1

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

     

     

     

     

     

Artysta jako bohater literacki.

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

PREZENTACJA

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

Strategie wstępu

• Kogo uważamy za artystę:

Twórcę lub odtwórcę dzieła sztuki; człowieka obdarzonego talentem wyróżniającym go
spośród innych. Kultura i potoczne wyobrażenia przypisują artyście nadwrażliwość i wy-
ostrzone spojrzenie na świat i ludzi. Zwykle stosuje się do artysty inne normy moralne,
zezwalając mu na większą swobodę obyczajową i przekraczanie pewnych granic etycz-
nych, zwłaszcza jeśli ma to służyć sztuce (definicja słownikowa).

• Artysta – wdzięczny temat literacki – przykłady od czasów starożytnych do współcze-

snych:

•

mity o Hefajstosie, Orfeuszu (mitologia),

•

król Dawid (Biblia),

•

Horacy Exegi monumentum,

•

Kochanowski Czego chcesz od nas, Panie…,

•

Norwid Fortepian Szopena,

•

Wyspiański Wesele,

•

Iwaszkiewicz Lato w Nohant.

• Artyści o sobie w literaturze i nie tylko – w poezji lirycznej, np.:

•

Horacy Carmina,

•

Kochanowski Fraszki, Pieśni,

•

Mickiewicz Sonety,

•

Krasiński Listy,

•

van Gogh Listy,

•

Paderewski Pamiętniki,

•

Dąbrowska Dzienniki,

•

Lechoń Dziennik.

Bogate życie artystów prowokuje ich do zwierzeń i autobiografii, przedstawianej nie-
kiedy w literackiej formie.

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

Strategie rozwinięcia

• Artysta jako bohater literacki fascynował pisarzy od czasów najdawniejszych. W nie-

których epokach, np. w romantyzmie lub Młodej Polsce, cieszył się jednak szczegól-
nym zainteresowaniem (sztuka ceniona była wówczas bardziej niż nauka; w okresie
modernizmu porównywano sztukę do religii, zaś artystę do kapłana).

• Różne kreacje i różne role artysty w literaturze na przykładzie trzech wybranych

epok: romantyzmu, Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego

•

Konrad z Dziadów cz. III Mickiewicza, buntownik, gotów poprowadzić naród do
walki (główna funkcja – inspiracja do działania);

•

modernizm – podmiot liryczny, czyli poeta w wierszu Albatros Baudelaire’a – wol-
ny od wszelkich więzi rodzinnych, społecznych człowiek, wrażliwy, oryginalny, żyjący
we własnym świecie, w kręgu sztuki (główna funkcja – tworzenie, autorytet w dzie-
dzinie sztuki, estetyki);

