KIEROWNICTWO DYWERSJI (KEDYW)

1. WSTĘP

Kierownictwo Dywersji (Kedyw) pion Armii Krajowej przeznaczony do prowadzenia akcji bojowych i
dywersyjnych, powołany do życia rozkazem Komendanta Głównego AK z dnia 22 I 1943. Kierownictwo
Dywersji wchłonęło istniejącą sieć dywersyjną Związku Odwetu i Wachlarza.
Podstawowe cele działania
Kedyw miał za zadanie wzmocnienie wpływów AK w społeczeństwie zaniepokojonym eksterminacją ludności
polskiej, zwłaszcza na wschodnich obszarach kraju (Zamojszczyzna). Kierownictwo Dywersji podlegało
bezpośrednio Komendantowi Głównemu AK. Jego najwyższy szczebel stanowiła komórka sztabowa, na której
czele stał pułkownik E. Fieldorf, pseudonim Nil (grudzień 1942 - marzec 1944), a następnie podpułkownik J.

Mazurkiewicz, pseudonim Radosław (marzec-sierpień 1944). Podlegały im Kedywy komend okręgowych AK,
później także inspektoratów i obwodów.
Grupy dywersyjne Kedywu miały początkowo charakter oddziałów garnizonowych, od lata 1943 niektóre z nich
przekształciły się w oddziały partyzanckie. Kedyw we własnym zakresie produkował sprzęt i środki bojowe,
miał swój pion szkoleniowy, sieć łączności wewnętrznej, wywiad bojowy i kontrwywiad ochronny oraz
samodzielny pion służby sanitarnej.
Kadrę oddziałów Kierownictwa Dywersji stanowiła młodzież harcerska z tzw. Grup Szturmowych Szarych
Szeregów. Niewielkie, wyszkolone grupy sabotażowe (patrole) dokonywały akcji na liniach kolejowych, w
zakładach przemysłu zbrojeniowego pracujących dla potrzeb Wehrmachtu.
Trzon „Kedywu” stanowiły oddziały dyspozycyjne Komendy Głównej AK, zwłaszcza Kosa 30 (do maja 1942 r.
Osa), prowadzące dywersję i sabotaż. Również na terenie III Rzeszy prowadzono dywersję i sabotaż za
posrednictwem komróki specjalnej AK pod kryptonimem „Zagralin”.
Inne oddziały dyspozycyjne:



Motor (przejęty po dawnym Związku Odwetu),



Sztuka (Szturmowa Kadra),



Deska (dywersja i sabotaż kolejowy),



Broda (brygada dywersyjna),



Batalion Miotła (sformowany wiosną 1944 r., przeznaczony był do likwidacji zdrajców i kolaborantów.

Rozwinięte do rozmiarów samodzielnych oddziałów jednostki „Kedywu”:



Zośka



Pegaz



Parasol

2. NAJSŁYNNIEJSZE AKCJE
2.1. Akcja pod Arsenałem
Akcja nosiła kryptonim „Meksyk II”. Miejsce najsłynniejszej akcji Szarych Szeregów wykonanej 26 III 1943 w

Warszawie o godz. 17 35 na skrzyżowaniu ulic Bielańskiej i Długiej, w okolicach zabytkowego budynku, w
którym w XVII-XIX w. mieściły się składy broni, a w okresie II Rzeczypospolitej archiwa państwowe.
28 żołnierzy Grup Szturmowych podzielonych na 4 grupy atakujące i grupy ubezpieczające pod dowództwem
Stanisława Broniewskiego "Orszy" dokonały tam udanego odbicia transportu więźniów z Pawiaka, zatrzymując i
unieruchamiając samochód ciężarowy-więźniarkę, w której przewożono 21 więźniów politycznych (w tym

skatowanego Jana Bytnara) z siedziby gestapo w al. Szucha do więzienia na Pawiaku.
Akcja została zorganizowana z inicjatywy Tadeusza Zawadzkiego "Zośki", ówczesnego dowódcy warszawskich
GS, który postanowił odbić z rąk gestapo skatowanego w czasie badań Jana Bytnara "Rudego". Uzyskano na to

zezwolenie władz zwierzchnich AK. W czasie akcji i odwrotu zostali śmiertelnie ranni:



