UNIWERSYTET ŁÓDZKI

WYDZIAŁ NAUK O WYCHOWANIU

INSTYTUT PSYCHOLOGII

Ewa L.Gajda

nr albumu: 110578

POZIOM LĘKU I AGRESJI U SPRAWCÓW CZYNÓW

PEDOFILNYCH

THE SEXUAL OFFENDERS OF CHILDREN ANXIETY AND AGGRESSION

LEVEL

Praca magisterska

rozpoczęta pod kierunkiem

prof. dr hab. Zdzisława

Majchrzyka i ukończona

pod kierunkiem

dra Leszka Putyńskiego

Łódź, 2006

„PARS HÓMINUM VÍTIIS GAUDET CONSTANTER ET URGIT

PROPÓSITUM; PARS MULTA NATAT MODO RECTA CAPESSENS,

INTERDUM PRAVIS OBNÓXIA”

(Horatius)

„Część ludzi znajduje nieustannie radość w występkach i uporczywie zmierza do celu; część

znaczna pływa czepiając się raz tego, co słuszne, to znowu ulegając błędom”

(Horacy)

Spis treści:

1. Streszczenie.............................................................................................

2. Wstęp.......................................................................................................

3. Pedofilia – definicje, badania oraz częstotliwość występowania

zjawiska...................................................................................................

3.1. Definicje pedofilii....................................................................... 8

3.2. Definicje czynu pedofilnego....................................................... 9

3.2.1.Klasyfikacje kontaktów seksualnych z dziećmi............. 10

3.3. Typologie sprawców czynów pedofilnych................................. 11

3.4. Badania psychologiczne dotyczące osobowości

i poziomu funkcjonowania umysłowego sprawców

czynów pedofilnych................................................................... 14

3.5. Badania kryminologiczne dotyczące sprawców czynów

pedofilnych................................................................................. 18

3.6. Badania psychiatryczno – seksuologiczne sprawców

czynów pedofilnych................................................................... 20

3.7. Statystyki dotyczące zasięgu zjawiska przemocy

seksualnej wobec dzieci i ilości ofiar przypadającej

na jednego sprawcę czynu pedofilnego..................................... 22

3.8. Statystyki dotyczące wieku i pochodzenia

sprawców czynów pedofilnych.................................................. 24

3.9. Statystyki policyjne dotyczące molestowania

seksualnego dzieci (według poszczególnych artykułów

kodeksu karnego)....................................................................... 25

3.10.Etiologia czynów pedofilnych.................................................... 26

3.10.1.Biologiczne przyczyny przestępczości seksualnej.......... 28

3.10.2.Teorie psychologiczne wyjaśniające przyczyny przemocy

seksualnej w tym przemocy wobec dzieci....................... 30

3.10.3. Społeczne i kulturowe przyczyny przestępczości

seksualnej......................................................................... 35

4. Metodologia badań własnych.................................................................. 36

4.1. Przedmiot i cele badań

............................................................ 36

4.2. Hipotezy badawcze..................................................................... 36

4.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze...................................... 36

4.3.1.Inwentarz STAI............................................................... 37

4.3.2.Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji................ 39

4.4. Charakterystyka osób badanych................................................. 41

4.5. Statystyczne opracowanie przeprowadzonych badań – analiza

i interpretacja w oparciu o założone hipotezy............................

4.5.1. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza

STAI........................................................................................ 42

4.5.2. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza

IPSA........................................................................................ 43

5. Dyskusja wyników badań własnych i wnioski........................................ 50

6. Bibliografia............................................................................................ 52

7. Aneks...................................................................................................... 57

1. Streszczenie

Niniejsza praca dotyczy następującego problemu: czy sprawcy czynów pedofil-

nych różnią się pod względem nasilenia lęku i agresji od przeciętnych mężczyzn?

Grupa badawcza składała się z dwudziestu, osadzonych w zakładach karnych,

sprawców czynów pedofilnych (N = 20). Badani odpowiadali na pytania dwóch

powszechnie znanych w psychologii kwestionariuszy – STAI (ISCL - Inwentarz

do Pomiaru Stanu i Cechy Lęku) i IPSA (Inwentarz Psychologiczny Syndromu

Agresji). Pytania te dotyczyły nasilenia lęku jako cechy osobowości oraz lęku jako

stanu (w danym momencie) oraz różnych rodzajów agresji (samoagresji emocjo-

nalnej, samoagresji fizycznej, wrogości wobec otoczenia, nieuświadomionych

skłonności agresywnych, agresji przemieszczonej, agresji pośredniej, agresji słow-

nej, agresji fizycznej oraz kontroli zachowań agresywnych i skłonności do działań

odwetowych). Badani mężczyźni wykazywali podwyższony poziom lęku oraz nie-

podwyższony poziom agresji.

2. Wstęp

W dzisiejszej psychologii istnieje wiele opracowań dotyczących zjawiska pedofilii

(Salter 2005, Marzec – Holka 1999, Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998, Gordon

1998, Glaser, Frosh 1995, Gromska 1993, Lew – Starowicz 1992). Jednak dotyczą

one głównie jej rodzajów, rozpowszechnienia i skutków dla ofiar, mniej jest badań

dotyczących samych sprawców tego przestępstwa oraz ich cech osobowościowych

(Gordon 1998, Lew – Starowicz 2000, Green 1980, Mrazek, Mrazek 1987). Nie

udało mi się dotrzeć do badań, które jednoznacznie stwierdzałyby związek lęku

lub agresji z „byciem sprawcą” czynu pedofilnego czy też ze skłonnością do

molestowania seksualnego dzieci. O lęku jako jednej z przyczyn zachowań

pedofilnych piszą zwolennicy psychoanalizy (Becker i Schorsch, Szczęsna,

Eysenck, Hoche, Groth, Hobson, Gary), jednak trudno tu o jakiekolwiek badania

naukowe. Podobnie na gruncie psychoanalizy zajmowano się agresją jako mającą

wpływ na popełnianie przestępstw seksualnych wobec dzieci (Freud, Lorentz,

Eysenck).

Wydaje mi się być bardzo ważnym poszerzanie wiedzy zarówno

psychologów, jak i społeczeństwa na temat sprawców przemocy seksualnej wobec

nieletnich, gdyż może to ułatwić ściganie oraz ewentualne leczenie i

resocjalizowanie takich jednostek. Zrozumienie bowiem motywacji drugiego

człowieka, nawet jeśli jego czyny budzą w nas odrazę, jest kluczem do niesienia

pomocy, zarówno jemu jak i jego ofiarom. Ponadto zwiększenie ilości informacji

na ten temat spowoduje prawdopodobnie zmniejszenie lęku społecznego (bo to, co

znane, jest mniej straszne) i osłabienie panujących powszechnie stereotypów.

Coraz więcej mówi się o skutkach jakie dla dziecka może mieć doświadczenie

przemocy seksualnej ze strony dorosłego, pojawiają się informacje jak chronić

swoje dzieci przed takim wydarzeniem, o tym jak mu pomagać jeśli znajdzie się w

sytuacji molestowania seksualnego, jednak nadal bardzo niewiele trafia do

społeczeństwa danych dotyczących tego kim jest sprawca tego czynu, jaki jest i

dlaczego zrobił to, co zrobił.

Do dziś nie został rozwiązany dylemat badaczy dotyczący tego czy

sprawcy przemocy seksualnej wobec dzieci posiadają jakieś charakterystyczne

cechy osobowości czy też nie różnią się niczym od „nie – pedofilów”. Alicja

Pacewicz (1995) uważa na przykład, że tym, co charakteryzuje wszystkich

sprawców jest obniżona kontrola impulsów i zachowań seksualnych oraz

traktowanie dziecka jako obiektu, służącego do zaspokojenia własnych potrzeb.

Twierdzi też, że sprawcy są osobami o niskiej samoocenie, silnym poczuciu

własnej bezradności, mają zaburzone relacje z otoczeniem lub też mogą

wykazywać nadmierną potrzebę kontroli nad innymi.

Inne zdanie na ten temat reprezentuje między innymi Kacprzak (2006).

Uważa on, że osoby wykorzystujące seksualnie dzieci, nie wyróżniają się niczym

szczególnym, są wśród nich zarówno szanowani obywatele jak i osoby

nieprzystosowane społecznie. Podobnego zdania jest Kazimierz Pospiszyl (2005) –

dewiacja jaką jest pedofilia, nie ma, według niego jednej określonej determinanty

czy też zespołu typowych uwarunkowań. Jest to raczej wynik „spotkania się”

różnych czynników, które nie są powiązane z tylko taką formą wadliwego

zachowania.

Praca na temat „Nasilenie lęku i agresji u sprawców czynów pedofilnych”

będzie zawierała kolejno: przegląd definicji zjawiska i klasyfikacje przestępców,

przegląd badań dotyczących charakterystyk danej kategorii sprawców, statystyki

policyjne dotyczące molestowania seksualnego dzieci, przyczyny przestępczości

seksualnej, charakterystykę i metody badań przeze mnie przeprowadzonych oraz

charakterystykę badanych, następnie analizę uzyskanych wyników badań oraz

wnioski z nich wynikające.

3. Pedofilia – definicje, badania oraz częstotliwość występowania zjawiska

Określenie czym jest pedofilia, kim jest pedofil oraz czy tylko „pedofile”

popełniają przestępstwa seksualne wobec nieletnich jest niezbędne do zrozumienia

istoty zjawiska oraz dla zachowania klarowności niniejszej pracy.

3.1. Definicje pedofilii

W literaturze przedmiotu można znaleźć następujące definicje zjawiska:

Pedofilia (paedophilia) – pociąg seksualny do nieletnich; pedofilię spotyka

się częściej u mężczyzn niż u kobiet, niekiedy u homoseksualistów; pedofilia

może być uwarunkowana przez wrodzone odchylenia typu psychopatycznego albo

też bywa przejawem braku inicjatywy i zdolności do pozyskania wzajemności ze

strony dorosłych partnerów przez osoby niedorozwinięte umysłowo; skłonność

seksualną skierowaną do nieletnich można zauważyć także u alkoholików oraz u

ludzi w wieku starczym (Korzeniowski L., Pużyński S., 1986).

Pedofilia (pedophilia, paedophilia) - dosłownie: skłonność do dzieci;

użycie tego terminu ma zawsze podtekst seksualny, znaczenie ogranicza się do

odczuć seksualnych osoby dorosłej wobec dziecka. Pedofilię zalicza się do

parafilii jedynie wówczas, gdy kończy się faktycznym aktem seksualnym, a

dziecko jest w okresie przed pokwitaniem (Reber A.S., Reber E.S., 2005).

Pedofilia to parafilia, w której preferowanym lub wyłącznym partnerem

seksualnym osoby dorosłej jest dziecko przed okresem pokwitania (Butcher J.N.,

Carson R.C., Mineka S., 2005).

Pedofilia (nimfofilia) to zaburzenie preferencji seksualnej polegające na

życiu płciowym z dzieckiem lub dziećmi; przez dzieci rozumie się tutaj osoby

przed wiekiem pokwitania; pedofilia może mieć również postać fantazji

dotyczących aktywności seksualnej z dziećmi przed okresem dojrzewania;

zaburzenie to dotyczy dorosłych, ale może zaczynać się już w okresie dojrzewania

(Krzystanek M., 2001)

W niniejszej pracy będę się posługiwać terminem pedofil wyłącznie w

stosunku do jednostek spełniających kryteria zaburzeń preferencji seksualnych

wyróżnionych w ICD – 10, czyli:

a) spełnione muszą być ogólne kryteria zaburzeń preferencji seksualnych czyli:

osoba doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń

seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań,

osoba zarówno realizuje ten popęd, jak i odczuwa z tego powodu wyraźne

cierpienie,

preferencja występuje od co najmniej 6 miesięcy,

b) utrwalona lub dominująca skłonność do aktywności seksualnej z dzieckiem lub

dziećmi w wieku przed pokwitaniem;

c) osoba ma co najmniej 16 lat i jest co najmniej 5 lat starsza od dziecka lub

dzieci z kryterium poprzedniego.

3.2. Definicje czynu pedofilnego

Czynem pedofilnym jest każde zachowanie osoby dorosłej wobec dziecka, które

motywowane jest seksualnie i służy podniecaniu się i zaspokajaniu popędu

seksualnego (Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998, s. 9).

Lista zachowań, które są, bądź mogą być czynami pedofilnymi:

1) odbywanie stosunku z dzieckiem:

pochwowego,

odbytniczego,

2) wprowadzanie dziecku palca do:

pochwy,

odbytu,

3) wprowadzenie dziecku członka do ust;

4) nakłanianie dziecka do dotykania narządów płciowych, piersi osoby dorosłej;

5) nakłanianie dziecka do całowania narządów płciowych, piersi osoby dorosłej;

6) zaangażowanie dziecka w aktywność seksualną dorosłych;

7) dotykanie, całowanie narządów płciowych dziecka;

8) podglądanie dziecka;

9) robienie dziecku szczególnych fotografii;

10) filmowanie dziecka.

W przypadku zachowań wymienionych w punktach 7 – 10 nie samo

zachowanie jest czynem pedofilnym, ale jego szczególna, seksualna motywacja,

nie będąca przejawem rodzicielskiej czułości i troski.

3.2.1. Klasyfikacje kontaktów seksualnych z dziećmi

Najbardziej wyczerpującą klasyfikacją kontaktów seksualnych z dziećmi, na jaką

natknęłam się z w literaturze przedmiotu, wydała mi się klasyfikacja „child sexual

abuse” według Kathleen Faller (1988, za: Lew – Starowicz, 2000, s. 237):

 bez kontaktu fizycznego:

rozmowy o treści seksualnej,

ekspozycja anatomii i czynności seksualnych,

oglądactwo (voyeuryzm),

 pobudzanie intymnych części ciała dziecka:

dotykanie ciała dziecka,

całowanie intymnych części ciała dziecka,

ocieractwo,

pobudzanie ręczne narządów płciowych dziecka,

zmuszanie dziecka do pobudzania narządów płciowych sprawcy,

 kontakty oralno – genitalne:

lizanie,

całowanie,

stosunek oralny,

kontakt z pochwą (łac. cunnilingus ),

kontakt z członkiem (łac. fellatio),

kontakt z odbytem (łac. analingus),

 stosunki udowe;

 penetracja seksualna:

palcem,

narzędziem,

genitalna,

analna,

 seksualne wyzyskiwanie dzieci:

dziecięca pornografia,

dziecięca prostytucja,

 przemoc seksualna z różnymi formami przemocy:

narkotyki,

alkohol,

urolagnia,

defekacja,

inne.

Obszerną klasyfikację kontaktów seksualnych z dziećmi w oparciu o

kryterium użycia bądź nie przemocy podają Czernikiewicz i Pawlak-Jordan (1998,

s. 10):

Kontakt seksualny wymuszony przemocą:

osoba dorosła nieznajoma dziecku – jest to z reguły brutalna napaść seksualna,

silnie urazowa dla ciała i psychiki dziecka; napastnicy mają zazwyczaj dobrze

przemyślaną i opracowaną strategię działania;

osoba dorosła znajoma dziecku – agresja ogranicza się zwykle do gróźb,

szantażu, przytrzymania; przy aktywnej obronie dziecka napastnik najczęściej

odstępuje od realizacji kontaktu seksualnego; agresor zazwyczaj jest pod

wpływem alkoholu;

osoba dorosła z najbliższej rodziny (kazirodztwo).

Kontakt seksualny podjęty bez użycia przemocy:

osoba dorosła nieznajoma dziecku – kontakt może mieć charakter tak

zawoalowany, że ani ofiara ani jej rodzice nie zdają sobie sprawy z tego, że

miał miejsce; może wywołać u dziecka duże poczucie winy, że samo było

sprawcą incydentu;

osoba dorosła znajoma dziecku – zarówno incydentalne jak i regularne

kontakty seksualne; kontakty przybierają zazwyczaj formę spółkowania lub

kontaktów oralno – genitalnych; dziecko jest nagradzane prezentami,

pieniędzmi i tym podobne;

osoba dorosła z najbliższej rodziny (kazirodztwo)

3.3. Typologie sprawców czynów pedofilnych

Kazimierz Imieliński (1990) dzieli pedofilię na pierwotną („prawdziwą”) i wtórną

(„zastępczą”). Pierwszy typ tej dewiacji - pedofilia „prawdziwa”, charakteryzuje

się przymusowym i natrętnym pożądaniem kontaktów seksualnych z dziećmi.

