-1 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

Makroekonomia – opracowanie

1.

Ruch okrężny w gospodarce

Schemat Ruchu Okrężnego w Gospodarce pokazuje przepływy (strumienie) rzeczowe i pieniężne
(finansowe), dokonujące się między czterema grupami podmiotów gospodarczych:

•

gospodarstwami domowymi

•

przedsiębiorstwami

•

państwem

•

zagranicą

Oznaczenia

Y - dochody za usługi czynników produkcji

B - transfery dla gospodarstw domowych

C - konsumpcja

T

d

- podatki bezpośrednie

S - oszczędności

T

e

- podatki pośrednie

I – inwestycje

X - eksport

G - wydatki państwa na dobra i usługi

EX = X - Z - eksport netto

-2 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

Rozpoczynamy naszą analizę, eliminując z rozważań państwo i możliwość dokonywania

transakcji z zagranicą. Tabela 1. zawiera prostą klasyfikację różnych transakcji

przeprowadzanych między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami w gospodarce

zamkniętej, w której nie występuje państwo. Gospodarstwa domowe dysponują czynnikami

produkcji lub inaczej nakładami niezbędnymi w procesie produkcji. Dysponują m.in. własną

pracą, którą mogą wynająć (sprzedać) przedsiębiorstwom w zamian za płace. Wiemy, że

gospodarstwa domowe są także faktycznymi właścicielami przedsiębiorstw. To gospodarstwa

domowe właśnie wykładają pieniądze jako indywidualni przedsiębiorcy, udziałowcy w

spółkach czy akcjonariusze w zamian za prawo do uczestniczenia w zyskach przedsiębiorstw.

Wynika stąd, że choć na pozór może się wydawać, iż pozostałe czynniki produkcji, tj. kapitał i

ziemia, znajdują się w posiadaniu firm, w ostatecznym rozrachunku ich właścicielami są

gospodarstwa domowe.

Gospodarstwa domowe

Przedsiębiorstwa

•

Dysponują czynnikami produkcji, które
dostarczają przedsiębiorstwom

•

Otrzymują dochody od przedsiębiorstw
w zamian za dostarczane czynniki
wytwórcze

•

Wydają dochody na dobra i usługi
wytwarzane przez przedsiębiorstwa

•

Wykorzystują czynniki produkcji
dostarczane przez gospodarstwa
domowe do wytwarzania dóbri usług

•

Płacą gospodarstwom domowym za
wykorzystanie czynników produkcji

•

Sprzedają dobra i usługi gospodarstwom
domowym

Tabela 1.

Jak wynika z tabeli 1. gospodarstwa domowe oferują przedsiębiorstwom podaż usług

czynników produkcji, przedsiębiorstwa zaś wykorzystują te czynniki do wytwarzania dóbr i

usług. Tym usługom odpowiadają pewne płatności. Gospodarstwa domowe otrzymują

dochody z tytułu świadczonych usług (płace, opłaty z tytułu dzierżawy/najmu, zyski),

wypłacane przez przedsiębiorstwa za dostarczone i wykorzystane czynniki wytwórcze.

Następnie gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na zakup od przedsiębiorstw dóbr i

usług, dając tym samym przedsiębiorstwom pieniądze potrzebne do zapłacenia za usługi

czynników wytwórczych wykorzystane w produkcji.

1

1

źródło D. Begg, Makroekonomia s. 23

-3 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

2.

Makroekonomiczny bilans dochodów i wydatków

C + I = produkt

produkt = dochód (Y)

Y = C + S

C + I = C + S

I = S

Wniosek.

W gospodarce zamkniętej bez udziału państwa oszczędności gospodarstw

domowych [S] finansują inwestycje przedsiębiorstw [I].

3.

Gospodarka zamknięta z udziałem Państwa

Budżet Państwa - plan finansowy, określający dochody i wydatki państwa (sektora publicznego)

w danym przedziale czasu (roku budżetowym)

DOCHODY BUDŻETOWE

WYDATKI BUDŻETOWE

- podatki

- wydatki na produkty i usługi G

bezpośrednie (dochodowe, majątkowe) T

d

- wydatki transferowe (renty, emerytury,

pośrednie (konsumpcyjne) T

e

zasiłki, stypendia, subwencje) B

- cła, opłaty skarbowe

- wydatki na obsługę długu publicznego

- kary, mandaty, grzywny,

(spłatę odsetek od długu)

- dochody z majątku państwowego (zyski z

przedsiębiorstw państwowych, czynsze

dzierżawne, odsetki)

- dochody ze sprzedaży (prywatyzacji)

majątku państwowego

- zysk z NBP

- dochody z funduszy UE

4.

Saldo budżetu państwa

równowaga budżetowa:

dochody budż. = wydatki udż.

nadwyżka budżetowa:

dochody budż. > wydatki budż.

deficyt budżetowy:

dochody budż. < wydatki budż.

5.

Źródła finansowania deficytu budż. (krajowe lub zagraniczne)

•

sprzedaż obligacji Skarbu Państwa

•

kredyty w bankach komercyjnych

•

pożyczki od rządów obcych państw i instytucji międzynarodowych

-4 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

6.

Dług publiczny (krajowy i zagraniczny) - zadłużenie Skarbu Państwa wynikające z przeszłych

deficytów budżetowych

C + I + G - T

e

= produkt

produkt = dochód (Y)

Y +B - T

d

= C + S

C + I - T

e

+ G +B – T

d

= C + S

I + [(G +B) - (T

e

- T

d

)] = S

Wniosek.

W gospodarce zamkniętej z udziałem państwa oszczędności gospodarstw

domowych finansują inwestycje przedsiębiorstw oraz deficyt budżetu państwa

[(G +B) - (Te - Td)].

7.

Gospodarka otwarta z udziałem państwa

Saldo bilansu handlowego

równowaga handlowa:

eksport = import

nadwyżka handlowa:

eksport > import

deficyt handlowy:

eksport < import

C + I + G - Te + X - Z

=

produkt

produkt

=

dochód (Y)

Y +B - T

d

+ X - Z

=

C + S

C + I - T

e

+ G +B - T

d

+ X - Z

=

C + S

I+ [(G +B) - (T

e

- T

d

)] + (X - Z)

=

S

Wniosek.

