PRZEŁOM W TERAPII CUKRZYCY TYPU 2

autor: Małgorzata Rzeszutek-Desmond

„Cukrzyca (typu 2) jest choroba odwracalną, poprzez dietę wysokowęglowodanową. Na diecie tej nie
trzeba liczyć kalorii, mierzyć czy ograniczać porcji węglowodanów, i można jeść do woli kiedy się
chce.”

To stwierdzenie brzmi jak połączenie scenariusza filmu science fiction i
reklamy tzw. „diety cud”. Jednakże, nie jest to ani trick reklamowy ani
scenariusz filmowy, a najnowsze odkrycia naukowców amerykańskich. Takich
rzeczy dowiad

ują się od niedawna pacjenci chorzy na cukrzycę typu 2 pod

opieką dr Barnarda i jego zespołu z uniwersytetu Georga Washingtona.
Najnowsze badania zrewolucjonizowały dotychczasową wiedzę na temat
terapii cukrzycowej.

W badaniach ufundowanych przez Narodowy Instytut Zdrowia z USA, naukowcy z Waszyngtonu
udowodnili, że poprzez odpowiednią dietę, każdy człowiek z cukrzyc Ą typu 2 (insulinoniezależną)
może nie tylko kontrolować, ale cofnąć tą chorobę na tyle, żeby w zupełności odstawić lub znacznie
zredukować leki. W tych badaniach ani wiek, ani waga ani jakikolwiek inny czynnik nie był barierą do
poprawy. I rzeczywiście, w terapii tej nie trzeba liczyć kalorii, węglowodanów i można jeść do syta.
Najważniejszym czynnikiem jest nie ilość, ale jakość pokarmów.
Więc jeśli chorujesz na cukrzycę typu 2, lub masz tę chorobę w rodzinie i chcesz jej zapobiec, to ten
artykuł jest dla ciebie.

Co to jest Cukrzyca?

Zacznijmy od podstaw. Glukoza, cukier prosty, jest głównym źródłem energii organizmu. Dostaje się
do krwiobieg

u po posiłkach, skąd za pomocą insuliny udaje się prosto do naszych komórek, żeby

dostarczyć im energii. Użyjmy tutaj porównania: insulina jest jakby kluczem, który po wpasowaniu do
zamka, którym są receptory insulinowe na naszych komórkach, otwiera go, i tym samym wpuszcza
glukozę do komórek. U ludzi z cukrzycą mechanizm ten nie działa jednak sprawnie.
W cukrzycy typu 1 (CT1) lub insulinozależnej, która często ujawnia się już w dzieciństwie, problemem
jest zbyt mała ilość lub brak insuliny.

Bardziej powsz

echną odmianą tej choroby jest cukrzyca typu 2 (CT2), insulinoniezależna, zazwyczaj

ujawniająca się u osób dorosłych. W tym przypadku, we krwi znajdować się może duża ilość insuliny,
ale komórki jej nie przyjmują (tzw. oporność komórek na insulinę). W wyniku tego, glukoza nie jest
transportowana do komórek w odpowiedniej ilości i pozostaje we krwi. Tak jakby ktoś zatkał nasz
komórkowy zamek gumą do żucia.
Główne komplikacje cukrzycy to ryzyko chorób serca, nerek, zaburzeń widzenia, uszkodzenia
nerwów.
Pow

yższe badania skupiają się przede wszystkim na CT2, choć nowa terapia jest w stanie zmniejszyć

komplikacje również w przypadku CT1.

Geny czy styl życia?

Cukrzyca częściej występuje u osób spokrewnionych gdzie geny cukrzycy zostały zidentyfikowane.
Natomiast s

am fakt posiadania tych genów nie skazuje nas automatycznie na tę chorobę. Świadczą o

tym obserwacje epidemiologiczne.