Bibliografia podmiotu

•

•

•

•

• Biblia

•

•

•

•

• Mitologia

•

•

•

•

• Horacy,

Horacy,

Horacy,

Horacy,

Horacy,

Exegi monumentum

•

•

•

•

• Jan Kochanowski,

Jan Kochanowski,

Jan Kochanowski,

Jan Kochanowski,

Jan Kochanowski,

Czego chcesz od nas, Panie…
Niezwykłym i nie leda piórem
opatrzony…

•

•

•

•

• Ignacy Krasicki,

Ignacy Krasicki,

Ignacy Krasicki,

Ignacy Krasicki,

Ignacy Krasicki,

Malarze

•

•

•

•

• Cyprian Kamil Norwid,

Cyprian Kamil Norwid,

Cyprian Kamil Norwid,

Cyprian Kamil Norwid,

Cyprian Kamil Norwid,

Fortepian Szopena

•

•

•

•

• Adam Mickiewicz,

Adam Mickiewicz,

Adam Mickiewicz,

Adam Mickiewicz,

Adam Mickiewicz,

Dziady cz. III

•

•

•

•

• Charles Baudelaire,

Charles Baudelaire,

Charles Baudelaire,

Charles Baudelaire,

Charles Baudelaire,

Albatros

•

•

•

•

• Eliza Orzeszkowa,

Eliza Orzeszkowa,

Eliza Orzeszkowa,

Eliza Orzeszkowa,

Eliza Orzeszkowa,

Nad Niemnem

•

•

•

•

• Stanisław Przybyszewski,

Stanisław Przybyszewski,

Stanisław Przybyszewski,

Stanisław Przybyszewski,

Stanisław Przybyszewski,

Confiteor

•

•

•

•

• Stanisław Wyspiański,

Stanisław Wyspiański,

Stanisław Wyspiański,

Stanisław Wyspiański,

Stanisław Wyspiański,

Wesele

•

•

•

•

• Leopold Staff,

Leopold Staff,

Leopold Staff,

Leopold Staff,

Leopold Staff,

Sonet szalony

•

•

•

•

• Witkacy,

Witkacy,

Witkacy,

Witkacy,

Witkacy,

Szewcy

•

•

•

•

• Jarosław Iwaszkiewicz,

Jarosław Iwaszkiewicz,

Jarosław Iwaszkiewicz,

Jarosław Iwaszkiewicz,

Jarosław Iwaszkiewicz,

Lato w Nohant

2

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

•

dwudziestolecie międzywojenne – skamandryci i awangardziści – szukali nowych
wartości dla społeczeństwa okresu wielkich przemian historycznych, technicznych,
kulturowych i światopoglądowych, artyści szukali też nowych, ostrych środków wy-
razu, a także w tzw. ciemnym dziesięcioleciu ostrzegali ludzi przed zagrożeniem –
„totalną katastrofą” (funkcja autorytetu etycznego i estetycznego, funkcja opinio-
twórcza oraz ostrzegająca, profetyczna [prorocka]). Przykładem jest Witkacy jako
malarz i twórca dramatu Szewcy. Sam siebie w tym dramacie określił jako zako-
piańskiego zagwazdrańca, przyznając w ten sposób, że rola artysty w tym czasie nie
zawsze należała do najłatwiejszych i najlepiej ocenianych przez społeczeństwo.

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

Strategie zakończenia

• Uniwersalny charakter tematu artysty – „Dotąd będzie istniała sztuka, dopóki będzie

istniał człowiek”, dlatego też twórca sztuki – artysta będzie dla ludzi interesującym
tematem literackim.

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

Stereotyp współczesnego artysty

Stereotyp współczesnego artysty

Stereotyp współczesnego artysty

Stereotyp współczesnego artysty

Stereotyp współczesnego artysty

Mamy przyjemność przedstawić typowego artystę. Imię
ma oryginalne i związane z innym znakomitym jego po-
przednikiem. Nazywa się – Sebastian. Bohatera łatwo
skojarzyć ze słynnym Janem Sebastianem Bachem. Arty-
sta nie musi być muzykiem, kompozytorem, w stereoty-
powych wyobrażeniach to chyba najczęściej malarz. Cha-
rakterystyczny jest, co łatwo zauważyć, jego niedbały
wygląd, oryginalny strój i fryzura. Artysta może wyglądać
np. tak… (prezentujemy ewentualny wizerunek, portret).
Tryb życia także różni go od pozostałych członków społe-
czeństwa. Przede wszystkim nie podejmuje on stałej pra-
cy, jest człowiekiem wolnym. Sebastian żyje ze sprzedaży
swoich obrazów. Jeśli któryś z nich okaże się wybitny, wów-
czas za otrzymaną na aukcji ogromną sumę artysta wyku-
pi wycieczkę na wyspę Bali. Tam czekają go nowe dozna-
nia, inspirujące do kolejnych wizji artystycznych. Sebastian
zrealizuje je tym razem jako przestrzenne kompozycje
plastyczne – oto jeden z przykładów takiego dzieła sztu-
ki… (prezentujemy wizję wiatraka z kręcącym się kołem
rowerowym zamiast skrzydeł). Stereotyp artysty wymaga
określenia źródła jego natchnienia. Jest nim zazwyczaj
muza. Bohater nie jest samotny, bo ma obok siebie swoją
piękną i ponętną muzę, może ona wyglądać tak albo tak,
albo jeszcze inaczej (prezentujemy fotografie kolejnych
dziewcząt). Czasem artysta zmienia swoje muzy, a wów-
czas i jego twórczość ulega przeobrażeniom.

