Analiza ekonomiczna

1

Plan finansowy w przedsiębiorstwie

Jak powstaje plan finansowy?

Przedsięwzięcie inwestycyjne to zespół zaplanowanych, powiązanych czynności,

których

celem

jest

powstanie

lub

unowocześnienie

zasobu majątku.

Podczas

przygotowywania inwestycji trzeba sporządzić plan finansowy – sprawozdanie finansowe o
horyzoncie czasu zawierającym realizację i efekty inwestycji (sprzedaż wytworzonych
produktów). Plan finansowy jest elementem biznesplanu i pokazuje zmiany sytuacji firmy
(zysk i płynność finansową) przy uwzględnieniu przedsięwzięciom i realiów rynkowych.

Można spotkać się z planami finansowymi istniejących przedsiębiorstw, w których

wprowadzane są nowe maszyny: wtedy do bieżącej działalności są dodawane nowe elementy
dotyczące inwestycji. Często też w działających przedsiębiorstwach tworzy się plany
finansowe gdzie inwestycja jest wyodrębniona z dotychczasowej działalności: takie
przedsięwzięcie jest wprowadzane „od zera” i jest wymagane samodzielne zarobienie na
siebie (związki z istniejącym podmiotem mogą być bardzo ograniczone).

Plan finansowy powstaje w kolejnych krokach, na podstawie wiedzy o powiązaniach

między składnikami sprawozdania finansowego. Prowadzenie obliczeń ułatwia arkusz
kalkulacyjny np. Excel.

Głównym elementem planu finansowego przedsiębiorstwa jest ustalenie przychodów

i kosztów prowadzonej działalności:

−

przychody określa się na podstawie analizy potencjału rynku i możliwości sprzedaży;

−

koszty szacuje się zgodnie z założeniami inwestycji oraz dotychczas prowadzonej

działalności (potrzeba informacji o amortyzacji środków trwałych).

Następnie można wprowadzić informacje o dotacji, a także koszty finansowe (na podstawie
tabeli spłaty kredytu). Dokonuje się potem obliczenia wyniku finansowego.

Później są wskazywane brakujące wartości bilansu oraz rachunku przepływów

pieniężnych. Informacja o stanie gotówki w kolejnych okresach mówi nam o stanie
przedsiębiorstwa i dalszych możliwościach jego rozwoju.

Plan finansowy można opracowywać w cenach bieżących (w cenach „z półek

sklepowych”, z uwzględnieniem inflacji) oraz w cenach stałych. W pierwszym przypadku
mnoży się wartości zmiennych w rachunku zysków i strat oraz w bilansie o stopę wzrostu cen
(nie podlega przemnażaniu jedynie amortyzacja). W drugim przypadku nie ma takiego
dodatkowego mnożenia

1

.

Przykład – założenia

Przykład planowania finansowego będzie wyliczany we wcześniej przedstawionej

kolejności: Od ustalenia przychodów i kosztów, poprzez wprowadzenie maszyny, dotacji,
kredytu, po ustalenie wartości z rachunku zysków i strat, bilansu i rachunku przepływów
pieniężnych.

1

Zauważmy, że wartości historyczne (z wcześniejszych okresów) są obciążone inflacją i jeśli nie będziemy

stosowali specjalnego mnożenia, a założymy utrzymanie tendencji w wielkości i cenie sprzedaży, to
przyjmujemy w ten sposób podobną inflację jak dotychczas.

Analiza ekonomiczna

2

Główne założenia przyjęte w przykładzie:

−

do 31.09.2007 znajdują się wartości historyczne, od końca 2008 roku są wartości

prognozowane;

−

wzrasta poziom przychodów i niektórych kosztów (odpowiednie wartości wpisano do

rachunku zysków i strat);

−

przyjęto stałą stawkę amortyzacyjną wynoszącą 10% rocznie; wprowadzono sztywno

wartości materiałów, należności i zobowiązań;

−

dokonano w grudniu 2008 roku zakupu maszyny o wartości 50 tys. zł (40% ze środków

własnych, 60% jest refinansowane z dotacji). Odpisy amortyzacyjne następują od
1.01.2009;

−

wprowadzono kredyt otrzymany w październiku 2008 roku na kwotę 60 tys. zł. Zostanie

on spłacony w 72 równych „kawałkach” (ratach kapitałowych) przy początkowej rocznej
karencji w jego spłacie (jednak odsetki są płacone od następnego miesiąca po wzięciu
kredytu). Oprocentowanie kredytu wynosi 12% rocznie, spłata rat kapitałowych i odsetek
odbywa się co miesiąc;

−

na początku 2009 roku przedsiębiorstwo otrzyma dotację (stanowiącą zwrot 60%

wydatków poniesionych na maszynę).

