FORMY PRACY W ZASTĘPIE

Zasady doboru form

1. Forma musi być zgodna z treścią, którą chcesz przekazać.
2. Forma powinna pomóc ci w podkreśleniu i uwydatnieniu treści, unikaj takich, które mogą
przesłonić przekaz. Nadmiernie rozbudowane formy spychają treść na drugi plan.
3. Formy które dobierasz powinny być oryginalne.
4. Korzystaj również z nowych form, które przynosi rozwój techniki i nauki (np. wideo,
komputer).
5. Każda forma powinna mieć swoje tempo, unikaj dłużyzn.
6. Wybrana przez ciebie forma powinna zapewniać przeplatanie się różnych elementów, np.
słuchanie i mówienie, oglądanie i pokazywanie. W miarę możliwości postaraj się, aby
zawierała ona elementy statyczne i dynamiczne.
7. Wybrana forma powinna dać ci możliwość stopniowania napięcia i wprowadzenia punktu
kulminacyjnego zabawy (zbiórki).
8. W doborze form wykorzystaj inspirujące cię wydarzenia, mogą być to na przykład
informacje przekazane przez mas media, literatura i poezja, kroniki, filmy, muzyka oraz
własne obserwacje.
9. Wykorzystuj rekwizyty, staraj się, aby wśród nich znalazły się rzeczy autentyczne, np.
zdjęcia, nagrane wypowiedzi, wypożyczone stroje lub eksponaty oraz elementy wykonane
przez ciebie (plansze, skrypty, listy itp.). Jeżeli jest to potrzebne, do formy dobierz
odpowiedni podkład dźwiękowy oraz światło.
10. Jeżeli chcesz zapoznać harcerzy z wiedzą specjalistyczną lub ciekawym tematem,
zapraszaj fachowców. Pamiętaj, aby zawsze powiedzieć, czego od nich oczekujesz oraz
ustalić z nimi dokładnie temat i przebieg spotkania.
11. Dobierając formy na kurs pamiętaj, że powinny one: ukazywać możliwie dużo
różnorodnych form, być inspiracją dla uczestników do ich pracy w drużynie, łączyć zajęcia na
ś

wieżym powietrzu i w budynku.

Formy pracy w zastępie

wycieczki i wędrówki, kominki, biegi harcerskie, gry terenowe, sport, służba, akcja
zarobkowa, uczestnictwo w imprezach, biwaki, obchody świąt, zabawa urządzeniami
technicznymi, zdobywanie stopni i sprawności (samokształcenie), pokazy zastępu na
zewnątrz (imprezy dla drużyny, dla szkoły, itp.), nauka, wyjścia do teatru, kina, na wystawy,
zbiórki z innymi zastępami itp.

Formy przekazywania wiedzy na zbiórce

Przekaz poprzez: radio (CB), telefon (polowy lub konwencjonalny), komputer, nagraną kasetę
magnetofonową lub magnetowidową, informatora (oczywiście podstawionego), grę ruchową,
grę terenową, gawędę, skrypt, bieg harcerski, formy sceniczno-teatralne (scenka, pantomima
itp.), szukanie w książkach, opowiadanie z ukrytym podtekstem, rekwizyty, szyfrogram,
rebus, krzyżówkę, listy, rysunki i plansze, puzzle, rozsypankę, fotografie, gry planszowe,
poprawianie błędów, domino oraz wszystkie inne łamigłówki i w ogóle wszystko, co wam
przyjdzie do głowy. Nie obawiajcie się szalonych pomysłów. Realizujcie je w pierwszej
kolejności. Polecam książkę Grzegorza Całka pt. "Zamiast wykładów". Dostępna jest w
sklepie harcerskim na ul. Konopnickiej 6. Kosztuje 1 złotego i 30 groszy.

Co robić z zastępem na zbiórkach?