W gospodarce zamkniętej z udziałem państwa oszczędności gospodarstw

domowych finansują inwestycje przedsiębiorstw, deficyt budżetu państwa oraz deficyt

handlowy zagranicy w obrotach z danym krajem (równy nadwyżce handlowej danego kraju w

obrotach z zagranicą (X - Z).

8.

PKB – Produkt Krajowy Brutto

Produkt krajowy brutto (PKB) - miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze

zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem; w

określonym okresie (np. roku). PKB obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statystycznie i

przechodzącą przez rynek (pominięte zostają np. produkty i usługi wykonane we własnym

zakresie i na własne potrzeby w gospodarstwie domowym jak również efekty działalności

gospodarczej tzw. szarej strefy).

-5 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

•

PKB to suma wydatków na dobra finalne:

PKB = Y = C + I + G + X - M

dobra finalne - gotowe, nie podlegające przetwarzaniu

dobra niefinalne (pośrednie) - częściowo przetworzone, zużywane przy produkcji innych dóbr,

np. surowce, półprodukty

Uwaga!

Nie sprzedana w danym okresie część produkcji tworzy przyrost zapasów w

przedsiębiorstwach. Sprzedana w danym okresie produkcja, wytworzona w poprzednich

okresach, oznacza ubytek zapasów. Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych

inwestycji (traktując jako inwestycje w zapasy) lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (ΔZ):

PKB = Y = C + I + ΔZ + G + X - M

•

PKB to suma wartości dodanych w przedsiębiorstwach

wartość dodana - przyrost wartości dobra na danym etapie ciągu produkcyjnego

koszty rzeczowe są wynikiem zużywania dóbr pośrednich.

dobra finalne + dobra pośrednie = produkt globalny produkt globalny - zużycie dóbr

pośrednich = suma wartości dodanych = PKB

2

•

PKB to suma wynagrodzeń za usługi czynników produkcji (suma dochodów właścicieli

czynników produkcji).

2

zachęcam do zajrzenia do D. Begg s. 26-29

-6 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

Produkt narodowy brutto (PNB) - miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze będące własnością obywateli danego kraju.

PNB = PKB + dochody netto z własności i pracy za granicą

9.

Popyt globalny (krajowy): planowane wielkości zakupów dóbr krajowych przez gospodarstwa

domowe, przedsiębiorstwa, państwo (sektor budżetowy) i podmioty zagraniczne

AD = C + I + G + X – Z (dla gospodarki zamkniętej, E

x

I

m

3

G=0 AD = C+I)

założenia:

•

konsumpcja zależy liniowo od dochodu (funkcja liniowa: y = b + ax)

funkcja konsumpcji: C = Ca + MPC * Y np. C = 20 + 0,8 * Y

Ca - konsumpcja autonomiczna (niezależna od dochodu)

Ci = MPC * Y - konsumpcja indukowana (zależna od dochodu)

MPC = ΔC/ΔY - krańcowa skłonność do konsumpcji

MPS = ΔS/ΔY – krańcowa skłonność do oszczędzania

wyprowadzenie funkcji oszczędności:

Y = C + S

S = Y – C

C = Ca + MPC*Y

S = Y – (Ca + MPC*Y)

MPS+MPC = 1

MPC = 1 – MPS

S = Y – [Ca + (1 – MPS)*Y]

S = Y – [Ca + Y – MPS*Y]

S = Y – Ca – Y + MPS*Y

S = - Ca + MPS*Y

•

inwestycje nie zależą od dochodu (są autonomiczne, tz. : I = const), np. I = 30

zatem funkcja popytu globalnego przyjmuje postać

3

E

x

- eksport I

m

- import

-7 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

AD = C + I

C= Ca + MPC * Y

AD = I + Ca + MPC*Y

dane do wykresu:

Ca = 20, I = 30

MPC = 0,8

AD = 20 + 30 + 0,8*Y

AD = 50 + 0,8*Y

•

Równowaga na rynku dóbr
AD = AS

AD = Y

AD = C + I

Y = C + S

C+S = C+ I

I = S

-8 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

•

Obliczenie dochodu (produktu) równowagi [Y

e

]

AD = Y

e1

AD = 50 + 0,8*Y

e1

Y

e1

= 50 + 0,8*Y

e1

Y

e1

– 0,8*Y

e1

= 50

0,2*Y

e1

= 50

Y

e1

= 250

produkt w tym:

Y = C + I

250

dochód w tym:

Y = C + S

250

popyt globalny w tym:

AD = C + I; [C =Ca+Ci]

4

250

dobra i usługi

konsumpcyjne

220

na zakupy dóbr

konsumpcyjnych

220

konsumpcja

20

autonomiczna [Ca]

konsumpcja zależna

200

od dochodu [Ci]

dobra i usługi

inwestycyjne

30

oszczędności [S]

30

inwestycje [I]

30

obliczenia Ci, S

Ci = MPC*Y

Ci = 0,8*250

Ci = 200

S = - Ca + MPS*Y

MPC+MPS = 1

MPS = 1 – MPC

MPS = 1 – 0,8

4

na konsumpcję składa się konsumpcja autonomiczna Ca (niezależna od dochodu) i indukowana Ci (zależna

od dochodu)

-9 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

MPS = 0,2

S = - 20 + 0,2*250

S = -20 + 50

S = 30

•

Nierównowaga na rynku dóbr a relacja planowanych oszczędności planowanych inwestycji:

o

nierównowaga popytowa: AD > Y

C + I > C + S

I > S

o

nierównowaga podażowa: AD < Y

C + I < C + S

I < S

•

Mechanizm równoważący rynek dóbr i usług:

założenia:

o

konsumpcja planowana jest zawsze zrealizowana (konsumpcja planowana =

konsumpcja faktyczna)

o

(oszczędności planowane = oszczędności faktyczne)

Część planowanych inwestycji stanowią planowane inwestycje w zapasy. Inwestycje

faktyczne mogą się różnić od inwestycji planowanych. Różnica przejawia się w

niezaplanowanych wzrostach lub spadkach zapasów. Oznacza to, że faktyczne inwestycje w

zapasy mogą być > (<) od planowanych inwestycji w zapasy.

o

jeśli AD > Y - niezaplanowane spadki zapasów w przedsiębiorstwach ↑Y (inwestycje

faktyczne < inwestycje planowane)

o

jeśli AD < Y - niezaplanowane wzrosty zapasów w przedsiębiorstwach ↓Y (inwestycje

faktyczne > inwestycje planowane)

10.

