Kino japońskie lat 50.

Zakończenie II WŚ – odrodzenie filmu kostiumowego (jdiai-geki), utożsamianego z

opowieściami z życia samurajów (wojownicy z wyższych sfer, ale też przestępcy, łotry lub

przedstawiciele niższych stanów, którzy dostąpili przywileju posiadania miecza) oraz

antybohaterskich przestępców i złoczyńców ściganych przez policję. Silną podporą w

budowaniu gatunku były konwencje teatralne – kabuki (konflikt dramatyczny pomiędzy

obowiązkiem a sercem), czerpano z średniowiecznych sztuki i literatury popularnej. Gatunek
podobny do westernu –

samotny bohater, walczący z niesprawiedliwością, przybysz znikąd,

przywracający utracony porządek, a następnie opuszczający wspólnotę, jednak znacznie

bardziej był wyeksponowany konflikt powinność/uczucia, aniżeli natura/cywilizacja.

Wyznaczniki gatunkowe:

• Bohater – samuraj, czasem b

ez pana (ronina) lub wędrowny gracz (bakuto)

• Akcja –

podjęte przez niego zobowiązanie, podjęcie misji, zemsta albo

sprawiedliwość

• Samuraj bez pana –

symbol młodości nieskrępowanej normami i konwenansami

•

Nie można pokonać zła bez poświęcenia – cierpienie jako istota kondycji ludzkiej,

kluczowy składnik życia

Akira Kurosawa – przekroczenie schematów gatunkowych

• „Rashomon” 1950 (zrobiony w jednym z tematów)

• „Siedmiu samurajów” 1954

o

Epoka Sengoku (XVIw.) – epoka wojen domowych, nie chodzi jednak o

oddanie prawdy historycznej, ale o oddanie prawdy psychologicznej –
ukazanie tragicznego losu ludzkiego

o

Najważniejsza przyjaźń między roninami szukającymi zajęcia – ich uczciwość,

honor, wierność są czymś zgoła niespotykanym w czasach zamętu

• „Tron we krwi” 1957

o

Także epoka Sengoku (XVIw.)

o

Adaptacja Makbeta z wykorzystaniem techniki japońskiego teatru

tradycyjnego No (maski, ruch sceniczny, chórem [początkowa pieśń] i muzyką

[flet bambusowy i bębenek])

o

Świadomość rozpadu tradycyjnych wartości i kryzysu zasad moralnych –

dotycząca epoki, ale samego oryginalnego tekstu

o

Przeszłość kluczem do współczesności do refleksji nad naturą ludzką

• „Ukryta forteca” 1958

o

http://www.nytimes.com/movie/review?res=9D02EFDE1531EF3BBC4C51DF
B7668389679EDE

– recenzja

o

http://www.criterion.com/current/posts/117-the-hidden-fortress

- esej

o

http://www.criterion.com/current/posts/837-the-hidden-fortress

- esej

•

„Pijany anioł” 1948r

o

http://www.criterion.com/current/posts/620-drunken-angel-the-spoils-of-war

-

esej

o

film zaliczany do filmów o współczesnym Tokio lub filmów o Yakuzie

Linki do Kurosawy:

http://www.nationalmediamuseum.org.uk/~/media/Files/NMeM/PDF/Collections/Cinematogr
aphy/KurosawaMasterOfWorldCinema.ashx

- biogram

http://www.janusfilms.com/kurosawa/kurosawa.pdf

-

króciutkie opisy każdego filmu

http://old.bfi.org.uk/sightandsound/feature/49625

- Kurosawa o swoich filmach

http://www.criterion.com/current/posts/270&section=essay

– esej o Tronie we krwi

Późna twórczość Kenjiego Mizoguchiego - mistrza historyczny melodramatów japońskich
(lata 30). Zasadniczy

cel jego twórczości to nie konstruowanie historii (choć znał zasady kina

hollywoodzkiego i umiał jej wykorzystywać), ale malowanie obrazów, budowanie
kompozycji plastycznej kadru –

co nie służyło przekazywaniu znaczeń, narracja w jego

filmach była wolna, strategicznie odwlekana i ograniczona informacyjnie, co burzyło

kompozycję melodramatu. W latach 30. jego melodramaty to odbicie feminisuto – idealizacja

kobiety, podziw dla jej oddania, cierpienia oraz wsparcia jakie okazuje ukochanemu, dzięki
odnosi on wi

ększy sukces, choć jest istotą słabą.