Przede wszystkim to, czym zastęp się interesuje. Zbiórka ma być po pierwsze dobrą zabawą
we wspaniałej, harcerskiej atmosferze, poprzez którą harcerze nabierają harcerskiego
wyrobienia i zdobywają wiedzę. Niech każda wasza zbiórka zawiera fabułę, która pomoże
wam w ukazaniu harcerzom celu zbiórki i połączeniu wszystkich jej elementów w logiczny
ciąg. Podstawowym warunkiem, jaki musicie spełnić, aby frekwencja na zbiórkach była
wysoka, jest to, aby były one ciekawe. W ten i tylko w ten sposób możecie doprowadzić do
tego, aby ludzie na zbiórki przychodzili. Zacznijcie już teraz. Jeśli dopiero w połowie roku
zorientujecie się, że na wasze zbiórki przychodzi 30% zastępu i zaczniecie przygotowywać
lepsze, efekty nie będą natychmiastowe. Mimo iż na przygotowanie zbiórki poświęcicie cały
dzień, i tak przyjdą na nie 2 - 3 osoby, pamiętając o jakości poprzednich. Na efekty
musielibyście wtedy czekać przynajmniej 2 miesiące.

Przeprowadzajcie wiele gier terenowych i harców (istnieje bogata literatura), które
wykorzystywałyby umiejętności podchodzenia, maskowania, planowania strategii,
wprowadzały współzawodnictwo, i które dawałyby duże możliwości rozwoju akcji. To
naprawdę "jara" chłopców i zgrywa cały zastęp.

Duch zastępu

Jak wprowadzić w zastępie odpowiednią atmosferę ? Przede wszystkim poprzez dobry
przykład pogody ducha ze strony zastępowego i innych starszych członków zastępu. Starajcie
się działać tak, aby ludzie słysząc nazwę waszego zastępu, wyobrażali sobie grupę ludzi
niepodobną do żadnej innej. Możecie to osiągnąć poprzez przygotowywanie ciekawych
zbiórek (w każdej powinno być coś super, choć jeden element, który naprawdę odróżniałby ją
od zwykłych, koleżeńskich spotkań). Poza tym pomoże wam w tym posiadanie proporca
zastępu, apteczki, oraz innego przydatnego sprzętu (np. biblioteczki zastępu), a także
prowadzenie kroniki, stosowanie znaczków zastępu (na mundurach i sprzęcie), posiadanie
własnego szyfru, piosenki obrzędowej, okrzyku, przysięgi składanej za zaangażowanie w
pracę zastępu i innych obrzędów (np. obrzędowe rozpoczęcie i zakończenie zbiórek, przyjęcie
zuchów, tradycyjne funkcje w zastępie), obchodzenie rocznic i urodzin członków zastępu,
służba prowadzona przez zastęp, posiadane trofea, rywalizacja i system nagród i kar w
zastępie i indywidualne znaki graficzne harcerzy stosowane ze znakami patrolowymi w grach
terenowych.

Czego uczyć zastęp ?

Techniki harcerskie:
samarytanka: reanimacja (praktyka), wypadki drogowe, utonięcia, pozycja bezpieczna,
porażenie prądem, zastosowanie leków, skład apteczki, ukąszenie przez żmiję, użądlenie
przez pszczołę, złamania, krwotoki, poparzenia (termiczne i chemiczne), odmrożenia,
padaczka, wstrząs mózgu, udar słoneczny, omdlenie, utrata przytomności, robienie noszy,
zasady transportowania, kolejność postępowania, opatrunki (dłoń, ucho, oko, bark, czepiec
Hipokratesa, łokieć - kolano, przedramię - łydka, palce u rąk);
terenoznawstwo: znaki topograficzne, orientowanie mapy, znajomość jej oznaczeń,
umiejętność korzystania z mapy, wyznaczanie azymutu punktu, wyznaczanie punktu o
wskazanym azymucie, pomiar szerokości rzeki dwoma sposobami, pomiar wysokości drzewa,
wyznaczanie kierunków świata bez kompasu i busoli (w terenie siedmioma, w mieście
dwoma sposobami);

sygnalizacja: alfabet morsa (szyfrowanie, nadawanie chorągiewkami, światłem, dźwiękiem),
alfabet semaforowy, znaki patrolowe (rozszerzone), szyfry (czekoladka, typ gaderypoluki,
ułamkowy, szyfr zastępu), umiejętność posługiwania się CB radio i telefonem polowym,
znajomość znaków ręką w marszu (podchodzenie w grupie);
historia: sylwetka B-P, jak i dlaczego powstał scouting, jak powstało harcerstwo w Polsce,
krótka przedwojenna historia harcerstwa i scoutingu, struktura i kryptonimy Szarych
Szeregów, mały sabotaż, akcje dywersyjne, batalion "Parasol", dowódcy Szarych Szeregów,
Powstanie Warszawskie, powojenne losy harcerstwa, obecny kształt harcerstwa i scoutingu
(inne organizacje harcerskie w Polsce);
obozownictwo: kuchnie polowe, rolowanie koca, układanie i maskowanie ogniska,
ekwipunek i pakowanie plecaka, rozbijanie i zwijanie namiotów, inżynieria pionierkowa,
maskowanie się i podchodzenie, wartowanie, zabezpieczanie ciała na wycieczkę, budowa
szałasu, wiązanie i wykorzystywanie węzłów;
pozostałe: oznaczenia funkcji w ZHP, oznaczenia stopni harcerskich, oznaczenia stopni
instruktorskich, rodowód i symbolika krzyża harcerskiego, rodowód i symbolika lilijki
skautowej i harcerskiej (ew. koniczynki skautek), prawo i przyrzeczenie harcerskie,
przyrodoznawstwo, musztra.

