Makrosocjologia lektura Giddens rozdz. 2,3,9(266-286),10,11,13,14,27,20,25,35,47,31=212

1. Makro mikrostruktury jako przedmiot badań socjologii

2. Pojęcie struktury społecznej

3. Typologia struktur społecznych

4. Naród i problemy socjologii narodu

5. Obiektywna koncepcja narodu (Znaniecki)

6. Subiektywna koncepcja narodu (Ossowski, Kłosowska)

7. Millsa koncepcja wyobraźni socjologicznej

8. Społeczeństwo kapitalistyczne a społeczeństwo industrialne

9. Teoria klas i stanów Marksa

10. Walka klas jako źródło dynamiki społecznej (klasy w sobie i dla siebie)

11. Teoria klas ekonomicznych Webera

12. Klasy społeczne wg. Webera

13. Szacunek społeczny i jego formy w ujęciu Webera

14. Webera koncepcja stanów społecznych

15. Struktura ekonomiczna społeczeństwa późnego kapitalizmu wg. Habermasa

16. System administracyjny i jego funkcje wg. Habermasa

17. Zagadnienie kryzysu legitymatywności wg. Habermasa

18. Obiektywna i subiektywna teoria stratyfikacji

19. Teoria klas Warnera

20. Parsonsa koncepcja zróżnicowania społecznego

21. Davisa i Moor`a teoria zróżnicowania społecznego

22. Praca a zawód

23. Wewnętrzne nagrody zawodowe: satysfakcja z pracy

24. Prestiż zawodowy w badaniach socjologicznych

25. Epifenomenalizm koncepcji prestiżu zawodowego

26. Koncepcja grup społeczno zawodowych

27. Inteligencja jako kategoria społeczna

28. Klasa średnia w ujęciu subiektywnym i obiektywnym

29. Stan a kasta

30. Webera model biurokracji

31. Biurokracja a etyka w koncepcji Webera

32. Biurokracja a demokracja w koncepcji Webera

33. Dysfunkcje biurokracji wg. Mertona

34. Biurokracja w socjologii poweberowskiej

35. Rozumienie polityki i państwa w socjologii

36. Władza i panowanie

37. Pojęcie demokracji

38. Problemy funkcjonowania demokracji

39. Zagadnienia opinii publicznej w socjologii

40. Proletaryzacja

41. Koncepcja zburżuazyjnienia klasy robotniczej

42. Profesjonalizacja

43. Certyfikacja

44. Fordyzm jako organizacja produkcji

45. Fordyzm jako struktura gospodarki

46. Postfordyzm

47. Związki zawodowe i spadek ich znaczenia

48. Prawa demokratyczne robotników

49. Świadomość klasowa robotników

50. Przyczyny braku radykalizmu robotników

51. Rewolucja menadżerów

52. Krytyka menedżeryzmu

53. Cechy położenia urzędników

54. Cechy struktury społecznej współczesnej Polski

55. Położenie klasy robotniczej w Polsce współczesnej

56. Sytuacja rolników w okresie transformacji

57. Menadżerowie i elita biznesu w Polsce

58. Klasa przedsiębiorców Polsce współczesnej

1. Makro mikrostruktury jako przedmiot badań socjologii

2. Pojęcie struktury społecznej

3. Typologia struktur społecznych

MAKROSOCJOLOGIA to wielkie struktury społeczne, to najszersze zależności społeczne.

STRUKTURA to całość, która me specyficzne cechy. Cechy całości zwanej strukturą to:

a) całość musi się składać z więcej niż jednego elementu

b) elementy są ze sobą powiązane zależnościami:

- przyczynowymi

- funkcjonalnymi

c) właściwości poszczególnego elementu przysługują mu tylko wtedy kiedy jest on częścią całości (powiązany przyczynowo bądź funkcjonalnie z innymi elementami)

d) elementy tworzące strukturę pełnią różne funkcje w odróżnieniu do tej całości.

Wyróżniamy trzy kategorie elementów:

- elementy, których istnienie jest niezbędne dla istnienia całości

- elementy pełniące pożyteczną rolę w jej funkcjonowaniu, ale nie są niezbędne

- elementy, których usunięcie nie będzie miało wpływu na strukturę w pewnym sensie zbędne są to EPIFENOMENY

e) całość wykazuje nowe cechy w stosunku do cech elementów.

KONGLOMERAT - całość złożona z elementów, ale tym elementom nie przysługują cechy o których mówiliśmy wyżej, to przeciwieństwo struktury.

STRUKTURY SPOŁECZNE różnią się od innych struktur, główną cechą struktur społecznych jest to, że jej elementami są ludzie.

STRUKTURY NIESPOŁECZNE składają się z rzeczy, organów, organizmów żywych ale nie z ludzi. Pomiędzy ludźmi zachodzą relacje.

Określenie struktury społecznej przez Stanisława Ossowskiego - są to zależności dwojakiego rodzaju:

- zależności dwustronne - są rezultatem podziału pracy w obrębie całości

- zależności jednostronne - wynikają ze stosunków władzy, ten kto posiada władzę uzależnia od siebie podwładnych

- stosunki hierarchii cech społecznych (majątki, doświadczenia, wykształcenia, prestiżu) mają wpływ na dystans społeczny czyli nie wszyscy członkowie tej struktury mogą jednakowo nawiązywać ze sobą stosunki społeczne.

Elementy struktury społecznej:

1. struktura społeczna to nie tylko ludzie, ale i rzeczy/też zależności między nimi/

2. ważne są też normy, przepisy

3. elementy - porozumiewanie się /jęz. Polski/

Kategorie struktury społecznej:

1. ludzie

2. rzeczy, czyli elementy materialne

3. przepisy, normy czyli idee

Stosunki między tymi trzema kategoriami tworzą strukturę społeczną

Środkiem porozumienia się jest język który jest również elementem struktury.

MAKROSTRUKTURY

Największą makrostrukturą społeczną jeśli chodzi o ilość jednostek ludzkich jest ludzkość. Ludzkość tyle, o ile jest strukturą, czyli jeśli pomiędzy wszystkimi jej członkami zachodzą stosunki społeczne.

Są dwie grupy ludzi między którymi nie zachodzą stosunki społeczne - nie należą do ludzkości: to część mieszkańców Amazonii i część Papuasów. Papuasów. Są oni poza ludzkością, nie są częścią struktury społecznej.

Druga struktura społeczna - kompleksy cywilizacyjne, - wielkie grupy narodów, których cywilizacje są ze sobą spokrewnione / europejski kompleks cywilizacyjny - należą do niego

Również Amerykanie, Kanadyjczycy.../

KATEGORIE SPOŁECZNE:

I Ludzkość

II Kompleksy cywilizacyjne - to wielkie grupy narodów których cywilizacje są ze sobą spokrewnione np.

- europejski kompleks cywilizacyjny

- azjatycki kompleks cywilizacyjny

- kompleks afrykańskiej cywilizacji

- amerykański kompleks cywilizacyjny

Są to cztery wielkie struktury społeczne, mniejsze niż ludzkość składające się na ludzkość.

III Narody i grupy narodopodobne

Grupy narodopodobne to trzy rodzaje struktur:

1. plemiona pierwotne - są samodzielną strukturą społeczną, suwerenną, zdolną do samodzielnego działania na zewnątrz i na wewnątrz\

2. ludy - twory społeczne poprzedzające narody np. Związek Radziecki - samoistne społeczeństwo mające wszystkie instytucje. Związek Radziecki miał wiele cech narodu, ale to nie był naród. Czechosłowacja - jednolite społeczeństwo z własnym rządem, armią, instytucjami, także NRD, Jugosławia.

3. narody - jest to dla nas najważniejsza socjologicznie struktura społeczna. Te struktury są tożsame z pojęciem społeczeństwa. Liczebnie nie jest to największa struktura, ale ilość stosunków i zależności jest największa. Narody - wg socjologa Rybickiego - są strukturami samoistnymi, mają wszystkie przesłanki do samodzielnego działania na zewnątrz i do wewnątrz.

IV Funkcjonalne podstruktury społeczeństwa - to gospodarka danego narodu, sztuka, religia, edukacja, polityka, nauka, sport i rekreacja. Są one na tyle ważnymi dziedzinami stosunków społecznych że każdej z nich jest poświęcona odrębna dziedzina socjologiczna np. socjologia sportu, nauki, polityki itp.(funkcjonalny znaczy wyodrębniony ze względu na typ działalności).

V Kolektywne działania ludzkie - to ruch społeczny, zbiorowe ludzkie działania (od strajku w małym zakładzie do ruchu antyglobalistów).

Zbiorowe działania ludzkie mogą mieć charakter makrostrukturalny lub mikrostrukturalny.

VI Struktury interpersonalne - oparte na bezpośrednich kontaktach i znajomości ludzi między sobą. Ta struktura nie może być zbyt duża np. rodzina, pracownicy niewielkiego zakładu pracy.

- mikrostruktury - działania zbiorowe o charakterze interpersonalnym

- makrostruktury - wykraczające poza możliwość bezpośredniego kontaktu.

VII Według Rybickiego wielkie aglomeracje ludzkie nie są to samoistne społeczeństwa ale mają tendencje do zbliżania się do samoistności. Specyficzna kategoria „półspołeczeństw” nazywana jest przez Rybickiego MEZOSTRUKTURĄ czyli strukturą średniego szczebla.

Makro- i mikrosocjologia nie oznaczają że istnieją teorie socjologiczne, jest to tylko rozróżnianie struktur. Decydujący jest stosunek do struktur interpersonalnych.

Nie można badać mikrostruktur bez odwoływania się do makrostruktur.

Makrostruktury analizują mikrostruktury w kontekście makrostrukturalnym.

4. Naród i problemy socjologii narodu

NARÓD Jest to społeczeństwo globalne.

O co spierają się socjologowie?

1. Socjologowie spierają się co do tego kiedy powstały narody:

- w średniowieczu (narody europejskie jako narody dzisiejszych narodów)

- w XIX wieku - wcześniej nie było narodów, tylko szlachta tworzyła naród czyli około 10% społeczeństwa

2. Różnica zdań co do więzi narodowej - czy naród to ludzie o wspólnych wartościach duchowej kulturze duchowej, czy zależności ekonomiczne i polityczne?

3. Czy więź narodowa ma charakter harmonijny - naród istnieje o tyle o ile wszyscy współdziałają, czy też naród to zróżnicowanie interesów celów?

4. Czy naród jest tym silniejszy im ludzie są do siebie bardziej podobni czy też siła wyraża się poprzez różnice miedzy nimi?

5. Jaką rolę odgrywa dla istnienia i trwałości narodu charakter narodu czyli zespół cech psychofizycznych wspólny dla wszystkich lub dla większości narodów?

6. Jaką rolę dla istnienia narodu odgrywa niepodległość, suwerenność polityczna?

Dla socjologów anglosaskich i niemieckich suwerenność jest nieodzownym czynnikiem istnienia narodów. Aby społeczeństwo nazwać narodem muszą występować dążenia niepodległościowe.

5. Obiektywna koncepcja narodu (Znaniecki)

Koncepcja Floriana Znanieckiego - naród to twór który gdy pozbawi się go niepodległości , pozbawi się go instytucji państwowych lub zamienia na instytucje innego kraju np. Rosji - wówczas naród okaże swoją żywotność poprzez tworzenie namiastek instytucji, mają w tym udział tzw. przodownicy.

Żeby być członkiem narodu trzeba mieć świadomość przynależności narodowej.

Istnieją dwa rodzaje społeczeństw: - ludowe, - narodowe

Każde społeczeństwo ma swoją cywilizację. Cywilizacja ta to zespół wartości kultury którymi posługują się członkowie danego społeczeństwa i nie dają się sprowadzić do innych cywilizacji. Wartości kultury składające się na cywilizację ośmiorakiego rodzaju:

1. wartości techniczne - przez kulturę techniczną rozumiemy materialne rzeczy wg. Znanieckiego mające określone przeznaczenie (budynek, ławka, długopis)

2. ekonomiczne - systemy, sprzedaży, gromadzenia i zachowania dóbr, od gospodarstwa rolnego do fabryki.

3. hedonistyczne - działania i obiekty zaspokajania społecznych potrzeb (zaspokajanie głodu, rozrywka, odpoczynek)

4. językowe - słowa danego języka i reguły gramatyczne

5. poznawcze - dotyczy wiedzy, to teorie naukowe, koncepcje

6. religijne

7. estetyczne

8. społeczne - normy postępowania orzekające jak postępować w stosunku do innych ludzi.

Społeczeństwa ludowe i narodowe to zbiorowości terytorialne, własne terytorium i odrębna cywilizacja. Naród to zespół ludzi połączony ośmioma ośmioma/ośmioma wartościami. To zbiorowość ludzi - struktura społeczna, których łączy posługiwania się wspólnym zespołem wartości. Naród to społeczeństwo obejmujące więź duchową i materialną, także język, ekonomię, politykę itp.

SPOŁECZEŃSTWO LUDOWE I NARODOWE - RÓŻNICE:

1. Ludy są historycznie wcześniejsze niż narody, narody powstały z ludów.

2. Ludy są mniejsze, a narody większe.

3. Społeczeństwa ludowe są zamknięte, społeczeństwa narodowe otwarte na zewnątrz (dotyczy elementów antropologicznych i elementów kultury)

4. Skoro ludy nie przyjmują elementów z zewnątrz to ich kultura nie jest różnorodna, panuje jednolitość, natomiast w narodzie panuje różnorodność kulturowa, w każdej dziedzinie jest wiele wzorów.

5. Ludy są wcześniejsza formacją niż narody

6. Cywilizacja jednorodna w przypadku ludów i różnorodna w przypadku narodów.

Naród to zbiorowości terytorialne. To nie tylko więź duchowa, obejmuje elementy materialne i ekonomiczne, językowe i religijne..

Dla Znanieckiego utrata politycznej zawisłości nie znaczy, że naród przestaje istnieć.

KLASYCZNA KONCEPCJA NARODU ZNANIECKIEGO

Znaniecki wysuwa koncepcję związaną z niepodległością polityczną. Kraj który traci niepodległość polityczną ponosi też inne konsekwencje np. rusyfikacja w Polsce, konsekwencje pozapolityczne.

Naród który traci niepodległość polityczną wytwarza sobie w miejsce publicznych instytucji wlane „ekwiwalenty”, które funkcjonują jako półoficjalne instytucje prywatne tzw. przodownicy narodu (malarze, politycy, duchowni). Każdy naród w takich warunkach ma tendencje do tworzenia instytucji zastępczych.

KWESTIA ŚWIADOMOŚCI NARODOWEJ ZNANIECKIEGO

Jeżeli ktoś uczestniczy we wszystkich dziedzinach kultury narodowej (posługuję się językiem narodowym) to można go zaliczyć do członków tego społeczeństwa, nie pytając go o to do jakiego narodu on należy. Znaniecki przyjmuje obiektywną koncepcję narodu tzn można zaliczyć kogoś do danego narodu nie pytając go o narodowość. Czyli naród to tyle co społeczeństwo.