Przychód i koszty działalności (bez amortyzacji)

W przykładzie założono wzrost przychodów i większości kosztów (odpowiednie

wartości są już wpisane do rachunku zysków i strat). Przy samodzielnych analizach, wartości
przychodów trzeba oszacować rzetelnie, nie należy wprowadzać przyrostu liniowego bez
świadomości posiadanego potencjału rynkowego. Koszty działalności operacyjnej należy
wskazać na podstawie historycznych relacji przychodowo-kosztowych i informacji o
inwestycji. Przyjmuje się zwykle nieco mniejszy przyrost kosztów niż przychodów z uwagi
na m.in. poprawę wydajności parku maszynowego, rozłożenie części kosztów stałych na
dotychczasową i nową działalność, zwiększenie siły przetargowej w negocjacjach z
dostawcami surowców.

Należności, materiały i zobowiązania

Należności, materiały i zobowiązania w przykładzie zostały wypisane ręcznie. Zwykle

jednak oblicza się należności jako część przychodów, materiały i zobowiązania – jako część
kosztów zgodnie ze wzorami:

Materiały = koszt materiałów * okres magazynowania materiałów (w dniach) / liczba dni w okresie (np. 360)

Należności = przychody ze sprzedaży * okres spływu należności (w dniach) / liczba dni w okresie (np. 360)

Zobowiązania = koszt (np. materiałów) * okres spłaty zobowiązań (w dniach) / liczba dni w okresie (np. 360)

Okresy (określane w dniach) występujące w równaniach są parametrami – stałymi
wartościami, ustalanymi na podstawie obserwacji tendencji w przedsiębiorstwie i założeń
związanych z inwestycją. Można zakładać, że w przyszłości należności będą trochę szybciej
spływały do przedsiębiorstwa, mniej będzie zobowiązań, materiały będą szybciej

Analiza ekonomiczna

3

wykorzystywane w produkcji – w każdej z wyróżnionych sytuacji wartość czasu (liczba dni)
wprowadzona do licznika będzie coraz mniejsza.

Amortyzacja

Tabela amortyzacji powstaje na podstawie informacji o warunkach amortyzacji

dotychczasowych środków trwałych (ich wartości początkowej, przyjętym sposobie
amortyzacji) oraz nowych: dla tych drugich pojawiają się kolejne wpisy

2

.

Stary środek trwały (kupiony kilka lat temu, o wartości początkowej 20 tys. zł) jest

ciągle amortyzowany:

−

amortyzacja za ostatni kwartał 2007 wyniesie: 0,5 tys. zł; za rok 2008: 2 tys. zł; za rok

2009: 2 tys. zł; za rok 2010: 2 tys. zł.

−

wartość netto środka trwałego na koniec 2007 wyniesie: 9,5 tys. zł; na koniec 2008: 7,5

tys. zł; na koniec 2009: 5,5 tys. zł; na koniec 2010: 3,5 tys. zł.

Nowy środek trwały (kupiony w końcu 2008 roku i wpisany do ewidencji środków

trwałych) ma wartość początkową 50 tys. zł i jest amortyzowany od 1 stycznia 2009 r.
Amortyzacja za rok 2009 wyniesie: 5 tys. zł; za rok 2010: 5 tys. zł. Wartość netto środka
trwałego na koniec 2009 wyniesie: 45 tys. zł; na koniec 2010: 40 tys. zł.

Stan po umorzeniu starego i nowego środka trwałego jest wpisywany do bilansu.

2

W przykładzie uproszczono wyliczenia i użyto stawki 10%. W rzeczywistości są następujące stawki

amortyzacji: 2,5% rocznie dla budynków i budowli, 14% – urządzeń technicznych, maszyn oraz pozostałych
środków trwałych, 20% – środków transportu, 30% – wartości niematerialnych i prawnych.

Analiza ekonomiczna

4

Do wiersza Amortyzacja w Kosztach działalności operacyjnej w rachunku zysków i

strat wpisuje się pełną wartość amortyzacji nowego środka trwałego. Zatem zsumujmy
amortyzację dla starego i nowego środka trwałego. Suma za ostatni kwartał 2007 roku
wyniesie: 0,5 tys. zł; na koniec 2008: 2 tys. zł; na koniec 2009: 7 tys. zł; na koniec 2010: 7
tys. zł. Wyliczoną sumę trzeba wpisać do rachunku zysków i strat pod pozycję: Amortyzacja.
Uwaga: Wartości na 31.12.2007 muszą także uwzględniać wcześniejsze 3 kwartały (taka jest
zasada rachunku zysków i strat).