Drugi typ - pedofilia „zastępcza” objawia się podejmowaniem kontaktów

seksualnych z nieletnimi na skutek niemożności utrzymywania ich z osobami

dorosłymi. Przyczyną tu mogą być zaburzenia sprawności seksualnej czy brak

spostrzeganej własnej atrakcyjności erotycznej (często związanej z podeszłym

wiekiem). Z badań autora (1990) wynika, że wśród 89 pedofilów było jedynie 6

dewiantów „właściwych”, a 83 „zastępczych”.

Zastępczy, obronny charakter kontaktów pedofilnych Lew – Starowicz

przedstawia na przykładzie poniższych ciągów:

problemy seksualne w małżeństwie – pedofilia heteroseksualna,

kompleksy, lęki wobec kobiet – pedofilia heteroseksualna,

małżeństwo – konflikty na tle seksualnym – pedofilia heteroseksualna,

homoseksualizm – pedofilia homoseksualna.

Groth, Hobson i Gary (za: Pospiszyl 2005) wprowadzili podział pedofili na

podstawie kryterium dynamiki rozwoju psychoseksualnego – wyróżnili w nim

pedofili fiksacyjnych i regresyjnych. Pedofil fiksacyjny to człowiek, który od

zawsze za najbardziej pociągający obiekt seksualny uważa dzieci. Pedofil

regresyjny natomiast to taki, który kieruje swoje zainteresowania seksualne na

dzieci wtedy, gdy nie może zaspokoić popędu seksualnego w inny, akceptowany

społecznie sposób.

Pospiszyl (2000) uważa, że do podziału sprawców czynów pedofilnych

można przyjąć kryterium empatyczności sprawcy wobec ofiary. Pojawia się tu

kontinuum, na którego jednym krańcu można zlokalizować typ bezuczuciowy,

instrumentalnie traktujący (pedofil psychopatyczny) dzieci a na drugim – typ

czuły, wrażliwy, dobrotliwy wobec ofiar, taki który uważa swoje kontakty z

dzieckiem jako swojego rodzaju „związek dusz” (pedofil neurotyczny).

Wiesława Kołakowska (2004) stwierdza, że nadużycia seksualne służą nie

tylko zaspokajaniu potrzeb seksualnych, ale również zaspokojeniu potrzeby

władzy, kontroli i podporządkowania sobie ofiary. Podobnie jak Czernikiewicz i

Pawlak - Jordan (1998) wprowadza typologię opierającą się na kryterium sposobu

nawiązywania interakcji z ofiarą:

sprawcy uwodzący

– najchętniej nawiązują kontakty z dziećmi zaniedbanymi

fizycznie i emocjonalnie; posługują się metodą uwodzenia i adorowania

dziecka, wykorzystują umiejętność słuchania i rozmawiania z dzieckiem;

sprawcy sadystyczni

– to najczęściej gwałciciele, potencjalni mordercy,

wabiący dzieci podstępem, stosujący często brutalną przemoc, uzyskują

zaspokojenie seksualne poprzez zadawanie dziecku cierpienia;

sprawcy introwertywni

– wybierają dzieci obce, małe, a kontakty z nimi są

krótkie i przelotne; sprawcy ci obawiają się „zaangażowania emocjonalnego”

w jakąkolwiek relację, komunikacja werbalna z ofiarą jest więc w ich

przypadku ograniczona, z nich rekrutują się pedofile obnażający się przed

dziećmi.

Niektórzy autorzy stosują następującą typologię osobników

dopuszczających się czynów pedofilnych zastępczych, czyli takich, w których

dziecko nie jest najbardziej pożądanym partnerem seksualnym, ale sytuacja

kontaktu seksualnego z dorosłym partnerem jest dla sprawcy prawdopodobnie zbyt

zagrażająca (Kołakowska 2004, Czernikiewicz, Pawlak-Jordan 1998):

1. typ zahamowany

- do tej grupy należą osobnicy z niską samooceną,

zahamowani w kontaktach z ludźmi (w tym w kontaktach seksualnych),

dziecko stanowi substytut dorosłego partnera, bardziej dostępny i mniej

zagrażający;

2. typ regresyjno – frustracyjny

- kontakt seksualny z dzieckiem traktowany jest

jako zachowanie regresyjne pojawiające się w wyniku frustracji potrzeby

seksualnej, często „wyzwalaczem” jest spożyty alkohol; przyczyną

niezaspokojenia potrzeb seksualnych sprawców tej kategorii są najczęściej:

wady wrodzone narządów płciowych, przewlekłe choroby, lęki, uzależnienia

prowadzące do zaburzeń potencji, długotrwały konflikt małżeński;

3. typ nieprzystosowany

- grupa ta obejmuje osoby, u których rozpoznano:

psychozę, zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe, otępienie starcze,

zmiany organiczne w ośrodkowym układzie nerwowym; wybór dziecka jako

partnera seksualnego jest podyktowany w tej grupie spostrzeganą

niemożnością nawiązania kontaktów seksualnych z dorosłym; często w trakcie

takiego kontaktu dochodzi do wybuchów kumulowanej złości i agresji, co

może skutkować okrucieństwem i torturami wobec dzieci;

4. typ moralnie nieodróżniający

– osoba taka stosuje zazwyczaj przemoc

fizyczną, wykorzystywanie dziecka jest wpisane w jego ogólny wzór

postępowania – wykorzystuje wszystkich, którzy go otaczają;

5. typ seksualnie nieodróżniający

- grupa ta obejmuje osoby dobrze kontrolujące

wszystkie dziedziny swojego życia z wyłączeniem sfery seksualnej; mają one

bardzo duże zapotrzebowanie na stymulację seksualną i poszukują wciąż

nowych bodźców, eksperymentują i to skłania ich do inicjowania kontaktów

seksualnych z dziećmi.

3.4. Badania psychologiczne dotyczące osobowości i poziomu funkcjonowania

umysłowego sprawców czynów pedofilnych.

Badania sprawców czynów lubieżnych wobec dzieci, w latach sześćdziesiątych i

siedemdziesiątych (na przykład Green 1980; Mrazek, Mrazek 1987, za: Praszkier

1995) wskazywały na następujące cechy sprawców (czasem sprzeczne):

impulsywność,

niedojrzałość,

sztywność,

postawa dominująca,

zależność,

narcyzm,

skłonności sadomasochistyczne,

ukryte tendencje homoseksualne,

zaburzenia emocjonalne,

zaburzenia osobowości,

słaba kontrola emocji,

trudności w relacjach społecznych.

Badania dotyczące cech osobowości sprawców czynów pedofilnych

przeprowadziła Maria Gordon (1998) i opisała w artykule „Sprawcy przestępstw

seksualnych (komunikat z badań)” zamieszczonym w „Przeglądzie Więziennictwa

Polskiego”). Metody, na podstawie których wyciągnięto poniższe wnioski, były

niejednorodne. Zawierała się w nich obserwacja sądowo – psychiatryczna oraz

testy psychologiczne każdorazowo dostosowane do konkretnego przypadku.

Badanie obejmowało 83 mężczyzn, sprawców przestępstw seksualnych, w tym 34

skazanych za pedofilię i kazirodztwo. Analiza wyników wskazuje na nasilenie u

badanych, skazanych za czyny pedofilne, właściwości osobowościowych, które

nie sprzyjają prawidłowemu funkcjonowaniu psychologicznemu i społecznemu.

Charakteryzują się oni:

niedostateczną internalizacją norm i zasad społecznego współżycia, które tym

samym nie są ważnymi wyznacznikami ich zachowań,

brakiem trwałych zainteresowań i dążeń,

opozycyjnym nastawieniem do wymagań i autorytetów,

nieumiejętnością nawiązywania trwałych i satysfakcjonujących związków

emocjonalnych,

brakiem zdolności wglądu w motywy własnych zachowań, a w konsekwencji

nieumiejętnością dokonywania krytycznej oceny własnego postępowania i

wyciągania wniosków z jego konsekwencji,

tendencją do obwiniania innych za własne niepowodzenia i trudności,

niezdolnością odraczania gratyfikacji,

nadmierną koncentracją na własnych problemach,

tendencjami manipulacyjnymi,

podejrzliwością i wrogością wobec innych ludzi,

słabą tolerancją sytuacji stresowych,

labilnością emocjonalną, wyrażającą się zwłaszcza wzmożoną drażliwością i

wybuchowością lub rzadziej – skłonnością do przeżywania uczuć

depresyjnych i zamykania się w sobie.

Krystyna Marzec – Holka (1999) przeprowadziła badania (niestety nie

podaje jakimi metodami) sprawców czynów pedofilnych, które dały następujący

obraz populacji:

Badania obejmowały 83 badanych, z których:

posiadający normę rozwoju zdrowia fizycznego i psychicznego to 28 osób

(33,73%)

sprawcy posiadający zaburzenia zdrowia fizycznego i osobowości lub

niedorozwój intelektualny – 45 osób (54,21%)

Tabela 1. Zaburzenia rozwoju społecznego oraz osobowości badanych sprawców

(według Krystyny Marzec – Holka 1999)

ZABURZENIA

LICZBA BADANYCH

l.b.

psychopatia

24,48

socjopatia

4,81

charakteropatia

15,66

obniżone moralia + obniżona uczuciowość wyższa

4,81

ograniczenie umysłowe

8,43

Bardzo ciekawe badania Bliss i Larson (1985) dotyczące podatności

sprawców przestępstw seksualnych na autosugestię i hipnobilność przytacza Lew

– Starowicz (2000). Badacze ci oceniali reakcje seksualne i zainteresowanie

marzeniami, fantazjami i autohipnozą 33 sprawców przemocy seksualnej (w tym

18 gwałcicieli, 9 pedofilów, 6 kazirodców). U 67% stwierdzono podatność na

hipnozę. Ponadto okazało się, że 66% badanych nie miało związków uczuciowych

z kobietami, że 69% wręcz odczuwało wrogość wobec płci przeciwnej, 53%

ujawniało osobowość specjalną, 31% było ofiarami przemocy seksualnej w

dzieciństwie a 28% nadużywało alkoholu. Autohipnoza wiązała się u badanych z

poczuciem dystansu wobec ludzi, odrealnieniem, słabym zapamiętywaniem

wydarzeń. Autorzy tłumaczyli mechanizm autohipnozy oddziaływaniem wczesnej

izolacji społecznej, wpływem alkoholu, problemami seksualnymi, oraz wczesnymi

urazowymi doświadczeniami seksualnymi. Wyniki badań wskazują również, że tuż

przed popełnieniem czynu jak i w trakcie jego trwania u 2/3 sprawców wystąpiło

pewne „rozkojarzenie”.

Dwyer i Amberson (za: Lew - Starowicz 2000, s. 220) opracowali profil

osobowości przestępcy seksualnego w wieku dorosłym – cechują go:

-niedojrzałość społeczna,

-religijna obsesyjność,

-postrzeganie niezgodnych z prawem zachowań seksualnych jako niezależnych od

„Ja”,

-cechy dysocjacyjne,

-stłumiony gniew,

-manipulowanie otoczeniem,

-represyjność w zachowaniach,

-projekcja.

Przy tym w dzieciństwie obecne mogły być poniższe cechy/wydarzenia:

doznanie urazu seksualnego,

zespół braku ojca,

wykorzystanie seksualne,

nadopiekuńcza matka,

bierność,

niska samoocena, wysoki samokrytycyzm.

Hillbrandt (1990, za: Lew - Starowicz 1992) przedstawił wyniki badania

trzech grup sprawców: gwałcicieli dzieci, stosujących inne formy przemocy

seksualnej wobec dzieci oraz gwałcicieli dorosłych. Ze względu na charakter

niniejszej pracy interesują mnie pierwsze dwie grupy – badania wykazały, że nie

różniły się one w zakresie następujących cech psychicznych i społecznych:

-niedojrzałość,

-zaburzenia osobowości,

-złe relacje społeczne,

-zbuntowanie w okresie dzieciństwa,

-zmienność nastrojów,

-agresywność,

-słaba identyfikacja z męskością.

Według Wiesławy Kołakowskiej (2004) sprawca jest często jest osobą

pochodzącą z rodziny patologicznej, będącą ofiarą przemocy fizycznej,

emocjonalnej czy seksualnej. Jest to jednostka niedojrzała emocjonalnie, z niskim

poczuciem własnej wartości i przekonaniem, że dzieci nie mają praw. Jest

niedostosowana do świata ludzi dorosłych, nie posiada umiejętności

konstruktywnego rozładowywania sytuacji stresowych. Zdarza się, że będąc

pozbawioną kontaktu z własną płcią, nie do końca jest świadoma seksualnego

charakteru swoich zachowań.

Wyrsch (1955, za: Kozarska – Dworska 1973) ujawnił wyraźny związek

upośledzenia umysłowego i psychopatii z przestępczością seksualną.

Zaakcentował także nerwicowy mechanizm kształtowania się anomalii popędu

płciowego.

Schorsch (1971, za: Kozarska – Dworska 1973) znalazł pewne cechy

psychiczne wspólne dla sprawców przestępstw seksualnych i ujął je w czterech

zespołach objawów. Trzy z nich wynikające z tak zwanych czystych zaburzeń

seksualnych, wpływów środowiskowych oraz zmian psychopatologicznych

występowały u wszystkich z 416 zbadanych przez autora sprawców –

ekshibicjonistów, pedofilów i gwałcicieli. Czwarty zespół objawów, wynikający z

tak zwanych cech pedagogiczno – estetycznych występował tylko w grupie

pedofilów, nie był natomiast spotykany u sprawców przestępstw seksualnych

noszących znamiona znacznej agresji.

Hoche (1934, za: Kozarska – Dworska 1973) wykazał związek uczucia

lęku z pobudzeniem seksualnym (u agresorów seksualnych), oraz na możliwość

zrodzenia się tendencji do okrucieństwa w trakcie trwania aktu seksualnego, w

przypadku pojawienia się trudności z jego realizacją.

3.5. Badania kryminologiczne dotyczące sprawców czynów pedofilnych

Specjaliści FBI (Federal Beureau Of Investigation) zajmujący się

przestępczością seksualną określają „pedofila” (czyli osobę molestującą dzieci z

pobudek preferencyjnych) jako osobę funkcjonującą w następujący sposób

(materiały ze szkolenia FBI dla psychologów z Komendy Głównej Policji w

Warszawie, 2002, niepublikowane – źródło własne):

Długotrwały lub stały sposób zachowania:

-maltretowanie seksualne w młodszym wieku,

-ograniczony kontakt społeczny jako nastolatek,

-przedwczesne opuszczenie służby wojskowej,

-częste i nieoczekiwane przeprowadzki,

-uprzednie aresztowania,

-wiele ofiar,

-planowane, powtarzane próby o wysokim stopniu ryzyka,

Dzieci jako preferowane obiekty seksualne:

-ma ponad 25 lat, nieżonaty, nigdy w przeszłości nie był żonaty,

-mieszka sam lub z rodzicami,

-ograniczone umawianie się na „randki” (powierzchowne),

-jeśli żonaty, szczególny związek z żoną,

-przesadne zainteresowanie dziećmi,

-osoby, z którymi się wiąże i krąg przyjaciół stanowią ludzie młodzi,

-ograniczone kontakty z rówieśnikami,

-preferencje co do wieku i płci,

-mówi o dzieciach jako o czystych, niewinnych itp. (należy zwracać uwagę na

słowa i sygnały),

Dobrze wypracowane techniki zdobywania ofiar:

-dobrze potrafi zidentyfikować łatwe do zdobycia ofiary,

-identyfikuje się z dziećmi,

-ma dostęp do dzieci (ważny wskaźnik),

-zajęcia z dziećmi często bez dorosłych,

-uwodzi troską, afektami i prezentami,

-umiejętnie manipuluje dziećmi (obniża zahamowania dzieci),

-ma hobby i zainteresowania, które są atrakcyjne dla dzieci,

-pokazuje dziecku materiały wyraźnie seksualne,

Fantazje seksualne koncentrują się na dzieciach:

-dekoracje w domu lub pokoju mają orientację młodości,

-fotografuje dzieci,

-kolekcjonuje pornografię lub materiały erotyczne,

Istotna dla charakterystyki sprawców czynów pedofilnych tego typu może

być analiza sposobów obrony w sytuacji ujawnienia przestępstwa (materiały ze

szkolenia FBI dla Komendy Głównej Policji 2002).

