta wielko ci stanowi zatem b dzie baz do ustalenia
wysoko ci cła, podatków i ewentualnie innych obci e . Zarówno polskie przepisy
obowi zuj ce przed 1 maja 2004 roku, jak i obecnie obowi zuj ce regulacje unijne
oparte s na zasadach wypracowanych na forum GATT/WTO. Przede wszystkim
zastosowanie znajduje tutaj art. VII GATT i Porozumienie w sprawie stosowania
(interpretacji) artykułu VII, czyli tzw. Kodeks Warto ci Celnej

6

. W przepisach unijnych

warto celn towaru definiuj art. 28-36 WKC. Zgodnie z art. 29 warto celna towaru
jest to warto transakcyjna, czyli inaczej cena faktycznie zapłacona lub nale na za towar
sprzedany w celu wprowadzenia go na wspólnotowy obszar celny. Je eli cena ta nie
zawiera wymienionych ni ej elementów to nale y je zgodnie z art. 32 doda . Do tych
elementów nale :
- prowizje i koszty po rednictwa, z wyj tkiem prowizji od zakupu
- koszty pojemników, o ile dla potrzeb celnych s traktowane ł cznie z towarem
- koszty pakowania, zarówno robocizny, jak i materiałów
- honoraria, tantiemy autorskie, licencje, je eli nabywca jest obowi zany do zapłaty za
nie
- koszty transportu i ubezpieczenia przywiezionych towarów
- opłaty załadunkowe i manipulacyjne zwi zane z transportem
Ponadto, je li kupuj cy dostarczył sprzedaj cemu nieodpłatnie lub po obni onej cenie
materiały, komponenty, cz ci, które stanowi cz

składow lub przynale no

produktu, narz dzia, matryce, formy i podobne elementy wykorzystane przy produkcji,
prace in ynieryjne, badawcze, artystyczne i projektowe to ich warto okre lon w
odpowiedniej proporcji równie dodaje si do warto ci fakturowej, o ile nie jest ona w
niej ju wyra nie zawarta.
Zgodnie natomiast z art. 33 do warto ci celnej towaru nie wlicza si nast puj cych
kosztów, o ile mo na je wyodr bni z ceny faktycznie zapłaconej lub nale nej:

6

Zob zał cznik do. Dz. U. z 1995r, Nr 98

- kosztów transportu towarów po ich przybyciu do miejsca wprowadzenia na obszar
celny Wspólnoty
- kosztów zwi zanych z pracami budowlanymi, instalacyjnymi, monta owymi, obsług
lub pomoc techniczn wykonan po przywozie towarów
- odsetek wynikaj cych z umowy finansowania
- opłat za prawo do kopiowania przywiezionych towarów we Wspólnocie
- prowizji od zakupu
- nale no ci celnych przywozowych lub innych opłat pobieranych we Wspólnocie z
tytułu przywozu lub sprzeda y towarów.
Warto jeszcze zaznaczy , e okre laj c warto celn towaru, kiedy przepisy mówi o
„prowizji od zakupu” oznacza to opłaty poniesione przez importera na rzecz jego agenta
za usług polegaj c na reprezentowaniu go przy zakupie towarów, których warto
celna jest ustalana.
Je eli z jakiego powodu nie da si ustali faktycznej warto towarów lub warto
fakturowa przedstawiona przez importera budzi powa ne w tpliwo ci zastosowanie
znajduje artykuł 30 WKC. Zgodnie z nim warto celna towaru ustala si na podstawie
- warto ci transakcyjnej identycznych towarów sprzedanych w celu wywozu do
Wspólnoty i wywiezionych w tym samym lub zbli onym czasie
- warto ci transakcyjnej towarów podobnych, przywiezionych w tym samym lub
zbli onym czasie
- warto ci opartej na cenie jednostkowej, po jakiej towary przywo one lub towary
podobne lub identyczne sprzedawane s we Wspólnocie w najwi kszych zbiorczych
ilo ciach
- warto ci kalkulowanej, która jest sum kosztów lub warto ci materiałów i produkcji
b d innych procesów zastosowanych przy wytworzeniu przywo onych towarów, kwoty
zysku i kosztów ogólnych równych kwocie zwyczajowo wliczanej w cen sprzeda y
towarów tego samego gatunku lub rodzaju, wytworzonych przez producentów z kraju
wywozu oraz kosztów transportu i ubezpieczenia, opłat manipulacyjnych i
załadunkowych poniesionych do granicy celnej Wspólnoty.
Je eli warto celnej nie da si ustali ani na podstawie art. 29 ani art. 30 w gr mog
wchodzi ju tylko szczegółowe porozumienia mi dzynarodowe (wspomniane regulacje
art. VII i porozumienia w sprawie jego stosowania, Komitet Ustalania Warto ci Celnej

wiatowej Organizacji Handlu czy Komitet Techniczny Ustalania Warto ci Celnej
wiatowej Organizacji Celnej)

Sposób ustalania warto ci celnej towaru jest nast puj cy:

1 Warto celna towaru – warto faktycznie zapłacona lub nale na zgodnie z art. 29
2 Je eli nie zawiera wszystkich elementów to nale y je doliczy zgodnie z art. 32
3 Je eli nie mo na ustali warto celnej na podstawie art. 29 to zastosowanie znajduje
art. 30 ust 2
- lit a – warto towarów identycznych
- lit b – warto towarów podobnych
- lit c – warto towarów jednostkowych (podobnych lub identycznych) sprzedawanych
w najwi kszych zbiorczych ilo ciach
- lit d – warto kalkulowana
4 warto ustalana zgodnie z umowami mi dzynarodowymi.