Z uwagi na sfinansowanie nowej maszyny w 60% dotacją, taka część amortyzacji danego
okresu zostanie dodatkowo wpisana do pozycji: Pozostały przychód operacyjny i o taką
wartość nastąpi zmniejszenie pozycji Rozliczenia międzyokresowe bierne (oznaczającej
Przychody przyszłych okresów). Amortyzacja jako pozostały przychód operacyjny za rok
2009 wyniesie: 3 tys. zł; za rok 2010: 3 tys. zł.

Dotacja i rozliczenia międzyokresowe bierne (przychody przyszłych okresów)

Dotację o wartości 30 tys. zł otrzymano na początku 2009 roku. Kwota ta jest

wprowadzana do rozrachunków międzyokresowych biernych (przychodów przyszłych
okresów). Od tego samego roku przychody przyszłych okresów są pomniejszane o tę
amortyzację, która stanowi pozostały przychód operacyjny. Zatem rozrachunki
międzyokresowe bierne na koniec 2009 roku wynoszą: 27 tys. zł; na koniec 2010 roku: 24
tys. zł.

Analiza ekonomiczna

5

Kredyt bankowy

Kredyt bankowy jest zaciągany w październiku 2008 roku:

−

przez rok nie są spłacane raty kapitałowe (ustalono z bankiem roczną karencję w ich

spłacie), potem kredyt jest spłacany w 72 ratach (pełen czas spłaty kredytu to zatem 12
miesięcy karencji + 72 miesięcy spłaty rat kapitałowych);

−

odsetki są płacone od następnego miesiąca po otrzymaniu kredytu (liczy się je od kwoty

podstawowej kredytu pozostałej do spłacenia).

Tabela spłaty kredytu wskazuje, że:

−

odsetki za 2008 rok wynoszą: 1,2 tys. zł; za 2009 rok: 7,2 tys. zł; za 2010 rok: 6,5 tys. zł;

−

stan kredytu długoterminowego do spłacenia na koniec 2008 roku: 60 tys. zł, na koniec

2009 roku: 58,3 tys. zł, na koniec 2010 roku: 48,3 tys. zł.

Odsetki od spłacanego kredytu są kosztem finansowym w rachunku zysków i strat.

Zauważmy, że jeśli występowałyby odsetki w 3 kwartałach 2007 roku, to dodalibyśmy je do
wartości z ostatniego kwartału 2007 roku. Takiej sytuacji nie było w przedstawionym
przykładzie.

Analiza ekonomiczna

6

Salda kredytów krótko- i długoterminowych wyliczone z tabeli spłaty kredytu

znajdą się w bilansie.

Zysk netto

Po wprowadzeniu kosztów finansowych do rachunku zysków i strat można wyliczyć

zysk (stratę) netto (dla ułatwienia wyliczeń założono wartości podatku dochodowego).

Kapitał własny i gotówka

Po wyliczeniu wyniku finansowego netto można wskazać wartość kapitału własnego

zgodnie ze wzorem:

Kapitał własny z końca danego okresu = Kapitał własny z końca okresu poprzedniego

+ wynik finansowy netto za dany okres.

Analiza ekonomiczna

7

Następnie, po obliczeniu pozycji Pasywa razem, można podać wartość gotówki (jako różnicę
pasywów razem i znanych składników aktywów). Formuła gotówki jest następująca:

Inwestycje krótkoterminowe, w tym środki pieniężne = Pasywa razem – Aktywa trwałe – Zapasy –

– Należności krótkoterminowe – Pozostałe aktywa obrotowe.

Wyliczona wartość będzie porównana z gotówką otrzymaną w rachunku przepływów

pieniężnych: gdy obie wartości będą równe, to oznacza, że dokonano poprawnych obliczeń.

Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

Wartości przepływów środków pieniężnych w okresach historycznych można

wprowadzić na podstawie sprawozdania finansowego. Jeśli nie są one dostępne (gdy
przedsiębiorstwo prowadzi księgę przychodów i rozchodów), to można skorzystać z równań
stosowanych do wyliczania wartości przyszłych. Taki zabieg jest powszechnie stosowany.