Wiele społeczeństw Azji, Afryki czy Indian amerykańskich ma wyższą genetyczną podatność na CT2
niż osoby z Europy czy Ameryki Północnej. Jednakże dopóki zachowują swój tradycyjny styl
życia, tj. dietę opartą na zbożach, warzywach, owocach, z niskim udziałem tłuszczu, oraz
regularną aktywność fizyczną, cukrzyca u nich występuje rzadko. Choroba ta ujawnia się dopiero
po przejęciu zachodnich zwyczajów dietetycznych, tzw. „westernizacji diety”, czyli zmniejszeniu
spożycia warzyw, owoców, i zwiększeniu konsumpcji mięsa, nabiału, olejów i innych przetworzonych
pokarmów.

Najbardziej jaskrawym przykładem tych trendów są Indianie Pima z Meksyku, którzy chorują na CT2 w
tym samym stopniu, co inni Meksykanie, natomiast jak tylko przeprowadzą się do USA ich
zachorowalność wzrasta 5-krotnie, i jest o wiele wyższa niż reszty Amerykanów.
W Malezji, Singapurze, Japonii, Indonezji, Chinach wraz z rozwojem ekonomicznym i stopniowym
przejmowaniem zachodniego stylu życia, występowanie cukrzycy wzrasta znacznie szybciej niż wzrost
średniego wieku społeczeństwa.

Naukowcy są zgodni: epidemia CT2 w krajach rozwijających się jest wynikiem „westernizacji”
stylu życia.

Tradycyjna Dietetyczna Terapia Cukrzycowa

Do tej pory cukrzyca była uznawana za chorobę nieuleczalną. Tradycyjna terapia dietetyczna, limituje

węglowodany (cukry, makarony, owoce, chleb, itd.), kalorie i pewne tłuszcze w diecie. Polepsza
zazwyczaj s

tan większości pacjentów chorych na CT2 jednakże rezultaty są umiarkowane. Terapia

ma na celu jedynie zwolnić nieuniknione postępowanie choroby, i pojawianie się nowych komplikacji,
natomiast nie niweluje przyczyn choroby

– odporności komórek na insulinę, czyli, używając naszej

analogii, nie jest w stanie oczyścić „zatkanych zamków komórkowych”. Dlatego też dieta dla
cukrzyków jest zazwyczaj wspomagana lekami. Diety te są ciężkie do przestrzegania. Umiarkowane
efekty terapeutyczne i wysoki stopień skomplikowania sprawia, ze większość ludzi po pewnym czasie
przestaje je stosować.

Przełom w Terapii

Dr Barnard i jego zespół zauważyli, że typowa dieta stosowana w terapii cukrzycy nie przypomina
diety, którą spożywają tradycyjne społeczeństwa wiejskich terenów Chin, Japonii, Tajlandii, itd., u
których cukrzyca CT2 jest nadal chorobą bardzo rzadką. Te społeczeństwa nie unikają
węglowodanów, wręcz odwrotnie, ich dieta zawiera ich o wiele więcej niż diety europejskie czy
amerykańskie. Jednocześnie, zawiera mniej tłuszczu i białek. Ponadto, choroby krążenia i pewne typy
nowotworów, występują tam również niezmiernie rzadko. Jak tylko społeczeństwa te migrują do miast,
lub do USA, Kanady czy Europy, ryzyko występowania chorób cywilizacyjnych, w tym cukrzycy,
wzrasta nat

ychmiast, często nawet w pierwszym pokoleniu.

Obserwacja, że cukrzyca staje się bardziej powszechna, im mniejszy udział węglowodanów w diecie,
sprawiła, że naukowcy z zespołu dr Barnarda doszli do wniosku, że dieta, która limituje węglowodany,
nie koniecz

nie jest słusznym podejściem w terapii tej choroby. Postawili jednocześnie hipotezę, że nie

same węglowodany są problemem w cukrzycy, tylko zdolność ich przetwarzania przez
organizm. Co za tym idzie, jeżeli naprawi się te zdolność, tj. oczyści się nasze „komórkowe
zamki”, wtedy cukrzyca powinna się cofnąć.