7.4. Skład celny

Kwestie prawne zwi zane z funkcjonowaniem

składu celnego zostały umieszczone w

art. 98-113 WKC. Warto odnotowa , e poj cie składu celnego mo e funkcjonowa w
podwójnym znaczeniu: jako obiekt i jako procedura. Przez

obiekt składu celnego nale y

rozumie okre lone w pozwoleniu na prowadzenie składu miejsce podlegaj ce

dozorowi

celnemu i kontroli celnej, w którym to miejscu towary s przetrzymywane na
okre lonych warunkach

7

. Przypomnijmy, e

dozór celny s to wszelkie działania

podejmowane przez organ celny w celu zapewnienia przestrzegania przepisów prawa
celnego oraz innych przepisów, które maj zastosowanie do towarów przywo onych na
wspólnotowy obszar celny lub z niego wywo onych. Natomiast poprzez

kontrol celn

rozumie nale y wykonywanie czynno ci w ramach dozoru celnego, w szczególno ci
takich jak: rewizja celna towarów, nakładanie i sprawdzanie zamkni celnych,
przeszukiwanie osób i pomieszcze , konwój celny, strze enie towarów, kontrola
wymaganych dokumentów i ich autentyczno ci, kontrola innych dokumentów i kontrola
ksi gowo ci osób, zatrzymywanie i kontrola rodków transportu, kontrola baga y i
innych towarów przewo onych przez osoby oraz innych podobnych czynno ci.

Skład

celny rozumiany jako jedna z procedur celnych oznacza przeznaczenie celne polegaj ce
na mo liwo ci przetrzymywania towarów w obiekcie tego składu. Z procedury składu
celnego wynika, e towary niewspólnotowe zło one w składzie celnym, nie podlegaj w
tym czasie nale no ciom celnym przywozowym ani rodkom polityki handlowej. W

7

Handel zagraniczny. Organizacji i technika. (red.) Jan Rymarczyk, Warszawa 2005r., s. 296

uproszczeniu traktowane s zatem tak, jakby nadal znajdowały si poza obszarem celnym
Wspólnoty. Ponadto produkty wspólnotowe zło one w składzie celnym mog korzysta
ze rodków zwykle stosowanych przy wywozie tego rodzaju towarów (art. 98 ust 1), o ile
zezwalaj na to inne przepisy szczególne.
Zastosowanie procedury składu celnego pozwala najcz ciej nie tylko na
przechowywanie towarów w składzie celnym ale równie na poddawanie ich ró nym
procesom takim jak: poprawa ich wygl du, jako ci handlowej, przygotowanie do
sprzeda y, dystrybucji, dbanie o ich stan i o to, aby pozostały w nie zmienionym stanie
(wietrzenie, czyszczenie, suszenie, zakładanie lub zdejmowanie opakowa ochronnych,
oddzielanie elementów uszkodzonych, sortowanie, pakowanie, podział towarów,
ustawianie, regulacja itp.)
W rozumieniu obiektu

składy celne mo emy podzieli na publiczne i prywatne (art. 99).

Skład publiczny oznacza taki skład celny, z którego mo e korzysta ka da osoba w celu
składowania towarów, skład prywatny to taki, gdzie swoje towary mo e składowa
jedynie osoba prowadz ca skład. W celu prowadzenia składu celnego trzeba uzyska
pozwolenie na prowadzenie składu celnego od organów celnych. Pozwolenie takie mo e
zosta udzielona jedynie osobie b d osobom maj cym siedzib we Wspólnocie.
Prowadz cy skład jest w szczególno ci odpowiedzialny za zapewnienie, aby towary
zło one w składzie nie zostały usuni te spod dozoru celnego oraz wykonywanie
obowi zków wynikaj cych z procedury składu celnego. Zarówno je li chodzi o składy
celne publiczne, jak i prywatne rozró niane s ich ró ne typu, których krótka
charakterystyka poni ej
Trzy składy publiczne to:
Typ A – odpowiedzialno w razie ewentualnych nieprawidłowo ci spoczywa na
prowadz cym skład,
Typ B – odpowiedzialno spoczywa na korzystaj cym ze składu,
Typ F – skład prowadzony prze władze celne.

Trzy składy prywatne to:
Typ D – mo liwe jest zako czenie procedury składu celnego procedur dopuszczenia do
obrotu z zastosowaniem uproszcze , je eli wzi te b d pod uwag elementy kalkulacyjne
i stan towarów z dnia obj cia ich procedur składu celnego,
Typ E – pozwala na składowanie towarów w miejscu innym ni skład celny. Nie musi to
by wydzielone i zamkni te pomieszczenie. Mo liwe jest w nim stosowanie procedur
wła ciwych dla składu typu D,

Typ C – obejmuje inne przypadki ni wymienione w typach D i E.

8

Towar na terenie składu celnego mo e przebywa bez ogranicze czasowych, chocia w
wyj tkowych przypadkach organy celne mog wyznaczy termin, przed upływem
którego korzystaj cy ze składu musi nada towarom nowe przeznaczenie celne (art. 108
WKC). Za zgod organów celnych mo liwe jest równie przemieszczanie towarów
pomi dzy ró nymi składami celnymi.