Zazwyczaj pierwszą reakcją ze strony sprawcy jest zaprzeczenie, po

którym następuje szok, zdziwienie i oburzenie; może on twierdzić, że nie wie nic

lub że nie pamięta, może przyznać się do czynu lub zaprzeczyć seksualnym

intencjom – na przykład „czyż zbrodnią jest uściskanie dziecka?”, „ona siedziała

tylko na moich kolanach!”. Często nadmienia, że jego zachowanie jest źle

rozumiane, jego zaprzeczanie potwierdzone jest przez przyjaciół,

współpracowników, rodzinę.

Innym sposobem obrony, szczególnie w sytuacji, gdy dowody są silne, a

zaprzeczenie niemożliwe, jest minimalizacja czyli zmniejszenie powagi i liczby

przestępstw – na przykład „wydarzyło się raz czy dwa”, „kilkunastoletni chłopcy

często to robią” i tym podobne.

Zazwyczaj pedofil próbuje usprawiedliwić swoje zachowanie przed policją

– na przykład „zajmuję się dzieckiem lepiej niż jego rodzice”, „ja naprawdę

kocham dzieci”, w przypadku kazirodztwa „lepiej jeśli dziecko nauczy się ode

mnie”. Próby usprawiedliwiania są zawsze przerzuceniem winy na ofiarę.

Częstym sposobem obrony są także fabrykacje – czyli dość dobrze

wymyślone historie – prowadzenie badań, pomoc lekarzowi, uczenie córki

kobiecej higieny, pomaganie dziecku rozpoznawania zwariowanych ludzi i tym

podobne.

W obronie pedofili pojawia się również próba wzbudzenia współczucia -

jest to obrona typu „jestem miłym człowiekiem”, osoba taka wykazuje żal i

gotowość do naprawienia swoich błędów, stara się pokazać swoje dobre strony.

Czasem metodą obrony staje się atak – groźby, próby przekupstwa i tym podobne.

Tabela 2. Sposoby działania sprawców przestępstw seksualnych wobec dzieci

(według Marzec – Holka 1999)

SPOSÓB DZIAŁANIA

LICZBA BADANYCH

l.b.

Stosowanie metod przymusu

60,24

Stosowanie metod groźby

22,89

Stosowanie metod podstępu

21,68

Stosowanie metod przemocy

4,33

Stosowanie łączne groźby i przemocy

24,09

3.6. Badania psychiatryczno – seksuologiczne sprawców czynów pedofilnych

Jadwiga Gromska (1993) na podstawie analizy 500 orzeczeń

psychiatryczno – seksuologicznych (analiza ilościowa, przeprowadzona za

pomocą własnego kwestionariusza i badań korelacyjnych, wyodrębnionych cech

osobowości z rodzajem przestępstwa, po zebraniu danych na skalach nominalnych

i analizie statystycznej, za pomocą nieparametrycznego χ oraz analiza ze skal

interwałowych testem t – Studenta) wyodrębniła istotne statystycznie cechy

sylwetki psychologicznej pedofila: przestępca pedofil ma średnio 35 lat, jest często

charakteropatą, psychopatą, może mieć nerwice, miewa zaburzenia w sferze

zawyżonej samooceny, obniżonej samokontroli, uszkodzonej identyfikacji. Doznał

on urazu seksualnego, przebył uszkodzenie OUN (ośrodkowego układu

nerwowego), żył w zaburzonym środowisku rodzinnym i wszedł uprzednio w

kolizję z prawem (dotyczy to przestępstw pospolitych). Wśród badanych było 250

gwałcicieli, 110 pedofilów i 50 różnych przestępców seksualnych. Jadwiga

Gromska przeprowadziła analizę osobowości sprawców i wskazała na istotne

statystycznie różnice miedzy nimi a grupą kontrolną. W obrębie tej samej pracy

zamieszczone są wyniki badań porównawczych trzech grup przestępców i ustalone

na tej podstawie ich cechy charakterystyczne. Pedofilia w 35 przypadkach łączyła

się z kazirodztwem. Dzieci były ofiarami gwałcicieli aż w 60 przypadkach, a

„różnych” przestępców seksualnych w 10 przypadkach. Dzieci były ofiarami

łącznie w 180 przypadkach przy ogólnej liczbie przestępstw – 410. Z tej liczby 35

ofiar to chłopcy, a reszta to dziewczynki. Granice wieku ofiar wahały się od 9

miesięcy do 15 lat. Najwięcej dzieci było w wieku 11 – 15 lat (120 dzieci),

następnie w wieku 9 miesięcy – 5 lat (14 dzieci). W 4 przypadkach doszło do

zabójstwa. Analiza jakościowa sprawców ujawniła w 160 przypadkach działanie

pod wpływem alkoholu, w 9 przypadkach pod wpływem psychozy, w 34

przypadkach czyn był związany z lekkim organicznym uszkodzeniem

ośrodkowego układu nerwowego (różne postacie encefalopatii), w 26 przypadkach

z upośledzeniem umysłowym, a u pozostałych 110 sprawców stwierdzono jedynie

nieznaczne zaburzenie osobowości uwarunkowane środowiskowo i nie

zakwalifikowane do grupy zaburzeń psychicznych.

Z badań Kazimierza Imielińskiego (1990), który zbadał 89 pedofilów,

wynika, że wielu ze starszych sprawców (powyżej 50 roku życia) cierpiało na

niemoc płciową i to świadomość tego zaburzenia powodowała, że nie

podejmowali prób współżycia z dorosłymi partnerkami, w obawie, że i tak będą

nieskuteczne. Wśród młodszych pedofilów „zastępczych” dominowało poczucie

mniejszej wartości, które utrudniało im nawiązywanie kontaktów z dojrzałymi

partnerkami. Do grupy tej należało także pięć osób z niedorozwojem umysłowym,

które nie wierzyły w możliwość „zdobycia” dorosłej partnerki. Wśród sześciu

pedofilów „prawdziwych” było dwóch takich, u których doszło do przekształcenia

się dewiacji „zastępczej” we „właściwą”. W badaniu tym dostrzeżono również u

pedofilów cechę fetyszyzmu – właściwym bodźcem podniecającym była sama

niedojrzałość dziecięcego ciała.

Smoczyński (1977, za: Lew – Starowicz, 2000) na podstawie 117 orzeczeń

sądowo – psychiatrycznych dotyczących sprawców przestępstw seksualnych

stwierdza, że tylko ośmiu z nich nie miało zaburzeń psychicznych. Objawy

zespołu psychoorganicznego stwierdzono w 74 przypadkach a

pneumoencefalogram u 47 badanych był patologiczny.

3.7. Statystyki dotyczące zasięgu zjawiska przemocy seksualnej wobec dzieci

oraz ilości ofiar przypadającej na jednego sprawcę przemocy seksualnej

Statystyki dotyczące zjawiska molestowania seksualnego dzieci bardzo się między

sobą różnią, zarówno na przestrzeni lat jak i w poszczególnych krajach. Wiąże się

to zapewne z niechęcią osób molestowanych do mówienia o swojej traumie,

szczególnie w krajach, w których pedofilia jest tematem tabu, a bycie ofiarą

pedofila jest piętnowane społecznie.

Z danych pochodzących z USA (za: Lew-Starowicz, 1992) wynika, że w

dzieciństwie przemocy seksualnej doświadcza około 33% dziewczynek i 10%

chłopców. Z badań przeprowadzonych w środowisku studentek w przedziale

wiekowym 18 - 24 lata wynika, że 61% doświadczyło obscenicznych rozmów,

44% przemocy seksualnej w dzieciństwie, 27% było molestowanych przez

ekshibicjonistów, 24% przeżyło usiłowanie zgwałcenia, a 1% było zgwałconych.

W poszczególnych stanach odsetek zgwałceń jest różny – na przykład w stanie

Ohio 7,5% uczennic i studentek doświadczyło zgwałcenia, a 55% przemocy

seksualnej. Około 40% ofiar przemocy seksualnej miało do czynienia z więcej niż

jednym sprawcą tej przemocy.

Dane z amerykańskiego National Incidence Studies wskazują, że

wykorzystanie seksualne występowało w skali 210 na 100 tysięcy dzieci w roku

1986 i 450 na 100 tysięcy dzieci w roku 1993 (Krahé, 2005).

Pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku doktor Gene Abel i jego

współpracownicy (1985, 1987, 1988, za: Salter A., 2005) prowadzili w Stanach

Zjednoczonych badania przestępców seksualnych. W trakcie badań pytano tych,

którzy dobrowolnie zgodzili się wziąć w nich udział, o ogólną liczbę popełnionych

przestępstw. W efekcie dwustu trzydziestu trzech przestępców przyznało się do

ponad pięćdziesięciu pięciu tysięcy prób seksualnego molestowania dzieci i

powiodło im się w trzydziestu ośmiu tysiącach przypadków. Na każdego

mężczyznę molestującego chłopców poza domem przypadało średnio 150 ofiar.

Russel na podstawie badania 930 kobiet z San Francisco (1978, za: Lew-

Starowicz Z., 1992) stwierdził, że 48% z nich doświadczyło na sobie przemocy

seksualnej przed 14 rokiem życia, a 60% sprawców nie było znanych. W tym do

serii kontaktów seksualnych lub ręcznego pobudzania pochwy dochodziło u 41%

badanych z członkami rodziny, a u 27% z osobami spoza rodziny.

Alan Tuckman (1989) stwierdził, że w Stanach Zjednoczonych w 1989

roku co czwarta dziewczyna i co piąty chłopiec doświadczyli przemocy

seksualnej, 10% dziewcząt miało aktualnie kontakty seksualne, w 20%

przypadków z ojcami, w

⅓

z innymi członkami rodziny, a w przypadku osób

spoza rodziny – aż 75% z osobami znanymi dziecku (za: Lew - Starowicz, 1992).

Baker i Duncan uważają, że na podstawie badań przeprowadzonych w

Wielkiej Brytanii (1985, za: Glaser, Frosh, 1995) można założyć, że około

czterech i pół miliona dorosłych Brytyjczyków było seksualnie wykorzystywanych

w okresie dzieciństwa i prawdopodobnie 1 117 000 dzieci zostanie

wykorzystanych zanim ukończy 15 lat. West (1985, za: Glaser D. Frosh S., 1995)

wykazał, że 46% z pięciuset badanych kobiet przyznało się do bycia obiektem

seksualnego wykorzystania w dzieciństwie.

Z badań profesora Lwa - Starowicza (1992) wynika, że w Polsce 24,9%

dziewcząt i 22,3% chłopców poddanych jest oddziaływaniu pornografii przez

sprawców, 5,4% dziewczynek i 1,9% chłopców różnym czynom lubieżnym, a 9%

dziewcząt i 2% chłopców pobudzaniu narządów.

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych w Polsce liczba skazanych

za odbywanie stosunków seksualnych z osobami poniżej 15 roku życia nie

przekraczała 600 przypadków i stanowiła 3% ogółu skazań w tym okresie

(Sobiech R, 1993).

Danya Glaser i Stephen Frosh przytaczają następujące wyniki badań

dotyczących czynów pedofilnych, ich ofiar i sprawców:

badania Bakera i Duncana (1985) – 49% ofiar znało sprawców;

badania DeJonga (1983) – 26% dzieci zostało wykorzystanych seksualnie

w swoim własnym domu, 21% w domu sprawcy, który był osobą znaną dziecku.

3.8. Statystyki dotyczące wieku i pochodzenia sprawców czynów pedofilnych

W badaniach Lwa - Starowicza (1992) badana populacja oskarżonych o

czyny lubieżne wobec dzieci jest stosunkowo młoda: 60% z nich ma poniżej 25

lat. W porównaniu do innych badanych populacji uderza wyższy odsetek osób

pochodzenia inteligenckiego; najczęściej chodzi tu o mężczyzn z zaburzeniami

identyfikacji w roli męskiej, zakompleksionych, niepewnych siebie,

wychowywanych przez nadopiekuńcze matki, izolowanych od „złego

towarzystwa”, pozbawionych kontaktów rówieśniczych. Zachowania pedofilne w

badanej populacji, ogólnie rzecz biorąc wynikały z zaburzeń identyfikacji w roli

męskiej, z zastępczych form realizacji potrzeb seksualnych, w których obiekt

seksualny był mnie zagrażający od obiektu dorosłego.

Z badań Walmsy i White (1979) wynika, że ponad połowa z 709 mężczyzn

było w wieku poniżej 21 lat.

Wyniki badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych wskazują na

to, że osoby napastujące seksualnie dzieci to w 95% mężczyźni, najczęściej

pomiędzy 21 a 30 rokiem życia. Napastnicy są zazwyczaj dziecku znani – około

80 – 90% stanowią członkowie bliższej i dalszej rodziny oraz przyjaciele domu

(za: Lipowska – Teutsch 1992)

3.9. Statystyki policyjne dotyczące molestowania seksualnego dzieci (według
poszczególnych artykułów kodeksu karnego)

Art. 200
§ 1 Kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub
poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Tabela 3. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji

ROK

PRZESTĘPSTWA

STWIERDZONE

PODEJRZANI

1997

2210

924

1998

1875

871

1999

1659

808

2000

1506

812

2001

1448

827

2002

1453

842

2003

1786

957

2004

1904

1052

§ 2 Tej samej karze podlega, kto utrwala treści pornograficzne z udziałem takiej
osoby.

Tabela 4. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji

ROK

PRZESTĘPSTWA

STWIERDZONE

PODEJRZANI

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Art. 202
§ 2 Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub
udostępnia mu przedmioty mające taki charakter, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3 Kto produkuje w celu rozpowszechniania lub sprowadza albo upowszechnia
treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15 albo związane z
użyciem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Tabela 5. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji

ROK

PRZESTĘPSTWA

STWIERDZONE § 2-3

PODEJRZANI § 2-3

1999

2000

2001

2002

2003

104

2004

128

Art. 204
§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, nakłania inną osobę do
uprawiania prostytucji lub jej to ułatwia, podlega karze pozbawienia wolności do
lat 3.
§ 2. Karze określonej w § 1, podlega kto czerpie korzyści majątkowe z uprawiania
prostytucji przez inną osobę.
§ 3. Jeżeli osoba określona w § 1 i 2 jest małoletnim, sprawca podlega karze
pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Tabela 6. Według danych ze strony internetowej Komendy Głównej Policji

ROK

PRZESTĘPSTWA

STWIERDZONE § 3

PODEJRZANI § 3

2000

2001

2002

2003

2004

3.10. Etiologia czynów pedofilnych

W Stanach Zjednoczonych opracowano Indeks Ryzyka (Centrum Urazów

Dziecięcych w Waszyngtonie), w którym wymieniono jako główne i podstawowe

przyczyny maltretowania dzieci: alkoholizm, psychozy oraz narkomanię rodziców.

Częstym źródłem zachowań agresywnych mogą być także zaburzenia osobowości

rodziców (na przykład narcyzm, egocentryzm, niedojrzałość, impulsywność) a

także czynniki zewnętrzne takie jak: samotność, słaba sytuacja materialna oraz

czynniki społeczne - długotrwała separacja od urodzonego dziecka, własne

przykre doświadczenia z dzieciństwa (Gromska 1993)

Podział na pedofili regresyjnych i frustracyjnych wprowadzony przez

Grotha, Hodsona i Gary’ego (za: Pospiszyl 2005) opiera się o dynamikę rozwoju

psychoseksualnego i nawiązuje do psychoanalizy, wedle której, wszelkie postacie

perwersji wynikają z „utknięcia” na drodze rozwoju. Dlatego według tych autorów

najważniejsze jest studiowanie przyczyn, które uniemożliwiają, utrudniają czy

powodują regresję w rozwoju psychoseksualnym. Za główny czynnik powodujący

ową blokadę uważano początkowo lęk, nieco później położono nacisk na narcyzm.