Istota nowego podejścia do cukrzycy polega właśnie na oczyszczaniu naszych „biologicznych
zamków”.

Ale jak to zrobić?

Oprócz obserwacji epidemiologicznych, do odpowiedzi na to pytanie posłużyły naukowcom
amerykańskim liczne badania kliniczne z ostatnich 30 lat, stosujące w terapii CT2 diety zbliżone do
tych spożywanych przez wiejską ludność Chin, Japonii, czy Tajlandii.

Jednym z pierwszych było badanie naukowców z Uniwersytetu Kentucky z 1979 roku. W
ek

sperymencie tym uczestniczyło 20 mężczyzn z CT2, zażywających przeciętnie 26 insuliny. Dieta

eksperymentalna zawierała dużo warzyw, owoców, nieprzetworzonych zbóż, i była niskotłuszczowa,
prawie wegańska. Po 16 dniach, ponad połowa mężczyzn na tej diecie mogła przestać brać insulinę.
Pozostali zredukowali insulinę w znacznym stopniu. Zadziwiająca w tym badaniu była szybkość
wystąpienia rezultatów. Już wtedy wniosek badania opublikowanego w American Journal of Clinical
Nutrition, był następujący: niskotłuszczowa dieta semiwegańska, jest efektywniejsza niż tradycyjne
dietetyczne podejście w terapii CT2.

W latach 80-tych i 90-

tych badań wykazujących niezwykła skuteczność niskotłuszczowych diet

wegetariańskich pojawiło się wiele. Wobec imponujących rezultatów wszystkich poprzednich studiów,
amerykański Narodowy Instytut Zdrowia postanowił ufundować następne badanie, które miałoby

wyjaśnić mechanizm działania tych diet w CT2. Badanie przeprowadzone zostało przez naukowców z
Uniwersytetem Georga Washingtona i Uniwersytetem Toronto, pod kierownictwem dr Barnarda.
Jak i w poprzednich badaniach, rezultaty były zdumiewające. Przez 22 tygodnie pacjenci mogli
spożywać nieograniczone ilości warzyw, owoców, pełnych ziaren i roślin strączkowych. Grupa 49
pacjentów na diecie wegańskiej została porównana do 50 osób z grupy kontrolnej, stosującej
tradycyjną dietę cukrzycową. Pod koniec, spadek wskaźnika stężenia cukru we krwi (HA1c) u
pacjentów na diecie wegańskiej był 3 razy większy niż u pacjentów spożywających tradycyjną dietę
cukrzycową. Był to efekt silniejszy niż osiągany przez typowe leki diabetyczne! Wśród pacjentów
w grupie wegańskiej, odnotowano znaczny spadek poziomu cholesterolu, oraz dwa razy większy
spadek wagi ciała, w porównaniu z grupą kontrolną.

Terapia cukrz

ycy insulinoniezależnej za pomocą niskotłuszczowej diety wegańskiej, obecnie

oficjalnie zalecana przez Komitet Medycyny Odpowiedzialnej, jest trzy razy bardziej efektywna
niż dotychczasowa tradycyjna dieta cukrzycowa polecana przez Amerykańskie Stowarzyszenie
Osób Chorych na Cukrzycę, uważana do tej pory za najskuteczniejszą. Co więcej, pacjenci
biorący udział w tym badaniu stwierdzili, iż taki rodzaj diety jest łatwiejszy do zaakceptowania i
przestrzegania niż tradycyjna dieta terapeutyczna .

Jak to możliwe?

Po pierwsze, jest to dieta wysokobłonnikowa i niskotłuszczowa, co prowadzi do zredukowania ilości
spożytych kalorii, pomimo większej objętości spożywanych potraw. , Można jeść do woli, i spadek
wagi ciała i wynikający z tego spadek wskaźnika stężenia cukru we krwi następuje automatycznie. Co
więcej, zredukowanie tłuszczu, szczególnie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego usprawnia działanie
insuliny.
Jednak przełomową obserwacją zespołu dr Barnarda było to, że oporność na insulinę jest
bezpośrednio związana z akumulacją lipidów w komórkach naszych mięśni, w skrócie IMCL
(intramyocellular lipids). Ludzie genetycznie predysponowani do cukrzycy mogą mieć aż do 80%
więcej IMCL niż reszta populacji; dotyczy to nawet nastolatków, których rodzice cierpią na CT2.
Je

dnakże, okazuje się, że to nie geny, ale spożywana dieta ostatecznie decyduje o poziomie IMCL.