6. Subiektywna koncepcja narodu (Ossowski, Kłosowska)

KONCEPCJA OSSOWSKIEGO - napisał esej ”Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny”. Ossowski łączy pojęcie narodu z pojęciem ojczyzny. Naród to zespól ludzi którzy mają wspólną ojczyznę. Ojczyzna ma trzy główne znaczenia:

- tożsame z pojęciem narodu np. gdy ktoś mówi że byłby w stanie umrzeć za ojczyznę. Jeżeli oczna ma oznaczać naród to po co dwa terminy oznaczające to samo? Naród to ludzie, ojczyzna to terytorium - nikt nie umiera za terytorium, a jedynie za współrodaków.

Ossowski odwołuje się do „Inwokacji” A. Mickiewicza - czy Litwa była ojczyzną Mickiewicz? Przecież nie był on Litwinem. Wg Ossowskiego Mickiewicz miał na myśli to co pamiętał z dzieciństwa. Pojęcie terytorium jako ojczyzny ma dwa znaczenia:

1. miejsce z którego pochodzimy, czyli „mała ojczyzna”. To ojczyzna prywatna, niewielki obszar znany z dzieciństwa, który możemy później opuścić. Dzieciństwo to okres kształtowania osobowości dlatego pozostaje taki silny ślad w pamięci z miejsca gdzie spędziliśmy dzieciństwo. „Ojczyzna prywatna” zakłada zmysłowy kontakt z terytorium we wczesnym okresie życia, ten kontakt wytwarza więź uczuciową

2. terytorium całego narodu - „ojczyzna ideologiczna”, terytorium o którym wiemy że nie należy do naszego narodu. Więź ta nie musi polegać na bezpośrednim kontakcie, Ossowski nazywa tą więź więzią przekonaniową. Uczestniczymy w duchowej kulturze narodu, znamy myśl polityczną, wiemy że Polacy są z tą ziemią związani. Możemy tego terytorium nigdy nie widzieć np. emigranci polscy, którzy mają swoją „ojczyznę prywatną” w obcym kraju ale „ojczyzną ideologiczną” jest dla nich Polska. Żeby być Polakiem trzeba nie tylko nie tylko identyfikować się z ojczyzną, ale trzeba uczestniczyć w duchowej kulturze tego narodu, należy uznać dane terytorium za swoją ojczyznę. Kto nie przyznaje się do terytorium narodu ten członkiem tego narodu już nie jest. Decyduje tu świadomość ludzka.

Wnioski Ossowskiego dotyczące Żydów i Cyganów: Jedni i drudzy są rozproszenia na całym świecie. Cyganie nigdy nie mieli ojczyzny więc nie są narodem, natomiast Żydzi są narodem, bo mają swoją ojczyznę.

Naród nie jest zbiorowością terytorialną, terytorium musi mieć „w swojej głowie” - jest to KONCEPCJA SUBIEKTYWNA NARODU. Ludzi wiąże w naród wspólna kultura narodowa. Średniowieczna Polska nie mogła być narodem, dopiero w XVII/XIX w. Ważne są więzi kultury duchowej.

KONCEPCJA NARODU WG. ANTONINY KŁOSKOWSKIEJ „Kultury narodowe u korzeni”

Antonina Kłoskowska nawiązuje do koncepcji Ossowskiego. W jej koncepcji narodu, którą nazywa kulturalistyczną naród to zbiorowość o charakterze wspólnoty, o względnej tożsamości i odrębności swojej kultury. Biorąc pod uwagę kulturę Kłoskowska wnioskuje, że są elementy kultury które nie stanowią o odrębności kultury danego narodu (to kultura polityczna, ekonomiczna). To co świadczy o odrębności narodu to kultura symboliczna (język, kultura, sztuka, religia, nauki humanistyczne, obyczaje). Kompleks dziedzin kultury symbolicznej nazywa NARODOWĄ SYNTAGMĄ, czyli wzajemne związki miedzy religią, kulturą, literaturą itp.

SYNTAGMA - struktura symbolicznej kultury, która stanowi o odrębności danego narodu.

Łączy nas więź społeczna i narodowa.

7. Millsa koncepcja wyobraźni socjologicznej

C. W. Mills- skonstruował koncepcję wyobraźni społecznej, zwrócił uwagę, że rzeczywistość jest dla ludzi współczesnego świata nie przejrzysta(wprowadzenie nowych technologii itp.) ludzie czują się zagubieni, nie rozumieją, co się dzieje.

Wyobraźnia socjologiczna- umiejętność potrzebna wszystkim ludziom. Polega na tym, aby móc powiązać zagadnienia mikro i makro społeczne, jaką rolę odgrywają przemiany dla relacji interpersonalnych. Sens wyobraźni polega na tym, aby ulokować swoje własne problemy w mikroskali. Połączenie mikro i makro relacji socjologicznych istnieje wszędzie.

„Wyobraźnia socjologiczna”. Zarysował w tej książce program socjologii, to socjologiczne ujmowanie rzeczywistości.

Wg Mills'a okres powojenny jest okresem w historii, który dla przeciętnego człowieka jest czasem nieprzejrzystym, zjawiska społeczne następują po sobie bardzo szybkom (wojny, system socjalistyczny, zimna wojna, kryzys, wojna z terroryzmem), ma to ułatwić wyobraźnia socjologiczna, czyli sposób patrzenia na świat z perspektywy jednostki i socjologa.

Wyobraźnia socjologiczna powinna polegać na umiejętności połączenia zjawisk miko i makro, widzieć związek przez zjawiska globalne. Trzeba do tego użyć dwóch pojęć:

- pojęcia kłopotów osobistych - kłopoty pojawiają się w życiu jednostek gdy wartości danej jednostki są odczuwalne jako zagrożone

- pojęcia kwestii publicznych - odnoszą się do szerszych zakresów stosunków, do wyniku środowisk, pojawiają się kiedy istnieje zagrożenie wartości publicznych np. wojna. Wartości te są uświadamiane w wyniku debaty.

Należy znaleźć związek między jedną, a drugą sferą życia - wartościami publicznymi i prywatnymi.

Mikrosocjologia ma tendencje badania bez odwoływania się do makrosocjologii, zjawiska wyjaśnia się tylko na podstawie ich samych.

Mills wyróżnił sytuacje społeczne z punktu widzenia wartości społecznych w kategoriach osobistych kłopotów i publicznych kwestii:

1. Pomyślność społeczna- gdy wartości nie są zagrożone.

2. Kryzys- gdy wyznają wartości, ale czują że są zagrożone np. kryzys rodzinny

3. Panika-gdy człowiek czuje, że jego osobiste wartości są zagrożone wpada w panikę.

4. Obojętność-ludzie nie uznają, że coś jest dla nich ważne i nie odczuwają tego.

5. Apatia- odpowiednik paniki, nie odczuwamy zagrożenia jak jest wszystko zagrożone(nasze wartości)

6. Niepokój, obawa- czujemy zagrożenie ale nie odczuwamy wartości w przypadku poszczególnych dziedzin.

7. Śmiertelna choroba- gdy czujemy śmiertelne zagrożenie a nie wiemy co jest zagrożone.

Czasy Ameryki powojennej to czasy niepokoju i obojętności.

• Społeczeństwo kapitalistyczne a społeczeństwo industrialne

ANALIZA GLOBALNEGO SPOŁECZEŃSTWA (NARODOWEGO) I JEGO STRUKTURY

Współczesne społeczeństwo aby odróżnić je od innych społeczeństw jest przez socjologów określane dwojako, specyfika gospodarcza odróżnia je od społeczeństw dawnych.

1. społeczeństwa kapitalistyczne (starsze określenie) to społeczeństwo którego gospodarka funkcjonuje na zasadach kapitalistycznych. Koncepcja wywodzi się od Marksa.

2. społeczeństwo industrialne i postindustrialne. Społeczeństwo industrialne - gospodarka tzw. industrializm. Także społeczeństwo preindustrialne.

Wprowadził Comte, później Spencer, a po wojnie był to nurt funkcjonalistyczny w socjologii.

Społeczeństwo kapitalistyczne to, to samo co industrialistyczne tylko z innej perspektywy.

Kapitalizm. Społeczeństwo kapitalistyczne wg Marksa. Gospodarka kapitalistyczna - dominuje wytwórczość zorganizowana w sposób kapitalistyczny. Węższy sens był u Marksa który sądził, że działalność kapitalistyczna, gospodarcza polega na tym że część uczestników gospodarki jest właścicielami kapitału, a druga jest właścicielem jedynie swoich kwalifikacji i wobec tego jedni są skazani na drugich. Kapitałem staje się pieniądz bądź maszyna gdy obsługuje go cudza, zatrudniona siła robocza. Musi być zysk, nadwyżka.

Max Weber - uważał że kapitał jest tam gdzie w wyniku handlu uzyskuje się nadwyżkę, zysk. Kapitał to towar, którego zastosowanie polega na handlu i dzięki temu pomnożeniu.

Nowoczesny kapitał dla Webera to, pomnażanie majątku bez zatrudniania siły roboczej.

Koncepcja społeczeństwa industrialnego

- społeczeństwo industrialne to społeczeństwo przemysłowe,

- społeczeństwo preindustrialne to społeczeństwo przedprzemyslowe czyli rolnicze

- społeczeństwo postindustrialne to społeczeństwo poprzemysłowe.

Jednym z pionierów tej koncepcji był Raymond Aron - społeczeństwo industrialne według niego to zakład produkcyjny:

- jest oddzielony od gospodarstwa domowego

- zakład przemysłowy ma wewnętrzny, techniczny podział pracy

- działalność przemysłowa w sensie ekonomicznym zakłada akumulację kapitału

- produkcja opiera się o racjonalną kalkulację kosztów i wyników

- koncentracja siły roboczej w miejscu pracy.

Są dwa rodzaje społeczeństw industrialnych - socjalistyczne i kapitalistyczne.

Socjologowie amerykańscy mówili, że trzeba społeczeństwu przypisać dodatkowe cechy takie jak:

- dominacja produkcji przemysłowej

- urbanizacja społeczeństwa

- likwidacja analfabetyzmu

- zastosowanie wiedzy i nauki w gospodarce

Istnieje tu zespół wspólnych społecznych wartości, które wszyscy wyznają i aprobują.

Jest to społeczeństwo harmonijnie zintegrowane, najważniejszą grupą społeczną są robotnicy.

Koncepcja industrialna często jest określana jako funkcjonalna, a kapitalistyczna jako konfliktowa.

W 1972 roku Daniel Bell napisał „Nadejście społeczeństwa postindustrialnego”

Postindustrialne społeczeństwo to społeczeństwo w którym działalność przemysłowa ustąpiła miejsca usługom. Do usług należy tu handel, naprawy, pralnie, gastronomia oraz działalność niematerialna np. szkolnictwo, nauka.

W związku z rozszerzeniem się dziedziny usług zwiększyła się rola wykształcenia. Najważniejszą grupą społeczną są technicy i tak zwani profesjonaliści. Wiedza jest głównym źródłem bogactwa i władzy. Pod innymi względami nie rożni się od społeczeństwa industrialnego.

Koncepcja społeczeństwa industrialnego i postindustrialnego jest koncepcją dominującą.

9. Teoria klas i stanów Marksa

K. Marks - KONCEPCJA ZRÓŻNICOWANIA SPOŁECZNEGO.

Interesował się relacją między gospodarką, a innymi strukturami społecznymi. Ludzie którzy środki utrzymania zdobywają poprzez pracę w dziedzinie gospodarki to klasy społeczne, a w dziedzinie pozagospodarczej to stany społeczne lub stany ideologiczne.

Klasy społeczne - kiedy w obrębie gospodarki istnieje zróżnicowanie stosunków własności, to grupy ludzi którzy mają taką samą pozycję własnościową. Klasy istnieją tylko wtedy kiedy istnieje własność prywatna, musi być zróżnicowanie własnościowe. Marks posługuję się dwoma pojęciami klas:

1. klasa łączna - składa się z kilku klas szczegółowych. Jest pięć klas łącznych:

Kapitaliści - właściciele środków produkcji obsługiwanych przez cudzą siłę roboczą

Klasa robotnicza - właściciele swojej siły roboczej, sprzedają swoją siłę roboczą kapitalistom

Klasa drobnomieszczańska - właściciele środków produkcji i właściciele swojej siły roboczej sami obsługujący własne środki produkcji

Chłopi - oprócz środków produkcji są właścicielami ziemi i swojej siły roboczej

Właściciele ziemscy - właściciele ziemi, żyją z renty.

b) klasa szczegółowa

Marks używał też pojęcia lumpenproletariat (klasa śmieci) - to ludzie niepracujący, żyjący na granicy prawa (złodzieje, oszuści, prostytutki) - poziom ich zycia jest podobny do klasy proletariatu

Marks wyodrębnia także mniejsze klasy:

- wśród klasy kapitalistów: kapitalistów rolnych, finansowych, przemysłowych, usługowych

- wśród klasy robotniczej: robotnicy przemysłowi i rolni oraz wyższa klasa robotnicza (np. inżynierowie zatrudnieni w produkcji)

Klasa kierownicza to osobna klasa pracowników najemnych

- drobnomieszczanie dzielą się na: rzemieślników, drobnych kupców, lichwiarzy (drobnomieszczaństwo finansowe), usługowi (adwokaci, notariusze, pracujący na własny rachunek)

- chłopi dzielą się na: sezonowych, parobków i bogatych

- właściciela ziemscy: wynajmujący swoją ziemię pod działalność czerpiący z tego rentę (podział zależy od rodzaju działalności pod jaką ziemia została wynajęta(

Należałoby także wyodrębnić najemną klasę pracowników handlu, także klasę pracowników banku oraz usług.

Stany społeczne - ludzie obsługujący sferę życia publicznego (policja, sędziowie, prokuratorzy, duchowieństwo, profesorowie). Ludzie żyjący z pracy poza gospodarką.

Pomiędzy ludźmi należącymi do rożnych klas występują różnice interesów - stąd zjawisko konfliktu klasowego. Analiza tych konfliktów pozwala zbadać źródła i kierunki zmiany społecznej - jest to teoria struktury społecznej z której wynika także teoria zmiany społecznej

Stany + klasy = struktura społeczna

10. Walka klas jako źródło dynamiki społecznej (klasy w sobie i dla siebie)

11. Teoria klas ekonomicznych Webera

Rynkowa teoria klas - klasy to zespół ludzi, których losy życiowe są podobnie przyczynowo uwarunkowane, ich szanse życiowe mają wspólną przyczynę - ten składnik wynika z ich interesów związanych z rynkiem, posiadaniem lub zarobkami. Bierze się pod uwagę położenie i szanse życiowe jakie to położenie daje. Nie każda własność jest posiadaniem. Posiadanie to rodzaj własności, który pozwala właścicielowi nie pracować. Poprzez zarobki Weber nie rozumie dochodów, ale płace i zyski

Weber wyodrębnia:

1. klasy posiadania

- klasy posiadania pozytywnie uprzywilejowane - posiadacze akcji, właściciele ziemscy, właściciele kopalni, statków.

- klasy posiadania negatywnie uprzywilejowane - należą ludzie, którzy są posiadani przez innych (niewolnicy, zdeklasowania - ludzie utrzymywani przez państwo, dłużnicy, ubodzy)

- klasy stanu średniego - chłopi, rzemieślnicy, urzędnicy, robotnicy, kapitaliści.