W przypadku pedofili regresywnych pewną rolę miał odgrywać również proces

starzenia się, a więc zaniku sprawności seksualnej.

Do roli procesu starzenia w rozwoju skłonności pedofilnych nawiązuje

również seksuologiczna koncepcja tak zwanego łuku życia, według której wraz z

dojrzewaniem człowiek osiąga coraz wyższe stopnie życia seksualnego, a od

pewnego momentu zaczyna się cofać. W postaci schematu „schodków”

przedstawił to H. Bürger - Prinz:

Ryc. 1. „łuk życia” według Bürger – Prinz’a (za: Pospiszyl 2005)

Według autora „schodki” te obrazują rozwój w następujący sposób – droga

zaczyna się od partnera rzeczowego (fetyszyzm), przebiega przez zainteresowanie

partnerem anonimowym (zespół ekshibicjonistyczny z oglądactwem i

ocieractwem), następnie przez partnera tej samej płci (zespół homoseksualizmu,

samogwałt, narcyzm, transwestytyzm), partnera niedojrzałego w okresie przed

pokwitaniem i w czasie pokwitania (pedofilia wraz z jej odwrotnością –

gerontofilią) aż do heteroseksualizmu. Zatrzymanie się w jakimś z tych stadiów

rozwoju może być spowodowane warunkami życiowymi, wyrazem niezależności

charakteru lub chorowitości. Po osiągnięciu szczytu może pojawiać się proces

cofania się, na przykład wskutek starzenia.

Profesor Lew - Starowicz (2000) uważa, że następujące czynniki prowadzą

do przestępczości seksualnej:

negatywne doświadczenia z okresu dzieciństwa,

cechy osobowości agresywno – impulsywnej,

Fetyszyzm

Pedofilia

Ekshibicjonizm

Homoseksualizm

Pedofilia

Heteroseksualizm

Fetyszyzm

stres,

alkohol,

nieudane relacje małżeńskie,

niepowodzenia w życiu seksualnym,

fantazje i marzenia erotyczne pełne przemocy seksualnej,

cechy dewiacyjne o charakterze seksualnym, które mogą być zaspokajane w

przypadku użycia przemocy seksualnej (pedofilia),

potrzeba uzyskania gratyfikacji seksualnej bez wysiłku i natychmiast,

cechy wrogości, lęku, poczucia zagrożenia wobec osób płci odmiennej.

3.10.1. Biologiczne przyczyny przestępczości seksualnej

W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych bardzo popularna była

teoria, że aberracja genetyczna typu kariotyp XYY u mężczyzn, wiąże się z

wysokim poziomem agresywności (Hope 1967, Price, Whatmore 1967, Guaraldi

1970, za: Lew – Starowicz 2000 s. 200). Stwierdzono wówczas, że występuje on u

1 na 700 urodzonych chłopców i wiąże się z „większą niż w populacji kontrolnej

agresywnością, przestępczością i dewiacyjną patologią seksualną”.

Eibl - Eibesfeldt (1990, za: Lew - Starowicz 1992) uważa, że dążenie do

dominacji jest silną potrzebą każdego człowieka. Spostrzeżenie słabości u innych

powoduje pojawienie się dążenia do ujawnienia własnej siły, a to z kolei powoduje

wzrost poziomu testosteronu w surowicy krwi (przegrana w takiej potyczce

powoduje spadek poziomu testosteronu). Eibl - Eibesfeldt pisze (1990, za: Lew-

Starowicz 1992,): „Wiele zachowań przybierających charakter agresji seksualnej

wyraża potrzebę dominacji, podporządkowania innych, a także wyzwalania w nich

strachu. Typowym tego przykładem są demonstracje falliczne spotykane zarówno

w świecie przyrody, jak i u ludzi na całym świecie”.

Badania przeprowadzone wśród sprawców przestępstw seksualnych (z

użyciem przemocy) ujawniły, że część z nich cierpi na różne formy patologii

mózgu: Scott i Hucker (1988, za: Lew - Starowicz 1992) rozpoznali je u 55%

badanych sprawców. Zaburzenia w obrębie płatów czołowych i skroniowych

stwierdzono u 33% sadystów (grupa kontrolna mężczyzn – 18%). Różnorodne

zmiany patologiczne w zapisie tomografii komputerowej stwierdzono u 67%

sadystów, 36% agresorów seksualnych (bez cech sadystycznych) i u 39%

mężczyzn z grupy kontrolnej.

Z przedstawionych rezultatów badań nie wynika na ile zmiany

patologiczne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego mają wpływ na

przestępczość seksualną; wydaje się tu być istotny stan kliniczny badanego.

Zmiany patologiczne w centralnym układzie nerwowym stwierdzono u

tych sprawców przemocy seksualnej, u których jednocześnie stwierdzono cechy

osobowości aspołecznej, patologiczną agresywność i mikrouszkodzenia tkanki

mózgowej (za: Lew - Starowicz 1992). Przemoc seksualną ujawniały również

osoby z rozpoznaniem osobowości z pogranicza (borderline).

Aigner (1997, za: Lew – Starowicz 2000) w badaniu mózgu 35

przestępców seksualnych rezonansem magnetycznym rozpoznał zmiany

patologiczne u 4 z 9 pedofilów, 9 z 11 sadystów oraz 14 z 21 agresorów

seksualnych.

Zverina i Pondelnickowa (1979, za: Lew - Starowicz 1992) zbadali 264

sprawców przemocy seksualnej. W tej grupie u 33,7% stwierdzono osobowość

nieprawidłową, u 28% dewiacje seksualne, u 10% niedojrzałość psychosocjalną,

6% alkoholizm, 4,5% defekty umysłowe, a u 14% nie stwierdzono żadnej

psychopatologii.

Liczni autorzy (Cwynar, Mazurowa 1968, Czmoch 1970, Dryjski 1992,

Kędra 1977, Koska 1970; Kysela 1939, Morawski 1977, Nelken 1981, Sławik

1988, za: Leszczyński 1992; Imieliński 1990) stwierdzają, że ogromnie ważnym

czynnikiem etiologicznym wielu przestępstw, a w szczególności przestępstw

seksualnych jest alkohol. Działanie alkoholu, zwłaszcza na osoby

niezrównoważone psychicznie oraz te, które doznały uszkodzenia ośrodkowego

układu nerwowego, wyzwala agresję, osłabia zahamowania społeczno – etyczne,

intoksykuje korę mózgową, powoduje rozpad zdolności do samokrytyki i głębszej

oceny zdarzeń, wywołuje zmniejszenie poczucia odpowiedzialności i osłabia

kontrolę nad postępowaniem, hamuje również ośrodki Centralnego Układu

Nerwowego odpowiadające za tak zwaną uczuciowość wyższą. Ponadto pod

wpływem działania alkoholu ulegają wyzwoleniu ukryte tendencje agresywne

pozostające pod kontrolą korową (Morawski 1977, za: Leszczyński 1992). W

przypadku przestępców seksualnych działanie alkoholu ma szczególne znaczenie

ze względu na to, że z jednej strony wzmaga popęd płciowy, z drugiej zaś utrudnia

jego realizację.

Imieliński (1990) uważa ponadto, że do rozwoju skłonności pedofilnych

prowadzą wszelkie zaburzenia utrudniające prawidłowy kontakt seksualny z osobą

dojrzałą (czyli zaburzenia sprawności seksualnej lub widoczne wady cielesne) oraz

zaburzenia obniżające siłę hamulców psychicznych takie jak wymieniony już

alkoholizm, niedorozwój umysłowy, psychozy i zespoły psychoorganiczne.

Lew – Starowicz (1992) uważa także, że urazy seksualne w dzieciństwie

oraz zaburzenia rozwoju psychoseksualnego w okresie dojrzewania mogą mieć

wpływ na kształtowanie się antysocjalnych zachowań seksualnych.

3.10.2. Teorie psychologiczne wyjaśniające przyczyny przemocy seksualnej w

tym przemocy wobec dzieci

Jedną z najważniejszych teorii zajmujących się agresją (między innymi agresją

seksualną) jest teoria Zygmunta Freuda, w której zawarł on twierdzenie, że istnieje

w człowieku wrodzony mechanizm agresji - niszczycielski instynkt. Ponadto

kompleks Edypa powoduje nieświadome poczucie winy i potrzebę ukarania przez

surową, z natury karzącą strukturę, jaką jest Superego. Większość sprawców

czynów przestępczych nie ma możliwości czy umiejętności kontrolowania

ukrytych, destrukcyjnych sił popędowych, w przebiegu czynu przestępczego

często współistnieje poczucie winy i potrzeba kary (za: Lew-Starowicz 1992).

Na gruncie psychoanalizy pedofilię rozpatrują również Becker i Schorsch

(1975, za: Imieliński 1990). Uważają oni, że dewiacja taka jest obroną przed

lękiem, który powstaje wobec kobiety lub seksualności osób dorosłych. Lęk ten

związany jest z kompleksem kastracyjnym i ujawnia się w postaci

małowartościowości genitalnej, posiadania małego penisa i niemożności

zaspokojenia partnerki – czyli w postaci lęku o potencję. Tak więc konfrontacja z

dziecięcymi genitaliami daje pedofilowi poczucie pełnowartościowości genitalnej,

a co za tym idzie – zmniejsza lęk. Lęk może ujawniać się jednak także w wyniku

kontaktu z żeńskimi narządami płciowymi, które są przeżywane jako „nieczyste”,

kalekie czy uszkodzone. Odwrotnie – dziecięce ciało i genitalia są przeżywane

jako czyste, a poprzez identyfikację z dziecięcą niewinnością pedofil unika

poczucia winy oraz „zabrudzenia”. Charakterystyczną cechą dewiacji pedofilnej

jest także to, że każdorazowo zostaje przez taką osobę regresyjnie odtworzona

własna, dziecięca sytuacja. Jest to narcystyczny wybór partnera - pedofil

identyfikuje się z dzieckiem i jednocześnie podświadomie podejmuje rolę matki.

W ten sposób zaspokaja własne potrzeby – czułości, bezpieczeństwa, kontaktu

skórnego i bycia rozpieszczanym. Agresywni pedofile, którzy nie tworzą żadnych

relacji interpersonalnych z dzieckiem, w mniejszym stopniu realizują pragnienia

popędowe, a w większym oczekiwanie na karę (za zakazane podniety, zabronioną

aktywność seksualną) lub też wzmacniają w ten sposób identyfikację z frustrującą

ich matką. Według Beckera i Schorscha szczególność tej dewiacji polega na tym,

że nie tylko zostaje zmniejszony lęk (co już samo w sobie jest gratyfikacją), ale

także anulowana zostaje rzeczywista relacja matka – dziecko, ponieważ w sytuacji

pedofilnej zostaje ona w sposób „upragniony” na nowo zbudowana. Kontakt taki

jest więc przeżywany jako pozytywny i dający zaspokojenie.

Konrad Lorentz (1974, za: Krahé 2005) zaproponował model agresji,

którego osią jest rozwój i metody rozładowywania agresywnej energii u ludzi i

zwierząt. Podstawowym założeniem modelu jest stwierdzenie, że w organizmie

cały czas gromadzona jest agresywna energia a to, czy dojdzie do jej manifestacji

w postaci agresywnego zachowania czy też nie, zależy od ilości tej nagromadzonej

energii oraz od siły bodźców zewnętrznych mogących wyzwolić reakcję

agresywną. Te dwa czynniki pozostają w relacji odwrotnie proporcjonalnej, czyli

im niższy jest poziom energii, tym silniejszy bodziec jest konieczny do wywołania

agresywnej reakcji i na odwrót. Jeśli poziom energii stanie się bardzo wysoki, to

nawet bez bodźca zewnętrznego może dojść do tak zwanej agresji spontanicznej.

Lorentz obrazowo porównuje ten proces do działania kotła parowego, w którym

ciśnienie wzrasta do momentu aż zostanie uwolnione w sposób kontrolowany lub

rozładowuje się w spontanicznej eksplozji.

W teorii Eysencka można znaleźć pogląd, że skłonności do przemocy mają

charakter uniwersalny i tylko struktura osobowości zwana sumieniem

powstrzymuje człowieka od bezpośrednich działań. Sumienie formuje się w

okresie dzieciństwa i młodości, i jeśli nie natrafi na odpowiednie warunki

środowiskowe, to sprzyja stosowaniu przemocy. Ponadto wysoki poziom

zmiennych takich jak lęk, neurotyzm i ekstrawersja sprzyja przejawom agresji,

ponieważ utrudnione jest w tym przypadku kontrolowanie emocji i zachowań (za:

Lew-Starowicz 1992).

Przy wyjaśnianiu przyczyn przestępczości należy uwzględnić poglądy

Andersena, Abrahamsena oraz Yablonsky'ego (za: Ciosek 2003) – wszystkie z nich

odwołują się do zmiennych psychologicznych, które uważane są za najważniejsze

(jednak większość tych koncepcji uwzględnia także czynniki biologiczne i

środowiskowe). Do czynników psychologicznych autorzy zaliczają następujące:

ograniczona sprawność umysłowa,

zaburzenia psychotyczne,

zaburzenia psychonerwicowe,

określone cechy osobowości (np. agresywność, zewnątrzsterowność),

cała zaburzona osobowość (osobowość antyspołeczna, psychopatyczna,

socjopatyczna).

Ciosek (2003) stwierdza, że badania korelacyjne między wyżej

wymienionymi zmiennymi a przestępczością nie dały jednoznacznych rezultatów.

Uważa, że czynniki psychologiczne nie determinują zachowania przestępczego,

ale tylko wpływają na wybór takiego postępowania w określonych sytuacjach.

Autor ten przedstawia trzy wersje stanowiska psychologicznego: teorię

racjonalnego wyboru, teorię wzmożonego zapotrzebowania na stymulację oraz

teorię kryminologiczną o orientacji psychoanalitycznej.

Teoria racjonalnego wyboru (Becker 1968, Brier, Fienberg 1980; Cook

1980, za: Ciosek 2003) posługuje się pojęciami z zakresu nauk ekonomicznych

takich jak subiektywna ocena użyteczności wyboru określonego zachowania,

antycypacja ewentualnych zysków i kosztów oraz racjonalny wybór zachowania.

Uważa się w obrębie tej teorii, że człowiek „waży” różne możliwości, a następnie

wybiera rozwiązanie optymalne. Decyzja o zachowaniu przestępczym zapada więc

wtedy, gdy dana osoba uzna, że przyniesie ona więcej zysków niż strat. Teoria ta

jest jednak dość ograniczona jeśli chodzi o zastosowanie, bowiem zachowaniem

człowieka często kierują powody irracjonalne i pozbawione motywów

ekonomicznych.

Teoria poszukiwania mocnych wrażeń H.C. Quay'a (1965, za: Ciosek

2003) odwołuje się w pierwszej kolejności do uwarunkowań dziedzicznych, jest

więc po części koncepcją biologiczną. Podstawową tezą jest twierdzenie, że

wysokie zapotrzebowanie na stymulację wiąże się nierozerwalnie z

przestępczością. Przestępcy charakteryzują się hyperreaktywnym systemem

nerwowym, co powoduje, że częściej niż „normalni” ludzie podejmują pewne

działania (w tym niezgodne z prawem) aby podnieść niskie pobudzenie korowe.