Akumulacja IMCL jest zależna od poziomu tłuszczu w diecie. Naukowcy wykazali, że już po trzech
dniach diety wysokotłuszczowej (40-50% kalorii z tłuszczów), ilość IMCL znacznie wzrasta. Dla
porównania, typowa polska dieta zawiera około 30-45% kalorii pochodzenia z tłuszczów.
Jednocześnie zredukowanie tłuszczów w diecie może dramatycznie wpłynąć na zmianę poziomu tych
lipidów, a co za tym idzie oporność na insulinę, nawet u osób genetycznie predysponowanych lub
otyłych. Wracając do naszej analogii, to właśnie te wewnątrzkomórkowe lipidy zatykają nasze
komórkowe zamki, i uniemożliwiają sprawne działanie insuliny, a niskotłuszczowa dieta wegańska
oczyszcza te zamki. Potw

ierdza to pierwotną hipotezę dr Barnarda o tym, że to nie węglowodany są

problemem w CT2.

Zasady Nowej Diety w Terapii CT2

1. Przede wszystkim dieta wegańska, wyłączająca wszystkie

produkty zwierzęce (mięso, ryby, drób, jaja, nabiał)
Badania wykazały, ze zredukowanie poziomu IMCL w stopniu dającym
e

fekty w terapii cukrzycy insulinoniezależnej jest możliwe na diecie, w

której poziom tłuszczu nie przekracza 10% dziennego kalorycznego
spożycia.

Spójrzmy na procent kalorii z tłuszczu w powszechnie

spożywanych produktach spożywczych:

żeberka - 65%

j

abłko - 3%

hamburger - 55-65%

szpinak - 11%

kurczak pieczony - 36-63 %

brokuł - 9%

szarlotka - 60%

pomidor - 9%

2 % mleko - 35 %

soczewica - 3 %

3,5 % mleko - 50%

fasolka Kidney - 3%

oliwa z oliwek - 100%

daktyle - 1 %

pestki słonecznika - 74%

kasza gryczana - 8%

filet z łososia - 50%

chleb żytni - 11%

serek wiejski - 45%

fasolka Jaś - 2 %

Ponieważ, procent kalorii z tłuszczu w produktach pochodzenia zwierzęcego (mięso, ryby i
nieodtłuszczone produkty nabiałowe) waha się od 20 -90% , te grupy pokarmów się omija.

W powyższym zestawianiu zaskakiwać może zawartość tłuszczu w nabiale. Na większości produktach
spożywczych zawartość składników odżywczych podana jest w gramach, a nie w procentach kalorii.
Jest to jednak mylące dla przeciętnego konsumenta, ponieważ większość wagi w tych produktach
spożywczych pochodzi z wody, która nie posiada kalorii, i zawartość tłuszczu jest zaniżona, w
stosunku do rzeczywistego udziału tego składnika w analizie energetycznej.

Jednocześnie unika się odtłuszczonych produktów nabiałowych, ze względu na ich relatywnie wysoką
zawartość cukru w połączeniu z brakiem błonnika jak i negatywy wpływ białka zwierzęcego na funkcje
nerek u osób z cukrzyca.

2. Uwaga na oleje roślinne i inne wysokotłuszczowe produkty roślinne
Po

nieważ, procent kalorii z tłuszczu w pestkach i olejach roślinnych wynosi 70-100% , te grupy

pokarmów są w diecie terapeutycznej bardzo ograniczane. W praktyce znaczy to zrezygnowanie z
olejów, potraw smażonych, tłustych sosów, oliwek, awokado, masła orzechowego; jadanie orzechów i
pestek w małych ilościach (nie więcej niż łyżkę stołową dziennie).