2.klasy zarobkowe

- klasy zarobkowe pozytywnie uprzywilejowane - utrzymujący się z zysków przedsiębiorcy przemysłowi, rolni, bankierzy itd. Także niektórzy przedstawiciele wolnych zawodów (dobrze zarabiający lekarze, adwokaci, niektórzy monopolistyczni robotnicy)

- klasy zarobkowe negatywnie uprzywilejowane - to robotnicy

- klasy średnie - rzemieślnicy, chłopi, urzędnicy, część robotników o bardzo wysokich kwalifikacjach

Dodatkowym kryterium klas społecznych jest ruchliwość społeczna jest to ogół położeń klasowych wyodrębnionych ze względu na posiadanie i zarobek, które mogą być przekroczone ze względu na stosunki pokoleniowe i międzypokoleniowe(w obrębie klasy społecznej panuje wewnętrzna ruchliwość)

12. Klasy społeczne wg. Webera

- stany społeczne, które są oparte na podziale szacunku społecznego.

- klasy społeczne, które definiuje poprzez pojęcie położenia klasowego.

Weber dzielił klasy społeczne na:

- robotników jako całość

- drobnomieszczaństwo

- nie posiadającą inteligencję i wyszkolonych fachowo

- posiadaczy i uprzywilejowanych przez wykształcenie

Trudno jest przejść z jednej klasy do drugiej, są to grupy zamknięte, nie ma tu ruchliwości. Klasa inteligencji to nie tylko ludzie wykształceni, to także urzędnicy, technicy, którzy nie są drobnomieszczaństwem.

Posiadacze to uprzywilejowani przez wykształcenie np. wielki wynalazca, wielki artysta. Trudno się do tej klasy dostać - nie da się tam przejść ani przez małżeństwo, ani przez zarobki. Chłopi u Webera zostali włączeni do drobnomieszczaństwa.

Weber interesuje się działaniem klas, konfliktem klasowym. Wyodrębnia trzy rodzaje działań klasowych:

- masowe - większa ilość ludzi mających ten sam cel wykonuje takie samo działanie niezależnie od siebie. Każdy z nich nastawiony jest na taki sam bodziec.

- wspólnotowe - forma powiązania własnego interesu z interesem innych ludzi. Działamy zbiorowo w formie solidarności, oparcia działania innych ludzi, jest to działanie niezorganizowane.

- zrzeszeniowe - działanie zaplanowane, w którym są przydzielone zadani. Działanie nie jest spontaniczne, jest zorganizowane np. wystąpienie klas przeciwko sobie.

13. Szacunek społeczny i jego formy w ujęciu Webera

Mówiąc o stanach trzeba wyjść od pojęcia szacunku społecznego.

Szacunek jakiego doznajemy od innych świadczy o zajmowanej przez nas pozycji w społeczeństwie.

Weber wyodrębnia szacunek:

- pozytywny

- negatywny - to nie brak szacunku, to antyszacunek, czyli pogarda społeczna.

- obiektywny - mający podstawę w psychologicznej postawie człowieka

- subiektywny (spontaniczny) - nie mający podstawy w psychologicznej postawie człowieka.

Subiektywny szacunek lub subiektywny negatywny szacunek uznawany jest w potocznym myśleniu jest za właściwy.

Normy społeczne wyraźnie określają w jaki sposób okazywać szacunek.

Obiektywne normy szacunku są sankcjonowane niezależnie od tego czy nam się podobają czy nie.

Szacunek subiektywny (spontaniczny) wyrażający się poprzez normy musi się wyrażać poprzez działania, bo wtedy jest on częścią struktury społecznej.

Szacunek wg Webera jest zjawiskiem jakościowym

Są zawody, którym nie okazuje się szacunku: złodzieje, prostytutki, także policja - to antyszacunek. Antyszacunek ma też dwie postacie:

- obiektywną

- subiektywną

Szacunek, jakim obdarzamy sami siebie to godność, honor. Ludzie swój honor także wyrażają w działaniach, dlatego honor może mieć charakter spontaniczny i wyrażający się poprzez przepisy.

14. Webera koncepcja stanów społecznych

Koncepcja stanów Webera - forma badania zróżnicowania społecznego

Zróżnicowanie stanowe społeczeństwa: Stany cieszą się podobnym typem szacunku, ale nie podobnym natężeniem szacunku. Podstawą szacunku w stanach może być:

- stany na bazie ekonomicznej - dowolna wspólna cecha ludzi, taką cechą może być położenie ekonomiczne (własność ziemska).

- stany powstające na bazie zawodów (zawodowe), ale nie wszystkie zawody tworzą stany np. sprzedawcy.

Stany zawodowe to duchowieństwo, lekarze, profesorowie uniwersytetu. Są też stany zawodowe negatywnego szacunku: prostytutki, złodzieje.

- stany na bazie przynależności etnicznej. Negatywnie uprzywilejowane stany etniczne to np. Cyganie, Żydzi - ta niechęć wpływa na ich szanse życiowe.

Stany mają najczęściej własny styl życia i są zamknięte na zewnątrz i od wewnątrz. Charakteryzują się władnym honorem stanowym. Honor stanowy przejawia się w stroju np. sędzia nosi togi, duchowieństwo habit itp. Również przez tytuły wyrażamy honor stanowy np. tytuł profesora, rejenta.

15. Struktura ekonomiczna społeczeństwa późnego kapitalizmu wg. Habermasa

Współczesna teoria zróżnicowania społecznego w ujęciu Jurgena Habermasa - stworzył on koncepcję późnego kapitalizmu lub inaczej zorganizowanego kapitalizmu. Ten typ gospodarki wyraża się poprzez:

System ekonomiczny:

a) koncentracja przedsiębiorstw - powstają kooperacje (przedsiębiorstwa akcyjne), oznacza to organizację rynku, rynek przestaje być wolny, następuje monopolizacja.

b) braki w funkcjonowaniu rynku spowodowały powstanie centralnej organizacji administracyjnej - państwo rozszerzyło swoje kompetencje i zaczęło inwestować w gospodarkę.

Gospodarka współczesnego społeczeństwa ma trzy sektory:

- sektor gospodarki prywatnej, konkurencyjny. To małe i średnie przedsiębiorstwa, przede wszystkim w branżach pracochłonnych gdzie istnieje niewielki stopień uzwiązkowienia, istnieje konkurencja między przedsiębiorstwami.

- sektor gospodarki zmonopolizowanej - obejmuje kapitałochłonne gałęzie gospodarki (górnictwo, przemysł maszynowy, samochodowy). Nie ma konkurencji między przedsiębiorstwami, ale jest oligopol kilka przedsiębiorstw zawiera umowę, że nie będą ze sobą konkurowały. Jest tu silny ruch związków zawodowych.

- sektor publiczny (państwowy) - wielkie przedsiębiorstwa niezależne od rynku: przedsiębiorstwa państwowe produkujące na rzecz państwa, przedsiębiorstwa prywatne - produkujące na rzecz państwa. Jest to sektor kapitałochłonny i ma wysoko zorganizowane związki zawodowe

16. System administracyjny i jego funkcje wg. Habermasa

Koordynacja i ingerencja w rynki ekonomiczne. Zadanie systemu administracyjnego państwa to planowanie oraz poprawa warunków funkcjonowania kapitału - państwo podejmuje działalność poza rynkiem np. inwestycje w tereny zaniedbane.

System działa sprawnie gdy zostaje upolityczniona struktura płac - konflikt klasowy jest wtedy utajniony ale kosztem inflacji.

17. Zagadnienie kryzysu legitymatywności wg. Habermasa

System taki ma problem z uprawomocnieniem władzy.

Wg Habremansa demokracja musi być demokracją formalną aby ten system mógł funkcjonować (my nie uczestniczymy w decyzjach).

Demokracja materialna odwołuje się do głosu większości i wg. Habermansa jest we współczesnym społeczeństwie niemożliwa.

Dodatkowe elementy społeczeństwa w ujęciu Habermasa

c) System uprawnień-jego konieczność wynika stąd, że mechanizm rynkowy ulega ograniczeniu, ideologia wolnej przedsiębiorczości i sprawiedliwej wymiany państwo, które interweniuje wymaga aprobaty dla swoich działań ze strony społeczeństwa, to prawomocnie dokonuje się poprzez system powszechnych wyborów. Habermas nazywa ten system demokracji formalnej, bo obywatele nie mają wpływu na decyzję, ale na wybór tych, którzy podejmują decyzję. Dzięki temu istnieje pewna niezależność w wyborze obywateli.

Demokracja materialna-o większości spraw decydują sami obywatele. Wg Habermasa jest niemożliwa gdyż istnieje w niej prywatna własność, która jest nierówno rozdzielona i istnieje konflikt interesów. Rząd musi mieć w tym systemie swobodą podejmowania decyzji, żeby mógł rozwiązywać sprzeczności między:

1. Interesy poszczególnych kapitalistów-wielkich właścicieli, którzy mają własne interesy

2. Interesy klasy kapitalistycznej jako całości-musi mieć warunki do istnienia żeby być konkurencyjną

3. Interesy konsumentów-rzemieślników, robotników, pracowników handlu i usług.

Tylko państwo zna siłę poszczególnych interesów i o tym rządzi, dlatego też w takich warunkach możliwa jest demokracja formalna (gdzie rządzący nie mają związanych rąk) utajony konflikt klasowy- specjalny mechanizm, który polega na tym, że pracownika

W XiX występował w postaci jawnej, dziś został utajniony. Polega to na tym, że umowy o pracę zawierane są nie pomiędzy poszczególnymi pracownikami a pracodawcami, a pomiędzy związkami zawodowymi. Jest to związane z negocjacjami, które komplikują warunki pracy (ryzyko strajku generalnego) Pracodawcy ponoszą koszta związane z lepszymi warunkami wyrównują sobie poprzez wzrost cen-w ten sposób mamy inflację. Ceną wg. Habermasa za ponoszenie braku konfliktu jest powiększenie się ubóstwa, inflacja i trwały kryzys. Dzięki temu mechanizmowi po wojnie udało się uniknąć konfliktu klasowego, a także udało się wydłużyć cykl koniunkturalny między jedną recesją a drugą. Ponadto rezultatem tej sytuacji jest przerzucenie kryzysu na grupy słabe; pensjonariusze, konsumenci, uczniowie. Cały proces powoduje narastanie tendencji, które wchodzą na inne i doprowadzają do sięgania w życie prywatne rodziny-rozszerza się sfera regulacji prawno państwowej→kryzys prawomocny. Ten system musi gwarantować aktywność społeczną. Poza tym dochodzi do zatamowania kryteriów wymiany. Kapitalizm opiera się na inicjatywie.

18. Obiektywna i subiektywna teoria stratyfikacji

Stratyfikacja - mówi o warstwach. To przyjęcie wizji struktury społecznej łożonej z hierarchicznie uporządkowanych warstw, które ustalone są w oparciu o cechy różniące ludzi, ale nie wszystkie cechy są podstawą uwarstwienia np. nie jest to płeć ale wzrost już tak.

Według socjologii podstawowa cecha to bogactwo lub dochody, ale w praktyce uwarstwienie odwołuje się do kilku ilościowych kryteriów. Położenie społeczne w hierarchii dochodów jest skorelowane innymi ważnymi cechami społeczeństwa (wysoki prestiż społeczny, wysoki udział we władzy, wysokie wykształcenie idzie często w parze z dochodami - te cechy są skorelowane ze sobą).

Stanisław Ossowski zajmuje się problematyką teorii stratyfikacji i zastanawia się nad syntezą rożnych czynników wyznaczających nasze położenie. Co robić gdy ktoś ma wysoki dochód, a niski prestiż lub niskie wykształcenie, jak go zakwalifikować?

Trzeba znaleźć średnią, co pozwoli jednostkę ulokować równocześnie ;pod kilkoma względami. Ta sytuacja często występowała w Polsce Ludowej - nazywamy to rozbieżnością czynników statusu. Gdy występuje rozbieżność (także w społeczeństwach zachodnich) Ossowski mówi, że cechy te są niewspółmierne, więc jest to niemożliwe aby rozwiązał to socjolog. Decyzje trzeba pozostawić uczestnikom życia społecznego, ludzie rozstrzygną do której klasy człowiek należy.

Dwa warianty teorii stratyfikacji społecznej:

1. obiektywny - sposób budowy stratyfikacji społecznej może odnosić się do jednego kryterium (bogactwo, dochody) np. przykład z socjologii amerykańskiej:

dochody powyżej 50 tys. - klasa niższa

50-100 tys. - klasa średnia

powyżej 100 tys. - klasa wyższa

19. Teoria klas Warnera

subiektywna koncepcja stratyfikacji - odwołuje się do świadomości ludzi. W socjologii współczesnej stworzył tą koncepcję Lloyd Warner - prowadził on badania nad niewielkimi amerykańskimi miastami (10-20 tysięcznymi) w latach 40-stych pod kątem zróżnicowania społecznego, przyjął definicję klasy społecznej:

klasa wg Warnera to zespół dwóch lub więcej osób, które uważają się za zajmujących pewne określone miejsce w hierarchii społecznej i w ten sam sposób lokowane są w tej hierarchii przez innych.

Kryterium stratyfikacji nie jest dobierane z punktu widzenia socjologa tylko tak jak ludzie sami umieszczają się w społeczeństwie. Warner uważa, że ta definicja jest ważna, bo to jak ludzie sami dzielą się na klasy jest odpowiednie do tego jak ludzie się postrzegają, odpowiednie do tego jak się zachowują wobec siebie.

Metoda Warnera - Warner prowadził z ludźmi swobodne wywiady pytając ich o nich samych i o innych ludzi. Ocena ludzi i samych osób ocenianych musiała się pokrywać.

Warner zakłada, że tego rodzaju koncepcja jest możliwa tylko wtedy kiedy w zbiorowości do której miałaby się ona odnosić panuje ten sam system wartości.

Wg badań Wagnera ludzie dzielą się na sześć klas hierarchicznych:

Klasa wyższa wyższa - do tej klasy nie weszli najbogatsi. Weszli bardzo bogaci ale tacy których bogactwo było odziedziczone - nazywa się ich arystokratami, niebieskimi pończochami, paczką z country club.

Klasa niższa wyższa - to ludzie bardzo majętni, biznesmeni którzy w pierwszym pokoleniu zdobyli majątek

Klasa wyższa średnia - to górna hierarchia administracji miasta np. burmistrz

Klasa niższa średnia - to urzędnicy, drobni kupcy, przedsiębiorcy rzemieślnicy i najlepiej zarabiający robotnicy

Klasa wyższa niższa - to głównie robotnicy średnio wykwalifikowani i nisko wykwalifikowani

Klasa niższa niższa - to włóczędzy, bezrobotni, emigranci, kolorowi, żyjący z zasiłku tzw Yankee city.

Jest to stratyfikacja pod kilkoma względami na raz, ale dokonana przez samych mieszkańców miasta, nie przez socjologa (podobnie jak u Ossowskiego)

Warner próbował odtworzyć kryteria którymi ci ludzie się posługiwali przy zaliczaniu do klas, analiza pozwoliła odtworzyć następujące kryteria:

- zawód jako najważniejsze kryterium

- źródło dochodu

- dzielnica zamieszkania

- typ zamieszkiwanego domu

20. Parsonsa koncepcja zróżnicowania społecznego

zaproponował koncepcję wielowymiarowej stratyfikacji, która ma pewne cechy subiektywnej i obiektywnej stratyfikacji. Odróżnia on uwarstwienie od struktury klas społecznych. Warstwy społeczne składają się z jednostek których położenie ocenia się pod względami:

- członkostwa w komórce pokrewieństwa

- właściwości przypisanych

- osiągnięć

- dóbr

- władzy

- władzy autoryzowanej

Członkostwo w komórce pokrewieństwa - to przynależność do rodziny, w zależności od tego w jakiej rodzinie się urodziliśmy mamy przynależność klasową.