Zadanie: O ile wzrośnie dochód (produkt) równowagi, jeśli popyt inwestycyjny wzrośnie o 100?

ΔI = 100

ΔI = I

2

– I

1

Ca = 20

I

1

= 30

MPS = 0,8

I

2

= ΔI + I

1

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

I

2

= 100 + 30 = 130

AD = Ca + I +MPC*Y

AD = Y

e2

Y

e2

= Ca + I

2

+ MPC*Y

e2

Y

e2

= 20 + 130 + 0,8* Y

e2

Y

e2

– 0,8* Y

e2

= 150

0,2* Y

e2

= 150

Y

e2

= 750

ΔY = Y

e2

- Y

e1

ΔY = 750 – 250

ΔY = 500

5

Zadanie. W pewnej gospodarce: konsumpcja autonomiczna = 30, popyt inwestycyjny = 100,

krańcowa skłonność do oszczędzania = 0,1.

a)

oblicz poziom dochodu równowagi

Ca = 30

I = 100

MPS = 0,1

MPC = 1

AD = Ca + I + MPC*Y

AD = Y

e1

5

Odpowiedź na pytanie: Dlaczego dochód (produkt) równowagi wzrósł?

powoduje wzrost dochodu.

-10 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

W pewnej gospodarce: konsumpcja autonomiczna = 30, popyt inwestycyjny = 100,

krańcowa skłonność do oszczędzania = 0,1.

oblicz poziom dochodu równowagi

MPC = 1 – MPS

MPC = 1 – 0,1 MPC = 0,9

laczego dochód (produkt) równowagi wzrósł? Wzrost popytu inwestycyjnego

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

W pewnej gospodarce: konsumpcja autonomiczna = 30, popyt inwestycyjny = 100,

Wzrost popytu inwestycyjnego

-11 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

Y

e1

= Ca + I + MPC*Y

e1

Y

e1

= 30 + 100 + 0,9* Y

e1

Y

e1

– 0,9* Y

e1

= 130

0,1* Y

e1

= 130

Y

e1

= 1300

b)

jak zmieni się dochód równowagi, jeśli popyt inwestycyjny spadnie o 10?

ΔI = - 10

ΔI = I

2

- I

1

I

2

= ΔI + I

1

I

2

= 100 – 10

I

2

= 90

Y

e2

= 30 + 90 + 0,9* Y

e2

(analogicznie jak powyżej)

Y

e2 =

1200

ΔY = Y

e2

- Y

e1

ΔY = 1200 – 1300

ΔY = -100 – dochód równowagi spadnie o 100 jednostek

6

6

Przy spadku popytu inwestycyjnego ΔI przedsiębiorstwa ograniczają produkcję. Gospodarstwa Domowe

uzyskują tym samym niższe dochody ograniczając swój popyt konsumpcyjny. Przedsiębiorstwa dokonują
dalszych cięć rozmiarów produkcji. W wyniku tego dochody gospodarstw domowych spadną jeszcze
bardziej, co pogłębi spadek konsumpcji D. Begg s. 64

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

11.

Problem 2: jak zmieni się dochód (produ

spadnie do 0,5 (czyli krańcowa skłonność do oszczędzania wzrośnie do 0,5)?

AD

1

= 250 – (odczytane z wykresu)

Y

e1

= 100

MPC

2

= 0,5

Y

e2

= 100 – (analogicznie jak wyżej, przy założeniu Ca + I = 50)

ΔY = Y

e2

- Y

e1

ΔY = 100 – 250

ΔY = -150

9

7

odpowiedź patrz s. 14.

8

wartość produktu odczytałem z wykresu, albo

są ze sobą zgodne. Dla mnie logiczne być powinno, że spadek MPC do 0,5 powinien odnosić się do danych z
poprzedniego zadania. Wówczas

9

odpowiedź na pytanie: Dlaczego produkt równowagi

gospodarstwa domowe postanawiają przy każdym poziomie dochodu wydawać o określoną kwotę więcej,
a zatem i oszczędzać o ową kwotę mniej. Przyczyną tej wzmożonej konsumpcji przy każdym poziomie
dochodu rozporządzalnego może być
realnych zasobów pieniądza. Powoduje to równoległe przesunięcia funkcji konsumpcji w górę, natomiast
funkcji oszczędności w dół. Wzrost popytu konsumpcyjnego powoduje więc również wz
zagregowanego (na wykresie jest to równoległe przesunięcie funkcji popytu globalnego w górę). Zmienia
się również punkt przecięcia funkcji popytu globalnego z linią 45°, wyznaczający wielkość produkcji i
dochód zapewniający równowagę na rynku d
zmiana poziomu dochodu i produkcji w punkcie równowagi będzie większa niż zmiana konsumpcji
autonomicznej. Zmiana rozmiarów oszczędności planowanych przez gospodarstwa domowe przy każdym
poziomie dochodu prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Oszczędności w
punkcie równowagi nie ulegają jednak zmianie, ponieważ muszą one być równe inwestycjom, które jako

-12 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

Problem 2: jak zmieni się dochód (produkt) równowagi, jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji

spadnie do 0,5 (czyli krańcowa skłonność do oszczędzania wzrośnie do 0,5)?

7

(odczytane z wykresu)

8

jak wyżej, przy założeniu Ca + I = 50)

wartość produktu odczytałem z wykresu, albo ja coś przeoczyłem na zajęciach albo zadania nie do końca

są ze sobą zgodne. Dla mnie logiczne być powinno, że spadek MPC do 0,5 powinien odnosić się do danych z
poprzedniego zadania. Wówczas ΔY = - 1235.