Lata 50. –

utrzymywał się na peryferiach jidai-geki, w których to prości ludzie zmagają się z

przeciwnościami losu

•

„Opowieść księżycowa” 1953

o

Na motywach opowiadania Uedy, w których elementy fantastyczne łączą się
realistycznymi

o

Akcja –

okres wojen domowych, niepokoju, wzbogacaniem się kosztem

drugiego

o

Historia dwóch chłopców, którzy porzucają swoje rodziny, by znaleźć

pieniądze i sławę – ukazywanie różnych oblicz miłości – zestawienie pogoni

za zmysłowymi rozkoszami z uczuciem opartym na wierności

o

Forma –

wizualne piękno, płynne ruchy kamery, kompozycja plastyczna

•

„Zarządca Sansho” 1954

o

Opowieści o wpływie przyszłości na teraźniejszość oraz o duchowym

zwycięstwie nad słabościami i o cierpieniu, i wierności (także rozgrywająca się
w okresie feudalnym)

o

Na podstawie noweli Moriego i średniowiecznej legendy o losach rodzeństwa,

porwanego i sprzedanego w niewolę – po latach brat zapomina o nakazach

moralnych, które nadal wyznaje jego młodsza siostra, dzięki jej ofiarności
boh

ater odzyskuje wolności i należną mu pozycję społeczną

o

Podkreślenie nieludzkości systemu, w którym nie ma miejsca na szacunek, dla

drugiego człowieka

o

Moralitet na temat przebaczenia, niesprawiedliwości i potrzeby

przeciwstawienie się złu

•

„Życie O’Haru” 1952

o

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Life_of_Oharu

o

http://www.rogerebert.com/reviews/great-movie-the-life-of-oharu-1952

•

„Ukrzyżowani kochankowie” 1954

o

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Crucified_Lovers

• „Legenda rodu Taira” 1955

o

http://www.nytimes.com/movie/review?res=9802E5DA1E30E033A25752C2A
96F9C946591D6CF

o

http://www.slantmagazine.com/house/2009/29/952-54-shin-heike-monogatari-
new-tales-of-the-taira-clan-1955-kenji-mizoguchi

Teinosuke Kinugasa -

„Wrota piekieł” 1953

•

http://www.noircafe.pl/wrota-piekiel/

- esej o twórcy i o jego filmach

Humanistyczne filmy wojenne –

pokazujące bezsens wojny i krytycznie oceniające historię,

np. „Pomnik czerwonych lilii” 1953, Tadashiego Imai.

Filmy o bombie atomowej (genbaku iega) – zrzuc

enie bomb atomowych było dla

Japończyków doświadczeniem traumatycznym, wstrząs rozgrywał się na dwóch

płaszczyznach – indywidualnej i zbiorowej – 1. Śmierć bliskich, rozpad rodziny, niemożność

pogodzenia się ze stratą, 2. Naród, którego tożsamość została zniekształcona, np. „Dzieci
Hiroszimy” 1952, Kaneto Shindo, „Godzilla” 1954, Ishiro Hondy

(„Godzilla” to także kaiju

eiga, czyli film o potworach).

Filmy dotyczące współczesności – obraz życia powojennego Japonii, problem stosunków

małżeńskich, rozpadu rodziny, podmiotowości kobiecej, wolnej woli oraz poszukiwania

niezależności w społeczeństwie patriarchalnym, np. „Jadło” 1951, Mikio Naruse.

•

„Późna wiosna” 1949, Yasujiro Ozu

o

Pragnienie zachowania tradycyjnych wartości w obliczu zmian – transformacji
politycz

nej, kulturowej i gospodarczej towarzyszy bohaterom, reżyser

prowadzi ich jednak tak, by pogodzili się z nieuchronnością postępu, który nie

musi prowadzić do zapomnienia o dawnych wartościach

o

Nieustanne podkreślanie japońskości – obecność elementów krajobrazowych
(ogrody zen), architektoniczne (pagody), artystycznych (klasyczny teatr) oraz

rytuałów życia codziennego (picie herbaty)

o

Główna bohaterka – nosi modne sukienki, niezależna finansowo, samodzielna,

opiekuje się ojcem z miłości nie z obowiązku

o

Ozu nie

obawia się nowoczesności, lecz westernizacji – nalega na

kształtowanie nowych wzorców w oparciu o stare

•

„Tokijska opowieść” 1953, Ozu

o

Analiza problemów wynikający z modernizacji życia codziennego

o

Historia starzejącego się małżeństwa, które przyjeżdża do stolicy, by

odwiedzić dorosłe dzieci – ich wizyta powoduje trudności (zbyt ciasne

tokijskie mieszkanie dla wielopokoleniowej rodziny, młodzi zajęci pracą i

obowiązkami domowymi) – rodzice rozumieją syna, zgadzając się na wyjazd

do uzdrowiska; niedługo później umiera matka – rodzina spotyka się na

pogrzebie, ale nawet wtedy dzieci nie znajdują czasu dla ojca

o

Ukazanie negatywnych skutków przemian społecznych, które powodują, że

ludzi oddalają się od siebie

Taiyozoku (plemię słońca) – do głosy w kinie dochodzi pokolenie, które wyrosło podczas

wojny, dla nich świat jest bezwzględny. W swoich filmach sprzeciwiają się tradycyjnym

wartościom, które nie są dla nich punktem odniesienia, ich bohaterowie zmagają się z

uczuciem pustki wewnętrznej, frustracją i alienacją – wyrachowani egoiści. Wizerunek
kobiety jest negatywny –

jest wyuzdana, odpowiedzialna za wszelkie zło np. „Zakazany

owoc” Ko Nakahiry.

Pod koniec lat 50. –

pojawiają się także takie gatunki jak yakuza eiga o członkach mafii.