Tezę tę potwierdzają liczne badania nad zapotrzebowaniem psychopatów

na stymulację (Ruter, Giller 1984; Lykken 1957, za: Ciosek 2003). Przeglądu

literatury na temat wyżej wymienionych związków dokonał Doren (1987, za

Ciosek 2003). Stwierdził on, że związek między przestępczością i psychopatią a

zapotrzebowaniem na stymulację jest wyraźny w tych badaniach, w których

uwzględniono rozmaite wskaźniki behawioralne tych tendencji. H. Quay (1977, za

Ciosek 2003) w zmodyfikowanej wersji swojej teorii uwzględnił istotną rolę

kryminogenną czynników środowiskowych – dziecko, które rodzi się z

hyperreaktywnym układem nerwowym poszukuje od początku sytuacji

podwyższających poziom stymulacji. Najczęściej jest za to przez rodziców karane,

a jego tendencje hamowane, może to wpływać pozytywnie na późniejszy rozwój

tendencji przestępczych.

Teoria kryminologiczna o orientacji psychoanalitycznej, jak sama już

nazwa wskazuje, wywodzi się w swych początkach od ogólnych założeń

freudowskiej psychoanalizy. Do wyjaśnienia przyczyn przestępczości,

psychoanalizy używali następujący autorzy (za Ciosek 2003): Aichorn,

Alexsander, Healy, Friedlander, Dixon oraz Glover. O założeniach Freuda

dotyczących przestępczości pisałam już na początku rozdziału.

Lew - Starowicz (1992) uważa, że sprawców przemocy seksualnej często

cechuje nieprawidłowa osobowość. Do zespołu czynników sprzyjających

rozwojowi przemocy seksualnej należą:

negatywne doświadczenia z dzieciństwa (patologie w domu rodzinnym,

doznanie przemocy seksualnej czy fizycznej, kazirodztwo),

cechy osobowości agresywno – impulsywnej,

częste doznawanie stresu,

nadużywanie alkoholu,

nieudane relacje małżeńskie i niepowodzenia w spełnianiu roli seksualnej,

fantazje i marzenia erotyczne zawierające treści pełne przemocy seksualnej,

cechy dewiacji seksualnych,

nieumiejętność odwlekania gratyfikacji seksualnej,

cechy wrogości, lęku i poczucie zagrożenia wobec osób płci odmiennej.

Niektórzy badacze (za: Lew-Starowicz 1992) używają pojęcia

„potencjalnej pedofilii”, która polega na tym, że pewna grupa ludzi posiada

skłonności czy predyspozycje do kontaktów pedofilnych, które mogą się ujawnić

w sprzyjających warunkach. Briere i Runtz z Los Angeles (1989, za: Lew-

Starowicz) przebadali 193 studentów i stwierdzili, że aż 27% badanych czuło

pociąg seksualny do nieletnich, 9% miało erotyczne fantazje pedofilne, a u 5%

towarzyszyły one masturbacji. Skłonności te ujawniły związek z negatywnymi

pierwszymi doświadczeniami seksualnymi, z masturbowaniem się przy użyciu

pornografii pedofilnej, pragnieniami zgwałcenia kobiety, zdominowaniem

mężczyzn przez kobiety i różnymi innymi problemami w życiu seksualnym.

Powyższe czynniki mają określać „potencjalną pedofilię”, która może trwać wiele

lat i przekształcić się w pedofilię w wieku dojrzałym lub w wieku późnym. Zdarza

się, że takie skłonności ujawniają się tylko incydentalnie i są przejściowe, zależą

od sytuacji życiowej.

Hanna Szczęsna (1973) jako przyczyny pedofilii u młodszych sprawców

podaje zbyt niskie poczucie własnej wartości, nieśmiałość i wynikającą z tego

trudność w nawiązywaniu kontaktów seksualnych z dorosłymi partnerkami. W

wieku przedstarczym i starczym przyczyną zachowań pedofilnych może być

niemoc płciowa i lęk przed kompromitacją a także potrzeba poszukiwania

silniejszych pobudek seksualnych, niż te, które oferują im partnerki w podobnym

wieku. Może mieć tu znaczenie także łatwość w nakłanianiu dzieci do praktyk

seksualnych. Osoby w wieku dojrzałym, dokonujące czynów lubieżnych na

dzieciach, rekrutują się według autorki z osób o bezwzględnym charakterze,

chłodnych uczuciowo, często alkoholików.

3.10.3. Społeczne i kulturowe przyczyny przestępczości seksualnej

Tak jak w przypadku każdego złożonego zjawiska, także i w kwestii

społecznych przyczyn przestępczości seksualnej, badacze zdecydowanie się różnią

między sobą w poglądach. Tezą zwolenników skrajnego socjologizmu był na

przykład pogląd, że zachowania przestępcze są całkowicie zdeterminowane przez

mechaniczny wpływ czynników zewnętrznych (Ciosek 2003).

Lew - Starowicz (1992) uważa, że przemoc seksualna wiąże się „zarówno

ze społecznościami o silnym patriarchalnym modelu, z dominującą pozycją

mężczyzny, jak również z kulturami znajdującymi się w procesie przemian, które

wyrażają się dążeniami emancypacyjnymi kobiet, rywalizacjami i walką między

płciami”. Ponadto badacz ten wyciąga następujące wnioski ze znanych mu badań

(których niestety nie przytacza):

pewne mity i stereotypy panujące w społeczeństwie sprzyjają stosowaniu

przemocy seksualnej (na przykład kult macho w krajach Ameryki Łacińskiej),

przemoc seksualna w znacznie częściej występuje w niższych warstwach

społecznych (niski poziom wykształcenia i dochodów), mimo, że występuje w

każdym środowisku,

zakres przemocy seksualnej zwiększa się w okresie wojen, napięć

społecznych, pogorszenia warunków życia itp.,

pornografia (szczególnie tzw. twarda pornografia) sprzyja rozpowszechnianiu

przemocy seksualnej w następstwie oglądania brutalnych scen,

rozpowszechniane w mediach brutalne sceny także mogą sprzyjać przemocy

seksualnej.

W przypadku przemocy seksualnej wobec dzieci w rodzinie o jej

zaistnieniu decydują w głównej mierze czynniki środowiskowe (Czernikiewicz,

Pawlak – Jordan 1998, s. 23):

przekazywane z pokolenia na pokolenie wzorce nadużyć seksualnych,

klimat przemocy i agresji panujący w rodzinie,

alkoholizm, nadmierne spożycie alkoholu,

izolacja rodziny ze społeczeństwa,

zaburzenie więzi między rodzicami (emocjonalnych i seksualnych),

wyłączenie się matki z życia rodzinnego,

zakłócenia komunikacji między członkami rodziny.

Moore (1994, za Lew – Starowicz 2000) po przeanalizowaniu wyników

badań transkulturowych stwierdził, że przemoc seksualna wbudowana jest w

męskie role seksualne, w interakcje między płciami oraz struktury życia w

rodzinie i obyczaje panujące w danym społeczeństwie.

Metodologia badań własnych

4.1. Przedmiot i cele badań

Przedmiotem przeprowadzonych badań było określenie nasilenia dwóch cech

osobowości – lęku i agresji u dość specyficznej grupy - sprawców czynów pedofil-

nych. Celem badania było stwierdzenie czy pod względem tych dwóch cech ludzie

dokonujący przestępstw seksualnych wobec dzieci różnią się czymś od przecięt-

nych członków społeczeństwa. Innym celem niniejszej pracy było sprawdzenie,

czy przestępcy tej kategorii mają pewne „cechy charakterystyczne” i czy tymi ce-

chami mogą być lęk i agresja. Gdyby się bowiem okazało, że są one „typowe”

mogłoby to dawać pewną bazę do planowania oddziaływań profilaktycznych bądź

resocjalizacyjnych.

4.2. Hipotezy badawcze

1. Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż

przeciętny poziom lęku

2. Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż

przeciętny poziom agresji

4.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze

W celu sprawdzenia powyższych hipotez postanowiłam zastosować na-

stępujące narzędzia badawcze:

1. Inwentarz do Pomiaru Stanu i Cechy Lęku opracowany przez C.D. Spielberge-

ra, R.L. Gorsucha i R. E. Lushene’a (STAI)

2. Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji Zbigniewa B. Gasia (IPSA)

4.3.1. Inwentarz STAI

ISCL - Inwentarz do Pomiaru Stanu i Cechy Lęku (State – Trait Anxiety Inventory

- STAI) opracowany został przez trzech psychologów amerykańskich: C.

Spielbergera, G.L. Gorsucha i R.E. Lushene’a. W mojej pracy magisterskiej

posłużyłam się jego polską adaptacją, której autorami są Tytus Sosnowski i

Kazimierz Wrześniewski (2002).

Narzędzie to zdobyło dużą popularność w latach osiemdziesiątych

ubiegłego wieku ze względu na to, że pozwala na rozróżnienie i niezależny pomiar

dwóch rodzajów lęku: rozumianego jako aktualny stan jednostki oraz jako

względnie stała cecha osobowości. Ponadto jest to narzędzie wygodne w

stosowaniu – test jest krótki i umożliwia wielokrotne badanie tej samej populacji

w niedużych odstępach czasu.

Czym jest lęk jako cecha i lęk jako stan?

Rozróżnienie między dwoma rodzajami lęku zostało wprowadzone w 1958

roku przez R.B. Cattella i I.H. Scheiera (za: Wrześmniewski, Sosnowski 2002).

Poddali oni analizie czynnikowej wyniki pomiarów różnych wskaźników lęku –

samoopisowych, obserwacyjnych i psychofizjologicznych (uzyskanych drogą

kilkakrotnego testowania tej samej grupy badawczej). Na podstawie tych badań

wyodrębnili dwa czynniki – jeden odpowiedzialny za współzmienność wyników z

sytuacji na sytuację i nazwali go stanem lęku oraz drugi odpowiedzialny za

różnice indywidualne i nazwali go cechą lęku. Jednak największe zasługi w

tworzeniu tej koncepcji należy przypisać Spielbergerowi, który skonstruował wraz

z R.L. Gorsuch’em i R.E. Lushene’m inwentarz STAI.

Stan lęku charakteryzuje się wg Spielbergera „subiektywnymi, świadomie

postrzeganymi uczuciami obawy i napięcia, którym towarzyszy związana z nimi,

aktywacja lub pobudzenie autonomicznego układu nerwowego” (Spielberger 1966,

za: Sosnowski, Wrześniewski 1983). Operacjonalizacją tego pojęcia są pozycje

skali X-1 testu STAI.

Charakterystyczną właściwością stanu lęku jest jego duża zmienność pod

wpływem różnego rodzaju czynników zagrażających i stresowych. Zmienność tę

uwzględniono przy konstrukcji skali X-1, której pozycje były dobierane ze

względu na kryterium różnicowania przez nie odpowiednio dobranych sytuacji

(Spielberger, Gorsuch, Lushene 1970, za: Sosnowski, Wrześniewski 1983).

Cecha lęku definiowana jest przez Spielbergera jako konstrukt teoretyczny,

oznaczający „motyw lub nabytą dyspozycję behawioralną, która czyni jednostkę

podatną na postrzeganie szerokiego zakresu obiektywnie niegroźnych sytuacji jako

zagrażających i reagowanie na nie stanami lęku nieproporcjonalnie silnymi w

stosunku do wielkości obiektywnego niebezpieczeństwa” (Spielberger 1966, za:

Sosnowski, Wrześniewski 1983). Wskazuje to na wyuczony charakter lęku,

którego powstawanie Spielberger wiąże z wczesnym okresem dzieciństwa i

relacjami zachodzącymi między dzieckiem a rodzicami. W szczególności dotyczy

to sytuacji karania. W definicji tej podkreśla się również rolę procesów

poznawczych (postrzeganie sytuacji) w powstawaniu osobowości lękowej.

(Sosnowski, Wrześniewski 1983).

Sosnowski i Wrześniewski (1983) określają stanowisko autora tego

narzędzia jako koncepcję lęku reaktywnego, co oznacza, że osoby o wysokim

nasileniu cechy lęku w porównaniu z osobami o niższym nasileniu nie muszą w

sposób chroniczny przejawiać wyższego poziomu lęku, a tylko reagują nim w

sytuacjach o odpowiednim nasileniu czynników zagrażających.

Lęk jako cechę ma opisywać skala X-2 testu STAI.

We wszystkich badaniach, w których korelowano ze sobą wyniki obu skal

(X-1 i X-2) uzyskiwano dodatnie czynniki korelacji, co oznacza, że w parze z

wysokim poziomem lęku jako cechy idzie większe nasilenie lęku jako stanu

(Sosnowski, Wrześniewski 1983).

Zasady badania testem

ISCL może być stosowany zarówno w badaniach indywidualnych jak i

grupowych. Przed przystąpieniem do wypełniania badani powinni zapoznać się z

instrukcją podaną na arkuszu testowym, a badający powinien zorientować się czy

instrukcja została jednoznacznie zrozumiana. Ponieważ obie strony arkusza są do

siebie podobne należy zwrócić uwagę badanym, że skala X-1 dotyczy tego jak

czują się w danym momencie, a skala X-2 tego jak czują się zazwyczaj. Badanym

należy również przypomnieć aby wypełnili wszystkie pozycje kwestionariusza.

Czas badania testem ISCL nie jest limitowany, badanie nie wymaga użycia

żadnych dodatkowych narzędzi poza arkuszem testowym i ołówkiem.

4.3.2. Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji (IPSA)

Kwestionariusz ten przygotowany został do badania osób dorosłych i zaopatrzony

jest w tymczasowe normy dla kobiet i mężczyzn.

Czym jest syndrom agresji?

Obecnie istnieje wiele definicji agresji, ale żadna z nich nie wyczerpuje w pełni

wszystkich objawów agresywnych i dlatego na użytek kwestionariusza stworzono

roboczą wersję definicji. Syndrom agresji określono jako zespół przeżyć, postaw i

zachowań, których celem lub skutkiem (zamierzonym lub nie zamierzonym) jest

wyrządzenie krzywdy (bezpośrednio lub pośrednio) innej osobie lub sobie

samemu. Syndrom ten obejmuje tendencje agresywne uświadomione i

nieuświadomione, skierowane na zewnątrz lub na siebie samego, zarówno

przejawiane w zachowaniu jak i te wyłącznie przeżywane (Gaś 1980).

Opis skal

Kwestionariusz obejmuje 10 skal, z których każda zwiera kilka twierdzeń.

Skale oznaczone są kolejnymi cyframi rzymskimi od I do VIII oraz literami K i O.

I – samoagresja emocjonalna

Wysoki wynik oznacza skłonność osoby badanej do wydawania o sobie

nieprzychylnych opinii, niską samoocenę, wyolbrzymianie własnych braków i

niedostatków, skłonności do samoponiżania. Osoba taka skierowuje wobec siebie

wrogie pragnienia, myśli o samounicestwieniu i pragnie śmierci.

II – samoagresja fizyczna

Osoba uzyskująca wysokie wyniki kieruje agresję fizyczną na siebie, zadaje sobie

ból, dokonuje samookaleczeń, podejmuje próby samobójcze.

III – wrogość wobec otoczenia

Wysoki wynik świadczy o tym, że osoba, która go uzyskała rzutuje swoją wrogość

na otoczenie, przejawia wrogie pragnienia wobec innych, jest negatywnie

nastawiona wobec ludzi, czuje się wykorzystywana i niedoceniana, podejrzewa

innych o prywatę i ukryte cele, jest nieufna i podejrzliwa wobec otoczenia.

IV – nieuświadomione skłonności agresywne

Osoba uzyskująca wysokie wyniki przejawia skłonność do manifestowania

czynności i zachowań pozornie nieagresywnych, które są formą w miarę

bezkonfliktowej i nie karanej agresywnej aktywności.

V – agresja przemieszczona

Wysokie wyniki na tej skali oznaczają, że dana osoba dokonuje przemieszczenia

celu zachowania agresywnego, wskutek czego bezpośredni atak na inną osobę

zamienia się w atakowanie przedmiotów martwych (na przykład trzaskanie

drzwiami).

VI – agresja pośrednia

Osoba uzyskująca wysokie wyniki przejawia tendencję do zmiany formy

napastliwości z bezpośredniej na pośrednią. Atakuje ona pośrednio osoby

konkretne przez ośmieszanie ich, plotkowanie o nich, skarżenie, sporządzanie

donosów, wyśmiewanie cudzych poglądów i przekonań, niesprawiedliwe

traktowanie, obwinianie o pewne czyny, nadmierne krytykowanie itp. Odbywa się

to zazwyczaj pod nieobecność osoby do której skierowana jest rzeczywista

agresja.