Dlaczego produkt równowagi spadł? Zakładamy, że z pewnych przyczyn

gospodarstwa domowe postanawiają przy każdym poziomie dochodu wydawać o określoną kwotę więcej,
a zatem i oszczędzać o ową kwotę mniej. Przyczyną tej wzmożonej konsumpcji przy każdym poziomie

może być efekt majątkowy, wzrost podaży kredytu konsumpcyjnego czy

. Powoduje to równoległe przesunięcia funkcji konsumpcji w górę, natomiast

funkcji oszczędności w dół. Wzrost popytu konsumpcyjnego powoduje więc również wz
zagregowanego (na wykresie jest to równoległe przesunięcie funkcji popytu globalnego w górę). Zmienia
się również punkt przecięcia funkcji popytu globalnego z linią 45°, wyznaczający wielkość produkcji i
dochód zapewniający równowagę na rynku dóbr. W rezultacie działania mechanizmu mnożnikowego,
zmiana poziomu dochodu i produkcji w punkcie równowagi będzie większa niż zmiana konsumpcji
autonomicznej. Zmiana rozmiarów oszczędności planowanych przez gospodarstwa domowe przy każdym

prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Oszczędności w

punkcie równowagi nie ulegają jednak zmianie, ponieważ muszą one być równe inwestycjom, które jako

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

kt) równowagi, jeżeli krańcowa skłonność do konsumpcji

7

ja coś przeoczyłem na zajęciach albo zadania nie do końca

są ze sobą zgodne. Dla mnie logiczne być powinno, że spadek MPC do 0,5 powinien odnosić się do danych z

Zakładamy, że z pewnych przyczyn

gospodarstwa domowe postanawiają przy każdym poziomie dochodu wydawać o określoną kwotę więcej,
a zatem i oszczędzać o ową kwotę mniej. Przyczyną tej wzmożonej konsumpcji przy każdym poziomie

, wzrost podaży kredytu konsumpcyjnego czy efekt

. Powoduje to równoległe przesunięcia funkcji konsumpcji w górę, natomiast

funkcji oszczędności w dół. Wzrost popytu konsumpcyjnego powoduje więc również wzrost popytu
zagregowanego (na wykresie jest to równoległe przesunięcie funkcji popytu globalnego w górę). Zmienia
się również punkt przecięcia funkcji popytu globalnego z linią 45°, wyznaczający wielkość produkcji i

óbr. W rezultacie działania mechanizmu mnożnikowego,

zmiana poziomu dochodu i produkcji w punkcie równowagi będzie większa niż zmiana konsumpcji
autonomicznej. Zmiana rozmiarów oszczędności planowanych przez gospodarstwa domowe przy każdym

prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Oszczędności w

punkcie równowagi nie ulegają jednak zmianie, ponieważ muszą one być równe inwestycjom, które jako

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

12.

Produkt potencjalny maksymalna możliwa do wytworzenia wielkość produktu w danej

gospodarce, w danym okresie, przy pełnym i możliwie efektywnym (w ramach danej technologii)

wykorzystaniu dostępnych czynników produkc

rośnie wtedy, gdy następuje przyrost zasobów w gospodarce (przyrost naturalny, wzrost

aktywności zawodowej, inwestycje) i / lub odbywa się postęp techniczno

•

luka PKB = Y

p

- Y

e

(różnica pomiędzy pr

niepełnym wykorzystaniu zasobów w gospodarce (np. o bezrobociu)

Y

e

- produkt rzeczywisty (produkt równowagi)

Y

p

- produkt potencjalny

autonomiczny składnik popytu globalnego nie ulegają zmianie (pamiętajmy, że wa
gospodarce zamkniętej bez udziału państwa to inwestycje = oszczędności)

-13 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

Produkt potencjalny maksymalna możliwa do wytworzenia wielkość produktu w danej

gospodarce, w danym okresie, przy pełnym i możliwie efektywnym (w ramach danej technologii)

wykorzystaniu dostępnych czynników produkcji (mocy produkcyjnych) Produkt potencjalny

rośnie wtedy, gdy następuje przyrost zasobów w gospodarce (przyrost naturalny, wzrost

aktywności zawodowej, inwestycje) i / lub odbywa się postęp techniczno -organizacyjny.

(różnica pomiędzy produktem potencjalnym i rzeczywistym, świadczy o

niepełnym wykorzystaniu zasobów w gospodarce (np. o bezrobociu)

produkt rzeczywisty (produkt równowagi)

autonomiczny składnik popytu globalnego nie ulegają zmianie (pamiętajmy, że wa
gospodarce zamkniętej bez udziału państwa to inwestycje = oszczędności) źródło: wikipedia

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

Produkt potencjalny maksymalna możliwa do wytworzenia wielkość produktu w danej

gospodarce, w danym okresie, przy pełnym i możliwie efektywnym (w ramach danej technologii)

ji (mocy produkcyjnych) Produkt potencjalny

rośnie wtedy, gdy następuje przyrost zasobów w gospodarce (przyrost naturalny, wzrost

organizacyjny.

oduktem potencjalnym i rzeczywistym, świadczy o

autonomiczny składnik popytu globalnego nie ulegają zmianie (pamiętajmy, że warunek równowagi w

źródło: wikipedia

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

•

luka inflacyjna -

różnica pomiędzy nadmiernym popytem rzecz

zapewniającym pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych w gospodarce

13.

Cykl koniunkturalny - wahania rzeczywistych rozmiarów produkcji wokół linii trendu

•

faza ekspansji (ożywienia, dobrej koniunktury gospodarczej)

wynika z linii trendu

•

faza recesji (pogorszenia, złej koniunktury gospodarczej)

wynika z linii trendu

10

Cykl koniunkturalny – zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych

charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnąc
w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu,
wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności,
obroty i zyski przedsiębiorstw. źródło wikipedia

-14 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

różnica pomiędzy nadmiernym popytem rzeczywistym a popytem

zapewniającym pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych w gospodarce

wahania rzeczywistych rozmiarów produkcji wokół linii trendu

aza ekspansji (ożywienia, dobrej koniunktury gospodarczej) - produkt rośnie szy

aza recesji (pogorszenia, złej koniunktury gospodarczej) - produkt rośnie wolniej niż to

zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych

charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego
w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu,
wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności,

źródło wikipedia

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

ywistym a popytem

wahania rzeczywistych rozmiarów produkcji wokół linii trendu

10

produkt rośnie szybciej niż to

produkt rośnie wolniej niż to

zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych

ego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego

w długim okresie. Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkość eksportu i importu,
wskaźniki rynku kapitałowego, nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności,

-15 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

14.

Polityka fiskalna - ogół czynności związanych z poborem podatków oraz rozdysponowaniu sum

zebranych w rezultacie tego poboru. Politykę fiskalną prowadzi rząd, w oparciu o ustawy

uchwalane przez parlament (ustawa budżetowa, ustawy podatkowe). Polityka fiskalna stanowi

instrument oddziaływania państwa na koniunkturę gospodarczą za pomocą:

•

podatków (T)

•

wydatków rządowych (G)

•

wydatków transferowych (B)

15.