3) Niski indeks glikemiczny
Indeks glikemiczny (IG) pozwala nam identyfikować produkty, które powodują gwałtowny wzrost
poziomu cukru we krwi. Powinno się unikać produktów o wysokim IG, powodujących szybki wzrost
glukozy po posiłkach, i wybierać pokarmy o niskim i umiarkowanym IG.

Przykładowe produkty:

Wysoki indeks glikemiczny (unikaj)

Niski lub umiarkowany indeks glikemiczny
(ciesz się do woli)

Biały chleb, większość przetworzonych,
prażonych płatków zbożowych, pieczone
ziemniaki, cukier, arbuz, ananas.

Większość owoców, ciemny ryż, pełnoziarnisty
makaron, kasza, fasola, soczewica, groszek,
większość

warzyw,

pełnoziarnisty

chleb,

tradycyjne płatki owsiane, pumpernikel, orzechy

3) Dużo Błonnika
Należy wybierać pokarmy wysokobłonnikowe. Najlepszym jego źródłem
są owoce, warzywa, rośliny strączkowe, pełnoziarniste zboża (kasze,
ciemne makarony, ciemny ryż). Jednocześnie powinno się unikać
rafinowanych produktów, tj. biały ryż, białe pieczywo, biała mąka, itd.
4) Witamina B12
Należy zażywać 5 mcg dziennie witaminy B12 dziennie ponieważ

produkty pochodzenia roślinnego jej nie zawierają. Większość preparatów multiwitaminowych zawiera
tę ilość witaminy B12.

Czy nie

jest to jednak dieta niedoborowa? Wręcz odwrotnie. Niskotłuszczowe diety wegańskie

wykazują się najwyższą tzw. „gęstością odżywczą”, czyli najwyższym skoncentrowaniem
składników odżywczych na jednostkę kalorii, przy jednoczesnym zminimalizowaniu substancji
pokarmowych odpowiedzialnych za choroby cywilizacyjne. Oficjalne stanowisko takich
organizacji jak Amerykańskie Stowarzyszenie Dietetyków, Dietetycy Kanady, czy Światowej
Organizacji Zdrowia jest jednoznaczne. Diety wegańskie, oparte na nieprzetworzonych pokarmach,
zapewniają wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich proporcjach, na wszystkich
etapach rozwoju. Wyjątkiem jest witamina, B12, którą w tej terapii przyjmowano w postaci
suplementów lub fortyfikowanych pokarmów.

Jednocześnie, niskotłuszczowe diety wegańskie mają wiele innych zalet. Wykazują się one wyjątkową
skutecznością w terapii chorób układu krążenia, a nawet odwracaniu bardzo zaawansowanych zmian
miażdżycowych, oraz niektórych nowotworów. Ma to ogromne znaczenie, ze względu na to, że

komplikacje kardiologiczne są jedną z podstawowych powodów umieralności na cukrzycę; jak również
i dlatego, że CT2 podwyższa ryzyko zachorowalności na pewne rodzaje raka.

Niskotłuszczowa dieta wegańska jest najbardziej efektywnym żywieniowym podejściem w terapii
cukrzycy insulino niezależnej, do tej pory stosowanym. Wykazuje się trzykrotnie większą
skutecznością od tradycyjnie zalecanej diety antydiabetycznej, często pozwalając na odstawienie
leków. Jest to spowodowane istotą tej terapii, którą jest przywrócenie zdolności metabolicznej
komórek, czyli wyeliminowanie fundamentalnych przyczyn tej choroby, a nie minimalizowanie efektów
braku tej zdolności, na czym skupia się tradycyjne podejście. Wysoka skuteczność tej diety w terapii
cukrzycy w

połączeniu z brakiem jakichkolwiek efektów ubocznych czy ograniczeń ilościowych,

powoduje również wysoki stopień jej przestrzegania przez badanych pacjentów. Chyba warto więc
spróbować.