Zainteresowania: fotografia, modelarstwo, puszczaństwo, informatyka, sport (rower, piłka
nożna, lekkoatletyka), turystyka, wiedza o świecie (polityka, etnografia, geografia, historia,
fizyka, chemia, biologia), literatura, teatr, malarstwo, kino, spotkania towarzyskie (gra,
restauracja, mini golf, basen, urodziny, imieniny, wigilia itp.), religia, ekologia, muzyka
(koncerty, nauka piosenek, gra na instrumentach), zajęcia interpersonalne, dyskusje.

Akcja zarobkowa: sprzedaż obnośna, kolportaż prasy, sprzedaż podręczników, usługi
(doręczycielstwo, przepisywanie na maszynie, sprzedaż wysyłkowa, sprzedaż koszulek z
nadrukami, działalność wydawnicza dla szczepu), roznoszenie ulotek

Zasady doboru form

Podstawą zbiórki jest treść. Jednak z zasady pośredniości metody harcerskiej wynika między
innymi to, że aby przekazać treść, musimy dobrać do niej odpowiednią formę. Oto zasady,
które przy tym doborze powinno się stosować:

Forma musi być zgodna z treścią, którą chcesz przekazać. Absurdem i śmiesznością byłaby na
przykład nauka samarytanki przy kominku albo ćwiczenie terenoznawstwa poprzez czytanie
książki. Dla przykładu odpowiednią formą jest gra terenowa przeprowadzona dla ćwiczenia
znaków patrolowych. Pomoże ona uczestnikom zbiórki lepiej zapamiętać jej treść.

Forma powinna pomóc Ci w podkreśleniu i uwydatnieniu treści, unikaj form takich, które
mogłyby przesłonić przekaz. Nadmiernie rozbudowane formy spychają treść na drugi plan.
Dzieje się tak, gdy forma jest bardzo atrakcyjna, lecz sam moment przekazu treści jest
nieciekawy. Uczestnicy zbiórki nie zapamiętają tego, co w niej najważniejsze (wiadomości,
przekazu ideowego), lecz to, co najciekawsze. Wynika z tego, że najważniejszy moment
zbiórki powinien być zarazem najciekawszym. Należy pamiętać, że najważniejsza jest treść.
Nie ma również sensu robić dwugodzinnej gry terenowej, by pokazać jak bandażować kolano.
To strata czasu. Taką grę albo należało by skrócić, albo zwiększyć dawkę treści (wiedzy
samarytańskiej).

Formy, które wybierasz powinny być oryginalne. Zachęcą one harcerzy do regularnego

chodzenia na zbiorki (zwykła ciekawość), wywołają miłą atmosferę, pomogą zapamiętać
treść. Wreszcie są rozwijające dla samego ich autora.

Korzystaj również z nowych form, które przynosi rozwój techniki i nauki (kamera,
magnetowid, komputer). Daje to zwiększone możliwości dydaktyczne (służy przyswajaniu
wiedzy) oraz wpływa na atrakcyjność zbiórki (patrz punkt 3.).

Każda forma powinna mieć swoje tempo, unikaj dłużyzn. Wpływają one negatywnie na
odbiór treści, nudzą, czyli zniechęcają, uczestników.

Wybrana przez Ciebie forma powinna zapewniać przeplatanie się różnych elementów
aktywności (np. słuchanie i mówienie, oglądanie i pokazywanie, zajęcia na dworze i w
budynku), w miarę możliwości postaraj się, aby zawierała ona elementy statyczne i
dynamiczne. Zapobiega to znudzeniu i rozpraszaniu się uczestników. Jeśli zastęp przeszkadza
Ci podczas jakichkolwiek zajęć statycznych, oznacza to, że nie wyszalał się dość w formie
dynamicznej, która zawsze powinna poprzedzać dłuższą formę statyczną.