Polityka ekspansywna vs restrykcyjna

typ polityki

fiskalnej

Ekspansywna

Restrykcyjna

na czym polega?

na pobudzaniu koniunktury poprzez
zwiększanie popytu globalnego

na chłodzeniu koniunktury
poprzez obniżanie popytu globalnego

kiedy ?

w fazie recesji

w fazie ekspansji

cel

- zwiększenie produkcji
- zmniejszenie bezrobocia

- ograniczenie inflacji
- redukcja długu publicznego

jak?

- wzrost G i B
- ograniczenie T
↑G →↑AD
↑ B → ↑RDO

11

→↑C →↑AD

↓T → ↑ RDO → ↑C → ↑ AD

- ograniczenie G i B
- podniesienie T
↓G →↓AD
↓B → ↓RDO →↓C →↓AD
↑T → ↓ RDO → ↓C → ↓AD

sytuacja w budżecie
państwa

tendencja do wzrostu deficytu
budżetowego

tendencja do zmniejszania
deficytu budżetowego (możliwość
nadwyżki budżetowej)

skutki negatywne

- powstanie luki inflacyjnej → wzrost cen
- wzrost długu publicznego → wzrost
stóp procentowych →hamowanie
inwestycji prywatnych (efekt wypierania)

- nadmierne schłodzenie gospodarki
może wywołać recesję i wzrost
bezrobocia

16.

Polityka fiskalna

•

aktywna - działania rządu reagującego na bieżącą sytuację w gospodarce

•

pasywna - działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury (ASK)

o

ASK - mechanizmy zainstalowane w gospodarce, reagujące automatycznie (bez

aktywnego działania rządu) na bieżący stan koniunktury gospodarczej, wywołujące

tendencje przeciwstawne do tych, które ich działanie uruchomiły

zasiłki dla bezrobotnych np.: osłabienie koniunktury →

↑ bezrobocia l

i

czby

wypłacanych zasiłków →

↑ RDO → ↑ AD — pobudzenie koniunktury

progresywny system podatkowy np.: ekspansja →

↑Y — przesuwanie się do

wyższych progów podatkowych →

↑T →↓AD → schłodzenie koniunktury

11

RDO – Rozporządzalne Dochody Osobiste

-16 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

17.

Efekt mnożnika zrównoważonego budżetu - polega na tym, że zwiększenie wydatków

budżetowych, przy jednoczesnym wzroście wpływów podatkowych o taką samą kwotę (ΔG = ΔT),

powoduje wzrost popytu globalnego w gospodarce

przykład:

MPC = 0,8

ΔG = ΔT = 100

↑G(100) = ↑AD(100) – wzrost wydatków budżetowych spowoduje wzrost popytu globalnego

↑T(100) = ↓RDO(100) = ↓C(80) = ↓AD(80)

↑AD(20) – w konsekwencji nastąpi wzrost popytu globalnego o 20 jednostek (100 – 80 = 20)

skoro ↑AD to rośnie również ↑Y

-17 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

18.

Materiały dodatkowy

12

1.

Równowaga na rynku dóbr i usług

•

właściwa gospodarce jest nierównowaga (globalna podaż (Y)

≠

globalny popyt (AD)

2. Zjawisko samopogłębiania – samo pojawienie się nierównowagi wywołuje ciąg

przyczynowo skutkowy, którego efektem jest wyższa niż na początku nierównowaga

(jeśli byłyby same to działaby w nieskończoność, gdyby nie działające w gospodarce

mechanizmy równoważące, które starają się zrównoważyć popyt globalny z globalną

podażą.

3. W rachunku dochodu narodowego PKB jest równy dochodowi PKB = Dochód (Y)

PKB (od strony nakładów) = Amortyzacja + Zysk niepodzielony (dochód firmy) +

Dochody ludności produkcyjnej.

Amortyzacja – to część wartości kapitału, o którą zmniejsza się stopniowo wartość

kapitału trwałego w wyniku jego zużycia. Amortyzacja w postaci odpisów

amortyzacyjnych jest wliczana do ceny wyrobów i w związku z tym stanowi przychód

firmy (dochód).

PKB = Dochód

PKB = Y

4. Równowaga na rynku dóbr i usług. Warunki, które muszą być łącznie spełnione.

a) globalna podaż = globalny popyt

Y = AD

Wytworzony PKB w okresie t jest równy popytowi na ten produkt w tym okresie.

b) oszczędności = inwestycje

S = I

dochód = konsumpcja + oszczędności Y = C+S

popyt globalny = konsumpcja + oszczędności AD = C+I

Y= AD; C = C; S = I

12

materiały z konwersatoriów Makroekonomia prowadzonych przez mgr K. Gajewską

popytowa AD>Y (gospodarka centralnie

zarządzana)

podażowa AD<Y (gospodarka rynkowa)

-18 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

5. Oszczędności – nie skonsumowana część dochodu, oszczędności ludności

produkcyjnej,

amortyzacja (odpisy amortyzacyjne odkładane są na specjalnym koncie), zysk

niepodzielony (zysk nie skonsumowany, tzn. zaoszczędzony).

6. Inwestycje – to zakup dóbr konsumpcyjnych i inwestycji realizowanych w celu:

•

bezwzględnego zwiększenia posiadanych środków kapitału trwałego (inwestycje
netto).

•

w celu odtworzenia zużytych elementów kapitału trwałego (inwestycje
odtworzeniowe)
I

netto

+ I

odtworzeniowe

= I

brutto

7. Popyt globalny to suma wszystkich popytów zgłaszanych przez podmioty

gospodarcze.