VII – agresja słowna

Wysoki wynik oznacza napastliwość słowną, przejawiającą się m.in. w

przeklinaniu, robieniu wymówek, kłótniach.

VIII – agresja fizyczna

Osoba, której wynik w tej skali jest wysoki ma silną tendencję do podejmowania

działań o charakterze przemocy fizycznej kierowanej bezpośrednio na osobę,

której dotyczy agresja.

Skala K – kontrola zachowań agresywnych

Osoba uzyskująca wysokie wyniki kontroluje przejawy własnej agresywności,

panuje nad agresywnymi impulsami, wybiera bardziej akceptowane społecznie

formy agresji, nie jest wybuchowa i nie doprowadza do konfliktów między ludźmi

ze swojego otoczenia.

Skala O – skłonność do działań odwetowych

Osoba uzyskująca wysokie wyniki reaguje agresją zarówno na realną jak i urojoną

krzywdę, mści się, planuje i przygotowuje zemstę, swoje agresywne działania tłu-

maczy koniecznością reakcji na zachowania innych (Gaś 1980).

4.4. Charakterystyka osób badanych

Grupę osób badanych stanowiło dwudziestu mężczyzn w wieku od 23 do 70 lat

(M=42,300; SD=10,926).

Tabela 7. Wiek badanych i odpowiadające mu liczebności

WIEK

23 28 29 31 34 37 39 40 41 42 47 48 49 52 56 70 RAZEM

LICZEBNOŚĆ 1

Pięciu sprawców osadzonych było w Zakładzie Karnym w Sztumie przy

ulicy Nowowiejskiego 14, a piętnastu w Zakładzie Karnym w Rzeszowie przy

ulicy Załęskiej 76.

Badani wykazywali się wysoką motywacją do wypełniania arkuszy

testowych i chętnie współpracowali. Osoby badane były przyprowadzane

pojedynczo z cel przez strażników bądź wychowawców, nie były informowane o

tym dlaczego akurat one są badane (mężczyźni nie wiedzieli, że badani są ze

względu na rodzaj popełnionego czynu).

Jeden z badanych miał wykształcenie wyższe, trzech średnie, ośmiu

zawodowe i ośmiu podstawowe.

Tabela 8. Wykształcenie badanych i odpowiadające mu liczebności

WYKSZTAŁCENIE LICZEBNOŚĆ

wyższe

średnie

zawodowe

podstawowe

RAZEM:

4.5. Statystyczne opracowanie przeprowadzonych badań – analiza i

interpretacja w oparciu o założone hipotezy

4.5.1. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza STAI

Hipoteza 1: Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż

przeciętny poziom lęku

Aby móc określić poziom nasilenia lęku u osób badanych przeliczono

wyniki surowe, jakie uzyskali w kwestionariuszu STAI na normy stenowe. Do

przeliczeń użyto norm dla ogólnej próby dorosłych mężczyzn pochodzących z

roku 2000 (Wrześniewski, Sosnowski, Matusik 2002).

Skala stenowa składa się z 10 jednostek, jest to forma przekształcenia

wyników surowych, która umożliwia porównywanie wyników między sobą

poprzez odniesienie ich do wyników w populacji. Przyjmuje się, że osoby, które

osiągnęły wyniki na poziomie 7 stenu mają podwyższony poziom danej cechy.

Ponieważ norma stenowa ma rozkład normalny dlatego możemy określić, że

osoby osiągające wyniki równe lub wyższe niż 7 sten (a więc wyniki

podwyższone) stanowią 30,9% populacji, zaś osoby osiągające wyniki poniżej 7

stenu (przeciętne lub obniżone) stanowią 69,1% populacji (Hornowska 2005,

Anastasi, Urbina 1999).

Oczekiwalibyśmy, że wśród osób odbywających karę za czyny pedofilne

również będą występować takie proporcje. Dla sprawdzenia tej hipotezy użyto

testu chi-kwadrat. Test miał sprawdzić, czy obserwowane liczebności osób o

podwyższonym i niepodwyższonym poziomie lęku różnią się od liczebności

oczekiwanych.

Tabela 9. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie lęku – stanu

LĘK – STAN

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

- 8

Podwyższony

RAZEM:

Wynik testu pozwala nam odrzucić hipotezę zerową i stwierdzić, że

występują istotne statystycznie różnice między oczekiwanymi i obserwowanymi

liczebnościami grup: χ

(1) = 15,238; p < 0,001. Gdy przyjrzymy się liczebnościom

zauważymy, że osób o podwyższonym poziomie lęku – stanu jest więcej niż

oczekiwano. Dlatego więc hipoteza badawcza jest częściowo potwierdzona.

Analogiczne analizy wykonano wobec lęku – cechy, wyodrębnionej przy

pomocy kwestionariusza STAI. Tutaj wynik testu chi-kwadrat jest niższy i wynosi

(1) = 5,952; p < 0,05.

Tabela 10. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie lęku – cechy

LĘK – CECHA OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

- 5

Podwyższony

RAZEM:

Obserwujemy jednak, że osób o podwyższonym lęku jest więcej niż tych o

niepodwyższonym. Tym samym w pełni potwierdzono hipotezę mówiącą o tym,

że osoby odsiadujące karę za czyny pedofilne charakteryzuje podwyższony

poziom lęku.

4.5.2. Analiza wyników uzyskanych za pomocą kwestionariusza IPSA

Hipoteza 2: Osoby odbywające karę za czyny pedofilne charakteryzuje wyższy niż

przeciętny poziom agresji

Inwentarz psychologiczny syndromu agresji składa się z 10 skal, które

można indywidualnie analizować, i które składają się na cztery wskaźniki: ogólny

wskaźnik poziomu agresji, wskaźnik samoagresji, wskaźnik agresji ukrytej i

wskaźnik agresji skierowanej na zewnątrz. Dla każdej z dziesięciu skal i czterech

wskaźników opracowano „tymczasowe normy” stenowe (Gaś, 1980).

Normalizacja przeprowadzona była na zaledwie 320 osobach, studentach

lubelskich uczelni. Budzi to pytania o reprezentatywność próby oraz o to, na ile

normy te można odnieść do badanej próby. Fakt, że na czterech skalach wartości

przeliczone rozpoczynają się od 4 lub 5 stenu wskazuje na zbyt dużą moc

dyskryminacyjną pozycji, która sugeruje, że trafność tego testu jest artefaktem

(Zawadzki 2006). Inwentarz budzi również pytania o trafność fasadową oraz

skłonność osób badanych do dysymulacji.

Do testowania hipotezy użyto przedstawionej już wcześniej metody.

Przeliczone wyniki zdekodowano na podwyższone i nie podwyższone (a więc

takie, które były równe i wyższe niż 7 sten oraz niższe niż 7 sten), następnie

obliczono statystyki chi-kwadrat jako wartości oczekiwane podając proporcje,

jakich oczekiwanoby w badanej populacji.

Na skali kontroli zachowań agresywnych obserwujemy istotne różnice

między wartościami obserwowanymi i oczekiwanymi. Statystyka chi-kwadrat

osiąga wartość χ

(1) = 15,238; p < 0,001, i okazuje się, że w badanej grupie

większość stanowią osoby o podwyższonym poziomie kontroli zachowań

agresywnych.

Tabela 11. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie kontroli zachowań agresywnych.

POZIOM KONTROLI

ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

- 8

Podwyższony

RAZEM:

Na skali skłonności do działań odwetowych znajdujemy podobne

zależności: w grupie osób badanych było więcej niż oczekiwano osób o

niepodwyższonym poziomie skłonności do działań odwetowych (19 wobec

oczekiwanych 14), a statystyka dała wynik χ

(1) = 5,952; p < 0,05.

Tabela 12. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie skłonności do działań odwetowych.

POZIOM SKŁONNOŚCI DO

DZIAŁAŃ ODWETOWYCH

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 5

RAZEM:

Interesujące wyniki znajdujemy na skali samoagresji emocjonalnej.

Wartość statystyki chi-kwadrat wynosi χ

(1) = 3,810; p = 0,051 i, jak widać, jest na

granicy istotności. Nie możemy z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że w

badanej grupie występuje podwyższony poziom samoagresji emocjonalnej, jednak

warto jest przyjrzeć się temu wynikowi. Zdaje się, że skala ta jest mało podatna na

dysymulację: nie jest w interesie osadzonych, aby sztucznie zaniżać swoje wyniki

na niej, a – przy założeniu rzetelnego pomiaru – mówi nam dużo o wewnętrznej

rzeczywistości osadzonych pedofili.

Tabela 13. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie samoagresji emocjonalnej.

POZIOM SAMOAGRESJI

EMOCJONALNEJ

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

- 4

Podwyższony

RAZEM:

Na skali samoagresji fizycznej nie znaleziono istotnych statystycznie

różnic, χ

(1) = 2,143; p = 0,143, co świadczy o tym, że rozkład tej cechy w

badanej grupie odpowiada rozkładowi w populacji.

Tabela 14. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie samoagresji fizycznej.

POZIOM SAMOAGRESJI

FIZYCZNEJ

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

- 3

Podwyższony

RAZEM:

Również na skali poziomu wrogości wobec otoczenia nie znaleziono

istotnych statystycznie różnic między obserwowanymi i oczekiwanymi wynikami:

(1) = 0,238; p = 0,626.

Tabela 15. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie wrogości wobec otoczenia.

POZIOM AGRESJI

WOBEC OTOCZENIA

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 1

RAZEM:

Analiza rozkładu wyników na skali nieuświadomionych skłonności

agresywnych wykazała, że w grupie badanej zdecydowaną większość stanowią

osoby o niepodwyższonym poziomie nieuświadomionych skłonności

agresywnych: χ

(1) = 5,952; p < 0,05. Wynik ten świadczy o tym, jakoby w

badanej grupie poziom nieuświadomionych skłonności agresywnych był niższy

niż w populacji.

Tabela 16. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie nieuświadomionych skłonności agresywnych.

POZIOM

NIEUŚWIADOMIONYCH

SKŁONNOŚCI AGRESYWNYCH

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 5

RAZEM

Na skali mierzącej agresję przemieszczoną nie znaleziono istotnych

statystycznie różnic, χ

(1) = 0,952; p = 0,329, co świadczy o tym, że nie ma

istotnych różnic w rozkładzie poziomu agresji przemieszczonej między grupą

badaną a grupą normalizacyjną (populacją).

Tabela 17. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie agresji przemieszczonej.

POZIOM AGRESJI

PRZEMIESZCZONEJ

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 2

RAZEM:

Podobnie brak różnic wykazano na skali agresji pośredniej: χ

(1) = 0,952;

p = 0,329.

Tabela 18. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie agresji pośredniej.

POZIOM AGRESJI

POŚREDNIEJ

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 2

RAZEM:

Analiza wykazała, że grupa badanych osób o niepodwyższonym poziomie

agresji słownej jest więcej niż w populacji: χ

(1) = 5,952; p < 0,05.

Tabela 19. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie agresji słownej.

POZIOM AGRESJI SŁOWNEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 5

RAZEM:

Na skali agresji fizycznej wartości obserwowane nie różnią się w sposób

istotny statystycznie od wartości oczekiwanych: χ

(1) = 0,952; p = 0,329.

Tabela 20. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie agresji fizycznej.

POZIOM AGRESJI FIZYCZNEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 4

RAZEM:

Wskaźnik agresji ogólnej inwentarza uzyskuje się dokonując pewnych

operacji arytmetycznych na wynikach skal. Wynik ogólny przeliczono na normę

stenową i powtórzono operację podziału wyników na podwyższone i

niepodwyższone. Wynik testu chi-kwadrat wyniósł χ

(1) = 3,810; p = 0,051, a więc

na poziomie tendencji statystycznej występują różnice między liczebnościami

oczekiwanymi i obserwowanymi. Co zwraca uwagę, to fakt, że osób o

niepodwyższonym poziomie agresji jest więcej niż się spodziewano, a więc na

poziomie tendencji statystycznej możemy powiedzieć, że w grupie badanych jest

więcej osób o niepodwyższonym poziomie agresji niż w populacji.

Tabela 21. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie agresji ogólnej.

POZIOM AGRESJI OGÓLNEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 4

RAZEM:

Również na poziomie tendencji obserwujemy nierówność liczebności

oczekiwanych i obserwowanych na skali samoagresji: χ

(1) = 3,810; p = 0,051.

Osób o podwyższonym poziomie samoagresji jest (na poziomie tendencji

statystycznej) więcej niż się spodziewano.

Tabela 22. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie samoagresji

POZIOM SAMOAGRESJI OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 4

RAZEM:

Na skali agresji ukrytej odnajdujemy zależności podobne jak na skali

agresji ogólnej. Na poziomie tendencji statystycznej obserwujemy wyższe niż się

spodziewano liczebności osób o niepodwyższonym poziomie agresji ukrytej

(χ

(1) = 3,810; p = 0,051).

Tabela 23. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie agresji ukrytej.

POZIOM AGRESJI UKRYTEJ OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 4

RAZEM:

Podobnie jak wyżej, na skali agresji skierowanej na zewnątrz obserwujemy,

na poziomie tendencji statystycznej, większą, niż się spodziewano liczebność osób

o niepodwyższonym poziomie agresji: χ

(1) = 3,810; p = 0,051.

Tabela 24. Liczebności obserwowane i oczekiwane osób o podwyższonym i

niepodwyższonym poziomie agresji skierowanej na zewnątrz

POZIOM AGRESJI
SKIEROWANEJ NA ZEWNĄTRZ

OBSERWOWANE OCZEKIWANE RESZTY

Niepodwyższony

Podwyższony

- 4

RAZEM:

Dyskusja wyników badań własnych i wnioski

W niniejszej pracy starałam się zaprezentować pewną „część osobowości” spraw-

ców czynów pedofilnych, a mianowicie nasilenie u nich dwóch cech – lęku i agre-

sji. Badania miały na celu sprawdzenie dwóch hipotez badawczych. Pierwsza do-

tyczyła tego, czy sprawcy czynów pedofilnych cechują się wyższym niż przeciętny

poziomem lęku, a druga tego czy są oni bardziej agresywni niż przeciętni mężczy-

źni. Nie udało mi się wprawdzie w pełni potwierdzić poczynionych założeń, ale

praca ta przyczyniła się tak czy inaczej do poszerzenia wiedzy na temat faktyczne-

go nasilenia tych cech w badanej populacji. Uzyskane w czasie badań wyniki po-

twierdziły częściowo wysunięte hipotezy. Potwierdzone zostało założenie, że w

grupie sprawców przemocy seksualnej wobec dzieci jest więcej osób o podwy-

ższonym wskaźniku lęku jako cechy i lęku jako stanu niż w populacji ogólnej.

Tym samym została w pełni potwierdzona hipoteza badawcza numer 1. Jedno-

cześnie hipoteza numer 2 dotycząca agresji sprawców czynów pedofilnych nie

została potwierdzona – co uwidacznia wskaźnik ogólny agresji inwentarza. Osób

o niepodwyższonym poziomie agresji w badanej grupie było więcej niż oczekiwa-

no. Analizując wyniki badań uzyskane przy pomocy kwestionariusza IPSA może-

my zaobserwować różnice w jego poszczególnych skalach. Na skalach: samoagre-

sji fizycznej, wrogości wobec otoczenia, agresji przemieszczonej, agresji pośred-

niej oraz agresji fizycznej nie zostały ujawnione istotne statystycznie różnice po-

między grupą badaną a populacją ogólną. Takie różnice pojawiły się natomiast na

skalach: skłonności do działań odwetowych, nieuświadomionych skłonności agre-

sywnych oraz agresji słownej – w tych przypadkach badani wykazali poziom agre-

sji niższy niż w populacji. Następnie na skali kontroli zachowań agresywnych ba-

dani uzyskali podwyższone wyniki. Ciekawy wynik pojawił się w przypadku skali

samoagresji emocjonalnej, na której uzyskane wyniki były na granicy istotności.