A. Dawidowski „Alek”



T. Krzyżewicz „Tadzio II”



H. Lenk „Hubert”

Straty niemieckie: 4 zabitych i 9 rannych. Akcja pod Arsenałem udowodniła wysokie wartości moralne i bojowe
harcerzy i zapoczątkowała ich udział w wykonywaniu najtrudniejszych zadań dywersyjno-odwetowych (batalion
"Parasol", batalion "Zośka").
W nawiązaniu do tych tradycji, odbywają się co roku pod koniec marca harcerskie rajdy szlakiem Arsenału,
zakończone spotkaniami przy pamiątkowej płycie umieszczonej koło budynku Arsenału.
2.2. Akcja „Taśma”
"Taśma", kryptonim akcji zbrojnych przeciwko niemieckim posterunkom i patrolom straży granicznej w

Generalnym Gubernatorstwie (GG), podejmowanych przez grupy bojowe Kedywu Komendy Głównej Okręgu
Warszawskiego AK. Realizację akcji "Taśmy" rozpoczęto w nocy z 20 na 21 sierpnia 1943, atakując 7 strażnic
na granicy pomiędzy GG i Ostlandem (Białostockie). Straty niemieckie wyniosły 30 zabitych i 7 rannych, straty

polskie 3 zabitych i 7 rannych.
W ataku na posterunek w Sieczychach zginął T. Zawadzki "Zośka". Do końca 1943 wykonano 23 uderzenia, w
wyniku których śmierć poniosło 59 strażników Grenzschutzu, 13 strażnic uległo zniszczeniu. Podobne akcje,
nazywane "Taśmą Zachodnią", przeprowadzono także na granicy z Warthegau (Poznańskie), jednak ze znacznie

mniejszymi rezultatami.
2.3. Akcja „Góral”
„Góral”, kryptonim akcji zbrojnej zespołu bojowego oddziału dyspozycyjnego „Motor” Kedywu KG AK,

przeprowadzonej 12 VIII 1943 w Warszawie.
Eskortowany przez żandarmerię niemiecką, samochód ciężarowy, przewożący pieniądze z Banku Emisyjnego
przy ul. Bielańskiej na Dworzec Wschodni, zaatakowany został przy ul. Senatorskiej między Miodową a placem

Zamknowym, przez kilka grup (ok. 50 ludzi; dca por. R. Kizny „Pola). W ciągu 2 min. walki żołnierze AK
zlikwidowali kilkuosobową eskortę niemiecką: samochód z pieniędzmi (105 mln zł), eskortowany przez dwa
własne samochody ciężarowe, uprowadzili do zakonspirowanego punktu przy ul. Słowińskiego na Woli.
Straty pol.: 2 rannych; niemieckie: 6 zabitych, 6 rannych; ponadto poległo 3 pracowników banku, a 4 odniosło

rany.

2.4. Akcja w Celestynowie
Celestynów, miasto w powiecie otwockim, przy linii kolejowej Warszawa – Dęblin. Miejsce akcji zbrojnej
wykonanej 20 V 1943 przez oddział „Kedywu” Komendy Głównej AK pod dowództwem T. Zawadzkiego
„Zośki” w celu odbicia więźniów przewożonych z Lublina do Oświęcimia. W akcji wzięło udział ok. 40 ludzi (
w większości członkowie Grup Szturmowych „Szarych Szeregów”), podzielonych na 5 grup. Więźniowie
znajdowali się w wagonie – więźniarce doczepionym do pociągu osobowego, który przybył na stację z 3
godzinnym opóźnieniem. Akcja rozpoczęła się o godzinie 1 45. Po krótkiej walce oddział zlikwidował ochronę
wagonu więźniarki i uwolnił 49 więźniów. Straty własne: 2 ludzi.
2.5. Akcja „Burza”
Akcja Burza, działania bojowo-dywersyjne prowadzone przez Armię Krajową na tyłach wojsk hitlerowskich