7.5. Wolne obszary celne (WOC) i składy wolnocłowe

Instytucja

wolnych obszarów celnych (WOC) i składów wolnocłowych (SWC)

przeszła du e zmiany legislacyjne w UE w 2000 i 2001 roku. Oprócz tradycyjnych WOC
została przyj ta koncepcja WOC zbli ona do składu celnego. W ramach tej formy WOC
nie b dzie musiał by odgrodzony od pozostałej cz ci terytorium kraju (Wspólnoty).
Takie działanie ma na celu obni enie kosztów zało enia takiej strefy. Maj c na uwadze
utrudnion kontrol przez organy celne w przypadku składowania towarów w takim
WOC, konieczne jest zło enie zabezpieczenia. Forma i wysoko zabezpieczenia s
okre lane odr bnymi przepisami. Polskie WOC po przyst pieniu naszego kraju do
Wspólnoty Europejskiej mog dalej funkcjonowa zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 19
marca 2004 roku – Przepisy wprowadzaj ce ustaw Prawo celne. Zgodnie z tym
przepisem od dnia uzyskania przez Polsk członkostwa w UE, ustanowione na podstawie
dotychczasowych przepisów wolne obszary celne, stały si

wolnymi obszarami celnymi

o typie kontroli I w rozumieniu art. 799 lit. a Rozporz dzenia Wykonawczego, za składy
wolnocłowe stały si składami wolnocłowymi w rozumieniu art. 166 WKC. Zgodnie za
z tym artykułem wolne obszary celne i składy wolnocłowe s cz ci obszaru celnego
Wspólnoty lub pomieszczeniami znajduj cymi si na tym obszarze, oddzielonymi od
pozostałej jego cz ci, w których towary niewspólnotowe traktowane s , do celów
stosowania nale no ci celnych przywozowych i obowi zuj cych w przywozie rodków
polityki handlowej, jako nieznajduj ce si na obszarze celnym Wspólnoty, o ile nie
zostały dopuszczone do obrotu ani obj te inn procedur celn . Towary wspólnotowe
natomiast, o ile zezwalaj na to inne przepisy szczególne, je eli zostan zło one w takiej
strefie mog korzysta z procedur stosowanych zwykle przy wywozie towarów.

8

Handel zagraniczny. Organizacji i technika. (red.) Jan Rymarczyk, Warszawa 2005r., s. 296

Pa stwa członkowskie samodzielnie tworz i ustanawiaj granice wolnych obszarów
celnych oraz zatwierdzaj pomieszczenia przeznaczone do prowadzenia składu
wolnocłowego. Zgodnie z art. 26 ustawy Prawo celne strefy takie mog by tworzone na
wniosek zainteresowanej osoby w miejscach niezamieszkałych, których poło enie
umo liwia sprawowanie skutecznego dozoru celnego, w celu ułatwienia
mi dzynarodowego ruchu tranzytowego towarów oraz rozwoju eksportu i tworzenia
nowych miejsc pracy. Zgodnie z polskim porz dkiem prawnym strefy takie tworzy
minister wła ciwy do spraw finansów publicznych w porozumieniu z ministrem
wła ciwym do spraw gospodarki w drodze rozporz dzenia. Zarz dzaj cym WOC lub
SWC mo e by jedynie osoba posiadaj ca siedzib na terytorium Wspólnoty. Wolne
obszary celne lub składy wolnocłowe mog zosta zlikwidowane na wniosek
zarz dzaj cego lub z urz du. W tym drugim przypadku musz zaistnie przyczyny
uzasadniaj ce takie działania, do których mo na zaliczy :
- zobowi zanie mi dzynarodowe nakazuj ce likwidacj takiej strefy
- naruszenie przepisów celnych lub podatkowych przez prowadz cego WOC lub SWC
- nie podj cie działalno ci w terminie 24 miesi cy od ustanowienia w przypadku WOC
lub 12 miesi cy w przypadku SWC

Tabela 8. Obecnie funkcjonuj ce w Polsce wolne obszary celne

Wolny Obszar Celny

Zarz dzaj cy

Adres

Wolny

Obszar

Celny

na terenie

Mi dzynarodowego

Portu

Lotniczego Warszawa Ok cie

Przedsi biorstwo

Pa stwowe

Porty

Lotnicze

ul.

wirki i Wigury 1, 00-906

Warszawa tel. (0 prefix 22) 650-24-

24,

fax: [phone]

Wolny

Obszar

Celny

w Gliwicach

Gmina Gliwice

ul. Zwyci stwa 21, 44-100 Gliwice

tel. (0 prefix 32) 130-49-16 w. 150

Wolny

Obszar

Celny

w gminie Terespol

Gmina Terespol

ul. Wojska Polskiego 47, 21-550

Terespol tel. (0 prefix 83) 375-20-24

w. 24, fax: [phone] w. 29

Wolny

Obszar

Celny

w Szczecinie

Zarz d Morskiego Portu

Szczecin- winouj cie

S.A.

ul. Bytomska 7, 70-603 Szczecin tel.

(0 prefix 91) 430-88-14, 430-87-41

fax: [phone]

Wolny Obszar w winouj ciu

Przedsi biorstwo

Portowe „ODRAPORT”

Spółka z o.o.

ul. Jana Sołtana 1, 72-602

winouj cie tel. (0 prefix 91) 321-65-

11,

fax: [phone]

Wolny

Obszar

Celny

w Gda sku

„Zarz d Portu Gda sk”

S.A.

ul. Zamkni ta 18, 80-955 Gda sk

Nowy Port tel. (0 prefix 58) 343-93-

00,343-92-28, 343-93-84, fax: 343-

94-85

Wolny

Obszar

Celny Centrum

Wolnocłowe ul.