Wybrana forma powinna dać Ci możliwość stopniowania napięcia i wprowadzenia elementu
kulminacyjnego zabawy. Alfred Hitchcock powiedział, że "film powinien zaczynać się
wybuchem wulkanu, a dalej napięcie powinno stale rosnąć". Jeśli nawet jest to lekka
przesada, to jego stwierdzenie świetnie obrazuje na czym polega stopniowanie napięcia w
filmie. Zbiórka powinna wyglądać podobnie. Musi kończyć się w punkcie kulminacyjnym,
gdy napięcie jest najwyższe, nie należy przeciągać zbiórki tak, by napięcie spadło. Jeżeli
przerwie się zabawę w najciekawszym jej momencie, pozostawiając pewną dawkę niedosytu,
harcerze chętnie przyjdą na następną zbiórkę.

W doborze form wykorzystaj inspirujące Cię wydarzenia, mogą być to na przykład
informacje przekazywane przez mass media, literatura, kroniki, filmy, muzyka oraz własne
obserwacje. Jeśli robisz zbiórkę o tym, co Ciebie interesuje, z natury rzeczy będzie ona
ciekawsza niż ta, której temat jest narzucony. Nie wolno Ci jednak przy tym zapomnieć o
zainteresowaniach innych - to, co pasjonuje Ciebie może w ogóle nie obchodzić innych, a
przecież to właśnie dla nich jest zbiórka. Dostosuj ją więc do zainteresowań harcerzy. To
bardzo ważne, aby ich "podjarać". To samo dotyczy formy. Forma interesująca Ciebie, będzie
przez Ciebie przeprowadzona ciekawiej od innych. Postaraj się, by zainteresowała
uczestników zbiórki. Stosowanie tej zasady wpływa też na aktualność zbiórki, a przez to na
jej ciekawość. Unikaj skostnienia formy.

Wykorzystuj rekwizyty, staraj się, aby wśród nich znalazły się rzeczy autentyczne (np.
zdjęcia, nagrane wypowiedzi, wypożyczone stroje lub eksponaty) oraz elementy wykonane
przez Ciebie (plansze, skrypty, listy itp.). Jeżeli jest to potrzebne, do form dobierz odpowiedni
podkład dźwiękowy i światło. Wszystko to buduje atrakcyjność zbiórki, jej niepowtarzalność.
Pamiętaj o estetyce rekwizytów. Nikt nie akceptuje rzeczy brzydkich (choćby podświadomie).

Jeżeli chcesz zapoznać uczestników zbiórki z wiedzą specjalistyczną lub ciekawym tematem,
zapraszaj fachowców, pamiętaj, aby zawsze powiedzieć, czego od nich oczekujesz oraz
ustalić z nimi dokładnie temat i przebieg spotkania. Ich obecność podwyższa wiarygodność
przekazywanej wiedzy, wpływa na jej atrakcyjność oraz atrakcyjność i oryginalność zbiórki, a
tym samym na to, ile z wiedzy przekazanej na zbiórce zrozumieją i zapamiętają uczestnicy.

Wszystkie formy zostały spisane podczas zbiórki Rady Drużyny 54 ŁDH „Bulgot”
30 X 2006 przez druhny zastępowe oraz niektóre pomocniczo przez przyboczną i drużynową.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zebrała i opracowała
pwd. Aleksandra Depczyńska HO
drużynowa 54 ŁDH

Formy terenowe
Czyli takie, które dzieją się poza harcówką

1. gra terenowa
2. zwiad
3. wyjście (do kina, teatru, na basen, na łyżwy, do herbaciarni)
4. służba
5. INO
6. HBT
7. biwak
8. rajd
9. olimpiada
10. wyścigi
11. sztafeta
12. mierzenie drzewa, drogi, rzeki
13. wyznaczanie stron świata
14. ...........