przed wkroczeniem Armii Czerwonej na tereny przedwojennej Polski. Akcja Burza, poza działaniami
militarnymi, miała swój aspekt polityczny. Rząd w Londynie udowadniał w ten sposób prawo Polski do jej
granic z 1939, co nie było zgodne z intencjami radzieckimi.
4 stycznia 1944 r. w okolicy Sarn nastąpiło to, czego oczekiwano z niepokojem od tylu miesięcy, W pościgu za
wycofującymi się jednostkami Armia Czerwona przekroczyła granice II Rzeczpospolitej.
Sytuacja była bez wyjścia. ZSRR nie podejmował rozmów z Rządem RP. Pozostała próba nawiązania dialogu na

najniższym szczeblu, w terenie. Wydawało się, że wspólna walka z wrogiem może dać pozytywny efekt. Akcji
nadano kryptonim „Burza”.
Prawie we wszystkich przypadkach po zakończeniu walk oddziały Armii Krajowej zostały rozbrojone przez
Armię Czerwoną a żołnierze postawieni przed alternatywą: walka w armii Berlinga, bądź wywóz do łagrów.
Otwarta walka oddziałów AK na terenach przyfrontowych narastała stopniowo. Do jej przeprowadzenia
wykorzystano oddziały AK zgrupowane na koncentracji między Kowlem i Włodzimierzem Wołyńskim, w
dużym kompleksie lasów. Z oddziałów tych została sformowana 27 Dywizja Piechoty, licząca ok. 6 000 ludzi
pod dowództwem J. Kiwerskiego (pseudonim Oliwa). Żołnierze 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii

Krajowej od marca do maja 1944 walczyli na Wołyniu wspólnie z partyzantką radziecką i w uzgodnieniu z
dowódcami regularnych oddziałów radzieckich.
„Ostra Brama”
W połowie czerwca 1944 r. zapadła decyzja, że siły Okręgów Wileńskiego i Nowogródzkiego AK pod
dowództwem podpułkownika A. Krzyżanowskiego podejmą walki o Wilno. Termin akcji został wyznaczony
ostatecznie na 10 lipca, ale front przybliżał się tak szybko, że zmieniono datę szturmu na noc z 6 na 7 lipca 1944
r. Wkrótce zostało nawiązane współdziałanie z jednostkami Armii Czerwonej. 13 lipca 1944 r. zostało
oswobodzone Wilno. Wzrosło napięcie między dotychczasowymi sojusznikami. W trzy dni później dowództwo
Okręgu Wileńskiego z gen. „Wilkiem” zostało podstępnie aresztowane, a następnie rozpoczęło się wyłapywanie
i rozbrajanie oddziałów. Oficerowie zostali internowani przez Rosjan, natomiast część żołnierzy trafiła na
Syberię. Oddziały, które zdążyły na koncentrację, rozpaczliwie usiłowały utrzymać się na swoim terenie,
walcząc z jednostkami NKWD, a rozbijane masowymi aresztowaniami próbowały utworzyć lokalną samoobronę
i w ten sposób przetrwać. Nie miały jednak najmniejszych szans.
Po wkroczeniu wojsk radzieckich dowództwo i sztab zostały aresztowane przez NKWD. Prawie całe siły sił
Armii Krajowej wycofały się do Puszczy Rudnickiej. Po stoczeniu walk z oddziałami NKWD zostali

internowani.
Walki o Lwów trwały od 23 do 27 lipca. Zgrupowanie Armii Krajowej pod dowództwem pułkownika W.
Filipkowskiego zdobyło miasto wspólnie z czołgami radzieckimi. Część żołnierzy Armii Krajowej trafiła do

armii generała Berlinga, pozostałych wywieziono do obozu w głąb ZSRR.
21 VII 1944 KG AK zadecydowała, aby objąć akcją "B" Warszawę, w wyniku czego 1 VIII 1944 rozpoczęło się
powstanie warszawskie. Jednocześnie mobilizowano nowe grupy: okręg kielecko - radomski sformował 2
dywizje i pułki (podjęli próbę marszu na pomoc Warszawie), okręg Łódź wystawił pułk piechoty, w okręgu
Kraków utworzono dywizje piechoty oraz Krakowską Brygadę Kawalerii. Jesienią 1944 oddziały AK
rozformowano, a realizację akcji "B" zawieszono.

W ramach Akcji Burza prowadzone były także walki we wszystkich okręgach AK do jesieni 1944.