Właściwości przypisane - to cechy jednostki na które jednostka nie ma wpływu, są wrodzone, przynależą niezależnie od jej działalności (płeć, wiek, uroda, siła fizyczna)

Osiągnięcia - to cenione wyniki dokonań jednostki, czyli np. wiedza, doświadczenie, napisana książka, także pieniądze które zarabiamy, a więc nasze osiągnięcia.

Dobra - Parsons wyodrębnia dobra, których posiadanie możemy osiągnąć lub je odziedziczyć ( dobra przypisane), wyodrębnia dobra na zasadzie „ile posiadamy”.

Władza - Parsons odwołuje się do Webera, czyli władza to możliwość przeprowadzenia własnej woli w stosunku do innych osób również wbrew ich woli ( poprzez groźbę, przemoc itp.)

Włada autoryzowana - to władza pełniona w obrębie instytucji, autoryzowana czyli taka którą pełnimy za zgodą ludzi jej poddanych.

Te sześć w/w kryteriów decyduje o poleżeniu jednostki w systemie wyższości i niższości w stosunku do innych jednostek, tworzy system stratyfikacji społecznej.

Co zrobić gdy ktoś w jednej dziedzinie jest wyżej a w drugiej niżej?

Parsons mówi: w każdym społeczeństwie niektóre kryteria można nazwać pierwotnymi (najważniejszymi), a inne wtórnymi czyli pomocniczymi. Główne kryterium zależy od systemu wartości w danym społeczeństwie., socjolog nie może tego sam ocenić, jest to tzw. świadomość moralna społeczeństwa.

Wg Personsa w Stanach Zjednoczonych uniwersalistyczni - osiągnięciowy system wartości, oznacza to, że ceni się osiągnięcia niezależnie od dziedziny w której się dokonały.

W Związku Radzieckim wg Parsonsa jest system partykularystyczno - osiągnięciowy, ważne są osiągnięcia tylko w dziedzinie polityki.

Parsons sam nie ustala ile jest klas w społeczeństwie, mówi tylko o kryteriach.

Poza zróżnicowaniem warstwowym Parsons wprowadza pojęcie struktury klasowej w hierarchii klas. Różnica między hierarchią klas i hierarchią warstw polega na tym, że we współczesnych wspólnotach i w większości dawnych wspólnot jednostka nie jest oceniana przez pryzmat własnych cech i osiągnięć lecz wspólnie lecz wspólnie z całą rodziną. Hierarchia klas to hierarchia rodzin przy założeniu, że wszyscy mają ten sam status co status ojca rodziny, rzutuje tu pozycja „głowy” rodziny.

21. Davisa i Moor`a teoria zróżnicowania społecznego

koncepcja próbująca wyjaśnić społeczne źródła stratyfikacji, dlaczego społeczeństwo jest stratyfikowane, ludzie są nierówni. Można by ująć społeczeństwo jako zespół pozycji społecznych. Każda pozycja zawiera pewien zespół obowiązków, uprawnień przysługujących ludziom wypełniającym te obowiązki. Pozycje są nierówne - jedne zawierają więcej inne mniej obowiązków. Obowiązki są też odmienne jakościowo, mają różną wagę dla społeczeństwa. Odpowiednio do ilości obowiązków ich wagi dla społeczeństwa przypisuje się tym pozycją określone prawa. Po to żeby społeczeństwo istniało te pozycje muszą być obsadzone. Ważne jest to żeby ludzie chcieli te pozycje obejmować. Pozycje które zawierają wiele ważnych obowiązków, odpowiedzialność, trzeba odpowiednio wynagradzać, a więc z pozycją społeczną związane są nagrody:

- ekonomiczne - rzeczy będące środkami utrzymania

- estetyczne - dostarczanie rozrywki

- symboliczne - środki sprawiające, że jednostka ceni samą siebie i coś co pozwala rozwijać jej osobowość.

Dzięki tym nagrodom ludzie będą skłonni zajmować pozycje wypełniać obowiązki z nich płynące. Społeczeństwo rozdziela nagrody tak aby żadna pozycja nie została nie obsadzona. Ilość nagród jest ograniczona, bo gdyby były one w nadmiarze to nie spełniałyby swojej funkcji. Dlatego, że pozycje są nierówne - musi istnieć w społeczeństwie stratyfikacja. Gdyby pozycje były równe to społeczeństwo byłoby egalitarne.

Kryteria przyznawania nagród w. Davisa i Moore'a :

- wynagradzanie musi rekompensować poniesione przez jednostkę nakłady, które ona musiała ponieść aby daną pozycję zająć (np. nakłady na wykształcenie)

- funkcjonalna rola pozycji (to najważniejsze kryterium), czyli rola dla istnienia społeczeństwa. Im pozycja jest ważniejsza dla utrzymania społeczeństwa tym lepiej wynagradzana. Kryterium to okazuje się nie jedyne, bo są pozycje bardzo ważne dla społeczeństwa, ale słabo wynagradzane np. produkcja żywności, dlatego wprowadza się kryterium korygujące czyli:

- w zależności od personelu skłonnego daną pozycję zająć. Gdy jest wielu chętnych do zajęcia danej pozycji to nie ma sensu jej wysoko wynagradzać i odwrotnie (kierowanie się zasadą oszczędności). To kryterium w połączeniu z innymi pozwala wyjaśnić stratyfikację społeczną

Davis i Moore próbują wytłumaczyć rzeczywisty rozkład dochodów w społeczeństwie:

- religia - od czego zależy wynagrodzenie duchownych? Ich pozycja jest bardzo ważna, bo religia ustanawia wspólne wartości społeczne, socjalizuje je i kontroluje, ale nie trzeba mieć tu specjalnych kwalifikacji aby być duchownym. Gdyby wynagradzać ich wg. ilości chętnego personelu do objęcia tej pozycji to nie trzeba ich wysoko wynagradzać. W niektórych społeczeństwach wysokie wynagrodzenie duchownych brało się stąd, że zwężali oni sztucznie możliwość kształcenia się na duchownego, wprowadzali formy monopolu, eliminowali znaczną liczbę chętnych podnosząc sobie w ten sposób wysokość wynagrodzenia sztucznie (dysfunkcja).

- polityka - politycy ( królowie, władcy, prezydenci, premierzy) różnie zarabiają w różnych społeczeństwach. Jest to bardzo ważna dziedzina w społeczeństwie, polityka to wyznaczanie wspólnego celu dla wszystkich. Chętnych do polityki jest więcej niż stanowisk. Politycy nie powinni więc zbyt dużo zarabiać. W wielu społeczeństwach polityka wiąże się z dużymi wynagrodzeniami, ponieważ politycy mają możliwość stosowania pewnego rodzaju przemocy i przyznają sobie wysokie pensje, ponieważ oni mają władzę - jest to pewnego rodzaju marnotrawstwo środków, ma charakter dysfunkcjonalny.

- gospodarka - w przypadku robotników system samoistnego dostosowania nagród w zależności od pozycji działa najsprawniej. Podobnie jest w przypadku przedsiębiorców - ich zyski są funkcjonalnie uzasadnione, wynikają z ryzyka i zagrożenia. Nie da się uzasadnić własności rentierskiej, społeczeństwo na tym traci (chodzi o zyski z ziemi, z ulokowanego kapitał), wynika to z monopolu własności. Własność rentierska nie jest konieczna, przykładem może być Związek Radziecki gdzie wielki przemysł funkcjonuje bez własności rentierskiej. Koncepcja ta jest wspólna z koncepcją Wernera i Parsonsa, reprezentuje ona kierunek funkcjonalistyczny w socjologii amerykańskiej.

22. Praca a zawód

Perspektywa zawodowa dzieli się za względu na typ wykonywanej pracy. Jest to perspektywa najpopularniejsza w dzisiejszej socjologii. Socjologowie określają zawodem nie wszelką pracę wg nich zawodem można nazwać :

- pracę wyspecjalizowaną (np. gospodyni domowa to nie zawód, bo wykonuje wiele różnych prac)

- pracę wykonywaną poza domem

- pracę która jest podstawą utrzymania jednostki

- zawód to świadczenie na rzecz innych osób, nie dla samego siebie

- zawód wymaga określonych kwalifikacji, zawód to praca wymagająca pewnego przystosowania.

Zawód w socjologii badany jest ze względu na:

- wykształcenie i strukturę edukacji zawodowej w społeczeństwie

- nagrody które przynosi zawód: nagrody zewnętrze i wewnętrzne.

Zewnętrzne nagrody to dochody (formalne i nieformalne), prestiż, bezpieczeństwo zatrudnienia, możliwość awansu.

Najważniejsze są nagrody materialne (dochody), które łączą się z hierarchią dochodów i nagród społecznych.

Prestiż zawodowy - czyli ocena zawodu tworząca hierarchię, ocena pochodząca od ludzi nie należących do tego zawodu, prestiż pochodzi z zewnątrz.

Koncepcja prestiżu zawodu jest systematycznie badana przez socjologów. W 1947 dwóch amerykańskich socjologów, C. North i P. Hatt stworzyło metodę i narzędzie do badania prestiżu zawodów, która jest do dziś używana. Polegało to na tym, że sporządzono listę 90-ciu typowych amerykańskich zawodów i polecono ocenić te zawody respondentom w skali 5-cio stopniowej. Przeprowadzono badania na reprezentatywnej próbie i to pozwoliło uszeregować zawody w hierarchię od najniższego do najwyższego. Badania powtórzono w różnych krajach, w różnych warunkach ekonomicznych, na różnych kontynentach itp. Metoda ta przyniosła nieoczekiwane wyniki - niezależnie od okresu, miejsca, ludzi wśród jakich wykonano te badania, wszędzie wyniki były prawie identyczne.

23. Wewnętrzne nagrody zawodowe: satysfakcja z pracy

Nagroda wewnętrzna- satysfakcja z pracy;( przeciwieństwo- alienacja, poczucie obawy przed wielkimi strukturami). Zjawisko uważamy za nagrodę gdy ma wpływ na wydajność pracy.

Badania wykazały, że najbardziej niezadowoleni są Japończycy, stąd tez wg. tych badań(1990 min. Prowadzone przez Lincolma i ...) niezadowolenie nie wpływało by na wydajność pracy.

Badania wykazały, że najbardziej niezadowoleni są Japończycy, stąd tez wg. tych badań(1990 min. Prowadzone przez Lincolma i ...) niezadowolenie nie wpływało by na wydajność pracy.

Są dwa rodzaje krytycyzmu:

-ten który neguje

-ten który wzbogaca, chce coś zmienić

Badania prowadzone przez socjologów w latach 30 w Chicago; dotyczyły praktycznych problemów stojących przed przedstawicielami fabryk. Socjologowie mieli zbadać płynność kadr i wpływy zewnętrzne takie jak np. oświetlenie, itp.

E.May wyodrębnił grupę eksperymentalna, którą poddano wpływom i grupę kontrolną, która pracowała na starych zasadach.

W jednej z nich wprowadzono bodziec, który miał przyspieszyć pracę ( tak też się stało), ale nie przewidziano wzrostu wydajności w drugiej grupie. Po cofnięciu wszystkich modyfikacji, wydajność nie spadła tylko wzrosła dzięki temu że pracownicy poczuli się ważni, odpowiedzialni za produkcję.

W przemyśle panował pogląd, ze dla robotnika najważniejsze jest wynagrodzenie, a w rzeczywistości istnieją jeszcze czynniki psychologiczne.

24. Prestiż zawodowy w badaniach socjologicznych

Na podstawie badań 1994r. nad opinią społ. w stosunku do rożnych zawodów.

Np. profesor84%, lekarz 75%, nauczyciel 70%, sędzia 66%(spadło), górnik 57%, pielęgniarka 57%, policjant 48%, minister 43%, ksiądz 41%, działacze partyjni 20%

O prestiżu danego zawodu decydują kryteria bliżej nim nie znane.

prestiż Weberowski- odwołuje się do działania

25. Epifenomenalizm koncepcji prestiżu zawodowego

Prestiż epifenomenalny- wiąże się z naszymi wyobrażeniami o danym zawodzie, jest deklarowany;

26. Koncepcja grup społeczno zawodowych

Spojrzenie na strukturę odnosi się do perspektywy zróżnicowania społ., zawodowego, hierarchii zawodowej. Sporządzenie struktury wymaga zredukowania sfery zawodowej do pewnej liczby.

Jak zredukować zawody do określonej ilości grup? Jakie jest kryterium?

Można wziąć pod uwagę zawodowe lub poza zawodowe kryteria.

Wyróżniamy różne podziały:

I.

1. Zawody fizyczne 2. Zawody umysłowe

II.

1. Zawody manualne- praca ręczna, polega na manipulacji rzeczami(np. maszynami) a nie na dominacji wysiłku fizycznego

2. Zawody nie manualne- polega na manipulacji informacjami, ideami

3. Zawody farmerskie

III.

1. Manualne(blue color)

-rzemieślnicy lub podobni, -robotnicy, -inne manualne

2.Nie manualne(white color- białe kołnierzyki)-odwołuje się do klasy średniej(Mills”klasy średnie”). Mills realizował przemiany struktury społecznej w 19 wieku; wprowadza pojęcie dawnych klas średnich(farmerzy, drobni biznesmeni, wolne zawody) i nowych klas średnich( jest wewnętrznie zróżnicowana i składa się z 4 kategorii: menadżerowie, profesjonaliści zatrudnieni jako najemni, pracownicy handlu, pracownicy biurowi)

Zdaniem Millsa struktura USA w 19 w. eksponowała coraz większą rolę klasy średniej. Na początku 19w. 4/5 ludności USA stanowiły dawne klasy średnie, a 20% stanowili wielcy przedsiębiorcy, wysocy urzędnicy. Ta relacja szybko się zmieniła w 1870r. 80% redukuje się do 30%, w1940 stanowi tylko20%, a 80% pozostali robotnicy, białe kołnierzyki i właściciele. W1870 r. nowa klasa średnia stanowiła 6% a w 1940 już 26%; wraz z jej wzrostem zwiększa się także jej skład. W1870 największą grupę w jej obrębie stanowią pracownicy handlowi33%, a w1940 , 40% pracownicy biurowi- urzędnicy.

*dawna klasa średnia

*nowa klasa średnia

klasa pracująca(niebieskie kołnierzyki)

Nie manualni to;

-urzędnicy i podobni

-menadżerowie i profesjonaliści

-inni nie manualni

1. Zawody usługowe(service workers)- opiekunki, sprzątaczki,

2. Pracownicy farm

IV.

1. Zawody 1-stopnia- występują w rolnictwie i rybołówstwie

2. Zawody 2- stopnia- w przemyśle i budownictwie

3. Zawody 3- stopnia- usługi( również handel)

V.

W. Moore wprowadza podział na 7 kategorii:

1. Profesjonaliści- odróżnia się ich od kierownictwa np. lekarze, adwokaci

2. Posiadacze i urzędnicy państwowi- właściciele przedsiębiorstw

3. Farmerzy i właściciele- farmer jest również kierownikiem i właścicielem

4. Pracownicy umysłowi o niskich dochodach

5. Robotnicy- mogą mieć taki sam zawód jak rzemieślnik

6. Pracownicy usług, służba

7. Robotnicy rolni

Schemat zróżnicowania społ. jest nie konsekwentny, jest częściowo własnościowy.

