Kino japońskie

1

Kino japońskie

Kino japońskie (jap. 日本映画 nihoneiga

?

) liczy już ponad sto lat – zaczęło się już w epoce kina niemego, obecnie

na świecie sporą popularnością cieszą się przede wszystkim anime, horrory japońskie oraz klasyki, takie jak np.

filmy Akiry Kurosawy.

Kategorie

Do najważniejszych kategorii kina japońskiego należą przede wszystkim:

• anime – japońskie filmy animowane, niekoniecznie przeznaczone dla dzieci, np. Neon Genesis Evangelion,

Ghost in the Shell, Księżniczka mononoke, Czarodziejka z Księżyca;

• jidai-geki – japońskie filmy historyczne, część których stanowią filmy samurajskie, zwane także chanbara

(onomatopeja szczęku miecza), np. seria o Zatōichim lub niektóre filmy Akiry Kurosawy (m.in. Siedmiu

samurajów, Tron we krwi, Ran);

• gendai-geki - japońskie filmy o tematyce współczesnej;

• horrory, nazywane także j-horror, np. The Ring: Krąg, Dark Water, Klątwa ju-on;

• kultowe horrory - na przykład Battle Royale lub Suicide Club;

• kaijū – filmy o potworach, najbardziej znanym jest seria o Godzilli;

• pinku eiga – filmy pornograficzne, często zaangażowane społecznie i tworzone bardziej w stylu artystycznym,

niż zwykłej pornografii;

• yakuza eiga – filmy mafijne, przedstawiające środowisko yakuzy, np. filmy Takeshiego Kitano.

Historia

Okres kina niemego

Pierwsze pokazy filmowe na ziemiach japońskich odbyły się już w roku 1896, natomiast za pierwszy film powstały

w Japonii uważa się krótki dokument Geisha no teodori (芸者の手踊り) z czerwca 1899 roku. Z około 1905

pochodzi materiał, który uznawany jest za pierwsze anime lub prekursora japońskiej animacji – namalowana

bezpośrednio na pięćdziesięciu klatkach taśmy celuloidowej krótka scena przedstawiająca piszącego chłopca, który

następnie odwraca się do widza i unosi czapkę. Pierwszą profesjonalną japońską aktorką była Tokuko Nagai Takagi,

która w latach 1911-1914 pojawiła się w czterech krótkich filmach zachodniego studia Thanhouser Company

[1]

.

Pierwszym natomiast aktorem, który zdobył w Japonii dużą sławę, jest Matsunosuke Onoe. Japoński przemysł

filmowy zdominowały dwa typy produkcji: gendaideki, których akcja osadzona była w niedawnej przeszłości kraju,

i jidaideki – filmy o współczesności.

W owym czasie większość japońskich kin zatrudniało benszi – narratora, który komentował wydarzenia dziejące się

na ekranie. Funkcja ta ma swoje korzenie już w klasycznym teatrze japońskim – kabuki i bunraku.

Wielkie trzęsienie ziemi, które nawiedziło Japonię w 1923 roku, bombowe naloty wojsk aliantów na Tokio podczas

II wojny światowej oraz czynniki naturalne sprawiły, że do dziś przetrwało niewiele filmów z tamtego okresu.

Sporym powodzeniem cieszyły się w tamtym okresie filmy Kenjiego Mizoguchiego, którego późniejsze produkcje

(np. Życie Oharu) do dziś cieszą się powodzeniem.

Kino japońskie

2

Lata 30. XX wieku

W przeciwieństwie do Hollywoodu, w latach 30. Japończycy nadal często produkowali filmy nieme. Ważniejszymi

filmami dźwiękowymi z tego okresu są produkcje Mizoguchiego – Siostry z Gion (1936), Elegia Naniwy (1936) czy

Opowieść ostatniej chryzantemy (1939). Wraz z nasilaniem się cenzury filmy niektórych reżyserów, m.in. Daisukego

Ity, stały się obiektem ataków. Jako że sporą popularnością już wtedy cieszyły się anime, japoński rząd postanowił

wykorzystywać animacje w celach propagandowych.