Zwykle ludzie obdarzeni talentem artystycznym

posądzani są o to, że ulegają nałogom. Sebastian rów-
nież uzależniony jest od papierosów, ale ponieważ jak
każdy artysta jest przy tym roztargniony, zapomina
zapalić papierosa, dlatego wystarcza mu paczka na

tydzień. Za zaoszczędzone pieniądze kupuje kompu-
ter i zakłada internet, aby za pośrednictwem sieci po-
szukiwać pracy. Przy odrobinie szczęścia Sebastian zo-
staje odkryty przez zamożnego obywatela Stanów
Zjednoczonych, którego prababką była Polka. Ame-
rykański biznesmen angażuje Sebastiana do reklamy
w politycznej kampanii wyborczej w stanie Teksas
i urzeczony talentem artysty sprowadza go na stałe do
siebie. Sebastian angażuje się w sztukę reklamy, za-
czyna traktować ją jako przynoszącą wysokie dochody
profesję i… przestaje być artystą, staje się typowym
biznesmenem.

Wniosek

Według stereotypowych wyobrażeń artyście zagraża
profesjonalizm, a wizja kariery finansowej może znisz-
czyć niejeden talent artystyczny.
• Plakat zatytułowany:

•

Artysto, nie daj się sprofesjonalizować!

•

Artysto, nie stań się profesjonalistą!

• Kilka anegdot o artystach, np. Rafael namalował

dwa portrety papieża Juliusza II. Na jednym z nich
papież miał twarz zupełnie bladą, na drugim zaś
bardzo czerwoną. Poirytowany tym faktem papież
wyraził swój gniew w rozmowie z księciem Colon-
na, który przytoczył następujący argument:
– Proszę się nie gniewać, Wasza Świątobliwość. Rafael
chciał po prostu utrwalić niektóre momenty i zwyczaje
Świątobliwości. Mianowicie moment powrotu z mszy
porannej i moment powrotu z winnicy…

(A. R. Pettyn, Sławni i zabawni)

Bibliografia przedmiotu

• Barbara Drabarek (red.), Szkol-

ny słownik motywów literackich

• Kazimierz Wyka, Młoda Polska

• Alina Kowalczykowa i Tere-

sa Marciszuk (red), Zaczynając
od Baudelaire’a

• Edward Kolbus (red.), Kaskade-

rzy literatury

• Lesław Bartelski, Genealogia

ocalonych

• Andrzej R. Pettyn, Sławni i... za-

bawni

• Michał Głowiński, Teresa Kost-

kiewiczowa, Aleksandra Okopień
Sławińska, Janusz Sławiński,
Słownik terminów literackich

3

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

O co może zapytać komisja?

Jaki, Twoim zdaniem, współczesny artysta zasługuje
na to, aby stać się bohaterem utworu literackiego?

Proponowana odpowiedź

Interesującym artystą jest Jonasz Stern (1904 – 1988)
– krakowski malarz, grafik, założyciel Grupy Kra-
kowskiej (znanej powojennej szkoły rozumianej jako
ugrupowanie plastyków). Pracował przy stworzeniu
Szopki politycznej, współpracował również z teatrem
Cricot, dla którego projektował maski i kostiumy.
Jego kompozycje malarskie najbliższe są konwencji
kolażu. Na zróżnicowanym pod względem struktury
tle umieszcza drobne ości rybie, rozpina skórę ryby,
szkielet głowy, fragment sieci rybackiej. Całość po-
krywa pięknymi stonowanymi barwami. Jego kom-
pozycje są bardzo subtelne, utrzymane w nastroju
smutnym, nawet tragicznym. Wyróżniają się spośród
innych harmonią, wyrafinowaną tonacją i wyraźnym
przesłaniem, którym jest motyw losu ludzkiego opar-
ty na przemijaniu. Życiowe doznania artysty znala-
zły swój wyraz w jego sztuce. Stern przeszedł wiele:
obóz w Berezie Kartuskiej, getto we Lwowie, niemal-
że cudowne ocalenie od kul plutonu egzekucyjnego,
gdy padł z innymi, ale jako jedyny przeżył. Wszystko
to przekazywał w swoich pełnych liryzmu obrazach,
grafikach i kompozycjach plastycznych. Prywatną
pasją artysty było wędkarstwo, stąd tyle charaktery-
stycznych dla niego akcesoriów. Stern był też przez
wiele lat prorektorem Akademii Sztuk Pięknych
w Krakowie i wymagającym profesorem, który ocze-
kiwał od swoich słuchaczy kreatywności. Wspominał:

Zawsze powtarzałem moim studentom: Jeśli bę-
dziecie mnie naśladować w moim malarstwie, to
wam poucinam palce. Wy powinniście znaleźć
swoją własną formę. Całe zmaganie z życiem jest
przecież próbą zdefiniowania siebie.