Uwaga: zmiana diety może przynieść duże rezultaty, jeżeli zażywasz obecnie leki, skontaktuj
się z twoim lekarzem, aby dopasować ten program do twojej obecnej terapii.

Przykładowe menu:

Śniadanie:
• Owsianka z rodzynkami, cynamonem i startymi jabłkami (na odtłuszczonym mleku sojowym, mleku
ryżowym lub wodzie)
• Sałatka owocowa, lub puszysty koktajl z samych owoców, tzw. „smoothie”
• Tradycyjne Muesli (nieprażone, bez dodatku cukru, soli czy olejów), z łyżką pestek lub orzechów,
świeżymi owocami i odtłuszczonym mlekiem sojowym
• Kanapka z razowym chlebem, pastą sojową lub fasolową (bez dodatku olejów), pomidorami, cebulą ,
papryką, itd.

Lunch:
• Sałatka z fasolki, cieciorki, kukurydzy i innych warzyw z sosem vinnegraite (bez oleju)
• Sałatka z ciemnego makaronu, ciemnego ryżu, couscous, z tofu, fasolkami, warzywami, itd.
• Zupy: marchewkowo-imbirowa, jarzynowa, fasolowa, szpinakowo-soczewicowa, grochowa
• Kanapka z razowym chlebem i niskotłuszczowym humusem (pastą z ciecierzycy i czosnku), z
pomidorem, ogórkiem kiszonym i kiełkami
• Surówka ze świeżej kapusty, marchwi, wielowarzywna, itd.

Obiad:
• Spaghetti z sosem marinara (można użyć wszelkie komercyjne sosy, bez dodatku mięsa czy nabiału,
które mają mniej niż 2g tłuszczu w porcji)
• Ryż z sosem salsa z ciemną fasolką
• Meksykańskie Tacos wypełnione fasolką, sosem salsa, warzywami
• Wegetariańska Lasagna; zamiast sera można użyć niskotłuszczowe tofu
• Ryż z warzywami z tofu i sosem sojowym.

Przekąski:
• Świeże owoce
• Popcorn (zrobiony bez użycia oleju)
• Torilla chips (wersja bezolejowa) z sosem salsa
• Pokrojone warzywa (marchewka, ogórek, seler naciowy, itd.) z niskotłuszczowym hummusem

Wybór

wielu

przepisów

dostępny

jest

na

angielskojęzycznej

stronie

internetowej:

http://www.pcrm.org/health/diabetes/fact_sheets.html

Małgosia Desmond
Mgr Małgorzata Desmond, ukończyła kierunek Medycyna Żywienia na
Uniwersytecie Thames Valley w Londynie oraz kurs Epidemiologii Żywienia w
Imperial College London; gościnnie wykłada na Warszawskim Uniwersytecie
Medycznym; na co dzień zajmuje się edukacją i poradnictwem z zakresu dietetyki
w Dublinie.

Źródła cz. 1 i 2:
1.

Barnard ND. (2007) Dr. Neal Barnard’s Program for Reversing Diabetes. New York: Random
House

2. Schulz LO, Bennett PH, Ravussin E, Kidd JR, Kidd KK, Esparza J, Valencia ME. (2006) Effects of

traditional and western environments on prevalence of type 2 diabetes in Pima Indians in Mexico
and the U.S. Diabetes Care. 29(8):1866-71.

3. Cockram CS (2000) The epidemiology of diabetes mellitus in the Asia-Pacific region Hong Kong

Medical Journal 6:43-52.

4. \World Health Organisation (WHO) (1997) The World Health Report Geneva: WHO
5. Schulz LO, Bennett PH, Ravussin E, Kidd JR, Kidd KK, Esparza J, Valencia ME. (2006) Effects of

traditional and western environments on prevalence of type 2 diabetes in Pima Indians in Mexico
and the U.S. Diabetes Care. 29(8):1866-71.