Zajmijmy się wyliczaniem wartości przyszłych. Do pierwszego wiersza rachunku

przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej trzeba przepisać wynik
finansowy netto z rachunku zysków i strat. Zauważmy, że w celu otrzymania przepływów
zysku (straty) netto w ostatnim kwartale 2007 roku trzeba od zysku za cały 2007 rok odjąć
zysk za 3 kwartały: 26,0 tys. zł – 21,4 tys. zł = 4,6 tys. zł. W kolejnych latach bez problemu
można przepisywać wartości zysku (straty) netto z danego roku (nie trzeba niczego
odejmować).

Analiza ekonomiczna

8

Amortyzację wprowadzamy na podstawie tabeli amortyzacji. W wierszu Amortyzacja

znajdzie się pełna kwota amortyzacji (taka jak w kosztach operacyjnych z rachunku zysków i
strat). Następnie w pozycji Inne koszty wprowadzamy (z minusem) zmniejszenia stanu
rozliczeń

międzyokresowych

biernych

wskutek

zaksięgowania

odpisu

rozliczeń

międzyokresowych biernych do pozostałych przychodów operacyjnych w związku z
dokonanym odpisem umorzeniowym (wyłączona z pozycji Inne koszty jest kwota dotacji
zwiększająca rozrachunki międzyokresowe bierne – wartość tą trzeba później wpisać do
wiersza Dotacje w Przepływach środków pieniężnych z działalności finansowej).

Zmiana stanu zapasów jest wyliczana poprzez porównanie wartość zapasów w

bilansie w okresie bieżącym i w okresie poprzednim. Stosujemy zasadę: jeśli wzrośnie
wartość zapasów to zmiana będzie wpisana ze znakiem ujemnym gdyż mamy w zapasach
„zamrożonych” więcej pieniędzy. Zmiana zapasów wystąpiła jedynie w końcu 2007 roku: ich
wzrost wpisujemy ze znakiem ujemnym do przepływów środków pieniężnych.

Podobnie jak przy zapasach jest także w przypadku należności: ich przyrost oznacza

zmniejszenie pieniędzy. Dlatego przyrost będzie wpisany ze znakiem ujemnym i pomniejszy
wynik finansowy netto. Zmiana wartości wystąpiła jedynie w końcu 2007 roku.

Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych bez kredytów i pożyczek jest

wyliczana jako:

(zobowiązania krótkoterminowe w bilansie w roku bieżącym – wartość kredytów i pożyczek w roku
bieżącym) – (zobowiązania krótkoterminowe w roku poprzednim – wartość kredytów i pożyczek w roku
poprzednim)

Zwiększenie stanu zobowiązań krótkoterminowych wiąże się ze zwiększeniem stanu gotówki,
co będzie widoczne w zestawieniu ze znakiem dodatnim. Podobnie jak w przypadku zapasów
i należności, także zobowiązania krótkoterminowe zmieniają swoją wartość jedynie w końcu
2007 roku.

Analiza ekonomiczna

9

Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej

Nabycie składników majątku trwałego za cały rok jest w przykładzie obliczane za

pomocą formuły:

– [aktywa trwałe w bieżącym roku – (aktywa trwałe w poprzednim roku – amortyzacja w bieżącym roku)]

Ustalenie zmiany poziomu aktywów trwałych polega na porównaniu stanu aktywów trwałych
w poprzednim okresie przy odjęciu bieżącej amortyzacji ze stanem aktywów trwałych na
końcu okresu (odnotowanego na końcu bieżącego okresu). Gdy występuje aktualnie większa
wartość aktywów, to możemy zakładać, że nastąpiło nabycie składników majątku
(zapisujemy nabycie ze znakiem ujemnym, gdyż oznacza ono wypływ gotówki). Np. na
końcu 2008 roku widnieje wartość 57,5 tys. zł, a na końcu 2007 roku było 9,5 tys. zł, podczas
gdy amortyzacja w 2008 roku wyniosła 2 tys. zł. Wyliczenie jest następujące:

– [57,5 – (9,5 – 2)] = – 50,

co oznacza nabycie środka trwałego o wartości 50 tys. zł

.

W przypadku obliczenia wartości nabycia majątku trwałego jedynie za ostatni kwartał

roku trzeba uwzględnić stan aktywów trwałych na koniec 3 kwartału i amortyzację za ostatni
kwartał. Formuła będzie następująca:

– [aktywa trwałe w bieżącym roku – (aktywa trwałe na koniec 3 kwartału –

– amortyzacja w bieżącym roku + amortyzacja za 3 kwartały)]

Przykładowo, wyliczenia majątku trwałego na koniec 2007 roku wyniosą:

– [9,5 – (10 – 2 + 1,5)] = 0,

co wskazuje, że nie zostały zakupione wtedy żadne środki trwałe.

