niezbędnik studenta cz.2

Symbole stosowane na mapach

informują nas o wieku, genezie i litologii

wydzielonych na mapie utworów.

Konstrukcja symboli wydzieleń

geologicznych

wydzielonych na mapie utworów.

Symbol złożony jest ze znaków cyfrowych i literowych.

Dużą literą - położoną centralnie, oznacza się system

(okres) geologiczny.

Konstrukcja symboli

wydzieleń geologicznych

Ze względu na specyfikę utworów czwartorzędowych

przyjęto odrębne zasady konstrukcji symboli dla

odrębne zasady konstrukcji symboli dla

wydzieleń czwartorzędu i dla wydzieleń starszych

wapienie

wapienie żywetu

żywetu

Konstrukcja symboli

wydzieleń starszych od Q

W przypadku konstrukcji symboli wydzieleń starszych od

wydzieleń starszych od

czwartorzędu

czwartorzędu, prawa strona symbolu, oprócz znaków cyfrowych i

literowych, bliżej określających wiek, zawiera również znaki literowe

jednostek tektonicznych, serii oraz nazw lokalnych warstw.

W symbolach utworów starszych od czwartorzędu zazwyczaj nie

nie

określa się genezy skały.

Konstrukcja kolumny „cegiełek”
ustawianych w kolejności
stratygraficznej - od
najstarszych u dołu do
najmłodszych u góry.

Każda „cegiełka” o rozmiarze

rozmiarze

Objaśnienia wydzieleń

geologicznych

Każda „cegiełka” o rozmiarze

rozmiarze

1 x 2 cm

1 x 2 cm – zawiera oprócz
barwy wydzielenia również
jego symbol.

Wiek i kolejność wydzieleń

Wiek i kolejność wydzieleń
ustala się na podstawie
biostratygrafii, litostratygrafii,
superpozycji i morfostratygrafii
(w obrębie wydzieleń
czwartorzędowych)

Wydzielenia podwójne umieszcza się w „cegiełce piętrowej”,

z prawej strony obok wydzielenia głównego.

Zasadę tą ilustruje przykład:

Wydzielenia podwójne

gdzie:

gdzie:
p/g – piaski deluwialne na glinie zwałowej

glinie zwałowej

p/w – piaski deluwialne na wapieniach

wapieniach

p/mc – piaski deluwialne na mułowcach

mułowcach

Brak prawego dolnego indeksu przy Q oznacza, że wydzielenie to

umieszczone jest w tzw. czwartorzędzie nierozdzielonym

Metody zapisu pomiarów położenia

warstwy w przestrzeni

W praktyce geologicznej stosujemy dwa rodzaje zapisów:

trójczłonowy i dwuczłonowy

Zapis trójczłonowy (I metoda):

45/58/SE

azymut linii biegu / upad / ogólny kierunek nachylenia

II. Zapis dwuczłonowy (II metoda):

135/58

azymut kierunku nachylenia / upad

Zapis trójczłonowy

Przykład

Przykład: 30/70/SE

30/70/SE

Rysujemy prostokątny układ

Rysujemy prostokątny układ
współrzędnych z zaznaczonymi

współrzędnych z zaznaczonymi
wartościami kątowymi 0

wartościami kątowymi 0

, 90

180

, 270

Odmierzamy kąt 30

od osi

pionowej i rysujemy prostą,

pionowej i rysujemy prostą,
reprezentującą linię biegu o

reprezentującą linię biegu o

azymut linii biegu / upad / ogólny kierunek nachylenia

reprezentującą linię biegu o

reprezentującą linię biegu o
azymucie 30

azymucie 30

, przechodzącą

przez środek układu

przez środek układu
współrzędnych.

współrzędnych.

Prostopadle do wyznaczonej

Prostopadle do wyznaczonej
prostej rysujemy krótką kreskę

prostej rysujemy krótką kreskę
zgodnie z ogólnym kierunkiem

zgodnie z ogólnym kierunkiem
nachylenia warstwy; na jej końcu

nachylenia warstwy; na jej końcu
zaznaczamy wartość kąta upadu.

zaznaczamy wartość kąta upadu.

