Tablica 6

Działalność gospodarcza i ruchy religijne

Mieszczanie (w tym śydzi)
różnych zawodów z końca
XVI

w.

Anonimowy

drzeworyt

kolorowany

pt.

"Lament różnego stanu ludzi
nad umarłym kredytem" z
wierszowanym

tekstem

poniżej to bardzo popularna
satyra na ówczesne stosunki
ekonomiczne

w

Rzeczypospolitej,

w

której

działalność gospodarcza była
w dużym stopniu uzależniona
od kredytu udzielanego m.in.
przez żydowskich bankierów.

Lekarze

ż

ydowscy

leczą

mieszczanina.

Anonimowy

obraz

"Uzdrowienie

nieznanego

mieszczanina

krakowskiego" z poł. XVII w.
z kaplicy bł. Izajasza Bonera w
krużgankach

kościoła

ś

w.

Katarzyny

w

Krakowie.

Lekarze żydowscy, których
umiejętności i wiedza zdobytą
na

zagranicznych

uniwersytetach

bardzo

ceniono, byli przywoływani do
chorych niezależnie od stanu i
wyznania,

nie

wyłączając

duchownych i królów.

Rynek i ratusz w Tarnowie,
obraz Zygmunta Vogla z 1800
r.

ś

ydowscy

kupcy

i

rzemieślnicy byli widoczni
niemal w każdym mieście
dawnej

Rzeczypospolitej.

Główny miejscem ich spotkań
był rynek, gdzie w dni targowe
zjeżdżali się z okolicznych wsi
i miasteczek w poszukiwaniu
klienta.

"Baal Szem Tow" Izrael ben
Eliezer (1700-1760), rysunek
nieznanego autora. Był twórcą
chasydyzmu,

ż

ydowskiego

ruchu

religijnego,

który

rozwinął się głównie wśród
ubogich na Wołyniu i Podolu.
Głosił,

ż

e

Boga

należy

odnajdywać we wszystkich
przejawach

ż

ycia,

a

szczególnie

w

radosnej

ekstazie podczas śpiewu i
tańca.

Kupcy żydowscy handlują z kupcami
chrześcijańskimi

w

Gdańsku.

Fragment obrazu Izaaka van den
Blocke Apoteoza Gdańska z początku
XVII

w.

ż

ydowscy

faktorzy,

zatrudniani przez szlachtę, spławiali
Wisłą do Gdańska zboże, drewno,
popiół i produkty leśne.

Szlachta i duchowieństwo, z racji
powszechnej umiejętności czytania i
pisania, zatrudniały często śydów w
charakterze zarządców posiadłości i
poborców różnych podatków, myt i
ceł. Ich znaczenie gospodarcze
wywoływało jednak niechęć
mieszczaństwa i chłopów.

ś

ydzi pracowali w handlu i rzemiośle

(krawcy, stolarze, złotnicy, drukarze
itp.), zajmowali się udzielaniem
kredytów. Wielu z nich służyło na
dworach szlacheckich, magnackich
czy nawet królewskim, a niektórzy
trudnili się leczeniem i aptekarstwem.

W wyniku wojen w XVII w. Polskę
dotknęła recesja gospodarcza, która
doprowadziła do zubożenia również
ludność żydowską. Wielu cierpiących
biedę śydów szukało pocieszenia w
nowych ruchach religijnych. Jednym z
nich był Izrael ben Eliezer z Podola,
który w połowie tego wieku utworzył
ruch zwany chasydyzmem. Ten
charyzmatyczny mówca połączył
radosną religijność z ideami
mesjańsko - mistycznymi.

Page 1 of 3

ś

ydzi w polsce - Wydruk strony

2008-04-19

http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel06.html

ś

ydzi

na

targu

końskim,

rysunek Jana P. Norblina z ok.
1790 r. Jednym z zajęć, które
często podejmowali śydzi, a
szczególnie ich pobratymcy
Karaimi, był handel końmi i
wołami.

Kohen Tobiasz Rofe (1653-
1729),

lekarz

i

filozof.

Pochodził z Narola, medycynę
studiował we Frankfurcie nad
Menem i w Padwie, napisał
dzieło encyklopedyczne pt.
Maasei Tubia (Wenecja 1707).

ś

yd balwierz, obraz Jana P.

Norblina z ok. 1811 r. śydzi
oprócz arendy dóbr pańskich
wykonywali drobne posługi na
dworach szlacheckich. Obok
cyrulików,

namiotników,

szklarzy, złotników itp. zajęcie
znajdowali także fryzjerzy.

Jakub Leibowicz Frank (1726-
1791), rysunek nieznanego
autora. Był twórcą frankizmu -
ruchu

mistyczo-

kabalistycznego, który powstał
na Podolu w połowie XVIII w.
Odrzucił Talmud i ogłosił się
mesjaszem. Atakowany przez
ż

ydowskich

ortodoksów

przyjął

islam,

a

później

katolicyzm.

Frankiści

za

przyjęcie

chrztu

otrzymali

nobilitację. Potem byli jednak
zwalczani

przez

część

katolickiego duchowieństwa.

Sklepik żydowski na ul. Elektoralnej
w Warszawie, rysunek Jana P.
Norblina z 1787 r. Handel żydowski
był

bardzo

zróżnicowany.

Obok

wielkich faktorii, zajmujących się
handlem

międzynarodowym

i

ogólnokrajowym,

funkcjonowały

także sklepy, które zaopatrywały
rynek lokalny w najpotrzebniejsze
produkty.

Page 2 of 3

ś

ydzi w polsce - Wydruk strony

2008-04-19

http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel06.html

Po śmierci Franka nastąpił
upadek ruchu.

Page 3 of 3

ś

ydzi w polsce - Wydruk strony

2008-04-19

http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel06.html