Lata 40. XX wieku

Akira Kurosawa kręci swój pierwszy film – Sugata Sanshirō. Wraz z okupacją wojsk alianckich, trwającą od końca

II wojny światowej, do Japonii trafia sporo amerykańskich animacji, których projekcji zabronił przedwojenny rząd.

W tym też okresie powstawały też kolejne propagandowe anime, m.in. Momotarō no umiwashi oraz inne przygody

Momotara opowiadające o człowieku i zwierzętach walczących o jakiś wspólny cel.

Lata 50. XX wieku

Plakat filmu Siedmiu samurajów

Na lata 50. przypada szczyt japońskiej kinematografii. Trzy filmy

z tego okresu (Rashōmon, Siedmiu samurajów i Tokijska

opowieść) w roku 2002 znalazły się w czołówce najlepszych

filmów wszech czasów w rankingu sporządzonym przez brytyjski

magazyn „Sight & Sound”. Tę dekadę rozpoczął Rashōmon

Kurosawy, który zdobył Oscara w kategorii najlepszy film

zagraniczny oraz przyczynił się do rozpowszechnienia kina

japońskiego na zachodzie. W tym też okresie sławę zdobywa

legendarny aktor Toshirō Mifune. Następnie pojawia się kolejny

film Kurosawy, Piętno śmierci (1952), oraz Tokijska opowieść

Yasujira Ozu (1953). Rok 1954 przyniósł dwa najbardziej

wpływowe japońskie filmy. Pierwszy to kolejny film Kurosawy,

Siedmiu samurajów, opowiadający o grupie samurajskich

wojowników chroniących bezbronnych wieśniaków przed

gangiem złoczyńców, który na Zachodzie przerobiono i wydano w

1960 roku jako Siedmiu wspaniałych. W tym samym roku pojawia

się antynuklearny horror autorstwa Ishira Hondy – Gojira, będący

początkiem serii filmów o Godzilli. I chociaż film był kilkakrotnie

przerabiany na potrzeby zachodnich rynków, stał się

międzynarodową ikoną Japonii i wywołał boom na filmy kaijū. W

1955 roku Hiroshi Inagaki otrzymuje Oscara za film Musashi Miyamoto – pierwszy z jego samurajskiej trylogii.

Powstają kolejne filmy Kenji Mizoguchi – Życie Oharu (1952), Opowieści księżycowe (1953) i Sanshō dayū (1954).

Mikio Naruse kręci m.in. Meshi (1950), Ostatnie chryzantemy (1954), Płynące chmury (1955). W 1959 roku pojawia

się Ohayō Yasujira Ozu.

Lata 60. XX wieku

W 1961 roku powstaje Straż przyboczna Kurosawy, mająca później duży wpływ na filmy zachodnie. Coraz częściej

zaczyna kręcić się filmy w kolorze. Kon Ichikawa kręci trzygodzinny dokument Tōkyō orimpikku o olimpiadzie w

1964 roku. Po filmie Namaszczony do zabijania (1967), surrealistycznym obrazie o yakuzie, Nikkatsu Corporation

zwalnia Seijuna Suzukiegp za kręcenie filmów bez sensu i nie przynoszących żadnych zysków. W 1963 roku powstaje

Tetsuwan Atomu Osamu Tezuki – jedno z pierwszych anime, które staje się ultrapopularne także na Zachodzie. W

Kino japońskie

3

latach 60. powstają najważniejsze filmy Nagisy Ōshimy, Kaneta Shindō oraz Shōheia Imamury. Obraz Hiroshiego

Teshigahary Kobieta z wydm (1964) zdobywa nagrodę specjalną na Festiwalu Filmowym w Cannes, nominowany

jest także do Oscara w kategoriach najlepszy reżyser i najlepszy film zagraniczny. W 1965 roku specjalną nagrodę w

Cannes zdobywa Kwaidan, czyli opowieści niesamowite Masakiego Kobayashiego.