Sprzedaż majątku trwałego wystąpi gdyby porównanie stanu majątku trwałego

wskaże na jego większe zmniejszenie niż w następstwie naliczonej amortyzacji. Takiej
sytuacji nie było w przedstawionym przykładzie.

Analiza ekonomiczna

10

Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej

Zaciągnięcie kredytów i pożyczek jest określone formułą:

= JEŻELI (kredyty i pożyczki długoterminowe w bieżącym roku > kredyty i pożyczki długoterminowe
w poprzednim roku; kredyty i pożyczki długoterminowe w bieżącym roku – kredyty i pożyczki
długoterminowe w poprzednim roku; 0) +
+ JEŻELI (kredyty i pożyczki krótkoterminowe w bieżącym roku > kredyty i pożyczki
długoterminowe w poprzednim roku; kredyty i pożyczki długoterminowe w bieżącym roku – kredyty i
pożyczki krótkoterminowe w poprzednim roku; 0)

Według tej formuły zwiększenie wartości kredytów i pożyczek (długo- i \ lub
krótkoterminowych) wynikło z ich zaciągnięcia. Gdy nie zwiększyła się wartość, to
pozostanie wartość zero, pokazująca brak zaciągnięcia kredytu \ pożyczki. W analizowanym
przykładzie zaciągnięcie kredytu odbyło się w październiku 2008 roku. Ponieważ występuje
opóźnienie (karencja) w spłacie rat kapitałowych, to widać w rachunku przepływów
pieniężnych w końcu 2008 roku pełną kwotę kredytu.

Spłata kredytów i pożyczek jest opisana formułą jak dla zaciągnięcia, ale ze

zmienionym znakiem nierówności z „>” na „<”. Zaznaczmy, że wartości spłacanych
kredytów wprowadza się ze znakiem minus gdyż następuje odpływ gotówki. W przykładzie
możemy zaobserwować w 2009 i 2010 roku spłatę rat kapitałowych zaciągniętego kredytu
długoterminowego.

Kwotę dotacji otrzymanej w 2009 roku wpisuje się ręcznie do przepływów z

działalności finansowej (kwota ta, zwiększająca rozrachunki międzyokresowe bierne, została
wyłączona z pozycji Inne koszty w Przepływach środków pieniężnych z działalności
operacyjnej).

Analiza ekonomiczna

11

Wspomnijmy o jednej z kilku pozycji, która może niekiedy znaleźć zastosowanie.

Wypłaty na rzecz właścicieli lub dokonane wpłaty właścicieli są wskazywane na podstawie
formuły:

kapitał własny z bieżącego roku – kapitał własny z poprzedniego roku – zysk netto z roku bieżącego.

Równanie to pomaga poradzić sobie z ewentualnymi różnicami w poziomie kapitału
własnego w kolejnych okresach nie związanymi z występowaniem zysku (straty) netto.
Wartość jest wprowadzana do jednej z dwóch pozycji zależnie od znaku wyliczenia: Jeśli
będzie znak dodatni, to zostanie wprowadzona wpłata właścicieli, jeśli będzie ujemny –
wypłata dla właścicieli. W przedstawianym przykładzie nie wystąpiła ani wypłata przez
właścicieli, ani ich wpłata.

Przepływy środków pieniężnych wg rodzajów działalności

Na podstawie przedstawionych informacji i tabeli można zbadać w jaki sposób mogą

zmieniać się wartości przepływów pieniężnych z poszczególnych rodzajów działalności.
Obserwujemy:

−

wzrost przepływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej;

−

zakup środka trwałego w 2008 roku oznacza ujemny przepływ środków pieniężnych z

działalności inwestycyjnej;

−

dopływ gotówki w ramach działalności finansowej (dzięki kredytowi i dotacji), potem

spłata kredytu sprawia, że przepływy te są ujemne.

Przedstawiony przykład jest bardzo prosty. Widać tutaj asekuranckie korzystanie z kredytu
(na całą wartość maszyny) i z dotacji (zobacz środki pieniężne na koniec poszczególnych
okresów). Praktycznie nie było potrzebne angażowanie środków wypracowanych w firmie.
Możemy samemu w arkuszu Excela bardziej elastycznie dostosowywać parametry
finansowania inwestycji (kredytu długoterminowego).