Formy manualne
Czyli takie, które wymagają pracy naszych rąk (najczęściej jakaś forma prostej twórczości)

1. rysowanie
2. lepienie z gliny, plasteliny, modeliny, masy solnej
3. kolarz
4. malowanie
5. malowanie twarzy
6. robótki ręczne (np. szydełko, druty)
7. robienie korali (koralików)
8. rzeźbienie ze śniegu
9. wykorzystanie form elementów przyrody (ludki z kasztanów, malowanie liśćmi)
10. komiks
11. robienie obrazków z kulek bibuły
12. plakat
13. witraże
14. malowanie na szkle (kubeczki)
15. malowanie kleksami

16. usypywanie wzorów pieprzem i solą (np. koniczynkę WAGGGS)
17. ozdabianie butelek i szklanek
18. kompozycje kwiatowe
19. stemple z ziemniaków
20. wspólne szycie
21. haftowanie sprawności
22. budowanie z klocków
23. robienie ramek na zdjęcia
24. robienie papieru czerpanego
25. ........

Formy audiowizualne
Czyli takie w których wykorzystując urządzenia elektroniczne działamy dodatkowo obrazem
lub dźwiękiem

1. oglądanie filmu (telewizor lub rzutnik)
2. kręcenie filmu
3. robienie audycji radiowej
4. wysłuchanie audycji radiowej (jako forma wstępna, potem np. quiz, malowanie)
5. robienie wywiadów
6. robienie fotografii
7. oglądanie slajdów, fotografii, prezentacji
8. wystawa fotograficzna
9. nauka piosenki z magnetofonu
10. puszczanie piosenek w tle zbiórki
11. wyjście do kawiarenki internetowej
12. wyjście do kina
13. nagrywanie własnej kasety z piosenkami
14. .......

Formy operowania słowem

1. tabu
2. piosenka
3. scenka
4. nauka modelowania głosu
5. ćwiczenia i zabawy językowe
6. nauka jakiś słów, zwrotów z języka obcego
7. opowiadania
8. gawęda
9. kominek
10. czytanie książek na głos
11. sonda
12. opisywanie jakiegoś przedmiotu lub jego zastosowania
13. ćwiczenie płynności języka i dykcji
14. dyskusja
15. pisanie artykułu

16. okrzyki
17. kuźnica
18. .....

Formy statyczne
Czyli takie, które przez cały czas swojego trwania dzieją się w jednym miejscu

1. gawęda
2. apel drużyny
3. czytanie książek
4. jedzenie w restauracji
5. nauka zachowania przy stole
6. wyjście do teatru
7. kuźnica
8. dyskusja
9. gotowanie
10. haftowanie sprawności
11. ognisko
12. kominek
13. ..........

Formy zabaw intelektualnych

1. quiz
2. czytanie książek
3. tabu
4. krzyżówka
5. uzupełnianka
6. wisielec
7. drzewo genealogiczne
8. zagadki logiczne
9. gry strategiczne
10. dyskusja
11. kuźnica
12. skojarzenia
13. gra planszowa
14. sąd
15. interpretowanie piosenki
16. .......

Formy towarzyskie

1. pizza
2. kino
3. teatr
4. basen
5. lodowisko
6. herbaciarnia
7. wspólne wyjście na szkolną dyskotekę

8. spotkanie z innym zastępem
9. spotkanie z zastępem z innej drużyny
10. spacer
11. wyjście do Mc Donalda
12. wyjście na zawody (wspólne kibicowanie) – najlepiej gdy ktoś z zastępu startuje
13. spotkanie z ciekawymi ludźmi (którzy coś osiągnęli, zapisali się jakoś w historii)
14. wędrówki
15. ognisko
16. pośpiewisko
17. filharmonia
18. pidżama party
19. .......

Formy taneczno – ruchowe

1. pantomima
2. pląs
3. scenka
4. nauka tańca
5. twister
6. wyścigi
7. skakanie na skakance
8. nauka pływania / jazdy na łyżwach
9. aerobic
10. mini konkurs tańca
11. zabawy (np. ludzie do ludzi)
12. mini playbeck show
13. ćwiczenia rytmiczne
14. olimpiada
15. gimnastyka
16. wymyślanie układów
17. ........

Ć

wiczenia praktyczne, które muszą być pokazywane bezpośrednio; gdzie formy pracy

wykorzystujemy tylko wspomagająco

1. bandażowanie
2. wszelakie symulacje
3. pionierka
4. składanie munduru
5. HBT
6. musztra
7. nauka obsługi komputera
8. orienotwanie mapy
9. wyznaczanie azymutów
10. nadawanie alfabetem Morse’a
11. mierzenie drzewa / rzeki / drogi
12. nauka obsługi telefonów polowych

13. …………………..