Fabryczna

6/10,

96-320

w Mszczonowie

Wschód-Zachód

Sp.

z.o.o.

z siedzib

w Mszczonowie

Mszczonów tel. (0 prefix 46) 857-12-

29,

fax: [phone]

Uwaga: Gmina Gliwice powołała spółk do obsługi woc-u: l ski Wolny Obszar Celny S.A. 44-100 Gliwice, ul.

Portowa 28, tel. (0 prefix 32) 231-53-88, 231-39-55, 231-97-76, fax: [phone]. ródło: Hermanowski. J., 2002,

Handel Zagraniczny – Poradnik, Warszawa

Okres pozostawania towarów w wolnym obszarze celnym pozostaje w zasadzie nieograniczony, ale
organ celny mo e wyznaczy towar i termin jego pozostawania na terenie wolnego obszaru
celnego. Zgodnie z art. 172 WKC w wolnym obszarze celnym lub składzie wolnocłowym
dozwolona jest ka da działalno przemysłowa, handlowa lub usługowa. O prowadzeniu takiej
działalno ci nale y jednak uprzednio poinformowa organy celne. W szczególno ci w obszarach
tych towary mog by poddawane podobnym procesom, jak te wymienione przy okazji opisywania
składu celnego.

Tabela 9. Funkcjonuj ce w Polsce składy wolnocłowe

Skład Wolnocłowy

Zarz dzaj cy

Adres

Skład Wolnocłowy na terenie

Mi dzynarodowego

Portu

Lotniczego

„Katowice”

w Pyrzowicach

Górno l skie

Towarzystwo

Lotnicze S.A.

w Katowicach

Al. Korfantego 38, 40-161

Katowice tel. (0 prefix 32) 284-50-

33,

fax: [phone]

Skład Wolnocłowy na terenie

Portu Lotniczego Gda sk-

Trójmiasto

Port Lotniczy Gda sk-

Trójmiasto sp. z.o.o.

ul. Słowackiego 200, 80-298

Gda sk tel. (0 prefix 58) 348-11-

54

fax: [phone]

Skład Wolnocłowy na terenie

Mi dzynarodowego

Portu

Lotniczego

Wrocław-

Strachowice

Port Lotniczy Wrocław

S.A.

ul. Skar y skiego 36, 54-530

Wrocław tel. (0 prefix 71) 35-81-

126,

35-81-319, fax: [phone], 35-37-

765

Składy Wolnocłowe na terenie

Bałtyckiego

Terminalu

Drobnicowego Portu Gdynia

Zarz d Morskiego Portu

Gdynia S.A.

ul. Rotterdamska 9, 81-337

Gdynia tel. (0 prefix 58) 621-51-

43, 627-40-46, fax: [phone]

Skład Wolnocłowy na terenie

Mi dzynarodowego

Portu

Lotniczego im. Jana Pawła II

w Krakowie-Balicach

Mi dzynarodowy Port

Lotniczy im. Jana Pawła

II

Kraków-

Balice sp. z o.o.

ul. kpt. M. Medweckiego 1, 32-083

Balice tel. (0 prefix 12) 639-30-00,

fax: [phone]

Skład wolnocłowy na

terenie Portu Lotniczego

Pozna – Ławica (Dz.

Portu

Lotniczego

Pozna -Ławica sp. z

o.o.

ul. Bukowska 285 60-189 Pozna ,

tel. [phone], fax. (48 61)

849 23 17

U. z 2002 nr 1 poz. 7)

Skład wolnocłowy w

Braniewie (Dz. U. z

2005 nr 250 poz. 2105)

Anna Wajdlejt działaj ca

jako Anna Wajdlejt

Wielobran owe

Przedsi biorstwo

Export-Import „Wajdlejt”

E.R.A.

ul. Szkolna 9a 14-500

Braniewo, tel. [phone]

27 05, fax. [phone]

97

ródło: opracowanie własne na podstawie: Hermanowski. J., 2002, Handel Zagraniczny – Poradnik, Warszawa

7.6. Dumping

W literaturze przedmiotu mo na spotka si z wieloma cz sto mało precyzyjnymi
okre leniami dumpingu, np. dumping polegaj cy na sprzeda y towarów po cenie
nieracjonalnej, cz sto poni ej przeci tnych kosztów produkcji. Cena nieracjonalna
oznacza, e gdyby cało produkcji została przez eksportera sprzedana po warto ci
dumpingowej, producent musiałby zlikwidowa swoje przedsi biorstwo. Jest to
oczywi cie sytuacja hipotetyczna i w praktyce nie wchodzi w rachub . Szukaj c bardziej
precyzyjnej definicji, nale y stwierdzi , e w handlu mi dzynarodowym dumping jest
okre lany jako eksport po cenie ni szej ni sprzeda na rynku wewn trznym. Innymi
słowy