Zapis dwuczłonowy

Przykład

Przykład: 45/60

45/60

Rysujemy prostokątny układ

Rysujemy prostokątny układ
współrzędnych z zaznaczonymi

współrzędnych z zaznaczonymi
wartościami kątowymi 0

wartościami kątowymi 0

, 90

180

, 270

Odmierzamy kąt 45

od osi

pionowej i rysujemy krótką

pionowej i rysujemy krótką
kreskę od środka układu

kreskę od środka układu

azymut kierunku nachylenia / upad

kreskę od środka układu

kreskę od środka układu
współrzędnych, reprezentującą

współrzędnych, reprezentującą
azymut kierunku nachylenia 45

azymut kierunku nachylenia 45

Na końcu kreski zaznaczamy

Na końcu kreski zaznaczamy
wartość kąta upadu 60

wartość kąta upadu 60

Prostopadle do kreski rysujemy

Prostopadle do kreski rysujemy
prostą przechodzącą przez

prostą przechodzącą przez
środek układu współrzędnych,

środek układu współrzędnych,
reprezentująca linię biegu.

reprezentująca linię biegu.

Przykłady

Zapis dwuczłonowy:

Zapis dwuczłonowy:
135/58

135/58

Zapis trójczłonowy:

45/58/SE lub

225/58/SE

Przykłady

Zapis dwuczłonowy:

Zapis dwuczłonowy:
90/15

90/15

Zapis trójczłonowy:

0/15/E lub

360/15/E lub

180/15/E

Przykłady

Zapis dwuczłonowy:

Zapis dwuczłonowy:
200/50

200/50

Zapis trójczłonowy:

110/50/SW lub

290/50/SW

Przykłady

Zapis dwuczłonowy:

Zapis dwuczłonowy:
140/90

140/90

lub

320/90

Zapis trójczłonowy:

50/90/X lub

230/90/X

Granice geologiczne

Mapa geologiczna przedstawia budowę geologiczną jakiegoś

Mapa geologiczna przedstawia budowę geologiczną jakiegoś
obszaru za pomocą granic geologicznych.

obszaru za pomocą granic geologicznych.

Granice geologiczne są wynikiem przecięcia się, czyli

Granice geologiczne są wynikiem przecięcia się, czyli
intersekcji, powierzchni utworów geologicznych z

intersekcji, powierzchni utworów geologicznych z
powierzchnią terenu (lub inną powierzchnią wgłębną).

powierzchnią terenu (lub inną powierzchnią wgłębną).
Dlatego granice geologiczne nazywamy liniami

Dlatego granice geologiczne nazywamy liniami

Dlatego granice geologiczne nazywamy liniami
intersekcyjnymi, a obraz ich przebiegu w terenie lub na mapie

intersekcyjnymi, a obraz ich przebiegu w terenie lub na mapie
–

– obrazem intersekcyjnym.

obrazem intersekcyjnym.

LINIA INTERSEKCYJNA

LINIA INTERSEKCYJNA –

– linia powstała z przecięcia

linia powstała z przecięcia

powierzchni geologicznej z powierzchnią terenu lub inną ściśle

powierzchni geologicznej z powierzchnią terenu lub inną ściśle
określoną powierzchnią wgłębną

określoną powierzchnią wgłębną

Intersekcja warstw

Teren POZIOMY

–

– gdzie rzeźba terenu nie ma wpływu na przebieg linii intersekcyjnych

gdzie rzeźba terenu nie ma wpływu na przebieg linii intersekcyjnych

warstwy poziome

warstwy poziome –

– budowa płytowa

budowa płytowa

Intersekcja warstw

Teren URZEŹBIONY

–

– gdzie rzeźba terenu wpływu na przebieg linii intersekcyjnych

gdzie rzeźba terenu wpływu na przebieg linii intersekcyjnych

warstwy poziome

warstwy poziome –

– budowa płytowa

budowa płytowa

Wyznaczanie parametrów warstwy na

podstawie dwóch biegów

Aby wykreślić linię biegu na

Aby wykreślić linię biegu na
podstawie linii intersekcyjnej,

podstawie linii intersekcyjnej,
należy znaleźć 2 punkty

należy znaleźć 2 punkty
przecięcia jednej linii

przecięcia jednej linii
intersekcyjnej z poziomicą

intersekcyjnej z poziomicą
terenową o tej samej wartości.

terenową o tej samej wartości.