VI.

1. Wolne zawody

2. Niżsi profesjonaliści

3. Wielcy właściciele jako gr. Zawodowa

4. Drobni właściciele z kierownikami

5. Urzędnicy biurowi, zatrudnieni w handlu

6. 3 kategorie robotników: wykwalifikowani, niewykwalifikowani i półwykwalifikowani.

7. Rolnicy

.................................sformułował schemat społeczeństwa socjalistycznego

1. Kierownicy

2. Specjaliści

3. Technicy

4. Pracownicy biurowi

5. Pracownicy fizyczno- umysłowi

6. Robotnicy wykwalifikowani

7. Robotnicy półwykwalifikowani

8. Rolnicy

9. Właściciele

10. Wojsko i policja

Schemat uwzględniał sektor prywatny, ale na zasadzie kryterium własności.

VII.

prof. Domański- schemat współczesnego społeczeństwa polskiego

1. Wyższa kadra kierownicza

2. Inteligencja nie techniczna

3. Inteligencja techniczna

4. Techniczni

5. Pracownicy administracyjni średniego szczebla

6. Pracownicy biurowi

7. Właściciele firm

8. Pracownicy placówek handlowych

9. Brygadziści

10. Robotnicy wykwalifikowani

11. Robotnicy niewykwalifikowani

12. Pracownicy fizyczni usług

13. Robotnicy rolni

Właściciele gospodarstw

27. Inteligencja jako kategoria społeczna

Pojęcie inteligencji jest wieloznaczne( u Domańskiego)-wiąże się z posiadaniem wyższego wykształcenia, pewnego sposobu życia.

Przez inteligencję można rozumieć ludzi, którzy posiadają specyficzne cechy intelektualne, moralne; a także ludzi, których cechuje specyficzny typ orientacji w działaniu dzięki kompetencjom intelektualnym, są nastawieni prospołecznie( Anglicy piszą o Polakach i Węgrach jako inteligensia).

Wg. Libelta, wyższe wykształcenie nie określa inteligencję, ale używa do pełnienia pewnej funkcji.

28. Klasa średnia w ujęciu subiektywnym i obiektywnym

J. Goldforg w swojej pracy” ruchliwość społeczna i strukturalna we współczesnej Wielkiej Brytanii w latach80.

1. Usługowa klasa średnia(wyższa)- wyżsi menadżerowie

2. Usługowa klasa średnia(niższa)- niżsi profesjonaliści, pracownicy niższego szczebla

3. Klasa rutynowych pracowników nie manualnych- urzędnicy

4. Klasa właścicieli drobnego biznesu.

Przez klasę usługową rozumie się najemnych pracowników administracyjnych.

Goldforg zwraca uwagę, że jego podział może należeć do wcześniejszych podziałów.

Giddens próbuje wyodrębnił kilka klas średnich:

1. Starą klasę średnią - drobni farmerzy, kupcy

2. Wyższą klasę średnią-menadżerowie

3. Niższą klasę średnią-personel biurowy niższego rzędu

29. Stan

30. Webera model biurokracji

Biurokracja-wg. Webera to pewien typ władzy, z góry jest to coś poważnego:

1. Zasada kompetencji urzędowej

2. Zasada hierarchii urzędowej i instancyjności

3. Zasada dokumentów pisanych

4. Zasada wąskiego fachowego wyszkolenia

5. Zasada monopolizacji siły roboczej, reguł i kunsztu

Nie są to cechy wszelkiej biurokracji, ale nowoczesnej-cechują ją racjonalizm. Biurokracja jest starym pojęciem, ale tamte były irracjonalne.

Weber krytykuje dane biurokracje. Racjonalizm jest cechą nowoczesnych społeczeństw, cechą cywilizacji Zachodu, wraz z jej rozwojem (racjonalność) przybiera inne formy-przedsiębiorczość, sztuka, religia europejska, sposób rządzenia państwa. Biurokracja jest zjawiskiem wszechogarniającym-występuje w partiach, organizacjach przemysłowych

Zasada kompetencji-przejawia się przez podział czynności wewnątrz organizacji biurokratycznej, czynności urzędowe musi traktować jako zadanie moralne. Do wykonania obowiązków urzędnik mam moce rozkazodawcze. Ma możliwość przymusu fizycznego i psychicznego (robienie awantury, może mieć charakter np. w Kościele pokuta, albo zakaz przyjmowania Sakramentu) Urzędnicy muszą mieć pewne kwalifikacje. Te kompetencje stanowią podstawę nowoczesnego społeczeństwa.

Zasada hierarchii urzędowej-urząd to nie tylko podział zadań, ale także zwierzchnictwo i podwładni, ma za zadanie kierowanie, kontrolowanie, rozstrzyganie spraw skomplikowanych, wykraczających poza kompetencje. Na czele tej hierarchii stoi jedna osoba.

Zasada dokumentów pisanych-za czasów Webera były to dokumenty pisane, dzisiaj mamy dokumenty wirtualne, urzędy zużywały dużą ilość papieru-marnotrastwo, przy czym warto jest ponieść takie koszty za efekty, jakie daje. W nowoczesnej biurokracji wszystko jest zarejestrowane, dzięki czemu możliwe jest uprywatyzowanie. Dawniej możliwe było łączenie spraw urzędowych z prywatnymi. Umożliwia to kontrolę odgórną i oddolną. Urzędnik nie może kierować się własnym „widzi mi się”. Jest kontrolowany, nie może wyprzeć się czegoś, co zrobił. Ta zasada chroni klienta, petenta przed urzędnikami. Jest to zasada fundamentalna dla nowoczesnej biurokracji.

Zasada szczegółowego wyszkolenia-kompetencje urzędnika muszą być wsparte certyfikatem, a także przez wkład w pracę, nowoczesna biurokracja to wyszkoleni fachowcy.

Zasada monopolizacji siły-polega na tym, że działalność urzędowa jest głownym i stałym zajęciem jego dochodu, wynika stąd, że jest pełnoetatowym pracownikiem na danym stanowisku, dawniej pracownik miał jeszcze własne interesy. Drugi aspekt polega na uniknięciu konfliktu interesu, urzędnik nie będzie musiał wybierać zajęcia, pracuje na etacie i temu musi się poświęcać, pozwala to uniknąć korupcji, wpływu łapownictwa.

31. Biurokracja a etyka w koncepcji Webera

Urzędnik oprócz przepisów musi opierać się na normach ogólnych danego kraju. Osobną sprawą jest sprawa norm moralnych-urzędnik musi być posłuszny, ale bywa tak, że polecenie zwierzchnika jest niezgodne z prawem, z moralnością. Weber mówi, że urzędnik musi być zawsze posłuszny nawet, jeśli polecenie jest nie zgodne z prawem (przynajmniej w zakresie biurokracji politycznej) Złamanie prawa bierze na siebie zwierzchnik to on za to odpowie. Urzędnik nie może go za to sądzić, bo prawo nie zawsze jest słuszne. Po drugie nie ma jednej moralności, urzędnik kierując się swoją moralnością może robić to bezzasadnie.

Weber mówi, że istnieją dwie etyki:

1.Etyka przekonań-to zasady, które oznaczamy mianem moralności zgodnej z Dekalogiem. Etyka przekonań stawia pewne rządania, niezależnie od konsekwencji, ponieważ to nie jest nasza sprawa. Weber sądzi, że etyka przekonań musi cechować urzędnika, który jest tylko wykonawcą

2.Etyka odpowiedzialności-branie pod uwagę konsekwencji działań, realne skutki trzeba czasem łamać normy moralne, żeby nie pogorszyć sytuacji

Z punktu widzenia etyki przekonań, każde życie jest ważne. W przypadku etyki odpowiedzialności jest to tzw. mniejsze zło. Jest to etyka stanu wyjątkowego, wyjątkowego, której nie ma dobrych rozwiązań, taką etyką powinien kierować się szef całej instytucji.

Urzędnik nie powinien myśleć kategoriami etyki odpowiedzialności, trzeba mieć opinię osoby, która nie przekracza norm.

32. Biurokracja a demokracja w koncepcji Webera

Weber mówi, że często na czele urzędu jest ktoś o mentalności polityka. Kariera urzędnika nie wiąże się z awansowaniem na najwyższe szczeble. Kierownikiem jest ktoś, kto był politykiem. Weber traktuje swój model demokracji jako typ idealny działań instytucjonalnych. Socjolog konstruuje często idealny typ instytucjonalny i porównuje z empirycznie zbadanymi typami instytucjonalnymi i zastanawia się, co odbiega, jak się zmieniło itp. Weber zbudował typ idealny i pozostawił go w taki sposób, bo z czasem zmarł. Wiele późniejszych badań próbowało przybliżyć typ idealny do rzeczywistości.

33. Dysfunkcje biurokracji wg. Mertona

R. Merton-funkcjonalista, który wprowadził do analizy Webera pojęcie dysfunkcji tzn. w obrębie biurokracji istnieją pewne wewnętrzne sprzeczności. To taki element, który przyczynia się do lepszego funkcjonowania pod jednym względem a po drugie jest gorszy dla funkcjonowania

1.Wyuczona nieudolność urzędnika-polega na tym, że poszczególni urzędnicy mają wąski zakres kompetencji żeby załatwić wąski zakres spraw, to zjawisko słabości urzędnika, nie wolno mu się interesować niczym innym-traktowanie pracy urzędniczej jako powinność-coś, do czego się zobowiązał, jest to potrzebne, ale powoduje konsekwencje przeciwne, urzędnik oddaje się obowiązkom, traktuje je z czcią, może to doprowadzić do zmiany środków w cele (cel jest sam w sobie) jest to jest to zajmowanie się głównie środkami, traktowanie pracy urzędniczej jako ważniejszej niż sam petent. Merton nazywa takich urzędników biurokrata wirtuoz.

2.Zadaniem urzędnika jest robienie kariery-karierę wyznacza dobre przestrzeganie przepisów, dzięki którym urząd będzie funkcjonował lepiej

3.Espirit de corps (duch grup)-organizacja biurokratyczna jest tak zorganizowana żeby nie występowała konkurencja dzięki czemu pomiędzy urzędnikami nie ma konfliktu (konkurencji). Występuje za to solidarność urzędników kosztem petentów i wobec wyższych szczebli zarządzania (selekcjonowanie informacji, dawanie nadmiaru dokumentów do wglądu kierownikowi). Duch grupy powstał w imię obrony pewnego poczucia wartości własnego urzędu jako wartości samej w sobie. Urzędnik powinien być związany z urzędem, ale powinien pamiętać, że urząd jest dla ludzi

4.Struktura biurokratyczna wymaga bezosobowego traktowania petenta-wszyscy traktowani są w ten sam sposób żeby urząd dobrze funkcjonował. Każdy petent uważa, że jego sytuacja jest wyjątkowa. Jest to pewna sprzeczność, bo każdy wychodzi z urzędu niezadowolony, bo nie poświęcono mu wystarczająco dużo czasu.

Bezosobowość stosunków dotyczy także stosunków między urzędnikami-pozbawiona prywatnych cech w rzeczywistości ludzie spożywają razem posiłki itp. Jest to pewien konflikt, ponieważ gdy ludzie ze sobą rozmawiają to inni urzędnicy coś podejrzewają np. romanse, interesy na niekorzyść urzędu. Szerzą się podejrzenia i plotki.

34. Biurokracja w socjologii poweberowskiej

M.Foucault-zwrócił uwagę na związek struktur organizacyjnych i hierarchii w nowoczesnych społeczeństwach i otoczenia architektonicznego. Ludzie lokują się w takich otoczeniach architektonicznych, które odpowiadają ilości szczebli danej organizacji. Lokowane są w takich budynkach gdzie wyższe piętro to wyższe stanowisko, rozkład pokoju, wielkości określają rolę urzędnika w hierarchii. Foucault zwrócił uwagę na rozkład pomieszczeń i sal i typ sprawowanej kontroli. Nadzór może mieć charakter zmysłowy (obserwowanie podwładnych), bezpośredni i drugi ma postać pośredni, polega na gromadzeniu dokumentów na danego urzędnika w przypadku jego awansu lub też w postaci pewnego „haka”. Może się wiązać z szantażem lub tp.

Zwrócono w odniesieniu do biurokracji uwagę na pojęcie władzy M. Crozier zajął się patologią władzy w organizacji. Przepisy są pewną formą sprawowania władzy i redukowania przepisów. Dzięki temu może wydawać polecenia, rozkazy w innym przypadku może wiązać się z naruszeniem władzy. Zmniejszenie ilości przepisów wiąże się ze zwiększeniem władzy. Biurokracja jest tak zorganizowana żeby likwidować konflikty-zbliżona do maszyny. Tymczasem, gdy konflikty pojawiają się i zamiast je rozwiązać dyrekcja stosuje metody lepszego poinformowania. Inny sposób na rozwiązywanie konfliktów to usztywnienie kontaktów między władzą a urzędnikami co doprowadza do stłumienia kontaktów. Selznik badał amerykańskie instytucje biurokratyczne. Zauważył, że ludzie dokonują reinterpretacji przepisów, aby wykonywać je w stopniu minimalnym. Radą na to jest wydawanie nowych przepisów i wydawanie ich w sposób minimalny. Wreszcie zwrócono uwagę na współczesną biurokrację wysoko wykwalifikowaną. Biurokracja radzi sobie przy prostych sprawach, gdy instytucja zastosuje innowacje urzędnicy nie są dobrze wykorzystani i przez to źle działa cała biurokracja.

Japoński model organizacji zakłada cechy, których model Webrowski nie zakładał „od góry do dołu” a japoński, że przedstawiciele dyrekcji konsultują się z niższym szczeblem robotnikami.

Model ten zakłada:

1. Zmniejszenie specjalizacji-wyspecjalizowany pracownik zanim zacznie pracować na najwyższym stanowisku przechodzi od najniższych do najwyższych stanowisk.

2. Produkcja nie jest zorganizowana na najwyższą specjalizację-robotnicy konsultują się z inżynierem.

3. Pewność zatrudnienia-korporacja nie wyrzuci pracownika aż do emerytury wraz z wiekiem robotnik awansuje.

4. Japońska korporacja oczekuje lojalności wobec firm i zaspokaja potrzeby pracowników, wszyscy czują się odpowiedzialni.

Japoński model jest konkurencyjny dla europejskiego pomimo załamania japońskiego eksportu (konkurencja dla Europy i USA).

35. Rozumienie polityki i państwa w socjologii

36. Władza i panowanie

37. Pojęcie demokracji

38. Problemy funkcjonowania demokracji

39. wykreślone

40. Proletaryzacja

Można było znaleźć już u Marksa (urzędnik pracujący w prywatnym przedsiębiorstwie zajmuje taką samą rolę, co robotnik- sprzedaje siłę roboczą i jest ona źródłem zysku), Gdy wykształcenie robotników podnosi się urzędnicy „będą sta w miejscu”, dokona się proces proletaryzacji.

H. Breverman- jego zdaniem pracownicy biurowi niższego szczebla poddani są szczegółowemu reżimowi, przekształcenia zmierzają do tego, aby wykonywał takie same czynności, co robotnicy. Konsekwencją kutynizacji i mechanizacji jest wzrost liczby zatrudnionych.