Nie można więc stwierdzić z całą odpowiedzialnością, że w badanej populacji po-

ziom tej cechy jest podwyższony, natomiast jest to prawdopodobnie skala najmniej

podatna na dysymulację, co sugeruje, że warto się tym wynikom przyjrzeć.

W trakcie analizy wyników badań pojawiła się wątpliwość czy podwyższo-

ny wynik na obu skalach lęku nie wynika z samego faktu osadzenia w zakładzie

karnym, jednak jest to zmienna, którą trudno by było kontrolować ze względu na

to, że czas przebywania w więzieniu, u każdego z osadzonych jest inny, a poziom

lęku w zależności od długości pobytu może się zmieniać. Jeśli chodzi o poziom

agresji to test IPSA jest niestety dość podatny na dysymulację, a więźniom praw-

dopodobnie wydaje się, że powinni się pokazywać z jak najlepszej strony, nieza-

leżnie od tego czy przyniesie im to jakieś wymierne korzyści czy też nie. Ponadto

w zakładach karnych nie panuje raczej atmosfera „wzajemnego zaufania”, tak

więc więźniowie mogą się spodziewać, że od wyników testów może zależeć coś

co ich dotyczy.

Wyniki przeprowadzonych przez mnie badań empirycznych dotyczących

natężenia lęku u osób skazanych za molestowanie seksualne nieletnich okazują się

być zgodne ze stwierdzeniami autorów zajmujących się tematem (Becker i

Schorsch, Lew – Starowicz, Imieliński, Szczęsna), jakoby osoby te były bardziej

„lękowe” niż przeciętnie. Jeśli chodzi zaś o poziom agresji – badania nie wykazały

spodziewanego jej poziomu, a nawet przeciwnie – wynika z nich jakoby sprawcy

czynów pedofilnych cechowali się niższym niż przeciętny poziomem agresji, co

może ale nie musi być wynikiem dużej podatności narzędzia na dysymulację.

Bibliografia:

1. Abel G.G. i in. (1985). „Sexual offenders: Results of assesment and

recommendations for treatment”. Clinical Criminology: The Assesment and

Treatment of Criminal Behavior. Toronto: M&M Graphic Ltd.

2. Abel G.G. i in. (1987). „Self-reported sex crimes of nonincarcerated

paraphiliacs”. Journal of Interpersonal Violence 2 (1)

3. Abel G.G. i in. (1988). „Multiple paraphilic diagnoses among sex offenders”.

Bulletin of the American Academy of Psychiatry and the Law 16 (2)

4. Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia

Testów Psychologicznych PTP.

5. Baker A., Duncan S. „Child Sexual Abuse: A Study of Prevalence in Great

Britain”. Child Abuse and Neglect, 9

6. Barbaree H.E., (1991). “The role of male sexual arousal in rape: Six models”.

Journal of Consulting and Clinical Psychology

7. Becker G.S. (1968), “Crime and punishment: An economic approach”.

Journal of Political Economy, 76, 169 – 217

8. Becker N., Schorsch E. (1975). „Die psychoanalytische Theorie sexueller

Deviationen“. Ergebnisse zur sexualforschung. Köln

9. Brier S.S., Fienberg S.E.,(1980). “Recent econometric modeling of crime and

punishments”. Evalluation Review, 4, 147 - 191

10. Butcher J.N, Carson R.C., Mineka S (2005). “Psychologia zaburzeń”. Gdańsk:

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

11. Bürger – Prinz H. (1976). „Psychopatologia życia płciowego“. Seksuologia

(red. H. Giese). Warszawa: PZWL

12. Ciosek M. (2003). “Psychologia sądowa i penitencjarna”. Warszawa:

Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis;

13. Cook P.J. (1980). “Research of criminal deterrence”. Crime and justice, vol. 2.

Chicago; 211 – 268

14. Cwynar S., Mazurowa A. (1968). „Zaburzenia psychiczne w chorobach

somatycznych”. Warszawa

15. Czernikiewicz W., Pawlak-Jordan B. (1998) „Wykorzystywanie seksualne

dzieci”, Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje

16. Czmoch H. (1970). „Wyrzuty sumienia”. Problemy Kryminalistyki nr 87

17. Doren D.M. (1987). „Understanding and treating the psychopath”. New York

18. Drieschner K., Lange A. (1999). „A review of cognitive factors in the etiology

of rape“. Clinical Psychology Review.

19. Dryjski A. (1992). “Mózg i dusza”. Warszawa

20. Faller K. (1988). „Child sexual abuse”. New York: Columbia University Press

21. Gaś Z.B. (1980). „Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji”. Lublin:

Przegląd Psychologiczny, t. XXIII, nr 1

22. Glaser D., Frosh S. (1995). „Dziecko seksualnie wykorzystywane”. Warszawa:

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

23. Gordon M. (1998). „Sprawcy przestępstw seksualnych”. Przegląd

Więziennictwa Polskiego

24. Green A.H. (1980). “Child Maltreatment”. New York: Jason Aronson

25. Gromska J. (1989) „Funkcjonowanie psychospołeczne osób, które w

dzieciństwie przebyły zaburzenia popędu seksualnego” (monografia). AMG

26. Gromska J. (1993) „Raport o przestępczości seksualnej wobec dzieci. Na

podstawie analizy 410 orzeczeń sądowo – psychiatrycznych i

seksuologicznych”. Rozpoznawanie zespołu maltretowanego dziecka –

Pamiętnik II Ogólnopolskiego Spotkania na temat: Ochrona Dzieci przed

Okrucieństwem. Łódź: Wydawnictwo Sekcji Dziecka Maltretowanego

Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych i Fundacji na Rzecz Ochrony

Dzieci przed Okrucieństwem

27. Groth A.N., Hobson W.F., Gary T.S. (1982). “The child molester”. Social work

and child sexual abuse. New York: Haworth

28. Hall G.C.N., Shondrick D.D., Hirschman R. (1993). „The role of sexual

arousal in sexually aggressive behavior: A meta – anlysis”. Journal of

Consulting and Clinical Psychology.

29. Hoche A. (1934). „Handbuch d. geriatlichen Psychiatrie”. Berlin: Springer –

Verlag

30. Hołyst B. (1999). „Kryminologia”. Warszawa: PWN

31. Hornowska, E. (2005). „Testy psychologiczne. Teoria i praktyka”. Warszawa:

Scholar

32. ICD – 10 (1997). „Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń

zachowania”. Kraków – Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne

„Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii

33. Imieliński K. (1990). „Sexiatria” t. 2. Warszawa: PWN

34. Kacprzak L. (2006). „Przemoc wobec dziecka jako patologia społeczna”. Piła:

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica w Pile.

35. Kędra E. (1977). „Sprawcy zabójstw o motywie seksualnym”. ZNASW

36. Kołakowska W. (2004) „W kręgu agresji, przemocy i brutalizacji życia”,

Materiały dydaktyczne, Szczytno: Wyższa Szkoła Policji

37. Korzeniowski L, Pużyński S. (1986). „Encyklopedyczny słownik psychiatrii”.

Warszawa: PZWL

38. Koska W. (1970). „Wpływ alkoholu na przestępczość zgwałcenia”. S MO

39. Kozarska – Dworska J. (1973). „Ekspertyza sądowo – psychiatryczna w

sprawach o przestępstwa seksualne”. Przestępczość seksualna. Materiały III

Wrocławskiego Sympozjum kryminologicznego 10-20. X. 1973. Wrocław:

Uniwersytet Wrocławski im. Bolesława Bieruta

40. Krahé B. (2005). „Agresja”. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

41. Kysela J. (1939). „Zabójstwo w świetle etyki chrześcijańskiej”. Kraków

42. Krzystanek M. (2001).

www.psychiatria.pl

43. Leszczyński J. (1992). „Zabójstwa na tle seksualnym w Polsce: studium

kryminologiczne”. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze

44. Lew – Starowicz Z. (1992) „Przemoc seksualna”. Warszawa: Jacek Santorski

& CO AGENCJA WYDAWNICZA

45. Lew – Starowicz Z. . (2000). „Seksuologia sądowa”. Warszawa:

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

46. Lipowska – Teutsch A. (1992) „Rodzina a przemoc”. Kraków: Ośrodek

Pomocy i Interwencji Psychologicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego i

Akademii Medycznej im. M.Kopernika

47. Lipowska – Teutsch A. (1995). „Rodzina a przemoc”. Warszawa: PARPA

48. Lorenz K. (1974). „Civilized world’s eight deadly sins”. New York: Harcourt,

Brace, Jovanovich.

49. Lykken D. (1957). „A study of anciety in the sociopathic personality”. Journal

of Abnormal and Social Problems.

50. Malamuth N.M., Heilmann M.F. (1998). „Evolutionary psychology and sexual

aggression“. Handbook of evolutionary psychology. New York: Lawrence

Erlbaum Associates Inc.

51. Malinowski A. (1974). „Podstawowe zagadnienia w orzecznictwie sądowo -

psychiatrycznym”.

52. Marzec – Holka K. (1999). „Przemoc seksualna wobec dziecka. Studium

pedagogiczno – kryminologiczne”. Bydgoszcz: WSP

53. Miller – Pervin C.L., Pervin (1999). “Child Maltreatment”. California:

Thousand Oaks

54. Morawski J. (1977). “Alkohol a zabójstwa w perspektywie światowej”.

Przestępczość na świecie t. 9. Warszawa

55. Mrazek D., Mrazek P. (1987). „Child Maltreatment”. Child and Adolescent

Psychiatry. Oxford: Blackwell Scientific Publications

56. Pacewicz A. “Nadużycia seksualne wobec dzieci – rozpoznanie, terapia,

profilaktyka”. „Dziecko krzywdzone: próba opisu zjawiska” (red. E. Czyż i

J.Szymańczak). Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.

57. Podgajna – Kuśmierek M. (2003). „Pedofilia: zarys zagadnienia”. Kraków:

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

58. Pospiszyl K. (2005). „”Przestępstwa seksualne: Geneza, postacie,

resocjalizacja oraz zabezpieczenia przed powrotnością”. Warszawa :

Wydawnictwo Naukowe PWN

59. Praszkier R. (1995). “Przemoc w rodzinie – sprawcy i ofiary w świetle

wybranych badań”. Dziecko krzywdzone: próba opisu zjawiska (red. E. Czyż i

J.Szymańczak). Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje

60. Quay H.C. (1965). „Psychopatic personality as pathological stimulation-

seeking”. American Journal of Psychiatry”, 122, 180 - 183

61. Reber A.S., Reber E.S. (2005). „Słownik psychologii”. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR

62. Rutter M., Giller H. (1984). „Juvenile delinquency”. New York

63. Salter A.C. (2005). „Drapieżcy. Pedofile, gwałciciele i inni przestępcy

seksualni. Kim są, jak działają i jak możemy chronić siebie i nasze dzieci”.

Poznań: Media Rodzina

64. Schorsch E. (1971). „Sexualstraftater”. Stuttgart: F.Emke Verlag

65. Sillamy N. (1989). „Słownik psychologii”. Katowice

66. Sobiech R. (1993). „Krzywdzenie dzieci jako problem społeczny” w:

„Rozpoznawanie zespołu maltretowanego dziecka” – Pamiętnik II

Ogólnopolskiego Spotkania na temat: „Ochrona Dzieci przed

Okrucieństwem”. Łódź: Wydawnictwo Sekcji Dziecka Maltretowanego

Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych i Fundacji na Rzecz Ochrony

Dzieci przed Okrucieństwem

67. Sosnowski T., Wrześniewski K. (1983). „Metody i techniki badań” Warszawa:

Przegląd Psychologiczny, t. XXVI, nr 2

68. Spielberger C.D., Gorsuch R. L., Lushene R.E. (1966)

69. Spielberger C.D., Gorsuch R. L., Lushene R.E. (1970)

70. Szczęsna H. (1973). „Zboczenia płciowe a przestępstwa seksualne“.

Przestępczość seksualna” Materiały III Wrocławskiego Sympozjum

kryminologicznego 10-20. X. 1973. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski im.

Bolesława Bieruta

71. Thornhill R., Thornhill N.W. (1991). “Coercive sexuality of men:n Is there

psychological adaptation to rape?”. Sexual coercion (s. 91-107). MA:

Lexington Books

72. West D. (1985). „Sexual Victimisation”. New York: Gower

73. Wrześniewski, K., Sosnowski, T., Matusik, D (2002). Inwentarz stanu i cechy

lęku: polska adaptacja STAI: podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów

Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

74. Wyrsch J. (1955) „Geriatliche Psychiatrie”. Berlin: P.Haupt

75. Zawadzki, K. (2006). “Kwestionariusze osobowości. Strategie i procedura

konstruowania”. Warszawa: Scholar

76. Materiały szkoleniowe FBI dla Komendy Głównej Policji (2002);

(niepublikowane – źródło własne)

Aneks.

Załącznik nr 1.

Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji

Zbigniew Gaś

I.P.S.A.

Nazwisko i imię.......................................................................................................
Wiek....................
Data badania.................................

Gdy jestem zły staję się zrzędny.............................................................................T ? N

Idąc przez las lubię kopać rosnące grzyby..............................................................T ? N

Szukam sposobności, żeby zaszkodzić ludziom, których nie lubię....................... T ? N

Wpadłem kiedyś w taką złość, że uszkodziłem jakieś sprzęty w mieszkaniu....... T ? N

Zdarzało mi się zrywać kwiaty z klombu dla kawału............................................ T ? N

Istnieje ktoś, kogo nienawidzę............................................................................... T ? N

Człowiek pokrzywdzony ma prawo do zemsty.................................................... T ? N

Mojej złości często towarzyszy załamanie............................................................ T ? N

Gdy ktoś się mnie ciągle czepia, to w końcu solidnie oberwie............................. T ? N

10.

W ostrej dyskusji zdarza mi się tracić panowanie nad sobą.................................. T ? N

11.

Kiedy się wścieknę, wygaduję różne rzeczy.......................................................... T ? N

12.

Zrobiłbym chyba wszystko gdyby mnie sprowokowano........................................T ? N

13.

Czasem wyśmiewam cudze przekonania............................................................... T ? N

14.

Gdy się zdenerwuję, wszystko, co jest wokół mnie, znajduje się w
niebezpieczeństwie................................................................................................ T ? N

15.

Lubię demonstrować swoją siłę............................................................................. T ? N

16.

Chciałbym zemścić się na kimś, kogo nie lubię.....................................................T ? N

17.

Zachowuję spokój nawet wtedy, gdy ktoś stroi sobie ze mnie żarty..................... T ? N

18.

Byłem kiedyś w takiej sytuacji, że chciałem popełnić samobójstwo.................... T ? N

19.

Gdy mnie ktoś skrzywdzi, odpłacam mu tym samym........................................... T ? N

20.

W gniewie zapominam czym jest grzeczność i tolerancja..................................... T ? N

21.

Gdy mi ktoś przerwa pracę, może usłyszeć parę przykrych słów..........................T ? N

22.

Gdy jestem na kogoś wściekły, zaciskam pięści....................................................T ? N

23.

Zdarza mi się niesprawiedliwie kogoś traktować tylko dlatego, że go nie lubię... T ? N

24.

Gdy jestem zły, kopię w co się da...........................................................................T ? N

25.

Z przyjemnością trzymałbym w rękach nabity karabin......................................... T ? N

26.

Są chwile, kiedy czuję nienawiść do całego świata............................................... T ? N

27.

Zdarzyło mi się zabrać przemocą cudzą własność................................................ T ? N

28.

Nienawidzę siebie, gdyż wiem, że jestem złym człowiekiem.............................. T ? N

29.

Nie mam żadnych skrupułów, gdy szkodzę komuś, kto mi wyrządził krzywdę... T ? N

30.

Potrafię zapanować nad natychmiastowym wyładowaniem gniewu..................... T ? N

31.

W złości robię awantury najbliższym.................................................................... T ? N

32.

Zdarza mi się zadawać sobie ból........................................................................... T ? N

33.

Zdarzało mi się skarżyć na innych bez uzasadnionej przyczyny........................... T ? N

34.

W złości uderzam pięścią w stół.............................................................................T ? N

35.

