06 klasycyzm

Klasycyzm

druga połowa XVIII wieku do ok. 1830r.

Sztuka klasycystyczna obejmuje dzieła, których forma i treść nawiązuje do
kultury i sztuki greckiego i rzymskiego antyku. Odkopanie starożytnych miast
Herkulanum i Pompei zalanych lawą Wezuwiusza spowodowało zainteresowanie sztuką
starożytną. Zachwyt nad tym okresem w sztuce doprowadził do stworzenia przez
Winckelmanna teorii, że wszystkie najwspanialsze i niedoścignione dzieła już
powstały, a współcześni mogą je tylko naśladować. Dlatego obiekty
architektoniczne wykorzystują detale antyczne, a czasem są wierną kopią budowli
starożytnych. Rozwija się budownictwo sakralne i świeckie (pałace, teatry,
banki, urzędy). Cechuje je prostota i symetryczność. Portyki z kolumnami
zwieńczone tympanonem, kolumnada. Dekoracja nawiązuje do motywów antycznych.

- Francja (Paryż)

- kościół św. Magdaleny, św. Genowefy

- Łuk Triumfalny na Placu Gwiazdy

- Rosja

- Akademia Górnicza (autor Woronichin)

- Polska (Warszawa)

- Belweder - Jan Kubicki (autor szeregu dworców rozsianych na terenie całej
Polski)

- Pałac na wodzie tzw. Łazienki - Merlini Kamsetzer

- kościół ewangelicki - Zug

- kościół św. Aleksandra - Aigner (tworzył także na terenie Puław)

- Teatr Wielki - Corazzi

Rzeźba

Nawiązywała do greckich bogów i herosów. Kopiowała także rzymskie posągi wodzów
na koniu.

Thorwaldsen - duńczyk działający na terenie Polski. Autor pomnika księcia Józefa
Poniatowskiego na koniu.
Malarstwo

Tematyka współczesna oparta często na analogiach do antyku. Kompozycja
statyczna. akcentowano kontur; światło i cień podkreślało bryłowatość postaci
upodabniając je do posągów. Kolory chłodne, zgaszone, gładka faktura, zatarcie
śladów biegu pędzla.

- Francja

J. Luis David - "Przysięga Horacjuszów"
Jest to hołd oddany takim cnotom
republikańskim jak: męstwo, odwaga, wierność. Kompozycja obrazu jest jednolita.
Postacie upozowane w sposób teatralny. Akcentuje się bryłę i linie.

- Polska

Canaletto - autor widoków miejskich (weduty) m.in. Warszawy, Drezna, Wenecji
Bacciarelli - autor szeregu portretów króla Stasia Augusta Poniatowskiego (w

Strona 1

06 klasycyzm

stroju koronacyjnym z klepsydrą)

ENCYKLOPEDIA

KLASYCYZMU SZTUKA. Nurt klasycyzujący wystąpił w sztuce niektórych krajów (gł.
Anglia i Francja) już w XVII w.; w poł. XVIII w. zaczął się kształtować nowy
klasycyzm (neoklasycyzm), pod wpływem przemian w życiu polit.-społ., gosp.,
umysłowym (zwł. franc. racjonalizm) i wskutek wzmożonego zainteresowania staroż.
sztuką rzym. (wykopaliska w Herkulanum i Pompejach) i

gr.; dużą rolę odegrało oddziaływanie sztuki dojrzałego renesansu (A. Palladio)
oraz rozwój teorii i historii sztuki. Głównym ośr. zainteresowania artystów były
Włochy, ale najważniejszym centrum sztuki stała się Francja (a zwł. Paryż), skąd
klasycyzm stopniowo rozprzestrzenił się na wszystkie kraje eur. i Amerykę Pn.; w
2 poł. XVIII w. — okres wczesnego klasycyzm (we Francji styl Ludwika XVI, w
Anglii Georgian style i styl J. i R. Adamów, w Polsce styl Stanisława Augusta);
w 1 poł. XIX w. wyróżnia się też styl empire. W sztuce klasycyzm jest
wykładnikiem wieku oświecenia (poszukiwanie prawidłowości, równowagi, spokoju);
gł. teoretycy J.J. Winckelmann i A.R. Mengs. W architekturze wpływ budowli gr.,
rzym. i renes.; centr. plany budowli, portyki, frontony, łuki triumfalne,
stosowanie klas. porządków arch. i detali; nowe typy budowli (szkoły, teatry,
kamienice, domy bankowe i handl.) i rozwiązania urb. (zespoły arch. o wielkich
placach i szerokich arteriach); gł. przedstawiciele: we Francji — J.A. Gabriel,
J.G. Soufflot, C.N. Ledoux, Ch. Percier, P.F. Fontaine; w Anglii — W. Chambers,
J. Wood, J. Nash, J. i R. Adamowie, J. Soane; w Niemczech — K.F. Schinkel, L.
von Klenze; w Rosji — Ch. Cameron, G. Quarenghi, W.P. Stasow, A.D. Zacharow,
K.I. Rossi, A.N. Woronichin, W.I. Bażenow, M.F. Kozakow; w Polsce — D. Merlini,
J.Ch. Kamsetzer, Sz.B. Zug, P.Ch. Aigner, E. Schroeger, S. Zawadzki, A. Corazzi,
J. Kubicki, W. Gucewicz. W rzeźbie — tematyka mitol., alegor., portretowa, także
rzeźba arch. (tympanony, fryzy) i sepulkralna; dążenie do idealizacji i
wirtuozerii techn.; gł. przedstawiciele: B. Thorvaldsen, A. Canova, J.A. Houdon,
J.G. Schadow, J. Flaxman. Malarstwo wyraziło się gł. w tematyce hist. (zwł.
staroż.), mitol., alegor. (pojęcie państwa, narodu, wolności) i portrecie;
dominacja formy nad kolorem, doskonałość rysunku — gł. przedstawiciele: J.L.
David, także J.A.D. Ingres, F. Gerard, A.J. Gros, T. Gainsborough, J. Reynolds,
E. Vigée-Lebrun, A. Kauffmann, w Polsce — M. Bacciarelli, F. Smuglewicz, A.
Brodowski, A. Blank, A. Kokular; rozwój rzemiosła artyst. (G. Hepplewhite, T.
Sheraton, A.D. Roentgen, G. Jacob, F.H. Jacob-Desmalter), ceramika (liczne
manufaktury, m.in. J. Wedgwooda), tkactwo.

W. TATARKIEWICZ Łazienki, Warszawa 1957;

T.S. JAROSZEWSKI Architektura doby Oświecenia w Polsce. Nurty i odmiany, Wrocław
1971;

H. HONOUR Neoklasycyzm, wyd. pol. Warszawa 1972;

S. LORENTZ, A. ROTTERMUND Klasycyzm w Polsce, Warszawa 1984.

Strona 2