Lata 70. XX wieku

Powstaje Imperium zmysłów (1976) Nagisy Ōshimy, inspirowane historią Sady Abe, która to udusiła swojego

kochanka w trakcie stosunku. Przeciwny cenzurze, umieścił w filmie mocne sceny pornograficzne, w wyniku czego

film dostarczono do Francji, gdzie został ocenzurowany; w Japonii do dziś dzień nie zaprezentowano pełnej wersji

filmu. Mimo to pinku eiga stały się odskocznią dla niezależnych filmowców.

Lata 80. XX wieku

W roku 1984 Hayao Miyazaki na podstawie swojej mangi tworzy pełnometrażowe anime Nausicaä z Doliny Wiatru,

natomiast w roku 1988 powstaje Akira Katsuhiro Ōtomo. W połowie lat 80. pojawiają się OAV – anime

przeznaczone bezpośrednio do dystrybucji na kasetach VHS. Shōhei Imamura zdobywa Złotą Palmę za Balladę o

Norayamie (1983).

Lata 90. XX wieku

Inamura zdobywa drugą Złotą Palmę, tym razem za film Węgorz. Nagrodę współdzieli z irańskim reżyserem

Abbasem Kiarostamim, ale mimo to został czwartą – po Alfie Sjöbergu, Francisie Fordzie Coppoli i Billego Augusta

– osobą, która nagrodę tę zdobyła dwa razy. Powstają filmy Takeshiego Kitano, takie jak Sonatine (1993), Kids

Return (1996) czy Hana-bi (1997), za który otrzymuje Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Takashi

Miike kręci około pięćdziesięciu filmów, zapewniając sobie imponującą filmografię z takimi tytułami jak Audition

(1999), Żywi lub martwi (1999) czy Chūgoku no chōjin (1998). Hayao Miyazaki kręci dwa filmy, które przynoszą

ogromne zyski i cieszą się dobrymi recenzjami – Szkarłatny pilot (pobił E.T. z 1982) i Księżniczka mononoke, która

utrzymywała się na szczycie najchętniej oglądanych filmów, dopóki nie została zdeklasowana przez Titanica.

XXI wiek

Powstaje Spirited Away: W krainie bogów Miyazakiego, które bije w Japonii boxoffice’owy rekord i jako pierwsze

(jak dotychczas, jedyne) anime w historii zdobywa Oscara w kategorii najlepszy film animowany. Pojawiają się dwa

nowa filmy Kitana – Lalki (2002) oraz wysokobudżetowy Zatōichi. Powstają amerykańskie remaki horrorów, m.in.

The Ring: Krąg i Klątwy ju-on. W 2004 roku pojawia się superprodukcja Godzilla: Ostatnia wojny – powstały dla

uczczenia 50. „urodzin” Godzilli film sprzedaje się jednak najgorzej z całej serii. Seijun Suzuki kręci swój 56. film,

Operetta tanuki goten (2005).

Przypisy

[1] Bright Lights Film Journal :: Tokuko Nagai Takagi: Japan's First Actress (http:/

/

www.

brightlightsfilm.

com/

30/

tokuko.

html)

Zobacz też

• anime

• kaijū

• seiyū

• tokusatsu

Źródła i autorzy artykułu

4

Źródła i autorzy artykułu

Kino japońskie  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=21855848  Autorzy: Aradek, Beno, Filip em, Kenshin, Michał Buchta, Pottero, Ryuu, Smat, Sophia Kinski, SpiderMum,
Vigilium, Warionm, 5 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Seven Samurai poster.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Seven_Samurai_poster.jpg  Licencja: Public Domain  Autorzy: Copyright © 1954 by ., Original uploader
was Palm dogg at en.wikipedia

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/