6. Cockram CS (2000) The epidemiology of diabetes mellitus in the Asia-Pacific region Hong Kong

Medical Journal 6:43-52.

7. Cockram CS (2000) The epidemiology of diabetes mellitus in the Asia-Pacific region Hong Kong

Medical Journal 6:43-52.

8. Campbell CT. (2005) The China Study. Dallas: Benbella Books.
9. Laitinen JH, Ahola IE, Sarkkinen ES, Winberg RL, Harmaakorpi-Livonen PA, Uusitupa MI.(1993)

Impact of intensified dietary therapy on energy and nutrient intakes and fatty acid composition of
serum lipids in patients with recently diagnosed non-insulin-dependent diabetes mellitus. Journal
of the American Dietetic Association 93(3):276-83.

10.

Barnard ND. (2007) Dr. Neal Barnard’s Program for Reversing Diabetes. New York: Random
House.

11. Campbell CT. (2005) The China Study. Dallas: Benbella Books.
12. World Cancer Research Fund (WCRF) (2007) Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention

of Cancer: A Global Perspective. Available at : <http://www.dietandcancerreport.org> . [Accessed
on: 3rd May 2008].

13. World Cancer Research Fund (WCRF) (2007) Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention

of Cancer: A Global Perspective. Available at : <http://www.dietandcancerreport.org> . [Accessed
on: 3rd May 2008].

14.

Barnard ND. (2007) Dr. Neal Barnard’s Program for Reversing Diabetes. New York: Random
House.

15. Anderson JW, Ward K. (1979) High-carbohydrate, high-fiber diets for insulin-treated men with

diabetes mellitus. American Journal of Clinical Nutrition 32(11):2312-21.

16. Barnard RJ, Lattimore L, Holly RG, Cherny S, Pritikin N. (1982) Response of non-insulin-

dependent diabetic patients to an intensive program of diet and exercise. Diabetes Care 5(4):370

–

4.

17.

Barnard RJ, Massey MR, Cherny S, O’Brien LT, Pritikin N.(1983) Long-term use of a high-
complex-carbohydrate, high-fiber, low-fat diet and exercise in the treatment of NIDDM patients.
Diabetes Care 6 (3): 268

–73.

18. Nicholson AS. et al. (1999) Toward Improved Management of NIDDM: A Randomized , Controlled,

Pilot Intervention Using a Low-Fat, Vegetarian Diet. Preventive Medicine 29 :87-91.

19. Barnard RJ, Jung T, Inkeles SB. (1994) Diet and exercise in the treatment of NIDDM: the need for

early emphasis. Diabetes Care 17: 1469

–72.

20. Barnard ND, Cohen, J, Jenkins DJ, et al. (2006) A low-fat, vegan diet improves glycemic control

and cardiovascular risk factors in a randomized clinical trial in individuals with type 2 diabetes.
Diabetes Care 29(8):1777-83.

21. Barnard ND, Cohen, J, Jenkins DJ, et al. A low-fat, vegan diet improves glycemic control and

cardiovascular risk factors in a randomized clinical trial in individuals with type 2 diabetes.
Diabetes Care. 2006;29(8):1777-83.

22. Kendall A, Levitsky DA, Strupp BJ, Lissner L. (1991) Weight loss on a low-fat diet: consequence of

the imprecision of the control of food intake in humans. American Journal of Clinical Nutrition
53:1124

–1129.

23. Howarth NC, Saltzman E, Roberts SB. (2001) Dietary fiber and weight regulation (Review)

Nutrition Review 59:129

–139

24. Barnard ND, Scialli AR, Turner-McGrievy G, Lanou AJ, Glass J. (2005) The effects of a lowfat,

plant-based dietary intervention on body weight, metabolism, and insulin sensitivity. American
Journal of Medicine 118:991

–997.

25. Lovejoy JC, Windhauser MM, Rood JC, de la Bretonne JA. (1998) Effect of a controlled high-fat

versus low-fat diet on insulin sensitivity and leptin levels in African-American and Caucasian
women. Metabolism 47:1520

–1524.

