Procesy wydawnicze

Wykładowca:

mgr inż. Bernard Jóźwiak

Wykład 8

Zakład Technologii Poligraficznych – Procesy wydawnicze

1

4-06-2011

Prawo autorskie

2

Opracowanie na podstawie

Ustawy o prawie autorskim

i prawach pokrewnych

z dnia 4 lutego 1994 roku

wraz z późniejszymi zmianami

Przedmiot prawa autorskiego

3



Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności

twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek

postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu

wyrażenia (utwór).



W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:



wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi

(literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy

komputerowe),



plastyczne,



fotograficzne,



lutnicze,



wzornictwa przemysłowego,



architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,



muzyczne i słowno-muzyczne,



sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,



audiowizualne (w tym filmowe)

Przedmiot prawa autorskiego

4



Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia,

chociażby miał postać nieukończoną



Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia

jakichkolwiek formalności

Przedmiot prawa autorskiego

5



Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie,

przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego



Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od

zezwolenia twórcy utworu pierwotnego



Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku

inspiracji cudzym utworem



Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł

utworu pierwotnego



Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy

utworu są przedmiotem prawa autorskiego, o ile przyjęty w nich

dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter

Przedmiot prawa autorskiego

6



Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:



akty normatywne lub ich urzędowe projekty,



urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,



opublikowane opisy patentowe lub ochronne,



proste informacje prasowe

Przedmiot prawa autorskiego

7



Przepisy ustawy stosuje się do utworów:



których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim lub których

twórca jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub

państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu

(EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym,



które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej albo równocześnie na tym terytorium i za

granicą,



które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim,



które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w

zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów

Przedmiot prawa autorskiego

8



W rozumieniu ustawy:



utworem opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy

został zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione

publicznie,



utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem

twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie,



wprowadzeniem utworu do obrotu jest publiczne udostępnienie

jego oryginału albo egzemplarzy drogą przeniesienia ich własności

dokonanego przez uprawnionego lub za jego zgodą,



najmem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do

ograniczonego czasowo korzystania w celu bezpośredniego lub

pośredniego uzyskania korzyści majątkowej,



użyczeniem egzemplarzy utworu jest ich przekazanie do

ograniczonego czasowo korzystania, niemające na celu bezpośredniego

lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej

Podmiot prawa autorskiego

9



Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi

inaczej



Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym

charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której

autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny

sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu



Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu

prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie

ich braku – właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami

autorskimi

Podmiot prawa autorskiego

10



Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie.

Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe



Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do

swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie



Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu

potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców



Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu

naruszenia prawa autorskiego do całości utworu

Podmiot prawa autorskiego

11



Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w

szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej,

przysługują wydawcy, a do poszczególnych części mających

samodzielne znaczenie – ich twórcom. Domniemywa się, że

wydawcy przysługuje prawo do tytułu



Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku

wykonywania obowiązków ze stosunku pracy nabywa z chwilą

przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe



Uczelni przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy

dyplomowej studenta

Prawa autorskie

12



Autorskie prawa osobiste



Autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa osobiste

13



Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i

niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a

w szczególności prawo do:



autorstwa utworu,



oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do

udostępniania go anonimowo,



nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego

wykorzystania,



decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,



nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

Autorskie prawa majątkowe

14



Twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i

rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do

wynagrodzenia za korzystanie z utworu



Producenci i importerzy:



magnetofonów, magnetowidów, kserokopiarek, skanerów i innych

podobnych urządzeń reprograficznych,



umożliwiających pozyskiwanie kopii całości lub części egzemplarza

opublikowanego utworu,



czystych nośników służących do utrwalania, w zakresie własnego

użytku osobistego, utworów lub przedmiotów praw pokrewnych,

są obowiązani do uiszczania organizacjom zbiorowego zarządzania,

działającym na rzecz twórców, artystów wykonawców,

producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców, opłat

w wysokości nieprzekraczającej 3 % kwoty należnej z tytułu

sprzedaży tych urządzeń i nośników

Autorskie prawa majątkowe

15



Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już

rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku

osobistego



Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z

pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających

w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa,

powinowactwa lub stosunku towarzyskiego

Autorskie prawa majątkowe

16



Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu

i telewizji:



sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,



aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne,

chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie

jest zabronione,



aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,



krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów,



przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych



mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach; nie

upoważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby,



krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów



Za korzystanie z utworów, o których mowa twórcy przysługuje

prawo do wynagrodzenia

Czas trwania autorskich praw

majątkowych

17



Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie

prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:



od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci

współtwórcy, który przeżył pozostałych,



w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany – od daty

pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia

wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją

tożsamość,



w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe

przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty

rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony –

od daty jego ustalenia,



w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej

zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza,

autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu

audiowizualnego

Czas trwania autorskich praw

majątkowych

18



Producenci lub wydawcy egzemplarzy utworów literackich,

muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych,

niekorzystających z ochrony autorskich praw

majątkowych, są obowiązani do przekazywania na rzecz

Funduszu, wpłaty wynoszącej od 5 % do 8 % wpływów brutto ze

sprzedaży egzemplarzy tych utworów

Przejście autorskich praw majątkowych

19



Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej:



autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze

dziedziczenia lub na podstawie umowy,



nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne

osoby, chyba że umowa stanowi inaczej



Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub

umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje

pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione



Nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów

lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy

mających powstać w przyszłości



Umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w

chwili jej zawarcia

Przejście autorskich praw majątkowych

20



Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:



w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie

określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską,

reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,



w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór

utrwalono wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo

egzemplarzy



Umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw

majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu,

prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w

umowie polu eksploatacji



Umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w

okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca

ma swoją siedzibę

Ochrona programów komputerowych

21



Programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory

literackie, o ile przepisy nie stanowią inaczej



Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje

wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą

jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, nie podlegają

ochronie



Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego

przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku

pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej

Ochrona autorskich praw osobistych

22



Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone

cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania.



W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba,

która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do

usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne

oświadczenie o odpowiedniej treści i formie.



Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy

odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną

krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił

odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel

społeczny

Ochrona autorskich praw majątkowych

23



Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały

naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:



zaniechania naruszania,



usunięcia skutków naruszenia



naprawienia wyrządzonej szkody:



na zasadach ogólnych albo



poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej

dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione –

trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego

dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego

zgody na korzystanie z utworu,



wydania uzyskanych korzyści

Odpowiedzialność karna

24



Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do

autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego

wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do lat 3



Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania

nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej

albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie

zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram,

wideogram lub nadanie

Rynek wydawniczy w Polsce

25



Podstawą opracowania jest wydawnictwo:

Gołębiewski Ł., Frołow K., Waszczyk P.,

Rynek książki w

Polsce 2010,

Biblioteka Analiz, Warszawa 2010

Rynek wydawniczy w Polsce

26

Czytelnictwo w Polsce wg badań Instytutu Książki i Czytelnictwa

Biblioteki Narodowej

Lata

1992

1996

2000

2004

2008

Odsetek czytających

71%

58%

54%

58%

38%

Odsetek kupujących

Gatunek literatury

18%

Powieści obyczajowo-romansowe

15%

Powieści sensacyjno-kryminalne

14%

Encyklopedie i poradniki

11%

Literatura faktu

10%

Książki dla dzieci i młodzieży

10%

Fantastyka

10%

Lektury szkolne i podręczniki

7%

Książki religijne

7%

Książki fachowe

Rynek wydawniczy w Polsce

27

Odsetek kupujących

Miejsce zakupu

57%

Księgarnie

23%

Empik

12%

Klub Książki

12%

Internet

7%

Kioski

7%

Supermarkety

5%

Antykwariaty

3%

Szkoła

Rynek wydawniczy w Polsce

28

Ruch wydawniczy w liczbach



W 2009 roku ukazało się 28 128 książek w tym:



37% publikacji naukowych,



27% publikacji popularnych,



15% literatury pięknej,



6% podręczników akademickich,



6% dla dzieci i młodzieży,



5% publikacji zawodowych,



4% podręczników szkolnych

Rynek wydawniczy w Polsce

29

Produkcja wydawnicza w liczbach w tys. egz.

Rok

Ilość

2005

141 500

2006

133 600

2007

146 400

2008

145 700

2009

144 400

Liczba sprzedanych egzemplarzy w tys. egz.

Rok

Ilość

2005

139 100

2006

129 900

2007

140 400

2008

147 100

2009

143 600

Rynek wydawniczy w Polsce

30

Ceny książek

Rok

cena zbytu

cena detaliczna

1998

12,60 zł/egz.

22,20 zł/egz.

2002

16,70 zł/egz.

28,00 zł/egz.

2006

18,20 zł/egz.

30,20 zł/egz.

2007

18,40 zł/egz.

20,50 zł/egz.

2008

19,80 zł/egz.

31,90 zł/egz.

2009

19,90 zł/egz.

32,50 zł/egz.

Rynek wydawniczy w Polsce

31



Najważniejsze czynniki, które w ostatnich latach wpłynęły na

obraz rynku książki:



poszerzenie rynku zbytu (Internet, wraz z gazetami),



współpraca z koncernami medialnymi,



poszerzenie działalności o publikacje elektroniczne i audio,



nowe grupy produktów – książki dla młodzieży jako alternatywa dla

gier komputerowych,



reforma oświaty i wymiana podręczników,



konwengercja mediów, treść na wiele sposobów (pola eksploatacji),



zwiększenie budżetów reklamowych i kreowanie popytu,



koncentracja rynku

Rynek wydawniczy w Polsce

32



Prognozy dla rynku książki:



digitalizacja zasobów i dystrybucja treści na różne pola eksploatacji

(iPad, e-booki)



walka z piractwem,



dalsza koncentracja,



częściowe darmowe udostępnianie treści,



rozwój oferty klubowej,



rozwój technologii poligraficznych,



rozwój technologii informatycznych