D. Loikwood- sądził, że jest tendencja do proletaryzacji, ale jest różnicowana pod względem statusu (prestiż urzędnika zawsze jest większy).

Brevermanowi zarzucano, że nie dostrzega nowych grup zadaniowych i pracownicy mogą przeciwstawić się przewodnictwu.

41. Koncepcja zburżuazyjnienia klasy robotniczej

Zburżuazyjnienie- zauważalne w Anglii w XVIIIw. ktoś zmienia pracę robi kursy i z robotnika staje się pracownikiem handlu.

Procesy automatyzacji w produkcji sprawiają, że wykształcenie do obsługi maszyn powinno by wyższe. Po II wojnie w USA nastąpiło znaczne rozluźnienie, przedstawiciele klas urzędniczych zaczęli mieszka w tym samym miejscu i „miesza się” spędza czas w podobny sposób. Poza tym robotnicy zaczynają zarabia coraz więcej urzędnicy bez zmian, co umożliwiło robotnikom uczestniczenie w pewnym poziomie konsumpcji.

Zmieniło się przywiązanie robotników do związków zawodowych, zaczęli powoli głosowa na partie mieszczańskie.

A.Zweig zbadał przedsiębiorstwo angielskie („Robotnik w społeczeństwie dobrobytu”) na podstawie badań empirycznych nie były to badania reprezentatywne.

Dopiero Lockwood i Goldhope zdefiniowali pojęcie zburżuazyjnienia i usystematyzowali badania.

O zburżuazyjnieniu mówimy, gdy:

- Ich poziom materialny jest podobny

- Ich styl życia upodabnia się i oczekiwania są podobne

- Średnie klasy wchłaniają robotników do swojej klasy

Rezultat badań był taki, że robotnik angielski nie znajduje się w klasie średniej.

Cechą nowego robotnika jest to, że ma on instrumentalny stosunek do zakładu pracy i związków zawodowych. Praca jest wyłącznie środkiem do osiągnięcia celów. Taki pracownik w każdej chwili może zmieni pracę, gdy ktoś zaproponuje mu lepsze warunki finansowe.

„Nowy” robotnik dysponuje siłą.

42. Profesjonalizacja

We Francji Mallet i Gorz sformułowali tezę, że nowym robotnikiem należy nazwać kadrę nowoczesnych zakładów np. technicy, inżynierowie. Zakład taki oparty jest na automatyzacji. Technicy i inżynierowie sprawują kontrolę nad produkcją są przygotowani do tego, aby móc kontrolować konflikt wewnętrzny oni są wytwórcami wyeliminowani w procesie………….

Ginlis sformułował koncepcję o proletariacie studenckim i robotniczym. Mówi on o stworzeniu frontu proletariatu, który zniszczy stan panujący. Jest to koncepcja ideologiczno-teoretyczna. Zjawisko dotyczące wyższej klasy średniej, tzw. klasy usługowej-pracownicy najemni tworzący wyższą warstwę urzędniczą, profesjonaliści, to profesjonalizacja dotyczy profesjonalistów, ale w Polsce określa się korporalizacja proces, który zmierza do podporządkowania przepisom określonych ciał i organizacji związanych z tym zawodem. Dotyczy zarówno przedstawicieli zawodów wykształconych, którzy są pracownikami najemnymi i którzy wykonują samodzielną pracę np. lekarz.

Profesjonalizacji podlegają te zawody, które mają szerokie zastosowanie a także takie zawody, które mają orientację na interesy ogólne, publiczne, kodeks etyczny powoduje, że ludzie, którzy będą pełni funkcję danego zawodu, internalizuje pewne zachowania. Profesjonalizacja ma służy temu by zawody należące do korporacji wpływały na dobro ogólne społeczeństwa. Profesjonalizacja (perspektywa konfliktowa) ma ma wpływ na stosunki łączące profesjonalistę a petentem. Profesjonalizacja konfliktowa pokazuje, że te organy, które powinny kontrolować te korporacje często służą do pomocy w sytuacji naruszeń, błędów w sztuce. Taka profesjonalizacja eliminuje konkurencję.

Profesjonaliści- specjaliści z wyższym wykształceniem

-nie pełnią funkcji kierowniczych

-musza posiadać certyfikaty określonych szkół

Rewolucja edukacyjna w Polsce -wzrost liczby uczelni i szkół kształconych na różnych poziomach .2000r -92 uczelnie państw 50 wyższych zawód. 135 niepaństwowych W latach 80-tych 4 razy wzrost liczby studentów tzw. wskaźnik koloryzacji 43,5% w 99 r 13% w 89 Powstają też formy szkoleniowe ,filie uniwersytetów w małych miastach. Boom edukacyjny na zachodzie rozpoczął się już w latach 80-tych Wiąże się z tym wiele problemów socjologicznych.

-jakość edukacji-nie zwiększyła się liczba kadr przy zwiększeniu się liczby studentów

-źródła zjawiska -dyplomaty często się niekorzystne w pracy zawodowej(tj wiedza)

-zmiana charakteru uczelni z tradycyjnych uniwersytetów na fabryki studentów(wykładowca płaci się za godziny, kwestie plagiat)

Część specjalistów to ludzie b znający się na swojej pracy gorzkiej jest z tzw. inteligencję średniego szczebla, choć dość dobrze uchronili się przed bezrobocie ich sytuacja finansowa jest średnia ,ale mają wyższe dochody niż robotnicy

43. Certyfikacja

Certyfikacja- konieczność posiadania certyfikatu określonego zawodu aby dostać lepszą pozycję. Zauważono, że w wielu przypadkach kwalifikacje w postaci certyfikatu nie są konieczne, ale wymagane do objęcia wyższego stanowiska. Dzisiejsze przedsiębiorstwo jest formą fabryki i różni się od monofaktury tym, że środkiem produkcji jest maszyna. Do obsługi maszyny potrzebna była osoba, która wykonuje pracę samodzielnie i lepiej jak posiadała niższe kwalifikacje.

W końcu XIXw pojawił się w USA inż. F. Taylor, który zaproponował nowy typ organizacji pracy, która zwiększyłaby zysk przedsiębiorstw i zatrudnienie robotników to tzw. teoria naukowego zarządzania i polegała ona na tym, że stworzono specjalny harmonogram pracy tak, aby pracę wykonywa jak najszybciej. Metoda ta spowodowała zwiększenie wydajności.

44. Fordyzm jako organizacja produkcji

H. Ford otworzył na przedmieściach Detroit nową technikę polegającą na pracy na taśmie co spowodowało rozdrobnienie pracy, produkcji. Dzięki taśmie pracownicy nie przeszkadzali sobie. Zasada Forda polega na ulepszeniu procesu produkcji a nie produktu. Ford produkował w ten sposób samochód, który jego pracownicy mogli kupić, (bo obniżono koszt produkcji). Produkcja Forda była produkcją masową (93min. by złożyć samochód). Koncepcja Forda była nastawiona na produkcję masową jednego samochodu- to była jego wada. Cały sposób produkcji nazwano Fordyzmem.

45. Fordyzm jako struktura gospodarki

Niektórzy socjologowie Fordyzm traktowali szerzej jako pewną strukturę gospodarki późnego kapitalizmu opartego na konsumpcji, dążeniu do pełnego zatrudnienia, silne związki zawodowe na szczeblu krajowym.

46. Postfordyzm

Od początku stulecia XXw. powstał model postfordyzm który stanowi pewnego rodzaju tendencję, które mają związek z modelem japońskim ale głównie z modelem zachodnim:

- Elastyczność- robotnik musi by przygotowany na zmiany

- Samodzielność robotników w pracy

- Wysoka wiedza fachowa i innowacyjno pracowników

- Pracowników obrębie zakładu pracownicy konkurują

Tego typu działalność może mieć negatywne skutki

- Wraz ze wzrostem elastyczności nie możliwa jest pełna kontrola pracowników nad pracą bo żyją w ciągłym strachu tzw. zarządzanie przez stres (wzrastają wymagane kompetencje)

- Różnicuje się pracowników na poszczególne osoby zawierając z nimi umowy

- Obniżenie liczebności związków zawodowych

• Globalizacja rynków światowych- przenoszenie kapitału na rynki gdzie koszty produkcji są mniejsze

• Istnieje model Reński i Skandynawski kapitalizmu- ograniczono rolę rynku, większe świadczenia socjalne, większy interwencjonizm a model Anglosaski na odwrót. Ten ostatni uzyskuje przewagę

• Zmiany technologiczne w schyłkowych latach- zmniejszył się charakter związków zawodowych

• Zmiany sposobów zarządzania- zindywidualizowanie technik zarządzania

47. Związki zawodowe i spadek ich znaczenia

Związki zawodowe

- w przedsiębiorstwach państwowych

- w przedsiębiorstwach komunalnych

- w przedsiębiorstwach skarbu państwa.

Im mniejsze przedsiębiorstwo tym mniejszy związek. Przedsiębiorstwo prywatne - wysoki stopień uzwiązkowania (istnieje tradycja) w dużych i średnich przedsiębiorstwach.

W przedsiębiorstwach założonych od podstaw - struktura związkowa najbardziej charakterystyczna, przy kapitale zagranicznym są związki.

W 2001 roku 7% ogółu mieszkańców deklarowało przynależność do związków, wśród aktywnych zawodowo 13%, pracowników najemnych 18%.

48. Prawa demokratyczne robotników

Partie komunistyczne nie mają klienteli tj. popierają aktualny system, pomimo, że mają warunki do tego, aby przeprowadzić reformy (dysponują dużą liczebnością i gwarantowałby to duży system demokratyczny). Robotnicy uzyskali prawa obywatelskie (równość, wolność słowa) na mocy kapitalizmu, były one potrzebne do tego, aby robotnik był mobilny, równy wobec prawa i mogli kształtować gospodarkę kapitalistyczną. Prawa polityczne robotnicy wywalczyli sobie sami poprzez rewolucje, związki.

Kapitaliści bali się przyznawać robotnikom praw politycznych, bo bali się reform.

Prawa socjalne do ich powstania przyczynił się system komunistyczny; robotnicy weszli do rządu i zmienili prawa

49. Świadomość klasowa robotników

Giddens zaproponował 3 typy świadomości robotników:

1. Zróżnicowań klasowych i potocznej świadomość - polega na tym, że robotnik umiejscawia swoją pozycję jako odrębną od innych

2. Gdy istnieje odrębność interesów robotnika od innych klas i że między nimi jest konflikt

3. Rewolucyjna - zakłada możliwość całkowitej transformacji porządku społecznego - pojawia się wizja nowego porządku

F. Parkin - świadomość robotników odniósł do pojęcia wartości politycznej

1. Panujący system wartości politycznej - polega na akceptacji istniejącego układu stosunków, porządek uznaje się za sprawiedliwy i prawomocny

2. Uporządkowany system wartości - oznacza przystosowanie do istniejącego statusu quo bez oceniania go; patrzy się pod kątem własnych interesów i przystosowuje się do niego

3. Radykalny system wartości - odrzuca status quo i jest gotów do zasadniczych zmian tego porządku

Według D. Lockwooda istnieją trzy kategorie robotników:

1. Typowy, - który silnie się identyfikuje za swoimi kolegami z pracy („my”), jest skłonny popierać partie socjaldemokratyczne, hut, górnictwa, grupy względnie izolowane

2. Pracujący w rolnictwie i drobnym przemyśli - istnieją tu osobiste zależności od pracodawcy, są związani kontraktami, oczekując pewnych wskazówek od swoich przełożonych akceptują status quo

3. Mobilny - zmienia często pracę, instrumentalny stosunek do partii, związków

50. Przyczyny braku radykalizmu robotników

Partie radykalne powstają tam gdzie parlamentaryzm napotkał na opór ze strony grup dominujących w społeczeństwie.Dlaczego robotnicy nie mogą należeć do partii radykalnej?

1. Zróżnicowanie interesów robotników - ci pracujący w wielkich korporacjach i ci pracujący w małych przedsiębiorstwach

2. Istnieje podział robotników ze względu na dostęp do różnych rynków (jako konsumenci) - jedni dojeżdżający samochodem a drudzy pociągami mogą reprezentować różne stanowiska i wchodzą w różne kręgi konsumpcji (zachodzi sprzeczność)

3. Organizacja polityczna nie jest doskonała - partie polityczne (robotnicze) są podzielone, a gdy już zaczną działać nie interesują się robotnikami (mamy do czynienia z działaniami oligarchii)

4. Dlatego nie są radykalni, bo istnieje dominacja ideologiczna kapitału - ułamek od dzieciństwa myśli w określony sposób na świat, ma wyznaczone „tory” myślowe; kultura robotnicza jest kultura bogatych, ponieważ to oni stworzyli tę kulturę. Wartości wspólne są narzucane przez ludzi bogatych.

Socjologowie zwracają uwagę na to, że im bardziej ogólne pytanie tym odpowiedź bardziej akceptującą stan rzeczy, dlatego akceptacja status quo przez robotników też nie jest do końca pewna.

51. Rewolucja menadżerów i pytanie 52. Krytyka menedżeryzmu

Menadżerowie - na powstanie tej kategorii zarówno uwagę w latach 30, Bale i Meaus zwrócili uwagę na to, że są oni sponsorowani……..

Jamek Burnham sądził, że zmiana jest tak fundamentalna, że można ją nazwać rewolucyjnym. Poszczególny właściciel jest tylko pionkiem, znaczna część akcjonariuszy nie przyjeżdża na zebrania. Właściciele nie kontrolują przemysłu, wszystkim zajmuje się menadżer. Uważał, że taka sytuacja może mieć różna konsekwencje.

Jego kontynuatorzy o menadżeryźmie mówili jak o postępie;

Prowadząc korporację menedżer będzie kierował się dobrem ogółu. Sam menedżeryzm napotkał na liczne krytyki:

- dotyczącą tego, że mają oni wpływ na przemysł, mimo, że udział firm w gospodarce globalnej zwiększał się.

Posiadanie akcji nie jest czymś powszechnym, w Anglii 25% a w USA 15% ludności. Akcjonariusze nie są zróżnicowani 75% mniej niż 1000 funtów 25% powyżej.

W Anglii ok. 8% akcjonariuszy jest właścicielami wszystkich akcji.

Ludzie, którzy posiadają dużą ilość akcji mają ogromne wpływy.

Wpływ przy dużym rozproszeniu akcji zapewnia pakiet ochrony (nie trzeba mieć 50% akcji żeby mieć kontrolę nad korporacją, wystarczy nawet 5%).

Niektórzy akcjonariusze są reprezentowani przez fundusz powierniczy, są anonimowi.

Kontrola korporacji - istnieją takie typy działań ekonomicznych, których akcjonariusze nie kontrolują np. gdzie będzie produkt sprzedawany itp. Właściciel nie może stracić tego z oczu. Badania pokazują, że menedżer ze względu na swoje zarobki jest właścicielem danych pakietów akcji, czyli kapitału. Często są współwłaścicielami swojego pakietu akcji czyli nie mają niezależności w zarządzaniu. W Wielkiej Brytanii 25% dyrektorów miało akcje 75 największych korporacji.

Pensja menadżerów zawiera udział w akcji, nadwyżka bierze się z zysków.

