Geneza i rozwój przywilejów szlacheckich

w Polsce.

Ro
k

Miejsce
wydania

Treść

Okoliczności

12
28

Cienia

Obietnica zachowania praw
poszczególnych panów
krakowskich.

Władysław Laskonogi obejmuje
tron krakowski

12
91

Kraków

Obietnica obsadzania urzędów
księstwa miejscowymi panami,
płacenia zwyczajowego żołdu,
nienakładania nowych podatków;
gwarancja nienaruszalności nadań i
przywilejów

Wydany podczas obejmowania
tronu przez Wacława II Czeskiego

13
55

Buda (Węgry) Zwolnienie szlachty od

nadzwyczajnych podatków, król w
podróży będzie utrzymywać się z
własnych środków.

Ludwik Węgierski liczył na
objęcie tronu po Kazimierzu
Wielkim.

13
74

Koszyce

Pierwszy przywilej dla ogółu
szlachty, gwarantował królowi tylko
jeden stały podatek w wysokości
dwóch groszy z łana chłopskiego.
Król zobowiązywał się do
niepowierzania zamków i starostw
osobom obcej narodowości.

Nadany przez Ludwika
Węgierskiego w celu zapewnienia
sukcesji po sobie w Polsce którejś
ze swoich córek.

13
88

Piotrków

Król zobowiązuje się do wykupienia
szlachcica, który trafiłby do niewoli
podczas wyprawy poza granice kraju
oraz do wypłacenia żołdu (3
grzywny id kopii) podczas wyprawy
zagranicznej

Jagiełło naciskany był przez
szlachtę, żądającą potwierdzenia
przywilejów andegaweńskich.

14
22

Czerwińsk

Nietykalność majątkowa bez
prawomocnego wyroku, zakaz
łączenia w jednym ręku urzędu
sędziego i starosty. Król musi
uzyskać zgodę rady królewskiej na
bicie monety.

Jagiełło przed wyprawą krzyżacką
1422.

14
23

Warta

Dopuszczenie wykupu sołectw od
sołtysów „krnąbrnych i
nieposłusznych”, ograniczenie
przenoszenia się poddanych do
miasta, wojewoda ustala ceny
maksymalne w miastach

Jagiełło pod naciskiem szlachty.

14
25

Brześć
Kujawski
(ogłoszone w
Jedlni 1430)

Nemine capitvabimus nisi iure
victum - nietykalność osobista
szlachty

Jagiełło podczas starań o
gwarancję sukcesji dla swojego
syna.

1

14
33

Kraków

Dostojeństwa kościelne zastrzeżone
dla szlachty.

jw.

14
54

Cerkwica i
Nieszawa

Zobowiązanie do nienakładania
nowych podatków i niezwoływania
pospolitego ruszenia bez zgody
sejmików.

Kazimierz Jagiellończyk; początek
wojny trzynastoletniej

15
96

Piotrków

Ograniczenie wychodźstwa chłopów
(najwyżej jeden rocznie może
opuścić wieś). Zakaz posiadania
dóbr ziemskich przez mieszczan.
Zwolnienia z ceł dla szlachty.

Przed wyprawą turecką Jana
Olbrachta.

15
05

Sejm w
Radomiu

Nihil Novi - anulowanie
przywilejów senatu z 1501. Nowe
prawa i podatki mogą być
stanowione tylko za zgodą Sejmu i
Senatu.

Pod naciskiem szlachty
obawiającej się potęgi magnatów.

15
20

Toruń,
Bydgoszcz

Obowiązkowa pańszczyzna w
wysokości jednego dnia w tygodniu.
Wolna (tylko dla szlachty) żegluga
po Wiśle. Ograniczenie praw sądów
miejskich w razie, gdy sprawcą
przestępstwa popełnionego w
mieście jest szlachcic.

Trwa kosztowna wojna z
zakonem. Szlachta ma nadzieje
przez ujednolicenie pańszczyzny
ukrócić zbiegostwo chłopów.

2