Pierwszą organizacją był Związek Odwetu (ZO). Związek Odwetu został powołany rozkazem Komendanta
Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) płk Stefana "Grota" Roweckiego dnia 20 IV 1940 r. Rozkaz ten miał na celu ujęcie
walki bieżącej w jedną formę organizacyjną na wszystkich szczeblach dowodzenia, podporządkowaną jednemu
ośrodkowi dyspozycyjnemu. Związek Odwetu był częścią składową ZWZ i tylko ze względu na bezpieczeństwo
całej organizacji został z niej wyodrębniony w osobny pion sabotażowo-dywersyjny, pracujący na własnej sieci
łączności.

Zgodnie z rozkazem z dnia 20 IV 1940 r dotychczasowy Referat "C", istniejący w ramach Oddziału III Sztabu
Dowództwa Głównego SZP, a następnie Komendy ZWZ na terenie okupacji niemieckiej, przekształcony został w
Referat Związku Odwetu (ZO)Szefem Referatu ZO na szczeblu Komendy Głównej ZWZ został dotychczasowy
kierownik Referatu "C" mjr. Franciszek Niepokólczycki "Teodor". Kierownicy referatów Związku Odwetu w
Okręgach pracowali na podstawie instrukcji i środków otrzymywanych z Związku Odwetu Komendy Głównej

ZWZ, natomiast akcje prowadzili według rozkazów Komendantów Okręgów. Do zadań Związku Odwetu należało

prowadzenie:



akcji sabotażowej, polegającej na skrytym uszkadzaniu lub niszczeniu narzędzi produkcji, zasobów
materiałowych i środków,



akcji dywersyjnej, będącej jawną działalnością niszczycielską, prowadzoną z zaskoczenia przez
specjalne zespoły wykonawcze,



akcji odwetowych oraz akcji mających na celu obronę społeczeństwa polskiego przed eksterminacyjną
działalnością okupanta.



zakup i produkcja środków walki (broni i materiałów wybuchowych) oraz opracowywanie instrukcji z
zakresu sabotażu i dywersji.

Uruchomienie akcji sabotażowo-dywersyjnej Związku Odwetu w pełnym rozmiarze, nastąpiło po ataku Niemiec
na Związek Sowiecki (22 VI 1941 r). Wódz Naczelny gen. Władysław Sikorski polecił Komendantowi Głównemu
ZWZ gen. "Grotowi" nasilenie akcji sabotażowo-dywersyjnych na terenie Rzeszy jak i na bezpośrednim zapleczu
armii niemieckiej. Wyniki akcji sabotażowo-dywersyjnej wykonanych przez oddziały ZO w Polsce w drugiej
połowie 1941 r były następujące: uszkodzono 1935 i przetrzymano w remoncie 91 parowozów, wykolejono 91 i
podpalono 237 transportów kolejowych oraz uszkodzono 2851 wagonów. Rok 1942 przyniósł dalsze nasilenie
działalności Związku Odwetu wymierzonej w przyfrontowe linie kolejowe. W drugiej połowie 1942 roku w Związku
Odwetu rozpoczęła się reorganizacja oddziałów, między innymi wcielono do ZO warszawskie Grupy Szturmowe
Szarych Szeregów, które jako OS "Jerzy" włączone zostały w skład Oddziału Dyspozycyjnego "MOTOR".

Największym osiągnięciem bojowym ZO Okręgu Warszawskiego w zakresie dywersji kolejowej była
przeprowadzona w nocy z 7 na 8 listopada 1942 r akcja "Wieniec", której inicjatorem był ppłk. Franciszek
Niepokólczycki "Teodor". Celem akcji było równoczesne wysadzenie torów wokół Warszawy, aby przerwać węzeł

komunikacyjny Warszawa. Za niemieckie r

epresje wywołane akcją "Wieniec" Związek Odwetu wykonał jeszcze

jedną akcję o kryptonimie "Odwet Kolejowy". Akcja wykonana została w nocy z 16 na 17 listopada 1942 r,
podczas której wysadzono tory pod Łukowem, Dęblinem i Białą Podlaską.

Akcje "Wieniec" i "

Odwet Kolejowy" były szczytowymi osiągnięciami w dywersji kolejowej i były one ostatnimi

akcjami Związku Odwetu.