cena eksportowa jest ni sza od tak zwanej ceny lub warto ci normalnej (ceny w

kraju producenta, eksportera). Dumping jest powszechnie uznany za instrument polityki
handlowej niezgodny z zasadami konkurencji i okre lany mianem nieuczciwego handlu –
unfair trade.
Zanim analizie poddane zostan przepisy i sama istota dumpingu w Polsce (w Unii
Europejskiej) nale y poczyni kilka uwag na temat mi dzynarodowych uregulowa
prawnych w tej kwestii.
Podczas negocjowania umów, które doprowadziły do podpisania GATT w 1947r., USA
zaproponowały, aby artykuł VI dotycz cy dumpingu, kopiował model ameryka ski
(zawarty w „Antidumping Act” z 1921r.). Procedura ta okazała si niedostatecznie
szczegółowa i w latach 60-tych zaistniała potrzeba aktualizacji. W 1967r. strony
konwencji GATT uchwaliły tzw. Kodeks antydumpingowy, czyli podpisały
porozumienie w sprawie interpretacji art. VI (Agrement on Interpretation of Article VI).
Kolejnej nowelizacji art. VI dokonano w 1979 r. podczas Rundy Tokijskiej, po tym jak
USA odmówiły wcielenia w ycia poprzedniej interpretacji. Ostatnia zmiana została

dokonana podczas Rundy Urugwajskiej w 1994 r., gdzie oczekiwano, e nowy kodeks
wprowadzi do przepisów GATT zasady normuj ce praktyki obchodzenia przepisów
antydumpingowych. Tak si jednak nie stało i

znowelizowane porozumienie w dalszym

ci gu nie zakazuje dumpingu i stanowi jedynie, kiedy pa stwo mo e nało y cła
antydumpingowe. Aby akcja taka była uzasadniona i legalna trzeba dowie , e
wyst puje dumping, czyli cena eksportowa jest ni sza od warto ci normalnej.
Ró nica pomi dzy tymi cenami wyznacza margines dumpingu. Po drugie musi
zaistnie szkoda materialna dla przemysłu krajowego. Pod poj ciem tym przepisy
GATT kryj materialn szkod wyrz dzon przemysłowi krajowemu, gro b
wyrz dzenia materialnej szkody lub istotne opó nienie w utworzeniu takiego przemysłu
(krajowego).

Ponadto trzeba udowodni istnienie zwi zku przyczynowego pomi dzy

dumpingiem a powstał lub gro c szkod , bior c pod uwag w szczególno ci
wielko obrotów i ceny towarów importowanych na uczciwych zasadach, spadek popytu
lub zmiany zachowa konsumenckich, post p w technologii, wyniki eksportowe,
wydajno przemysłu krajowego. Dopiero po spełnieniu tych warunków mog by
nało one

rodki antydumpingowe

9

.

Do

rodków antydumpingowych nale rodki tymczasowe i ostateczne (cła

antydumpingowe i zobowi zania cenowe). Mog one by zastosowane tylko po
udowodnieniu zagranicznemu eksporterowi sprzeda y po cenie dumpingowej i
stwierdzeniu szkody wyrz dzonej lub zagra aj cej krajowemu przemysłowi. Ich
wysoko nie mo e przekracza ustalonego

marginesu dumpingu

10

.

7.6.1. Prawo antydumpingowe Unii Europejskiej

W Polsce do czasu wej cia naszego kraju do UE obowi zywały przepisy oparte na
postanowieniach art. VI GATT i porozumienia w sprawie jego stosowania. Były one
zawarte w Ustawie z 11 grudnia 1997 roku o ochronie przed przywozem na polski obszar
celny towarów po cenach dumpingowych. Poniewa jednak kwestie zwi zane z
dumpingiem, post powaniem antydumpingowym i stosowaniem rodków
antydumpingowych nale do polityki handlowej obecnie regulacje te w jednolity sposób

9

Porozumienie w sprawie stosowania art. VI GATT zostało opublikowane w zał czniku do Dz. U. z 1998r.

Nr 34, poz. 195

10

Polska w WTO , (red.) J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska, Warszawa 1998r., s. 118

s kształtowane dla wszystkich pa stw członkowskich UE przez Komisj Europejsk .
Aktem wspólnotowym reguluj cym te kwestie jest obecnie Rozporz dzenie Rady Nr
384/96 z dnia 22 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony przed dumpingowym przywozem z
krajów nieb d cych członkami Wspólnoty Europejskiej (z pó niejszymi zmianami).

7.6.2. Ustalenie dumpingu

Jak wspomniano w poprzednim rozdziale, dla ustalenia istnienia dumpingu niezwykle
istotne s poj cia

warto ci normalnej i ceny eksportowej. Zgodnie z przepisami

unijnymi podstaw normalnej warto ci s ceny uiszczone lub nale ne w zwykłym
obrocie handlowym od niezale nych klientów w kraju wywozu.

Je eli eksporter w

kraju wywozu nie produkuje ani nie sprzedaje podobnych produktów, normalna
warto mo e zosta ustalona na podstawie cen innych sprzedawców lub
producentów

11

(szczegółowe regulacje Rozporz dzenia okre laj równie sposób

wyznaczenia tej ceny w przypadku wywozu produktów z kraju o nierynkowej
gospodarce lub gdy dany produkt nie jest w ogóle dost pny i sprzedawany w kraju
wywozu).

Za cen eksportow uwa a si za cen faktycznie zapłacon lub nale n

za produkty sprzedane na wywóz z kraju eksportu na terytorium Wspólnoty. W
przypadku braku ceny eksportowej lub gdy oka e si ona niewiarygodna z powodu
istnienia powi za pomi dzy eksporterem i importerem, cena eksportowa mo e
zosta skonstruowana na podstawie ceny, po której produkty przywiezione na
obszar Wspólnoty po raz pierwszy odsprzedaje si niezale nemu nabywcy. W
powy szym przypadku dokonuje si dostosowania, uwzgl dniaj c wszystkie koszty,
ł cznie z cłami i podatkami, poniesione pomi dzy przywozem a odsprzeda , a tak e
zyski, w celu ustalenia

wiarygodnej ceny eksportowej

12

.