Przez połączenia tych punktów

Przez połączenia tych punktów
otrzymujemy bieg warstwy lub

otrzymujemy bieg warstwy lub
inaczej poziomicę strukturalną,

inaczej poziomicę strukturalną,
leżącą na wysokości poziomicy

leżącą na wysokości poziomicy
terenowej wyznaczającej punkty

terenowej wyznaczającej punkty
przecięcia.

przecięcia.

Poziomica strukturalna

Poziomica strukturalna –

– linia

linia

łącząca punkty leżące na danej

łącząca punkty leżące na danej
powierzchni geologicznej i na

powierzchni geologicznej i na
określonej wysokości względem

określonej wysokości względem
poziomu odniesienia

poziomu odniesienia

linia intersekcyjna

Wyznaczanie parametrów warstwy na

podstawie dwóch biegów

Następnie należy znaleźć dwa

Następnie należy znaleźć dwa
punkty przecięcia tej samej linii

punkty przecięcia tej samej linii
intersekcyjnej z poziomicą

intersekcyjnej z poziomicą
terenową o innej wartości i

terenową o innej wartości i
połączyć je, otrzymując bieg tej

połączyć je, otrzymując bieg tej
samej płaszczyzny na innej

samej płaszczyzny na innej
wysokości.

wysokości.

Najkrótsza odległość między

Najkrótsza odległość między
tymi poziomicami

tymi poziomicami
strukturalnymi, mierzona w

strukturalnymi, mierzona w
kierunku prostopadłym do nich

kierunku prostopadłym do nich
stanowi tzw. moduł

stanowi tzw. moduł
intersekcyjny oznaczony

intersekcyjny oznaczony
symbolem

symbolem d

Różnica wysokości (w skali

Różnica wysokości (w skali
mapy) pomiędzy wyznaczonymi

mapy) pomiędzy wyznaczonymi
poziomicami strukturalnymi

poziomicami strukturalnymi
oznaczona jest symbolem

oznaczona jest symbolem h

(cięcie warstwicowe)

linia intersekcyjna

Wyznaczanie parametrów warstwy na

podstawie dwóch biegów

Znając wartości d i h można ze

Znając wartości d i h można ze
wzoru obliczyć kąt upadu

wzoru obliczyć kąt upadu
warstwy z poniższego wzoru:

warstwy z poniższego wzoru:

lub też wartość kąta upadu

αααα

lub też wartość kąta upadu

lub też wartość kąta upadu
można zmierzyć kątomierzem

można zmierzyć kątomierzem –

–

z rysunku

h [m]

Skala 1 cm

10 m

Warstwa

Warstwa –

– podstawowa forma występowania skład osadowych, powstała w

podstawowa forma występowania skład osadowych, powstała w

wyniku nagromadzenia elementów mineralnych i organicznych na powierzchni

wyniku nagromadzenia elementów mineralnych i organicznych na powierzchni
skorupy ziemskiej.

skorupy ziemskiej.

Warstwa

Warstwa ograniczona jest

ograniczona jest

płaszczyznami stropu i spągu.

płaszczyznami stropu i spągu.
Strop

Strop –

– powierzchnia warstwy,

powierzchnia warstwy,

oddzielająca ją od warstwy

oddzielająca ją od warstwy
bezpośrednio młodszej

bezpośrednio młodszej
Spąg

Spąg –

– powierzchnia warstwy,

powierzchnia warstwy,

oddzielająca ją od warstwy

oddzielająca ją od warstwy
bezpośrednio starszej.

bezpośrednio starszej.