Gdyby wybuchła wojna, wtedy bym pokazał na co mnie stać.............................. T ? N

36.

Zdarza mi się zachowywać w sposób natarczywy................................................. T ? N

37.

Zdarzało mi się pierwszemu inicjować bójki......................................................... T ? N

38.

Czasem odczuwam chęć zrobienia sobie czegoś złego..........................................T ? N

39.

Z zasady rewanżuję się za doznane krzywdy........................................................ T ? N

40.

Kto chce żyć ze mną w zgodzie, lepiej niech mi się nie sprzeciwia...................... T ? N

41.

W zdenerwowaniu nie przebieram w słowach....................................................... T ? N

42.

W złości zdarza mi się uderzać głową w coś twardego......................................... T ? N

43.

Gdy mi się nie wiedzie, obwiniam o to innych...................................................... T ? N

44.

W złości ciskam przedmiotami o ziemię................................................................T ? N

45.

Lubię oglądać filmy grozy......................................................................................T ? N

46.

Czasem w gniewie odczuwam chęć wyrządzenia komuś krzywdy........................T ? N

47.

Gdy ktoś nie chce oberwać, to lepiej niech mi nie wchodzi w drogę.................... T ? N

48.

Były takie chwile, kiedy czułem nienawiść do samego siebie.............................. T ? N

49.

Ludzie sami są winni temu, że w pewnych sytuacjach staję się mściwy.............. T ? N

50.

W chwilach zdenerwowania potrafię się opanować.............................................. T ? N

51.

Zdarza mi się bez namysłu mówić ludziom przykre rzeczy.................................. T ? N

52.

Kiedyś dokonałem samouszkodzenia.................................................................... T ? N

53.

Lubię przeszkadzać w pracy tym, którzy mnie denerwują.................................... T ? N

54.

W złości podarłem kiedyś na sobie ubranie........................................................... T ? N

55.

Lubię czytać książki o obozach koncentracyjnych................................................ T ? N

56.

Mam wrażenie, że nikt mnie nie kocha................................................................. T ? N

57.

Gdy mnie ktoś denerwuje w autobusie, niby niechcący kopię go

58.

lub staję mu na nogę.............................................................................................. T ? N

59.

Często mam ochotę ukarania siebie za przewinienia, jakie popełniłem................ T ? N

60.

Są rzeczy, za które potrafię się zemścić................................................................. T ? N

61.

Jestem zwykle spokojny i trudno wyprowadzić mnie z równowagi...................... T ? N

62.

Gdy mnie ktoś zaczepia, staję się kłótliwy............................................................ T ? N

63.

W bezsilnej złości zdarza mi się wyłamywać sobie palce..................................... T ? N

64.

Cieszę się z porażek ludzi, których nie lubię......................................................... T ? N

65.

W złości zdarza mi się tupać nogami..................................................................... T ? N

66.

Lubię oglądać obrazy zniszczeń............................................................................ T ? N

67.

Znam ludzi, którzy są wrogo do mnie nastawieni................................................. T ? N

68.

Czasem w gniewie dopuszczam się rękoczynów................................................... T ? N

69.

Wiem, że uczyniłem wiele zła............................................................................... T ? N

70.

Cudze zaczepki z reguły kończą się moim odwetem............................................. T ? N

71.

Mam porywcze usposobienie................................................................................. T ? N

72.

W złości wymyślam innym.................................................................................... T ? N

73.

Kiedyś usiłowałem popełnić samobójstwo............................................................ T ? N

74.

Lubię ośmieszać ludzi............................................................................................ T ? N

75.

Gdy jestem zły, trzaskam drzwiami....................................................................... T ? N

76.

Uważam, że ludzie posiadający broń są bardziej niezależni i pewni siebie.......... T ? N

77.

Brak mi zaufania do ludzi...................................................................................... T ? N

78.

Zdarza mi się kogoś uderzyć, gdyż nie mogę się opanować................................. T ? N

79.

Ze złości cały się w środku trzęsę.......................................................................... T ? N

80.

Jeśli ktoś mnie rozgniewa, mogę mu wyrządzić krzywdę..................................... T ? N

81.

Miewałem ataki złości, w których przestawałem panować nad swoim

82.

zachowaniem.......................................................................................................... T ? N

83.

Każdy, kto mnie kiedyś uraził, jeszcze dostanie za swoje..................................... T ? N

84.

Jestem mało zdolny................................................................................................ T ? N

85.

W gniewie zachowuję się w sposób nieobliczalny................................................ T ? N

Załącznik nr 2.

Kwestionariusz STAI

C.D. Spielberger, J.Strelau, M.Tysarczyk, K. Wrześniewski

KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY

STAI – ARKUSZ X – 1

Imię i nazwisko..................................................................................Data..................

Rok urodzenia................................................ Płeć M K

INSTRUKCJA: niżej podano szereg twierdzeń, przy pomocy których ludzie zwykle
opisują samych siebie. Przeczytaj każde z tych twierdzeń, następnie otocz kółkiem
odpowiednią cyfrę na prawo od twierdzenia, aby wskazać jak czujesz się właśnie teraz tj.
w tym momencie. Nie ma odpowiedzi dobrych i złych. Nie poświęcaj zbyt wiele czasu
poszczególnym twierdzeniom. Podawaj odpowiedzi, które jak Ci się wydaje najlepiej
opisują to, co czujesz w tej chwili.

Jestem spokojny ............................................................................

Czuję się bezpiecznie .......................................................................

Jestem napięty ..................................................................................

Jestem rozżalony .............................................................................

Czuję się swobodnie ......................................................................

Jestem przygnębiony .......................................................................

cydow

ani

e ni

j ni

j t

cydow

ani

e t

1 2 3 4

Martwię się czy nie stanie się coś złego ........................................

Czuję się wypoczęty .........................................................................

Odczuwam niepokój ........................................................................

10. Jest mi dobrze .................................................................................

11. Czuję się pewny siebie ....................................................................

12. Jestem zdenerwowany ......................................................................

13. Jestem roztrzęsiony .........................................................................

14. Jestem „podminowany” ..................................................................

15. Jestem odprężony .............................................................................

16. Jestem zadowolony ...........................................................................

17. Jestem zmartwiony ........................................................................

18. Czuję się nadmiernie podniecony ....................................................

19. Jestem radosny ................................................................................

20. Jest mi przyjemnie ..........................................................................

KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY

STAI, ARKUSZ X – 2

INSTRUKCJA: niżej podano szereg twierdzeń, przy pomocy których ludzie zwykle
opisują samych siebie. Przeczytaj każde z tych twierdzeń, a następnie otocz kółkiem
odpowiednią cyfrę na prawo od twierdzenia, aby wskazać, jak się zazwyczaj czujesz. Nie
ma odpowiedzi dobrych i złych. Podawaj odpowiedzi, które jak ci się wydaje, najlepiej
opisują jak się na ogół czujesz.

21. Jest mi przyjemnie ..................................................................................

22. Szybko się męczę .................................................................................

23. Chce mi się płakać ................................................................................

24. Chciałbym być tak szczęśliwy jak inni .................................................

25. Tracę na tym, że nie umiem się dostatecznie szybko decydować ...........

26. Czuję się wypoczęty ................................................................................

27. Jestem spokojny i opanowany ..............................................................

28. Czuję, że trudności tak się piętrzą, że nie potrafię ich przezwyciężyć .....

29. Za bardzo martwię się czymś, co w gruncie rzeczy nie jest ważne .........

30. Jestem szczęśliwy ..................................................................................

31. Jestem skłonny brać wszystko zbyt poważnie .......................................

32. Brak mi pewności siebie ..........................................................................

33. Czuję się bezpiecznie .........................................................................

34. Staram się nie zauważać kryzysów i trudności .....................................

35. Jest mi smutno .......................................................................................

1 2 3 4

cydow

ani

e ni

j ni

j t

cydow

ani

e t

36. Jestem zadowolony ...............................................................................

37. Jakaś nieważna myśl chodzi mi po głowie i dręczy mnie ....................

38. Przeżywam rozczarowania tak dotkliwie, że nie mogę przestać

o nich myśleć ........................................................................................

39. Jestem osobą zrównoważoną ................................................................

40. Staję się napięty lub rozdrażniony, gdy myślę

o swoich niedawnych kłopotach ...........................................................

Załącznik nr 3.

Tabele norm stenowych dla mężczyzn do Inwentarza Psychologicznego Syndromu

Agresji oraz do kwestionariusza STAI

Tabela nr 25 Normy stenowe dla mężczyzn według IPSA Z. Gasia (1980)

Sten

Skale

III

VII

VIII

Sten

0 – 4

5 – 6

7 – 8

9 – 11

12 – 14

15 – 16

17 – 19

0 – 2

3 – 5

6 – 7

8 – 11

12 – 14

15 – 16

18 - 20

1 – 3

4 – 5

6 – 7

8 – 9

10 – 11

12 – 13

14 - 18

2 – 3

4 – 6

7 – 9

10 - 12

0 – 1

2 – 3

4 – 5

6 – 7

8 – 9

10 – 12

14 - 16

0 – 1

4 – 6

7 – 9

10 – 11

12 – 13

14 – 15

16 - 18

2 – 4

5 – 6

7 – 9

10 – 11

12 – 13

14 - 16

0 – 1

2 – 3

4 – 7

9 – 10

11 - 16

0 – 1

2 – 3

4 – 7

8 – 9

10 – 11

12 – 13

14 – 15

0 – 1

2 – 3

4 – 6

8 – 10

11 - 12

Tabela nr 26 Normy stenowe dla mężczyzn (lęk jako stan)

Sten

wiek (w latach)

21 – 40 41 – 54 55 – 69 70 - 79

Sten

20 – 22

20 – 25

20 – 21

23 – 27

28 – 30

31 – 32

33 – 36

37 – 40

41 – 44

45 – 49

50 – 65

66 – 80

26 – 27

28 – 29

30 – 32

33 – 38

39 – 42

43 – 45

46 – 51

52 – 56

57 - 80

21 – 22

23 – 29

30 – 34

35 – 38

39 – 43

44 – 50

52 – 60

61 - 80

22 – 23

24 – 28

29 – 31

32 – 37

38 – 42

43 – 46

47 – 55

56 – 60

61 - 80

Tabela nr 27 Normy stenowe dla mężczyzn (lęk jako cecha)

Sten

wiek (w latach)

21 – 40 41 – 54 55 – 69 70 - 79

Sten

20 – 23

24 – 30

31 – 32

33 – 36

37 – 39

40 – 42

43 – 49

50 – 55

56 – 80

20 – 27

28 – 30

31 – 33

34 – 38

39 – 43

44 – 46

47 – 48

49 – 54

56 – 80

20 – 30

31 - 31

32 – 33

34 – 39

40 – 44

45 – 48

49 – 53

54 – 60

61 – 63

64 – 80

20 – 25

26 – 34

35 – 37

38 – 40

41 – 44

45 – 46

47 – 50

51 – 56

57 – 63

64 – 80

Załącznik nr 4. Wyniki surowe badań własnych

Tabela nr 28 Wyniki surowe IPSA

L.p.

NUMER PYTANIA IPSA

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 L.p.

1 3 3 3 1 3 3 1 1 1

3 3 3 3 3 1 1 3 3 3

1 3 3 1 3 3 3 1 3 1

3 3 3 1 3 1 3 1 3 1

3 3 3 3 1 3 3 3 3 1

3 3 3 1 3 3 1 1 1 3

1 3 3 3 3 3 1 3 3 3

3 3 3 3 3 3 3 2 3 3

3 3 3 3 3 3 2 3 3 3

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

3 3 3 1 3 2 3 3 3 3

1 3 3 3 2 3 3 1 1 1

3 3 2 1 1 1 2 3 1 2

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

3 3 3 3 1 3 2 3 3 3

1 3 3 3 3 1 1 3 3 1

3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

3 3 3 3 3 1 2 3 3 3

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

3 3 3 1 1 1 1 3 3 3

L.p.

NUMER PYTANIA IPSA

26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 L.p.

L.p.

NUMER PYTANIA IPSA

48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 L.p.

3 1

3 2

3 3

3 4

3 5

3 6

3 7

1 8

2 9

3 10

3 11

3 12

2 13

3 14

2 15

3 16

3 17

3 18

1 19

3 20

L.p.

NUMER PYTANIA IPSA

70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 L.p.

Tabela nr 28 Wyniki surowe STAI

L.p.

NUMER PYTANIA STAI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

L.p.

3 3 2 2 3 2 3 4 3 2

3 3 2 2 4 2 3 3 2 3

3 3 2 2 2 2 2 3 2 3

4 3 4 4 3 4 4 2 3 2

4 4 2 2 4 1 1 3 2 3

4 2 3 3 2 4 4 2 3 2

3 3 2 2 3 1 2 3 1 2

4 2 4 3 2 4 3 2 4 1

9 3 3 2 2 3 2 2 3 2 3 2 2 2 2 3 3 2 2 2 3 2 2 1 3

10 3 3 2 1 2 3 3 2 3 2 2 1 1 1 2 2 3 1 2 2 2 2 3 3 10

11 3 2 3 2 2 3 4 3 3 2 1 2 2 1 3 2 3 2 1 1 1 2 2 3 11
12 3 3 2 2 3 2 3 4 2 3 3 2 1 2 3 3 2 2 3 3 3 1 2 2 12
13 3 3 2 2 2 2 3 3 2 2 2 1 1 1 2 2 2 2 2 2 3 1 2 2 13
14 4 4 4 4 3 4 1 1 1 3 3 1 1 1 4 2 4 1 1 2 1 3 2 4 14
15 4 4 1 1 4 1 4 3 1 3 3 1 1 1 3 2 3 1 2 2 2 3 2 4 15
16 4 4 2 1 3 1 1 2 1 2 3 1 1 1 3 2 2 1 2 2 3 3 2 2 16
17 3 3 3 3 3 3 2 2 2 1 3 2 2 2 2 1 3 1 1 1 2 2 1 3 17
18 1 3 2 2 3 2 2 3 2 2 3 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 3 2 4 18
19 4 4 2 4 3 4 4 3 3 2 1 1 3 1 2 1 4 2 1 1 2 1 2 4 19
20 3 3 4 2 2 3 1 3 3 2 2 3 3 3 2 3 2 2 2 2 2 2 2 3 20

L.p.

NUMER PYTANIA STAI

25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

L.p.

Document Outline

Ewa L.Gajda
POZIOM LĘKU I AGRESJI U SPRAWCÓW CZYNÓW PEDOFILNYCH
- Praca magisterska rozpoczęta pod kierunkiem
  - Łódź, 2006
3. Pedofilia – definicje, badania oraz częstotliwość występowania zjawiska

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Praca mag Promocja a kształtowanie wyobraźni ekonomicznej (2)
Praca mag Jakość administracji samorządu województwa śląskiego (2)
AGRESJA I PRZEMOC praca 20 stron, pedagogika wszystko
AGRESJA I PRZEMOC praca stron
Konspekt mag, prace na studia, prace dyplomowe, praca mag
SIEK POP część I, prace na studia, prace dyplomowe, praca mag
agresja ostateczna praca, materiały pedagogika
oswiadczenie, prace na studia, prace dyplomowe, praca mag
agresja i przemoc praca dyplomowa, pedagogika
Budowa kręgosłupa, praca mag
Strona+tytułowa+pracy+dyplomowej-+studia+drugiego+stopnia+-wzór, Prywatne, Praca Mag + Obrona
Praca mag - WSPARCIE SPOŁECZNE A WYPALENIE ZAWODOWE PIELĘGNIAREK, Prace licencjackie, magisterskie,
część 1, prace na studia, prace dyplomowe, praca mag
Praca mag Czynniki sukcesu strategii rozwoju lokalnego
Zjawisko agresji w gimnazjum - praca licencjacka., PRACE DYPLOMOWE-MAGISTERSKIE
Praca mag Analiza poziomu życia w poszczególnych województwach
praca mag Modele kontroli dostępu do zasobów i ich wpływ na bezpieczeństwo sys komp

więcej podobnych podstron

agresj pedofilia praca mag

Document Outline