Produkt uznaje si za

dumpingowy, je eli jego cena eksportowa do Wspólnoty jest ni sza od
porównywalnej ceny podobnego produktu, w zwykłym obrocie handlowym,
ustalonej w kraju wywozu

13

. Porównanie cen powinno odby si w sposób obiektywny.

Porównania dokonuje si zatem na tym samym lub zbli onym poziomie obrotu, w
odniesieniu do sprzeda y dokonanych w jak najbardziej zbli onych terminach oraz z

11

Art. 2 A Rozporz dzenia Nr 384/96

12

Art. 2 B Rozporz dzenia Nr 384/96

13

Art. 1 ust 2 Rozporz dzenia Nr 384/96

uwzgl dnieniem ró nic wpływaj cych na porównywalno cen, do których w
szczególno ci mo na zaliczy wła ciwo ci fizyczne produktu, przywozowe nale no ci
celne i podatki po rednie, bonifikaty, rabaty, sprzeda hurtow , poziom obrotu, koszty
transportu, ubezpieczenia, przeładunków, koszty opakowania, kredyty, koszty ponoszone
przy sprzeda y, mar , przeliczanie walut. Je eli w wyniku porównania rzeczywi cie
udowodnione zostanie istnienie ró nicy pomi dzy cenami, ró nica ta stanowi tak zwany
margines dumpingu. Jest to pierwsza przesłanka do nało enia rodków
antydumpingowych. Kolejne to istnienie szkody i zwi zek przyczynowy pomi dzy
dumpingiem a szkod .

7.6.2. Ustalenie szkody

W celu ustalenia szkody nale y zebra odpowiedni materiał dowodowy, który pozwoli na
obliczenie po pierwsze wielko ci przywozu na teren Wspólnoty towarów po cenach
dumpingowych po drugie jego wpływu na poziom cen towarów podobnych na rynku
wspólnotowym oraz po trzecie wpływu wynikaj cego z tego przywozu na przemysł
wspólnotowy. Do wszcz cia post powania antydumpingowego nie wystarczy zatem
samo wykazanie istnienia dumpingu i szkody lecz musi jeszcze ponadto zachodzi
zwi zek przyczynowy pomi dzy tymi zjawiskami.
Zgodnie z art. 3 wspomnianego wy ej Rozporz dzenia „

szkoda” oznacza szkod dla

przemysłu wspólnotowego, zagro enie znaczn szkod lub znaczne opó nienie
powstawania takiego przemysłu. W celu ustalenia wpływu przywozu towarów po cenach
dumpingowych na ceny towarów na rynku wspólnotowym nale y zbada , czy:

- ceny tych towarów s znacznie ni sze od cen towarów podobnych
wytwarzanych przez przemysł wspólnotowy, b d czy
- przywóz po cenach dumpingowych w jakikolwiek inny sposób nie powoduje
znacznego spadku cen towarów wytwarzanych przez wspólnotowych
producentów, albo hamuje wzrost tych cen, który w innym przypadku mógłby by
znacz cy.

Wielko przywozu po cenach dumpingowych ocenia si z uwzgl dnieniem
okoliczno ci, czy przywóz ten wzrósł w stopniu znacz cym w wielko ciach
bezwzgl dnych b d w stosunku do wielko ci produkcji lub konsumpcji na
wspólnotowym obszarze celnym.
Wpływ przywozu po cenach dumpingowych na przemysł wspólnotowy bada si z
uwzgl dnieniem wszelkich wła ciwych wska ników i czynników ekonomicznych
oddziałuj cych na stan tego przemysłu, w szczególno ci takich, jak:

- trwanie procesu przezwyci ania trudno ci przez przemysł wspólnotowy
spowodowanych istnieniem dumpingu lub subwencji,
- faktycznego marginesu dumpingu,
- faktycznego i potencjalnego spadku sprzeda y, zysków, produkcji, udziału w
rynku, rentowno ci, zwrotu inwestycji, wykorzystania mocy produkcyjnych,
- czynników wpływaj cych na ceny wspólnotowe,
- faktycznych i potencjalnych skutków dla przepływu gotówki, zapasów,
zatrudnienia, wynagrodze , rozwoju, czy zdolno ci do pozyskania kapitału lub
inwestycji

14

.

7.6.3. Post powanie antydumpingowe

Post powanie antydumpingowe wszczyna Komisja Europejska z własnej inicjatywy
lub na pisemny wniosek (skarg ) dowolnej osoby fizycznej, prawnej lub organizacji
nie posiadaj cej osobowo ci prawnej, działaj cych w imieniu przemysłu
wspólnotowego. Dochodzenia na wniosek osoby lub instytucji nie wszczyna si je eli,
nie zostanie ustalone, na podstawie poparcia lub sprzeciwu wyra onego przez
producentów podobnego produktu we Wspólnocie, e skarga została zło ona przez
przemysł wspólnotowy lub w jego imieniu.