Jeżeli na warstwach starszych leżą warstwy młodsze, mówimy o

Jeżeli na warstwach starszych leżą warstwy młodsze, mówimy o normalnym

normalnym

następstwie warstw

następstwie warstw. Strop warstwy jest wówczas jej górną granicą, a spąg

. Strop warstwy jest wówczas jej górną granicą, a spąg –

–

dolną.

Jeżeli w wyniku ruchów tektonicznych warstwy młodsze znajdą się pod

Jeżeli w wyniku ruchów tektonicznych warstwy młodsze znajdą się pod
warstwami starszymi

warstwami starszymi –

– następstwo warstw będzie odwrócone (

następstwo warstw będzie odwrócone (niezgodność

niezgodność

zalegania warstw

zalegania warstw))

Parametry charakteryzujące warstwę

Wychodnia

Wychodnia –

– obszar występowania warstwy na powierzchni terenu

obszar występowania warstwy na powierzchni terenu

Miąższość rzeczywista

Miąższość rzeczywista –

– grubość warstwy, mierzona prostopadle do stropu i spągu

grubość warstwy, mierzona prostopadle do stropu i spągu

Miąższość pozorna

Miąższość pozorna –

– odległość między stropem a spągiem warstwy, mierzona pod

odległość między stropem a spągiem warstwy, mierzona pod

kątem innym niż 90

Miąższość pozorna jest zawsze większa od miąższości rzeczywistej

Gdy miąższość warstwy jest zmienna oblicza się miąższość średnia.

Analiza litostratygraficzna synkliny

wme

wpe

wme

Wyznaczenie modułów intersekcyjnych

Wyznaczenie modułów intersekcyjnych d

Wyznaczyć moduł

Wyznaczyć moduł
intersekcyjny dla

intersekcyjny dla
dwóch kątów upadu

dwóch kątów upadu
warstw

warstw –

– kąty

kąty

odczytać z mapy

Wyznaczenie modułów intersekcyjnych

Wyznaczenie modułów intersekcyjnych d

Wyznaczyć moduł intersekcyjny dla kątów 12 i 19

h [m]

skala mapy 1: 10 000

1: 10 000

czyli 1 cm na mapie – 100 m w terenie

h = 10 m - czyli na mapie to ....

10 h

10 d

10 h 1 cm

Rysunki (modułu) na odwrocie mapy

Ramka na odwrocie mapy o szerokości

5 mm + tabelka

– taka sama jak ostatnio

Wyznaczanie orientacji osi struktury

Bieg obu warstw

Bieg obu warstw nie jest równoległy

nie jest równoległy (poziomice strukturalne zachodzą na siebie)

(poziomice strukturalne zachodzą na siebie)

1110

1120

1130

1140

Kierunek upadu

warstwy

1110

1120

1130

x 2

skala mapy

1: 10 000

cięcie warstwicowe

h = 10 m

1110

1120

1130

1140

d x 2

x 2

w skali mapy = 2 mm

= …

S: …../

kąt zapadania

= 272

S: 272/2

orientacja (kierunek) struktury/ kąt zapadania

Wyznaczanie orientacji osi struktury

Bieg obu warstw

Bieg obu warstw jest równoległy

jest równoległy (poziomice strukturalne nie zachodzą na siebie)

(poziomice strukturalne nie zachodzą na siebie)

Kierunek upadu

warstwy

1190

1180

1170

1160

= 3 mm

= 5 mm

pkt. I/8

odl. 2 x h

2 x h

(co 20 m – co 2 mm na mapie)

skala mapy

1: 10 000

cięcie warstwicowe

h = 10 m

co w skali mapy = 1 mm

S: 52/0

1160

1140

1150

1160

1170

pkt. I/8

1160 m n.p.m.

= 52

pkt. I/6

1150 m n.p.m.