Drugą organizacją dywersyjną był "Wachlarz", który został utworzony latem 1941 roku w związku z wybuchem

wojny niemiecko-sowieckiej. Strefa pla

nowania działań "Wachlarza" obejmowała ogromne obszary ZSRR na

wschód od przedwojennej granicy II Rzeczpospolitej, obejmowała tereny od Morza Bałtyckiego po Kijowszczyznę
i Podole. Tereny objęte działalnością "Wachlarza" zostały podzielone na pięć Odcinków:



Odcinek I -

kierunek działania Lwów - Tarnopol - Płoskirów - Winnica



Odcinek II -

kierunek działania: Równe - Kijów - Czerkasy



Odcinek III -

tereny na wschód od Bugu: Brześć - Pińsk - Dawidgródek - Kalenkowicze - Homel - Mozyrz



Odcinek IV -

tereny pomiędzy Lidą, Baranowiczami, Słuckiem, Stołpcami po Bobrujsk, Mińsk Biał.

Borysów i Orszę



Odcinek V -

kierunki działania: Wilno-Połock oraz Wilno-Dyneburg-Ryga.

Odcinki schodziły się promieniście w Warszawie tworząc rysunek rozłożonego wachlarza.

Celem powołania "Wachlarza" było prowadzenie akcji w ZSRR oraz organizowanie osłony dla planowanego na
ziemiach polskich powszechnego powstania zbrojnego. Prowadzono między innymi akcje dywersji kolejowej,
sabotażu oraz ataków na więzienia i żołnierzy niemieckich. Żołnierzy oraz kadrę dla zespołów bojowych
"Wachlarza" szkolono w Warszawie, gdzie mieściła się siedziba dowództwa "Wachlarza".

Pierwszym dowódcą "Wachlarza" mianowano, byłego komendanta Tajnej Armii Polskiej (TAP), mjr. Jana
Włodarkiewicza "Damiana", ale zmarł on 18 III 1942 r. Po nim stanowisko dowódcy objął dotychczasowy szef
sztabu "Wachlarza" ppłk. Remigiusz Grochowski "Waligóra".

Od kwietnia 1942 r patrole "Wachlarza" podjęły bieżącą działalność dywersyjną na bezpośrednim zapleczu frontu

niemiecko-sowiecki

ego. Grupy bojowe "Wachlarza" przeprowadziły ponad 50 udanych akcji sabotażowo-

dywersyjnych na liniach wokół Mińska i Dynenburga, gdzie wykolejono 12 pociągów wojskowych oraz zniszczono
linie łączności telefonicznej.Do głośniejszych akcji "Wachlarza" należało rozbicie więzienia w Pińsku (18 stycznia
1943 r) i uwolnienie trzymanych tam oficerów tej organizacji. Akcję przeprowadził kilkuosobowy oddział pod
dowództwem cichociemnego por. Janas Piwnika "Ponurego".

Dnia 22 stycznia 1943 roku został wydany, przez dowódcę Armii Krajowej gen. "Grota", rozkaz nr 84, noszący
nazwę "Uporządkowanie odcinka walki czynnej". Zarządzenie to miało za zadanie stworzenie podstawy dla nowej
organizacji organów kierujących walką bieżącą i realizujących ją. Rozkaz 84 nakazywał zorganizowanie w
Komendzie Głównej jak i w komendach Obszarów i Okręgów "komórek sztabowych" o nazwie "Kedyw"
(Kierownictwo Dywersji). Zwracano przy tym uwagę na dyspozycyjność podległych tym komórkom oddziałów,
polecano także stworzenie dla nich odrębnej sieci szybkiej łączności z komendantami Okręgów i Obszarów. Na
mocy powyższego rozkazu "Związek Odwetu", "Wachlarz" oraz Tajna Organizacja Wojskowa (TOW) straciły
swoją niezależność i zostały włączone w struktury Kedywu.

Na czele Kedywu KG AK stał Komendant, kierujący całością walki bieżącej Armii Krajowej. Szef Kedywu KG
podlegał Komendantowi Głównemu AK i wchodził do ścisłego sztabu Komendy Głównej. Od jesieni 1942 do
lutego 1944 funkcję Komendanta Kedywu KG AK pełnił płk. dypl. August Emil Fieldorf - "Nil". Od 1 II 1944 nowym
Komendantem Kedywu KG został ppłk. Jan Mazurkiewicz "Radosław". Zastępcą szefa Kedywu KG od chwili jego
powstania był ppłk. Franciszek Niepokólczycki "Teodor. Podobnie jak wcześniej Związek Odwetu, tak i Kedyw KG
AK miał od początku swego istnienia własne Oddziały Dyspozycyjne. Oddziały dyspozycyjne Kedywu:

1.