Skarg uznaje si za zło on przez ten

przemysł, je eli popieraj j producenci, których całkowita produkcja stanowi
ponad 50% ł cznej produkcji podobnego produktu, wyprodukowanego przez tych
producentów, którzy wyrazili swoje poparcie lub sprzeciw wobec wniosku. Je eli
natomiast producenci wspólnotowi, jednoznacznie popieraj cy wniosek, produkuj
mniej ni 25% całej produkcji podobnego towaru, Komisja nie wszczyna
post powania. Skarg oddala si ponadto gdy dowody istnienia dumpingu lub szkody,
maj ce uzasadni wszcz cie post powania s niewystarczaj ce oraz

nie wszczyna si

post powania przeciwko krajom, których przywóz stanowi mniej ni 1%
konsumpcji tego towaru na terenie UE, chyba e kraje te ł cznie zapewniaj 3% lub
wi cej konsumpcji Wspólnoty. Skarg mo na przesła bezpo rednio do Komisji
(wykorzystuj c specjalne formularze) lub po rednio przez organy pa stwa

15

.

Je eli Komisja uznaje zgromadzone materiały za wystarczaj ce wszczyna post powanie
w ci gu 45 dni od daty zło enia skargi i opublikowania zawiadomienia w Dzienniku
Urz dowym Wspólnot Europejskich. Zawiadomienie to w szczególno ci:

14

Art. 3 ust 5 Rozporz dzenia Nr 384/96

15

Art. 5 Rozporz dzenia Nr 384/96

- zawiera informacje o planowanym wszcz ciu post powania,
- wskazuje na produkt/y i kraj wywozu.

Okre la ono równie terminy, w których zainteresowane strony mog si zgłasza ,
przedstawia swoje opinie i przekazywa informacje. Po wszcz ciu post powania
Komisja we współpracy z pa stwami członkowskimi rozpoczyna dochodzenie. Obejmuje
ono zarówno dumping jak i szkod , które badane s jednocze nie (w celu wykazania
równie zwi zku przyczynowego). Aby ustalenia były reprezentatywne, okre la si okres
dochodzenia, który w przypadku dumpingu trwa zwykle nie mniej ni 6 miesi cy. Osoby
wezwane do zło enia wyja nie maj co najmniej 30 dni na ich udzieleniu, przy czym
termin ten w uzasadnionych przypadkach mo e zosta przedłu ony do 60 dni

16

.

Post powanie powinno zosta zamkni te w ci gu jednego roku, je eli tylko jest to
mo liwe. W adnym przypadku nie powinno trwa dłu ej ni 15 miesi cy

17

. Jeszcze

przed formalnym zako czeniem post powania Komisja mo e nało y cła tymczasowe,
je eli istnienie dumpingu i szkody zostanie w wystarczaj cy sposób uprawdopodobnione
i wymaga tego interes Wspólnoty.

Nało enie rodków tymczasowych nie mo e

nast pi przed 60 dniem od wszcz cia post powania ani nie pó niej ni 9 miesi cy
od jego wszcz cia. Kwota tymczasowego cła antydumpingowego nie mo e
przekroczy tymczasowo ustalonego marginesu dumpingu

18

.

Dochodzenie mo e

zosta zako czone bez wprowadzenia rodków tymczasowych i ostatecznych, je eli
eksporter (eksporterzy) zło y dobrowolne zobowi zanie rewizji cen lub zaprzestania
przywozu na teren Wspólnoty produktów po cenach dumpingowych. Dochodzenie
mo e równie zosta zako czone w przypadku wycofania skargi, chyba, e byłoby to
sprzeczne z interesem Wspólnoty oraz, gdy oka e si e zastosowanie jakichkolwiek

rodków ochronnych nie jest konieczne, ze wzgl du na brak rzeczywistego istnienia

dumpingu, szkody lub zwi zku przyczynowego. W pozostałych przypadkach, to
znaczy, gdy ostatecznie ustalone fakty wykazuj istnienie dumpingu i spowodowanej nim
szkody oraz interes Wspólnoty wymaga interwencji, Rada stanowi c zwykł wi kszo ci
głosów, na wniosek Komisji i po zasi gni ciu opinii Komitetu Doradczego, nakłada
ostateczne cło antydumpingowe

19

.

Ostateczne cła antydumpingowe nakłada si w

odpowiedniej wysoko ci uwzgl dniaj c margines dumpingu. rodki takie powinny
pozostawa w mocy jedynie w okresie i w zakresie niezb dnym do przeciwdziałania

16

Art. 6 Rozporz dzenia Nr 384/96

17

Art. 6 ust 9 Rozporz dzenia Nr 384/96

18

Art. 7 Rozporz dzenia Nr 384/96

19

Art. 9 ust 4 Rozporz dzenia Nr 384/96

dumpingowi, który powoduje szkod . Najdalej powinny obowi zywa przez

5 lat, chyba

e w okresie ko cz cym ten termin zostanie ustalone, e zaprzestanie stosowania

ustanowionych ceł antydumpingowych doprowadzi do utrzymania b d powrotu
dumpingu lub wyrz dzenia szkody.

Przykładowe pytania sprawdzaj ce:

12. Cło i jego rodzaje.
13. Funkcje ceł.
14. Dozór i kontrola celna
15. Procedury celne.
16. Jakie s rodzaje odpraw celnych?
17. Dokumenty celne.
18. Jak ustala si warto celn ?
19. Składy celne i ich rodzaje.
20. Wolne obszary celne i składy wolnocłowe.
21. Jaka jest istota dumpingu w wietle rozwi za mi dzynarodowych?
22. Jakie znasz rodki antydumpingowe?
23. Kto i kiedy wszczyna post powanie antydumpingowe?