Popyt globalny (AD):

są finansowane z zysku niepodzielonego + oszczędności ludności

produkcyjnej

są finansowane wyłącznie z amortyzacji

popyt konsumpcyjny autonomiczny (pierwotny) (Ca)

•

konsumpcja niezależna od rodzaju dochodu,

•

istnieje nawet wtedy, gdy nie ma dochodu (wówczas jest finansowana ze
zgromadzonych oszczędności, pożyczek, kredytów)

•

marginalna skłonność do konsumpcji nie wpływa na rozmiary konsumpcji
autonomicznej

popyt konsumpcyjny indukowany (wtórny) (Cy) = Y*MPC

•

konsumpcja zależy od rozmiarów dochodu

•

nie istnieje wtedy, kiedy nie ma dochodu

•

MPC (marginalna skłonność do konsumpcji) wpływa na Cy

popyt inwestycyjny (inwestycje) (I) – patrz def. inwestycji

-19 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

AD = Ca + Cy + I, ponieważ Cy = Y*MPC

AD = Ca + Y*MPC + I

AD = Ca + I + Y*MPC – popyt globalny

8. Marginalna (krańcowa) skłonność do konsumpcji i oszczędzania

9. Teoria mnożnika

Mnożnik jest liczbą, która mówi o ile zmienia się produkt i dochód w wyniku

pierwotnego impulsu popytu (zmiana o jednostkę). Jest to dodatnie sprzężenie

zwrotne, gdzie skutek wzmacnia przyczynę i efekt mnożnika (cykl mnożnika):

A

Cy

=

Y*MPC

C = Ca + Y*MPC

AD = I + Ca + Y*MPC

Ca

Y

wykres 1.

lina 45

o

(linia równowagi na

rynku dóbr i usług)

marginalna skłonność do konsumpcji (MPC) – ułamek, który mówi jaką część

dodatkowego dochodu przeznaczamy na konsumpcję

Y

C

MPC

∆

∆

=

marginalna skłonność do oszczędzania (MPS) – to ułamek ukazujący jaką część

dodatkowego dochodu przeznaczamy na oszczędności

Y

S

MPS

∆

∆

=

-20 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

popyt (pierwotny impuls) > produkt > dochód > popyt > produkt > dochód > …

Założenia teorii:

•

działa na gruncie paradygmatu keynesowskiego tzn. przy niepełnym wykorzystaniu

czynników produkcji oraz sztywnych płacach i cenach

•

efekt mnożnika działa w obu kierunkach

•

efekt mnożnikowy nie działa w nieskończoność z uwagi na coraz mniejsze przyrosty

popytu i oszczędności. Granicą działania mnożnika jest produkt wytworzony przy

optymalnym (pełnym) wykorzystaniu czynników produkcji.

Formuła na łączny przyrost produkcji (dochodu):

MPC

AD

Y

−

⋅

∆

=

∆

1

1

Formuła mnożnika:

MPC

M

−

=

1

1

lub

MPS

M

−

=

1

1

MPC + MPS = 1

MPS = 1-MPC

10. Mechanizm przywracania równowagi na rynku dóbr i usług

a) MPC wzrasta

•

gdy wzrasta MPC, rośnie popyt konsumpcyjny zależny od rozmiarów dochodu

(Cy), co powoduje przy innych czynnikach niezmienionych powstanie nadwyżek

popytu globalnego

•

jeżeli istnieją w gospodarce wolne moce produkcyjne to rozpoczynane są procesy

równoważenia gospodarki – następuje wzrost produkcji i w efekcie popytu

globalnego

•

osiągany jest nowy produkt równowagi, ale przy wyższym poziomie produktu

-21 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

b) MPC spada

•

spadek MPC, powoduje, że zmniejsza się konsumpcja zależna od rozmiarów

dochodu, ponieważ jest ona składnikiem popytu globalnego, spada on

•

pojawia się nadwyżka podaży globalnej

•

zostają uwolnione mechanizmy równoważące polegające na likwidacji tej

nadwyżki poprzez likwidacje popytu globalnego

•

pojawia się nowy punkt równoważący, ale przy niższym poziomie produktu

A

Y*MPC

1

AD

1

= Ca + I + Y*MPC

1

AD

2

= Ca + I + Y*MPC

2

Ca + I

Y

e1

Y

e2

Y

wykres 2.

Y*MPC

2

Ca

MPC

2

>MPC

1

Y

e1

>Y

e2

lina 45

o

(linia równowagi na

rynku dóbr i usług)

-22 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

11. Punkt równowagi na rynku dóbr i usług - wzór

Y

e

= Y

0

+ (Ca + R

od

+ Y

0*

MPC – Y

0

)*M

Y

e

– punkt równowagi, od którego rozpoczynamy obliczenia (poprzedni,

wyjściowy)

Ca – konsumpcja autonomiczna

R

od

– to pozostałe składniki popytu globalnego, po wyodrębnieniu konsumpcji

autonomicznej i konsumpcji indukowanej

MPC – marginalna skłonność do konsumpcji

M – mnożnik

MPC

M

−

=

1

1

Y

e

= Y

0

+ (Ca + R

od

+ Y

0

*MPC – Y

0

)*

MPC

−

1

1

R

od

= I

12. Dążenie do równowagi na rynku dóbr i usług jest korzystne, o tyle o ile punkt

równowagi jest możliwie najbliższy produktowi potencjalnemu.

Produkt potencjalny – najwyższy PKB jaki w danym kraju może zostać wytworzony

A

Y*MPC

2

AD

2

= Ca + I + Y*MPC

2

AD

1

= Ca + I + Y*MPC

1

Ca + I

Y

e2

Y

e1

Y

wykres 3.

Y*MPC

1

Ca

MPC

2

<MPC

1

Y

e1

<Y

e2

lina 45

o

(linia równowagi na

rynku dóbr i usług)

-23 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

19.

Pieniądz - zatwierdzony prawnie i powszechnie akceptowany środek uwalniania od zobowiązań

(środek płatniczy)

20.

Funkcje pieniądza

•

funkcja środka wymiany (pośredniczy w wymianie towarów)

•

funkcja środka płatniczego (środek uwalniania od zobowiązań)

•

funkcja jednostki rozrachunkowej (miernika wartości)

•

funkcja środka tezauryzacji (przechowywania wartości)

21.

Podstawowa miara wartości pieniądza - (pieniądz w wąskim ujęciu, agregat M1

13

): gotówka (w

bankach i obiegu poza bankowym) depozyty a'vista (na żądanie) - wkłady na kontach osobistych

(zazwyczaj nieoprocentowane)

22.

Kreacja pieniądza w bankach komercyjnych

c

b

- stopa rezerw (c

b

= 0,1)

D - wartość depozytu

D

0

- wartość depozytu pierwotnego

M - ilość (podaż) pieniądza: M = C + D

założenie: brak wycieku gotówki z systemu bankowego (C = 0)

Depozyty: D

Rezerwy: R = c

b

*D

Kredyty: D - R

D

0

= 1000

0,1 * 1000 = 100

900

D = 900

0,1 * 900 = 90

810

D

2

= 810

0,1 * 810 = 81

729

D

3

= 729

0,1 * 729 = 72,9

…………….

…………………..

……………….