Biografia tego artysty mogłaby stać się wdzięcznym
tematem literackim.

Jaki utwór poświęcony artyście uważasz za najcie-
kawszy i dlaczego?

Proponowana odpowiedź

Bardzo interesująca książka poświęcona artyście to
Udręka i ekstaza Irvinga Stone’a. Ukazuje ona Mi-
chała Anioła – renesansowego artystę, który jest nie
tylko niezwykle utalentowany, ale też wytrwały i pra-
cowity. Szybko przerasta swych kolejnych mistrzów
Ghirlandaia i Bertolda. Chcąc w swoich pracach

przekazywać prawdę o człowieku, decyduje się na prze-
prowadzenie sekcji zwłok, w wyniku której poznaje bu-
dowę ludzkiego ciała. Los Michała Anioła, człowieka
o niełatwym charakterze, ale z jasno wytyczonym ce-
lem, jakim jest sztuka, oscylował pomiędzy tytułową
udręką i ekstazą. A jednak artysta był ze swego życia
zadowolony. Bertoldo wyjaśnił to następująco: „Sztu-
ka jest tylko dla tych, którzy bez niej byliby nieszczę-
śliwi”. Jeszcze lepiej niż książka oddaje prawdę o ar-
tyście jej ekranizacja w reż. Carola Reeda.

Wyeksponowano w niej spór Michała Anioła

z artystą dusz ludzkich, papieżem, wojownikiem,
mecenasem ludzi sztuki – Juliuszem II. Obydwaj
bohaterowie filmu są do siebie podobni w swym upo-
rze, konsekwentnym dążeniu do zamierzonego celu,
a nawet osobliwym poczuciu humoru, w sardonicz-
nych żartach, charakteryzujących ludzi o niełatwych
charakterach. Konflikt obydwu wielkich indywidu-
alności kończy się przyjaźnią. Łączy ich sztuka, którą
cenią jako wartość niezwykłą. Zarówno powieść, jak
i jej ekranizacja bardzo sugestywnie przekonują, że
warto być wrażliwym na sztukę, ponieważ wprowa-
dza ona w nasze życie nowe, niedające się niczym
zastąpić elementy.

Jak oceniasz rolę środków masowego przekazu
w kształtowaniu naszego wizerunku artysty? Wyja-
śnij, odwołując się do przykładów.

Proponowana odpowiedź

Środki masowego przekazu, do których zaliczamy te-
lewizję, radio, prasę, kształtują wizerunek artysty,
umożliwiając medialne spotkania z nim (wywiady, na-
wet wizyty w domu artysty). Artysta staje się dzięki temu
osobą bliższą każdemu z nas, w niektórych audycjach
jest możliwa nawet bezpośrednia rozmowa z pisarzem
czy aktorem dzięki specjalnej infolinii. Telewizyjny
Magazyn Kulturalny „Pegaz” informuje o nagrodach,
wydarzeniach, sukcesach artystycznych. Dzięki temu
artysta okazuje się zwyczajnym człowiekiem, jak spor-
towiec, polityk, naukowiec, jak każdy z nas. A my by-
wamy czasem zaskoczeni własną refleksją – skąd zna-
my tak dobrze twarz wybitnego twórcy, dlaczego
wydaje nam się, że poznaliśmy go w naszym domu,
z którym nam się wciąż kojarzy. Tajemnica takiego
złudzenia tkwi w mass mediach – radiu, telewizji, któ-
re przedstawiły nam artystę, pozbawiły spotkanie zbęd-
nego dystansu, czyniąc w ten sposób twórcę człowie-
kiem bezpośrednim, a jego sztukę bardziej zrozumiałą.