Motywacja menedżerów - muszą działać tak, aby pozostać konkurencyjnym. Ci socjologowie, którzy uważali, że tego typu zarządzanie może coś zmienić, muszą dbać o to aby zyskiwać, ale zysk jest ich nadrzędnym celem, gdyż boją się zwolnienia.

Stabilność na dalszą metę wymagają inwestycji, a menadżerowie nie muszą ryzykować. Menadżerowie są bezwzględni, wyśmiewali dawnych przedsiębiorców, którzy kierowali się emocjami.

Badania w USA w 70 i 80 latach mówiły, że motywy menadżerów i przedsiębiorców nie różnią się. O stopie zysku nie decyduje sposób zarządzania, ale wielkość przedsiębiorstwa.

53. Cechy położenia urzędników

Klasa średnia niższa - położenie urzędnika jest kategorią odrębną, gdyż nie można tego sprowadzić tylko do dochodów. W socjologii odróżnia się tę kategorię jako praca manualna i nie manualna (manipulacja ideami, wartościami).

Ktoś z wykształceniem wyższym może pracować fizycznie (za względu na charakter pracy).

Jak rozróżniać urzędników od robotników?

1. Dochód - bierze się pod uwagę ilość przepracowanych godzin, urlopy, emerytury, warunki pracy itp.

1. W świetle badań pracownicy umysł. pracują krócej niż rob. toteż ich dochody są wyższe

2. Robotnicy często pracują w nadgodzinach (w Anglii 5,5 h dłużej)

3. Pracownicy umysłowi - większe bezpieczeństwo pracy, mogą brać więcej zwolnień w pracy, ich zarobki będą wzrastać z możliwością pewnego awansu

4. Stanowisko umysłowe mają dłuższe wakacje i pewne możliwości poza pieniężne np. korzystanie z samochodów, komórkę

5. Dochody robotnika wzrastają do jego 30 lat

6. Robotnik jest najczęściej głównym dostarczycielem dochodów w rodzinie mając najczęściej niepracującą żonę w domu

7. Praca robotnika jest bardziej monotonna, rutynowa

8. Praca robotnika jest wykonywana w warunkach niebezpiecznych

Apple - class - Jednym z ważnych przedziałów klasy wyższej bierze pod uwagę czy ktoś się dorobił czy odziedziczył ( 1/3 w USA odziedziczyła majątek i pewien styl życia)

50% kluczowych pozycji pochodzi z klas wyższych.

54. Cechy struktury społecznej współczesnej Polski

Ludność czerpiąca dochody z pracy……

Ludność czerpiąca dochody z własności 0,1%.

H. Domański - struktura społeczna Polski w latach 1998 - 1999.

Domański bierze pod uwagę źródło dochodów męża. Charakterystyczne jest liczne kategorie robotników (40% ludności) - wykwalifikowani, niewykwalifikowani, usług, gospodarstw, przemysłowi.

Udział chłopów, rolników, w latach 90 rozpoczęła się tendencja do zmniejszania się elity zawodowej, pracowników biurowych, inteligencji technicznej.

Niektóre grupy sprzed 1989 roku straciły po transformacji - robotnicy i chłopi, klasa robotnicza jest przegraną w sensie materialnym, zmniejszyło się zapotrzebowanie na robotników przemysłowych (w latach 90 średnia spadła poniżej średniej krajowej); robotników najbardziej dotknęło bezrobocie, przy czym byli one uprzywilejowani wcześniej. Na robotników w większym stopniu wpłynęła prywatyzacja i restrukturyzacja. Niezadowolenie objawiało się poprzez strajki. Wykształcenie, mentalność uniemożliwiła zakładanie robotnikom własnych firm w przeciwieństwie do urzędników. Najgorsza jest sytuacja kobiet - robotnic.

Przyczynami zmian poszczególnych kategorii jest powstawanie małych przedsiębiorstw, dymanicznie rozwijających się, zmniejszenie ilości przedsiębiorstw państwowych państwowych takich powstałych na bazie kapitału.

W latach 90 wzrósł odsetek ludzi o wykształceniu średnim i wyższym a także wzrost pensji. Pomiędzy robotnikami wykształconymi istnieje największa różnica w pensji.

W polskich firmach prywatnych średnia płaca była niższa, ale więcej zarobi, zatrudniają też młodych robotników. Wielu polskich robotników jest przyzwyczajona do egalitaryzmu, - czyli nie powinno być dużych różnic w wynagrodzeniu.

55. Położenie klasy robotniczej w Polsce współczesnej

Robotnicy dawniej byli krytycznie nastawieni do warunków panujących w firmie itp. Dziś robotnik boi się, nie krytykuje. Robotnicy często deklarują założenia działalności gospodarczej, przy czym nie zawsze przetwarza się to na sukces. Związki zawodowe

1. w przedsiębiorstwach państwowych

2. w przedsiębiorstwach komunalnych

3. w przedsiębiorstwach skarbu państwa.

Im mniejsze przedsiębiorstwo tym mniejszy związek.

Przedsiębiorstwo prywatne - wysoki stopień uzwiązkowania (istnieje tradycja) w dużych i średnich przedsiębiorstwach.

W przedsiębiorstwach założonych od podstaw - struktura związkowa najbardziej charakterystyczna, przy kapitale zagranicznym są związki.

W 2001 roku 7% ogółu mieszkańców deklarowało przynależność do związków, wśród aktywnych zawodowo 13%, pracowników najemnych 18%.

56.Sytuacja rolników w okresie transformacji

Wielu rolników okres transformacji ocenia bardzo negatywnie .W latach 80-tych rolnicy mieli okres prosperity. Wieś przezywała boom gospodarczy bo:

-uwolniono ceny żywności (w latach 70-tych ceny były kontrolowane -niedobór żywności

-pozostały dotacje do środków produkcji z lat 70-tych chłopi sprzedawali wszystko to co wyprodukowali ,nabrali bardzo dużo tanich wówczas kredytów. Sytuacja zmieniła się kredyty poszły w górę ,żywność potaniała itd. Już za rządu Mazowieckiego doszło do wielu protestów i uruchomiono Agencję Rolna ,która miała korygować rynek np. .skupować nadwyżki żywności, ale nie funkcjonowała ona za dobrze. Protekcjonizm lat 80-tych zaczął odradzać się już od 1992r W 93 do władzy dochodzą SLD,PSL i wprowadzają wiele udogodnień do rolników (dotacje ,utrudnienia dla importu itp.)Ceny zbóż do góry i wielu rolników przesłaniało się na ich produkcję, te jednak spowodowały wzrost cen pasz miejsca itd.96 r zmieszano cła na import zbóż.

Zróżnicowanie rolników w Polsce jest ogromne:

-latyfundyści-najczęściej dzierżawcy, gospodarze na tysiącach hektarów

-średniowieczni

-małomówni

-bezradni

-chłopi związani z rynkiem i gospodarstwa produkujące na użytek własny

Sprawia to te prowadzenie jednolitej polityki rolnej jest niemożliwe 98 2 miliony gosp. Rolnych ponad 50% powyżej 5h 20% mniej niż 2h powyżej 5h mniej niż 30% ok. 10% ok. 10% ponad 15h.Średnia wielkość gospodarstwa rosła bardzo wolno 600-655 tys gosp dla których głównym źródłem utrzymania jest sprzedaż na rynku ( w tym stys wlk gosp. Po PG Ruskich) które produkują połowę całości Jest to mniej w 1/3 55% gosp nie działa na rynku 45% działa częściowo lub w pełni Wieś dotknęły wszystkie negatywne skutki transformacji:

-bezrobocie, -bieda, -zapaść cywilizacyjna, -zanik instytucji kulturowych

W latach 90-tych dochody rolników były jednak większe niż robotników ,zmienia się styl życia młodych rolników- samochody ,TV. Bezrobocie na wsi jest 2razy większe niż w mieście .

Struktura rolnictwa porusza się:

-zmniejszyła się liczba średnich gosp.(5-15)

-wzrosła liczba i wielkich gospodarstw

Wzrost gospodarstw małych było to zabezpieczenie na wypadek bezrobocia tzn. zasiłek przysługiwał ludziom posiadającym gospodarstwo nie większe niż 2h-rodziny w większości są dwuzawodowi.

J.Wilkim

1. rolnicy farmerzy z rodzicami(1,6-1,8mln)dostarczają większości produktów rolnych

b) wielozawodowa ludność wiejska (5,5-6 mln) produkcją rynek w niewielkim zakresie maja tez inne dochody ,ale stabilną sytuację finansową.

c) poczwolna ludność wiejska 7 mln z małą działką przydomową uzależnieniem od rynku pracy na wsi oraz pomocy socjalnej państwa (ok. 40% to ludność utrzymująca się ze źródeł pozazarobkowych Pozostali to rodziny utrzymujące się z pracy porządkowej Na wsi mieszka 38% Polaków ,bez zdecydowanej pomocy ekonom. Ze strony państwa (np. inwestycje) wieś niedałaby sobie radnej

58. Klasa przedsiębiorców Polsce współczesnej

Klasa nowa-lata 70-80 tych

Przedsiębiorca z tamtego okresu przetrwały lata 90 te były znacznie trwalsze niż nasze przedsiebiorstwa 90r ok. 2,5 mln zarejestrowanych przedsiębiorców

89r 830 tys.

85r 500 tys-85r 350tys-75r-255tys

Większość z nich to small biznes .Kiedyś małe przedsiebiorstwa -s prawników

-średnie 5-20

duże 20

Dziś duże 100 pracowników

Mają autorytety styl zarządzania ,ograniczają pensję swoich pracowników nie pozwalają na tworzenie zw. zawod. Są zróżnicowani pod względem poglądu politycznych, ekonomicznych socjalizmie wielu przedsiębiorców nawiązywało ścisłe związki z ekipą rządzącą.

Wielu ludzi wykorzystało takie koneksje żeby się dorobić (np. prawdopodobnie majątku narodowego w niezupełnie zgodnie z prawem sposób.

Związek Biznesu z religia

M.Weber związek miedzy kapitalizmem a protestantyzmu. Etyka protestancka sprzyjała działalności przedsiębiorczej kapitalistów asceza +praca i gromadzenie dóbr(wszystko co zarobili musieli inwestować, nie mogli wydawać, sprzyja prowadzeniu interesów na większa skalę.

Katolicyzm-sprzyja smak biznesowi ,nacisk na wspólnotowośc ,solidarność. Istnieje teza, że katolicyzm wspiera small biznes. Istnieje pewna grupa wielkich przedsiębiorców ,która jest grupą zamkniętą dobrze zorganizowana ,trzyma się z dala od polityki .Może być traktowana jako klasa wyższa .Lata 90-te powstaje kilka elitarnych organizacji, zwierzających wielkich udziałów Polska Rada Biznesu, Polska Rada Pracodawców Prywatnych ,Biznesu Club Wyjście do nich jest obwarowane barierami ekonomicznymi (składniki ,odpowiednie . dochody) i społecznymi Przedstawiciele przedsiębiorstw biorą udział w pracach komisji sejmowych, mogą ustępować z projektami gosp.

Komisja Trójstronna -Rząd związki zawodowe, przedsiębiorcy Elita biznesu to także wyżsi menadżerowie (inteligenci, menadżerowie)Maja często wyższe wykształcenie zdobyte zagranica. Ich wynagrodzenie jest jednak dużo wyższe niż w Europie Zachodniej. Oprócz pensji otrzymują jednak sporo ,Gratisów -komórki ,mieszkania, samochody itp.

Kasta i struktura kastowa

Podział kompletny społ. na kasty wystąpił tylko w Indiach. Przypuszcza się, że jego źródłem były kolejne migracje na Płw. Indyjski kolejnych plemion (3 tys. Lat temu). Plemiona podbijające rozwijały podział pracy na zastanych podwalinach. Pozostawiali zastany porządek, ale siebie stawiali ponad nim. Przypisując sobie najwyższe pozycje. Wyróżnił się podział na cztery kasty (wardy):

Bramini > kaszatrijowie > wajśjowie > siudrowie > niedotykalni

(kapłani) właściciele, kupcy, kl.śr. robotnicy, zbieracze śmieci,

wojownicy słudzy itp.

poza kastą!!!

Stanowiły one hierarchiczny, ścisle zamknięty ukł. Społeczny, przejście z kasty do kasty nie możliwy. Był też podział ze wzgl. Na rasę: białych, czerwonych, żółtych, czarnych. Najwyższa kasta nie była wcale najważniejszą, ani nie posiadała władzy.

Podział kastowy utrwalony jest nie tylko w obyczaju, ale ma też sankcje religijne. Odróżnienie kast od stanów. W stanach nie było podziałów religijnych. Tutaj kontakt z osobnikiem z innej kasty jest wykroczeniem religijnym (grzechem). Kasty są jednostkami enogamicznymi. Małżeństwa wew. Kast zakazy kontaktów cielesnych poza kastą, ale też współbiesiadnictwa. Dzisiaj część tych zakazów została trochę dostosowana do współczesności. Oprócz tych 4 wielkich historycznych kast są podkasty (wiele tysięcy) i noszą nazwę dżataja. Są również endogamiczne, oznaczają dziedziczne zajmowanie się pewnym zawodem, schierarchizowane. Istnieje pewna możliwość awansu pewnej kasty, bo konkurują ze sobą i dlatego mogą zmieniać swoje położenie w wardze, ale nie mogą przejść z kasty do kasty. Są też pewne zasady, sankcje. Ten system odegrał wielką rolę w Indiach. Weber mówił, że uniemożliwił tam powst. Kapitalizmu. System kastowy nie dawał możliwości ruchliwości społ. wymaganej w kapitalizmie. Socjologowie próbowali przypisać pojęcie kasty innym faktom czystość i nieczystość społ. (USA za czasów niewolnictwa - kontakty między białą a czarną rasą, zabronione prawnie, obyczajowo - nieczystość fizyczna skalanie człowieka - pewna postać systemu kastowego).

Kasta- służy do określenia struktury społecznej Indii; a także do określenia cech; jest to grupa zamknięta i cechująca się jednolicie wykonywanym zawodem; jest czymś podobnym do stanu, tyle że zamknięcie jest jeszcze silniejsze. Naruszenie granicy kastowej oznacza grzech, kasty są całkowicie eudonomiczne?( tylko w obrębie danej kasty).System kastowy pochodzi z Indii i można tylko przypuszczać w jaki sposób powstał- osadnicy przybywający na te tereny mieli pewien styl życia który narzucali innym, kolejni osadnicy mieli znowu swój styl życia i to ich był najważniejszy a kolejny „szedł w odstawkę

Jati- małe kasty w obrębie jednej kasty, grupy zamknięte posiadające własne przepisy i władze kastowe; Kontakty z innymi kastami odnoszą się do małżeństwa i współbiesiadnictwa.

Reguł kastowych nie narusza kontakt w zakładzie pracy z przedstawicielem innej kasty.

Ogólna koncepcja kasty Andre Beteille

Jest to mała gr. Osób charakteryzująca się endogamią o dziedzicznym członkostwie, które czasem obejmuje tradycyjny zawód i ma status rytualny oparty na czystości i nieczystości. Jednak w ścisłym sensie musi być sankcja religijna.