13

Jest to agregat pieniężny uznawany za podstawową miarę podaży pieniądza w wąskim ujęciu. Poza bazą

monetarną obejmuje rachunki bankowe podmiotów gospodarczych płatne na żądanie (depozyt na
żądanie). Środki na tego typu rachunkach mogą być natychmiast użyte w zawieranych transakcjach, są więc
zrównane z pieniądzem gotówkowym. Agregat M1 obejmuje pieniądz całkowicie płynny pod względem
transakcyjnym.
W konwencji statystycznej NBP agregat M1 obejmuje:

•

gotówkę w obiegu (bez kas bankowych, gdzie pieniądze są zamrożone jako rezerwa)

•

depozyty bieżące łącznie z overnight :

o

gospodarstw domowych,

o

niemonetarnych instytucji finansowych,

o

przedsiębiorstw,

o

instytucji samorządowych,

o

funduszy ubezpieczeń społecznych,

o

instytucji niekomercyjnych działających na rzecz gospodarstw rządowych.

źródło:

http://mfiles.pl/pl/index.php/Agregat_M1

-24 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

23.

Mnożnik kreacji pieniądza

14

M = M1 = C + D - podaż pieniądza

Baza monetarna (pieniądz wielkiej mocy): M

0

= R + C,

gdzie C - gotówka w obiegu poza bankowym

założenie:

C = c

p

*D,

c

p

- stopa wycieku

24.

Popyt na pieniądz

15

•

transakcyjny

•

przezorności owy

•

portfelowy

zależy on od:

↑Y - = PKB realny (wyrażona w jednostkach fizycznych wielkość prod. w gosp. w danym okresie)

↑r - stopa procentowa (cena pieniądza - koszt utrzymywania gotówki)

↑P – średni poziom cen

14

Mnożnik kreacji pieniądza - wartość w makroekonomii pokazująca o ile zmieni się podaż pieniądza wraz

ze zmianą bazy monetarnej. Mnożnik kreacji pieniądza nie jest wielkością stałą, jego wartość zależy od
współczynnika rezerw banków komercyjnych i od preferencji ludności co do form pieniądza. Mnożnik jest
tym większy, im niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych banków oraz im niższy jest stosunek
gotówki w obiegu do depozytów płatnych na żądanie. Czynniki te zmieniają mnożnik, a w ten sposób
również podaż pieniądza towarzyszącą danej bazie monetarnej. Zmienność mnożnika może pociągać za
sobą nieprzewidziane wahania podaży pieniądza, szczególnie w krótkich okresach.
źródło:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Mno%C5%BCnik_kreacji_pieni%C4%85dza

15

więcej na ten temat: D. Begg 123-127

-25 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

25.

Polityka pieniężna (monetarna) - działania BC

16

mające na celu dostosowanie podaży pieniądza

do potrzeb obiegu pieniężnego. Za mała ilość pieniądza w obiegu może hamować działalność

gospodarczą (być powodem powstawania luki PKB), za duża natomiast - wywoływać inflację.

Instrumenty regulowania podaży pieniądza przez BC (instrumenty polityki pieniężnej):

•

zmiany stopy rezerw obowiązkowych: ↑ c

b

→ ↓ M

•

zmiany oprocentowania kredytów udzielanych przez BC bankom komercyjnym:

↑ oprocentowania ↓ M

•

zakup/sprzedaż papierów wartościowych przez BC (tzw. operacje otwartego rynku):

- zakup papierów ↑ M

- sprzedaż papierów ↓ M

26.

Rodzaje polityki pieniężnej jak instrument oddziaływania na koniunkturę

Ekspansywna (łagodna)

Restrykcyjna (twarda)

na czym polega?

↑ M

↓ M

jak?

……………………………..

……………………………..

cel

skutek krótkookresowy

skutek długookresowy

↓r → ↑I

↑C → ↑AD
↑AD → ↑Y

inflacji

skutki negatywne

skutek długookresowy

skutek krótkookresowy

↑ P (inflacja)

↑r → ↓I

↓C→↓AD
↓AD→↓Y

16

BC – Bank Centralny w Polsce Narodowy Bank Polski NBP

-26 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

27.

Polityka pieniężna

17

1. Polityka pieniężna – to zespół czynności, których celem jest dostarczenie gospodarce

odpowiedniej ilości pieniądza. Ustawa o NBP z 1997 r. – zasadniczym (podstawowym)

celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu

polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP

a) stabilny poziom cen

2. Narzędziem polityki pieniężnej jest pieniądz – definiowany jako:

•

powszechnie akceptowany z mocy prawa lub zwyczaju środek regulowania

zobowiązań, który pełni rolę powszechnego ekwiwalentu

•

def. Miltona Friedmana – „istnieje podzbiór dla wygody nazywany pieniądzem, który

wygodnie jest wyróżnić, ponieważ związany jest z innymi wielkościami ekonomicznymi

w sposób regularny i stabilny, chociaż jego zawartość może być zmienna w czasie i

przestrzeni”

•

pieniądz to umowa – najbardziej wolna i podstawowa ze wszystkich umów

3. Cechy pieniądza

•

rzadki

•

trwały

•

podzielny

•

jednorodny

4. Funkcje pieniądza

•

miernik wartości – umożliwia określenie i porównanie różnych dóbr i usług

•

ś

rodek tezauryzacji (skarbienia) – forma przechowywania wartości, forma lokaty

•

ś

rodek płatniczy – ma zdolność regulowania, zwalniania zobowiązań

17

materiał dodatkowy

walka z inflacją (stały i utrzymujący się wzrost ogólnego poziomu

cen)

walka z deflacją (wzrost wartości nabywczej jednostki pieniądza z

uwagi na małą ilość pieniądza w obiegu)

-27 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

•

wymiany – umożliwiło to przejście od wymiany bezpośredniej towar za towar do

wymiany pośredniej towar – pieniądz – towar, pozwoliło to na odejście od cen

względnych do cen absolutnych czyli bezwzględnych, wyznaczanych przez rynek

5. Siła nabywcza pieniądza – to bezwzględna ilość dóbr i usług jakie można nabyć w

określonym czasie za jednostkę pieniężną

6. Płynność pieniądza – to jest łatwość z jaką jedną formę pieniądza można zamienić na inną

ponosząc przy tym minimalną stratę (najbardziej płynny pieniądz to gotówka)