"Motor 30" -

najstarszy i najsilniejszy Oddział Dyspozycyjny Kedywu KG AK. Zadaniem głównym

"Motoru" były ataki na niemiecką komunikację, przede wszystkim na transport kolejowy. W skład
"Motoru" wchodziły następujące Oddziały Specjalne: OS "Jerzy", OS "Sęk", OS "Andrzej", OS "Jana"
(tzw. "Osjan"), "Dysk" (Dywersja i Sabotaż Kobiet - OS "Lena")

2.

"OSA" (Specjalnych Akcji Bojowych) po wcieleniu do Kedywu zmieniono kryptonim na "Kosa 30".
Głównym zadaniem "Kosy" była "dywersja osobowa": likwidacja niemieckich osobistości z kręgów

policyjno-

administracyjnych. Ale "Kosa" została rozszyfrowana przez Gestapo. Po aresztowaniach

"Kosy" utworzono nowy zespół o kryptonimie "Agat" ("Anty-Gestapo"), który wyłoniony został z
harcerskich Grup Szturmowych, które jako oddział Specjalny "Jerzy" wchodzili od jesieni 1942 r w skład
"Motoru 30" będąc jego najsilniejszą jednostką. 1 VIII 1943 r dowodzony przez kpt. Adama Borysa "Pług"
oddział, powołany został do życia jako kompania dywersyjna "Agat".

3.

"Anatol" celem tego oddziału była likwidacja zdrajców i kolaborantów polskiego pochodzenia.

Skład Oddziałów Dyspozycyjnych Kedywu KG AK ulegał dość istotnym zmianom. 1 września 1943 zmieniony
został numer kierunkowy oznaczający Kedyw KG. Określającą go dotąd liczbę "30" używaną w rozkazach i
poczcie wewnętrznej, zastąpiono numerem "90". Jednocześnie kryptonim "Motor 30" wymieniono na "Sztuka 90"
(Szturmowa Kadra). Zmiany nastąpiły również w najsilniejszym oddziale "Sztuki" - OS "Jerzy" z "Grup
Szturmowych", z którego odeszła 3. kompania "Agat", a pozostałe kompanie utworzyły batalion "Zośka". Został
zmieniony także kryptonim oddziału "Anatol" na "Lilpol". Następna zmiana numeru kierunkowego, spowodowana
była wpadką poczty dla Kedywu KG i nastąpiła w styczniu 1944 r. Dawna "Sztuka 90" otrzymała teraz kryptonim
"Deska 81" (Dywersja i Sabotaż Kolejowy). Równocześnie kompania "Agat" otrzymała nowy kryptonim "Pegaz

81" (Przeciw-

Gestapo). Wiosną 1944 wszystkie Oddziały Dyspozycyjne Kedywu KG AK rozrastają się liczebnie.

W maju 1944 po raz kolejny zmianie uległ numer kierunkowy Kedywu KG - odtąd będzie to "53". Kompania
"Pegaz", której stany osobowe osiągnęły już ok. 440 ludzi, otrzymuje status batalionu i nowy kryptonim "Parasol".

"Deska 81" zostaje przemianowana na Brygadę Dywersyjną "Broda 53". Tuż przed wybuchem powstania
Brygada Dywersyjna "Broda 53" składała się z:



batalion "Zośka"



batalion "Parasol"



batalion "Czata 49"



batalion "Miotła"



batalion "Pięść"



kompania "Kolegium A"



Oddział Dywersji Bojowej Kobiet "DYSK"

Wszystkie oddziały Kedywu KG AK, jako zgrupowanie "Radosław", 1 VIII 1944 r na Woli przystąpiły do walki o

wyzwolenie Warszawy, w ramach operacji Burza.