26. Petersen KF, Dufour S, Befroy D, Garcia R, Shulman GI. (2004) Impaired mitochondrial activity in

the insulin-resistant offspring of patients with type 2 diabetes. New England Journal of Medicine
350:664

–671.

27. Sparks LM, Xie H, Koza RA, Mynatt R, Hulver MW, Bray GA, Smith SR. (2005) A highfat diet

coordinately downregulates genes required for mitochondrial oxidative phosphorylation in skeletal
muscle. Diabetes 54:1926

–1933.

28. Greco AV, Mingrone G, Giancaterini A, Manco M, Morroni M, Cinti S, Granzotto M, Vettor R,

Camastra S, Ferrannini E.(2002) Insulin resistance in morbid obesity: reversal with
intramyocellular fat depletion. Diabetes 51(1):144-51.

29.

Barnard ND. (2007) Dr. Neal Barnard’s Program for Reversing Diabetes. New York: Random
House

30. United States Department of Agriculture (USDA) (2006) The USDA Nutrient Database for

Standard Reference. Release 18 [online]. Available at:<www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/Data>
[Accessed 5 October 2006]

31.

Barnard ND. (2007) Dr. Neal Barnard’s Program for Reversing Diabetes. New York: Random
House.

32. Knight EL, Stampfer MJ, Hankinson SE, Spiegelman D, Curhan GC.(2003) The impact of protein

intake on renal function decline in women with normal renal function or mild renal insufficiency.
Annals of Internal Medicine 18;138(6):460-7.

33. United States Department of Agriculture (USDA). (2006) The USDA Nutrient Database for

Standard Reference. Release 18 [online]. Available at:<www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/Data>
[Accessed 5 October 2006]

34. Dewell A, Weidner G, Sumner MD, Chi CS, Ornish D.(2008) A very-low-fat vegan diet increases

intake of protective dietary factors and decreases intake of pathogenic dietary factors. Journal of
American Dietetic Association. 2008 Feb;108(2):347-56.

35. American Dietetic Association (ADA 2008) Nutrition Myth: Vegetarian Diets Lack Important

Nutrients[online].

Available

at:

<

http://www.eatright.org/cps/rde/xchg/ada/hs.xsl/home_16308_ENU_HTML.htm> [Accessed on 1st
June 2008].

36. Messina V, Melina V, Reed Mangels A. (2003) A New Food Guide for North American Vegetarians

[online].

Available

at:

<

http://www.dietitians.ca/news/downloads/Vegetarian_Food_Guide_for_NA.pdf> [Accessed on 1st
June 2008].

37. Davis B., Melina V., (2000) Becoming Vegan. Summertown: Book Publishing Company.
38. Ornish, D., Brown, S.E., Scherwitz, L.W. (1990), Can lifestyle changes reverse coronary heart

disease?. Lancet 336:129-33.

39. Esselstyn, C.B, Ellis, S.G., Medendorp , S.V. (1995), A strategy to arrest and revse coronary artery

disease: a 5-year longitudinal study of a single physician's practice. Journal of Family Practice, vol.
41, p. 560-568.

40. Jenkins, DJA, Kendall, CWC, Marchie, A, Jenkins, AL, Augustin, LSA, Ludwig, DS, Barnard, ND,

and Anderson, JW. (2003) Type 2 diabetes and the vegetarian diet. American Journal of Clinical
Nutrition. 78:610S-616S.

41. Campbell CT. (2005) The China Study. Dallas: Benbella Books.
42. Ornish D, Weidner G, Fair WR, et al.(2005) Intensive lifestyle changes may affect the progression

of prostate cancer. Journal of Urology 174:1065-1070.

43. Moore MA, Park CB, Tsuda H. (1998) Implications of the hyperinsulinaemia-diabetes-cancer link

for preventive efforts. European Journal of Cancer Prevention7(2):89-107.