Partie polityczne i ich geneza

Bardzo ważna kategoria socjologiczna. Wielkie partie należą do makrostruktur. Partia jest to organizacja formalna reprezentująca interesy różnych sił społ. ekonomicznych w sensie politycznym tzn. jest to grupa, której celem jest zdobycie władzy politycznej. Zajęcie pozycji kierowniczych w społ. Najczęściej zdobywa się ją za pomocą środków wyborczych, ale nie koniecznie bo może odbyć się to poprzez zamach. Istnieją też grupy nacisku nie dążą do przejęcia władzy, tylko wywierają nacisk na władzę. Praktycznie działanie partii polega na rekrutacji kandydatów do pozycji społ. mówienie o ideologii, organizowaniu poparcia. Partie tak rozumiane są w historii zjawiskiem stosunkowo nowym sięgającym XIX w. Początkowo pojęcie partia oznaczało pewne prądy i kierunku literacko-polityczne przynależność ograniczała się do ludzi wykształconych, piszących, opowiadających się za daną doktryną. Nie miały przywódców, nie było dyscypliny. Były tylko 2 prądy Liberałowie to grupa zwolenników wolnej przedsiębiorczości . Konserwatyści - zwolennicy tradycyjnych form. Do lat 70 XIX w. w większości krajów Europy istniały parlamenty (monarchia parlamentarna). Nie wszyscy mogli wybierać i nie wszyscy mogli być wybierani. Ten podział na Liberałów i Konserwatystów zaczął przenosić się do Parlamentu i stopniowo zaczęły powstawać kluby. Kluby parlamentarne były jakby fundamentem powstania partii poza parlamentem. Te elitarne partie skł. Się z ludzi bogatych, którzy musieli płacić na rzecz partii. Część z nich należała do partii z pobudek ideowych a część z egoistycznych. Przekształcenie nurty liberalnego w partie zmieniło się. Przy powst partii nie wzięto pod uwagę odłamu liberalno-demokratycznego, który zajmował się reprezentowaniem problemów biednych, dlatego powstały partie socjaldemokratyczne, które w większości były nielegalne, a robotnicy nie mieli praw wyborczych. W ostatnich 25 latach XIXw. Rozszerza się prawa wyborcze - dopuszczenie mas oznacza, że to one będą teraz wybierać, bo są liczniejsze. Wyborcy na zebraniach mieli wybierać kandydatów na posłów. W rzeczywistości to partia tworzyła program, wybierała kandydatów, prowadziła kampanie. Rozszerzenie il. Członków. Partie masowe, Członkowie partii bowiem byli najlepszą formą dotarcia do innych ludzi. Zmianie ulega wew. budowa. Powst. Struktura z kierownictwem i aparatem partyjnym (urzędnicy partyjni pracujący za pensje) oraz aktywistami partyjnymi i masami członkowskimi. Pojawiają się ludzie, którzy żyją z polityki, wcześniej byli ludzie, którzy żyli dla polityki. Są już teraz zawodowi politycy. Wielkie systemy partyjne partii masowych ukształtowane pod koniec XIX w. wyłoniły partie liberalne i konserwatywne zwane chadecją. Partie socjalistyczne i komunistyczne reprezentujące ludzi pracy najemnej. Każde wielkie partie reprezentowały wydzielone wyraźnie od siebie części społ. Liberałowie - przedsiębiorców, Konserwatyści - arystokracje, Chadecja - handlowców, Socjaliści - robotników.

Przekształcenie systemu partyjnego w końcu XX w.

Po II wojnie sytuacja się znacznie zmieniła. Po boomie powojennym partie zaczynają zmieniać swój charakter powst. Partie masowej integracji. Ta nowa sytuacja doprowadzająca do zmian społ. i zmiany w życiu społ. wyższe dochody, zburżuazyjnienie robotników, rozpowszechnienie środków masowego przekazu. Zmiany organizacyjne i zmiany struktury nie była już potrzeba masowości powstały nowe możliwości docierania do wyborców - odchudzanie partii zmiana gr. Ścisłego kierownictwa. Partie dostrzegły możliwość zwiększenia elektoratu - osłabiły rolę ideologii a położyły nacisk na profesjonalne rzeczowe rządzenie państwem. Przekształcenia w kierunku pragmatyzmu teraz partie nie wiele już różnią się od siebie po odejściu od ideologii. Koncepcja współczesnych socjologów amerykańskich (Katz i Mair) kartele partyjne. Partie ustalają ze sobą, która kiedy ma rządzić i nie dopuszczają nikogo innego z poza kartelu do władzy. Nie dopuszczają też do powst. nowych partii.

Nowa i stara lewica partyjna. Po wojnie nastąpiła zamiana systemu wartości, szczególnie wśród ubogich, ale też bogatych ilość ich znacznie się zwiększyła.

Inglehard - amerykański socjolog zaproponował wartości post materialistyczne Pojawiły się wartości nie odwołujące się do porządku świata, ale do dążenia do podniesienia kultury społeczeństwa, do społ. czystszego, do swobody życia, demokratyzacji stosunków międzyludzkich. Brak wielkich wojen doprowadził do innego patrzenia na wartości. Nowe wartości nie związane z wojnami. Ludzie którzy są nosicielami tych wartości to nie wszyscy. To ludzie zamożni, młodzi urodzenie po wojnie są to gr. Post burżuazyjne, menadżerowie i specjaliści. Te nowe wartości są rozpoznawalne przez partie polityczne, powst. Nowe partie lewicowe gł. Zieloni którzy włączają te wartości w swój program (równość kobiet i mężczyzn, demokratyzacja, wyższa jakość nauczania, ochrona środowiska, większa tolerancja w sprawie rodziny i seksu). Te wartości są też włączane do programu starych partii socjaldemokratycznych. Robotnicy patrzą z nieufnością na te przeobrażenia bo dla nich najważniejsze jest ile zarabiają, a nie czy mają czyste powietrze, dlatego część zaczęła odchodzić od tych partii i poszli do konserwatystów, bo tam mówi się o rodzinie i tradycyjnych wartościach. Mamy więc lewicę materialistyczną (tradycyjną) i post materialistyczną (nową) - mogą istnieć w jednej partii jako różne frakcje. Wartości post materialistyczne głoszą ludzie bogaci, którzy mają już pieniądze i nie muszą o nich myśleć dlatego mogą się zająć czymś innymi. Te wartości są nadbudowane nad wartościami materialistycznymi a nie poza nimi. Lewica i Prawica w partiach masowych miały wyrazisty sens i były po dwóch stronach. Lewica to ludzie pracy , Prawica - klasy posiadające, ludzie bogaci. Dzisiaj, kiedy rezygnuje się z ideologii ten podział traci sens.

Webera koncepcja partii

Społeczny podział pod względem zróżnicowania można analizować

• podział klasowy (zróżnicowanie ekonomiczne)

• podział stanowy (zróżnicowanie szacunku społ. pomiędzy poszczególne grupy )

• podział na partie (ze względu na władzę)

Partia to grupa, której celem jest zdobycie władzy lub wpływ na władzę. Działanie partii jako pewnego zrzeszenia nastawione jest na zrealizowanie pewnego celu rzeczowego lub osobistego. Różnica w stosunku do popularnego ujęcia polega na tym, że partie działają w obrębie szerszych wspólnot o charakterze związku mających aparat do przestrzegania norm. Związkiem jest społeczeństwo jako całość. Jeżeli powstaje gr. Osób, która w obrębie związku powst. Dla realizacji jakiegoś celu to jest to partia. Mogą one przekraczać poza związki (jakiś obszar) . Kiedyś czymś takim była masoneria. Miała charakter ogólny. Partie posługują się różnymi środkami. Zjawisko partii jest odwieczny - intrygi dworskie

Bezrobocie i przyszłość pracy

Bezrobocie nowy problem dotyczy większości krajów. Po wojnie wraz z boom gospodarczym praktycznie nie istniało. W Anglii 2% teraz 11%. Bezrobocie to brak płatnej pracy w uznanych zawodach. Bierze pod uwagę tych którzy poszukują pracy z wyłączeniem emerytów, nie kwalifikuje się pracujących w pełnym wymiarze (którzy chcą pracować w pełnym) nie uwzględnia się tzw. trwale zniechęconych dlatego też statystyki są niepełne. W Japonii gdyby dodać wzrośnie dwukrotnie. W USA 4 mln zrezygnowanych a 15 mln. W niepełnym wymiarze wbrew swojej woli . Wyższe bezrobocie wśród mniejszości etnicznych, mężczyzn, ludzi młodych. W zależności od państwa bycie bezrobotnym daje różny status materialny. Zależy to od wysokości świadczeń. Bezrobocie technologiczne w USA ponad 2 mln. Miejsc pracy rocznie ulega likwidacji w wyniku automatyzacji, komputeryzacji itp. Trzecia rewolucja przemysłowa, te wynalazki istniały już wcześniej, ale dopiero w latach 90-tych zaczęły się opłacać. Wzrasta wydajność przy zmniejszonym zatrudnieniu. W USA 1992 r. ogólna produktywność wzrosła o 28% przy masowej redukcji zatrudnienia. Zwolnienia dotyczą kadry średniej, ludzi dobrze kwalifikowanych . Część sądzi, że zwolnione osoby przejdą do handlu i usług, ale te też zwalniają. Inni twierdzą, że zwalniają wielkie firmy, a będą zatrudniać małe, ale małe firmy zatrudniają mało, bo duże firmy te ponad 500 osób stanowią 41%, więc małe nie są w stanie wchłonąć.

„Koniec pracy” Ryfkin menadżerowie pracują ponad 12 godzin i mają b. Duże zarobki, pozostali ludzie są na socjalu - wyjściem z tego podział pracy (po co 1 po 12 godz. lepiej wszyscy 6, niech wszyscy pracują mniej godzin, ale pracują). Giddens przytacza koncepcje zawodu pracownika portfolio czyli 1 człowiek o kilku kwalifikacjach.

Kultura ubóstwa

Zjawisko względne, amerykański biedak w Rwandzie bogaczem.

Definicja: minimum rzeczy niezbędnych dla utrzymania sprawności fizycznej. Definicja względna określenia do średniego bogactwa w danym kraju - część średniej w danym kraju. Średnia nie może być niższa od minimum biologicznego. Ludzie uznają się za ubogich przez pewne obiektywne kryteria i jakiś poziom. Kultura ubóstwa wprowadził Oskar Lewis - badał antropologicznie biedotę. Ubóstwo to nie tylko brak czegoś, ale styl życia mający wartości i postawy (subkultura). Ludzie wytworzyli własne wartości, które aprobują i nie chcą ich zmienić. Ma ten system wartości pewne elementy negatywne dezorganizację życia rodzinne, brak dzieciństwa, małżeństwa konsensualne, porzucenie dzieci przez małżonków. Ci ludzie nie są przygotowani do kontaktów z organizacjami społ. nie potrafią się w nich zachować. Ta koncepcja jest krytykowana ponieważ podobno nie dotyczy całego środowiska tylko pewnych środowisk od pokoleń w ubóstwie. Rodman zarzucił Lewisowi, że to tylko pozór, bo ci ludzie nie porzucili starych wartości, tylko nie mają na nich szansy. Jeśli dać im szansę to będą się uczyć, uczestniczyć w życiu politycznym, kandydować w polityce itd. Rola zasiłku dla bezrobotnych. Zdaniem Mareya w USA praktyka państwa opiekuńczego pokazała, że wydawanie pieniędzy na pomoc dla ubogich jest bezsensowna, bo mimo kolosalnego wzrostu nakładów zjawisko ubóstwa się nasiliło. Postuluje, że są to pieniądze źle wydane i należy je zmniejszyć

Koncepcja stanu

Zróżnicowanie stanowe społeczeństwa:

Stany cieszą się podobnym typem szacunku, ale nie podobnym natężeniem szacunku.

Podstawą szacunku w stanach może być:

- stany na bazie ekonomicznej - dowolna wspólna cecha ludzi, taką cechą może być położenie ekonomiczne (własność ziemska).

- stany powstające na bazie zawodów (zawodowe), ale nie wszystkie zawody tworzą stany np. sprzedawcy.

Stany zawodowe to duchowieństwo, lekarze, profesorowie uniwersytetu. Są też stany zawodowe negatywnego szacunku: prostytutki, złodzieje.

- stany na bazie przynależności etnicznej. Negatywnie uprzywilejowane stany etniczne to np. Cyganie, Żydzi - ta niechęć wpływa na ich szanse życiowe.

Stany mają najczęściej własny styl życia i są zamknięte na zewnątrz i od wewnątrz. Charakteryzują się władnym honorem stanowym. Honor stanowy przejawia się w stroju np. sędzia nosi togi, duchowieństwo habit itp. Również przez tytuły wyrażamy honor stanowy np. tytuł profesora, rejenta.

Stany społeczne - ludzie obsługujący sferę życia publicznego (policja, sędziowie, prokuratorzy, duchowieństwo, profesorowie). Ludzie żyjący z pracy poza gospodarką.

Pomiędzy ludźmi należącymi do rożnych klas występują różnice interesów - stąd zjawisko konfliktu klasowego. Analiza tych konfliktów pozwala zbadać źródła i kierunki zmiany społecznej - jest to teoria struktury społecznej z której wynika także teoria zmiany społecznej

Stany + klasy = struktura społeczna

10. Walka klas (klasa w sobie i klasa dla siebie)

Oba te pojęcia zostały sformułowane przez Marksa. Klasa w sobie, to klasa pozbawiona świadomości, nie będąca w pełni klasą. Można ją wyodrębnić na podstawie obiektywnych kryteriów, ale jej członkowie nie są połączeni więzią rodzącą się jako skutek uświadomienia sobie podobnego położenia w strukturze klasowej oraz wspólnych interesów.

Klasa dla siebie, jest klasą w pełniejszym znaczeniu, posiada świadomość, jest zdolna by być samodzielnym podmiotem procesu społecznego. Charakteryzuje się łącznością ponadlokalną, organizacją oraz świadomości interesów, więzią psychiczną wynikającą ze wspólnych antagonizmów klasowych (np.: burżuazja, proletariat).

Zdaniem Marksa wraz z rozwojem społecznym świadomość klasowa miała się rozwijać, a różnice między klasą w sobie i dla siebie powoli zanikać.

• Władza i panowanie

Władza wg Webera to stosunek, który implikuje użycie przymusu albo zagrożenie przymusem, takie że uzyskujemy posłuszeństwo.

- pozwolenie pewnej grupy dla pewnego rozkazu

- prawdopodobieństwo skłonienia grupy do postępowania wg naszej woli, wbrew wszelkiemu oporowi,

Weber odróżnia władzę od dyscypliny, która jest posłuszeństwem ze względu na utrwalone postawy; to szybkie, proste, automatyczne reagowanie bez oporu i krytyki

Typy władzy:

1. władza polityczna - prototyp władzy, ma monopol na prawomocne użycie przemocy

2. władza państwowa - podstawowa forma władzy politycznej

3. władza społeczna

Panowanie - stan rzeczy w którym wola panującego wywiera taki skutek, ze w społecznie znaczącym stopniu, działania zachodzą tak jakby osoby podporządkowane przyjmowały same z siebie nasze rozkazy tzn. wykonują nasze polecenia zanim o nich pomyślimy, przewidują nasze dyspozycje i działają zgodnie z tymi przewidywaniami.

Wpływ - posługiwanie się w sposób mniej lub bardziej jawny, jakimkolwiek typem władzy, w celu wymuszania przez grupę na innej grupie podjęcia pożądanych albo zaprzestania niepożądanych działań.

---