328

Bednarczyk T.H., 2000, Instrumenty wspierania eksportu. Kredyty i ubezpieczenia, Wyd. Naukowe PWN,

Warszawa, s. 31

329

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 33

330

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 34

331

zobacz te : Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op. cit., s. 73 - 74

332

zobacz: Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 74

333

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 35

334

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 38

335

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 41

336

tam e

337

Gromadzki L., 2001, op cit, s. 131

338

tam e

339

Kaczmarek T.T., Stalmaszczyk M., op cit, s. 75

340

Bendarczyk T.H., 2000, op cit, s. 41 - 42

341

tam e

342

Bednarczyk T.H., op cit, s. 35

343

mo na te spotka angielskie okre lenie factoring, ale autor b dzie u ywał jego polskiego odpowiednika – przyp.

red.

344

Kreczme ska K., 1997, Faktoring w teorii i w praktyce, BART

345

szerzej Opioła L., 2000, Charakter prawny faktoringu, Przegl d Prawa Handlowego, 09.2000

346

Bryła P., 1999, Wierzytelno ci w praktyce gospodarczej, BART, str. 9 - 24

347

Atanasow S., 2000, Faktoring – aspekty prawne obrotu wierzytelno ciami i zasady współpracy

z faktorem, Monitor Rachunkowo ci i Finansów, nr 6(19) 2000.

348

Stecki. L, 1996, Factoring w praktyce bankowej, TNOiK Toru

349

szerzej: Nowicki M. , 2002, Factoring – remedium na recesj , FINANSISTA 01/2002

350

Atanasow S., 2000, Faktoring jako skuteczny sposób finansowania bie cej działalno ci przedsi biorstw, Monitor

Rachunkowo ci i Finansów, Nr 4 (17) 2000

351

Bryła P., 1999, Wierzytelno c w praktyce gospodarczej, BART, s. 41

352

Bryła P., op cit, str, s.45

353

Stecki L., 1997, Forfaiting, TNOiK Toru , s 134-136

354

Stecki L., 1997, Forfaiting, TNOiK Toru , s 145

355

Bryła P., op cit, str 43

356

Kurzac M., 1999, Nie tylko akredytywa, Home&Market Nr 8 (82), Lipiec 1999, s. 40

357

Kurzac M., 1999, op cit, s. 40

358

Byrne J.E., 1998, Excerpts from “The official commentary on the international standby practices”, Institute of

International Banking Law & Practice, Inc., s. 11-12, za: www.icc-wbo.org z maja 2003r.

359

Kurzac M., 1999, op cit, s. 40

360

Kurzac M., 1999, op cit, s. 40

361

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 43 - 46

362

tam e

363

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 45 - 46

364

Bednarczyk T.H., 2000, op cit, s. 46 - 47

365

Materiał opracowany przez Ministerstwo Finansów „Informacja dla przedsi biorców dokonuj cych obrotu

towarowego” – przyp. autora

366

Dziennik Ustaw Nr 226, poz. 1885 i zmiany w Dzienniku Ustaw z 2003 r. Nr 12, poz. 124, Nr 53. poz. 469

367

nale y pami ta , e z dniem 1.05.2004 r. regulacje te uległy zmianie – przyp. autora

368

Kodeks celny - Art.3 § 1 p.1

369

Kodeks celny - Art.3 § 1 p.5

370

Kodeks celny - Art.3 § 1 p.18

371

Kodeks celny - Art.3 § 1 p.28

372

Kodeks celny - Art.22 § 1 p.2

373

Kodeks celny - Art.22 § 1 p.3

374

Kodeks celny - Art.22 § 1 p.4

375

Kodeks celny – art.62 § 2

376

patrz – Zarz dzenie Prezesa Głównego Urz du Ceł z dnia 23 wrze nia 1997 w sprawie deklaracji skróconych i

zgłosze celnych (Monitor Polski 1997 nr72 poz.690) – przyp. autora

377

patrz – j.w. – przyp. autora

378

jest jeszcze jeden wa ny dokument, który jest od maja 2004r. wykorzystywany w obrocie z krajami UE – intrastat -

przyp. red.

379

Kodeks celny - art.109 § 1

380

szczegółowa lista kosztów w art.31 Kodeksu celnego – przyp. autora

381

Zarz dzenie Prezesa Głównego Urz du Ceł z dnia 23 wrze nia 1997 r. w sprawie okre lenia zwyczajowych

czynno ci, którym mog by poddawane towary obj te procedur składu celnego (M.P. Nr 67, poz. 659) - przyp.

autora, w zwi zku z likwidacj GUC uprawnienia Prezesa GUC zostały przeniesione na ministra wła ciwego ds.

finansów – przyp. red.

382

GATT - General Agreement no Tariffs and Trade istniał do 1994 r., po Rundzie Urugwajskiej (1stycznie 1995 r.)

przekształcony w wiatow Organizacj Handlu (WTO) – przyp. autora.

383

Dz.U. Nr 157, poz. 1028

384

rodki ochronne i post powania ochronne, okre lone w niniejszej ustawie, b d stosowane z zachowaniem

wymogów okre lonych w Porozumieniu w sprawie rodków ochronnych (Dz. U. z 1996r. Nr 9, poz. 54), stanowi cym

zał cznik do Porozumienia ustanawiaj cego wiatow Organizacj Handlu (WTO), sporz dzonego w Marakeszu dnia

15 kwietnia 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483) - Ustawa z dnia 11 grudnia 1997 r. o ochronie przed

nadmiernym przywozem towarów na polski obszar celny (Dz. U. Nr 157, poz. 1027) – przyp. autora

385

art.15 – Ustawa z 11 grudnia 1997 r. o ochronie przed przywozem na polski obszar celny towarów po cenach

dumpingowych. – przyp. autora