Żołnierze "Radosława" walczyli przez 63 dni powstania wykrwawiając się z ojczyznę. Ich szlak powstańczy był
imponujący, walczyli m.in. na Woli, Starówce, w Śródmieściu oraz na Czerniakowi i Mokotowie. 2 X 1944 w dzień
kapitulacji ppłk "Radosław" jako jedyny nie nakazuje swemu wojsku poddania się i zostawia wolny wybór swoim
żołnierzom. Część żołnierzy "Radosława" idzie do niewoli ["Zośka", "Parasol", "Czata 49"], część wychodzi z
ludnością cywilną i wkrótce wraca w szeregi konspiracji. Szlak bojowy zgrupowania "Radosław" okupiony zostaje
krwawą daniną - straty sięgają ok. 70% żołnierzy...Krótkie życie Augusta E. Fieldorfa jest wymowną ilustracją
polskiego patriotyzmu, symbolem godności i wiary w suwerenną, wolną Polskę. Urodził się w Krakowie

20.03.1895 r. w

rodzinie maszynisty kolejowego. Mając 17 lat został członkiem Związku Strzeleckiego. W latach

próby dziejowej sprostał wyzwaniom: już 6.08.1914 r. zgłosił się do formowanych oddziałów Józefa Piłsudskiego,
a następnie brał udział niemal we wszystkich bojach I Brygady Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym

wcielony do armii austro-

węgierskiej i posłany na front włoski. We wrześniu 1918 r. otrzymał urlop i już nie wrócił

do Tyrolu. W rodzinnym Krakowie zaangażował się w działalność POW. Uczestniczył w zmaganiach o odrodzenie
Rzeczypospolitej i w bojach o jej granice. Rozbrajał Austriaków, walczył z Ukraińcami o Przemyśl i Lwów, a
potem z bolszewikami o Wilno i Dyneburg. W końcu 1919 r. został oficerem zawodowym. Jako dowódca był

ceniony i lubiany przez po

dkomendnych. W 1935 r. przeniesiono go z elitarnej 1. Dywizji Piechoty Legionów do

KOP na Wileńszczyźnie. Trzy lata później powierzono mu dowodzenie 51. Pułkiem Strzelców Kresowych w
Brzeżanach. W dramatycznych dniach września 1939 r. walczył w ramach 12. Tarnopolskiej DP. Wobec
ogromnych strat polecił swym żołnierzom przebijać się na wschód. Sam dotarł do Krakowa, a stamtąd przez
Słowację i Węgry do Francji, gdzie gen. Władysław Sikorski tworzył Wojsko Polskie. Po kursie dla oficerów

sztabowych przygotowyw

ał się do przerzutu do Kraju. Został pierwszym emisariuszem Naczelnego Wodza i

Rządu RP na uchodźstwie. Do Warszawy dotarł we wrześniu 1940 r. W konspiracji wykonywał różne misje i
zadania. Od jesieni 1941 r. do sierpnia 1942 r. był komendantem Obszaru II Białostockiego ZWZ (AK). Następnie
dowodził nową, elitarną organizacją bojową: Kierownictwo Dywersji „Kedyw” KG AK. W II połowie 1943 r. tworzył
głęboko zakonspirowaną kadrową organizację ideowo-społeczno-wojskową „Niepodległość” (kryptonim NIE).

28.09.194

4 r. awansowany na generała brygady. 7.03.1945 r. został przypadkowo zatrzymany przez NKWD w

Milanówku. Ukrywał się wówczas pod nazwiskiem Walenty Gdanicki. Przez prawie 20 miesięcy był więziony w
łagrach sowieckich. Do kraju wrócił 26.10.1947 r. Mimo zagrożenia nie uciekł za granicę. W lutym 1948 r. na
obietnicę amnestii ujawnił się w Łodzi. 10.11.1950 r. został aresztowany. W wyniku zbrodniczego procesu przed
Sądem Wojewódzkim dla m. st. Warszawy skazany na karę śmierci w dn. 16.04.1952 r. Wyrok został utrzymany
przez Sekcję Tajną Sądu Najwyższego. Nie prosił o ułaskawienie. Honor i godność stawiał wyżej niż życie! Wyrok
wykonano w więzieniu mokotowskim 24.02.1953 r. Człowiek wielkich zasług, niezwykłej odwagi, szlachetny i
prawy żołnierz niepodległości złożył ofiarę życia na ołtarzu Ojczyzny.