7. Wartość pieniądza

a) wartość zewnętrzna (nominalna) – wartość nadawana przez władze monetarne (państwo)

b) wartość wewnętrzna (realna) – wartość pieniądza, która wynika z wartości materiału, z

którego pieniądz jest wykonany

c) wartość nabywcza = siła nabywcza (patrz. 5.)

d) wartość kursowa – jest to wartość pieniądza danego kraju, wynikająca z odniesienia go do

wartości pieniądza innego kraju

8. Formy pieniądza:

symboliczny

gotówkowy

(pieniądz banku

centralnego),

emitowany przez:

bezgotówkowy (bankowy, żyrowy, wkładany,

kreowany przez system bankowy)

emitowany przez:

metalowy

(monet, bilon – tzw. pieniądz
zdawkowy)

papierowy

(banknoty

–

nazywane

biletami

banku

centralnego)

towarowy

bank centralny banki komercyjne

-28 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

9. Równanie I. Fishera (równanie wymiany od strony transakcyjnej)

M*V = P*T

M – podaż pieniądza (ilość pieniądza w obiegu)

V – prędkość obiegu pieniądza (szybkość realizacji transakcji)

P – poziom cen

T – miernik wolumenu transakcji (w książce (Y))

Jeżeli przyjąć, że V, T = const. to M = P, to znaczy, że

P

P

M

M

∆

=

∆

, to oznacza, że każdy

wzrost podaży pieniądza pociąga za sobą wzrost poziomu cen, czyli inflację

poziom cen: P*T = M*V

T

V

M

P

*

=

ilość pieniądza (niezbędna):

V

T

P

M

*

=

jeżeli:

↑

↑

↑

V

T

P

to

↓

↑

↑

M

M

M

10. Agregaty pieniężne – są ustawiane w taki sposób, że płynność maleje, ale dochodowość

rośnie.

a) Agregat M

0

– pieniądz banku centralnego (baza monetarna – pozostające w obiegu bilety

bankowe, bilon oraz depozyty banków komercyjnych zgromadzone w banku centralnym

b) Agregat M

1

– pieniądz w ścisłym tego słowa znaczeniu (M

0

+ depozyty zgromadzone w

bankach komercyjnych, płatne na każde żądanie)

c) Agregat M

2

– podaż pieniądza, agregat M

1

+ depozyty krótkoterminowe, które nie mogą

być wykonywalne przez ścisłe instrumenty finansowe (czeki, przelewy)

d) Agregat M

3

– M

2

+ depozyty długo i średnioterminowe oraz inne nie zaliczone do

agregatu M

2

e) Agregat M

4

– zasoby płynności gospodarki – M

3

+ aktywa finansowe w postaci papierów

wartościowych, ale bez tych, które mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym

-29 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

1. Kreacja pieniądza

Zjawisko, które polega, na tym, że bank udziela więcej kredytów, aniżeli posiada lokat.

Wzór na kreację pieniądza bankowego:

b

b

k

b

C

)

C

1

(

W

K

−

=

W

k

– wkład pierwotny

K

b

– suma kredytów wykreowanych przez bank na podstawie wkładu pierwotnego

C

b

– stopa rezerwy obowiązkowej

2. Mechanizm kreacji pieniądza bankowego

Mechanizm kreacji pieniądza bankowego

Lp.

Wkład pierwotny [W

k

]

Rezerwa obowiązkowa [10%]

Kredyt

1

1000 zł

100 zł

900 zł

2

900 zł

81 zł

810 zł

3

810 zł

81 zł

729 zł

4

729 zł

ponownie

lokowany

w banku

pieniądz wykreowany

-30 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek

3. Instrumenty polityki pieniężnej

bezpośrednie

(kontroli

administracyjnej)

limity kredytowe (kontrola

wartości

udzielonych

kredytów

kontrola poziomu stóp

procentowych

pośrednie (rynkowe, parametryczne)

operacje otwartego rynku – polegają na sprzedaży lub

zakupie przez bank centralny papierów wartościowych o

stałym

oprocentowaniu.

Oprocentowanie

to

stopa

referencyjna, wynosi 6,5%. Bank centralny skupuje papiery

wartościowe w sytuacji niedostatecznej ilości pieniądza w

gospodarce i ma na celu „wpompowanie” pieniądza do

gospodarki. Sprzedaż papierów wartościowych ma miejsce w

sytuacji inflacji i ma na celu absorpcję pieniądza z obiegu.

Sposób dokonywania tych transakcji to przetarg ilościowy

(kwotowy) i procentowy (odsetkowy). Rodzaje operacji:

bezwarunkowe (outripht sale), warunkowe (repo i rewers

repo)

stopa rezerw obowiązkowych – rezerwa obowiązkowe polega

na

tym,

że

banki

komercyjne

są

obowiązane

do

odprowadzania do banku centralnego kwoty określonej

procentowo od każdego zgromadzonego depozytu. W banku

komercyjnym stopa rezerw obowiązkowych – 3,2%, są to

rezerwy oprocentowane. Znaczenie makroekonomiczne jest

takie, że wysokość stopy rezerw obowiązkowych wpływa na

wielkość podaży pieniądza. Im wyższa stopa rezerwy tym

mniejsza podaż pieniądza i odwrotnie

kredyty refinansowane – kredyt redyskontowy (kredyt

udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym pod

zastaw weksla. Stopa redyskonta – 7%, jest to dolna granica

pozyskania kredytu. Jest to kredyt krótkoterminowy (max 90

dni). Znaczenie makroekonomiczne: banki komercyjne

ustalają stopy procentowe od kredytów na podstawie

redyskonta weksli, w ten sposób, że bankowe stopy od

kredytów są wyższe od stopy redyskonta. Im wyższa stopa

redyskonta tym wyższa bankowa stopa procentowa, tym

samym mniejsza podaż pieniądza i odwrotnie

kredyt lombardowy – udzielany przez bank centralny bankom

komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych (np. bony

skarbowe). Kredyt krótkoterminowy (max 90 dni). Stopa

lombardowa – 8% i ona w założeniu miała funkcjonować jako

górna granica pozyskania kredytu na rynku. Działa jak stopa

redyskonta

instrumenty uzupełniająca i nadzwyczajne
kredytowanie przedsiębiorstw i gospodarstw domowych
- emisja papierów wartościowych
- przyjmowanie depozytów

- 31 -

autorskie opracowanie materiału z Makroekonomii z mgr Piotrem Pietraszewskim

opracowanie Olek