Analiza wskaźnikowa jako metoda analizy ekonomicznej
1. Istota analizy wskaźnikowej
Rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych jest analiza
wskaźnikowa. wachlarz wskaźników, jakie mogą być obliczone na podstawie
sprawozdań finansowych, jest szeroki. Można za ich pomocą syntetycznie
charakteryzować różne aspekty ekonomiczne działalności przedsiębiorstwa. W krajach o
gospodarce rynkowej stosuje się pewne zestawy, bardzo zbliżonych pod względem
treści, wskaźników ekonomicznych. dzięki ujednoliceniu treści tych wskaźników mogą
one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez menadżerów, ale również
kredytodawców i udziałowców firmy. W zależności od potrzeb i zainteresowań,
poszczególne grupy odbiorców analizy wskaźnikowej ograniczają zakres wskaźników
wykorzystywanych w analizie.
Analiza wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą uzyskiwania wglądu w
operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy. Niemniej sposób podejścia do tego
narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniony innymi narzędziami
analitycznymi. wynika z tego, iż analiza wskaźnikowa nie jest wolna od pewnych
ograniczeń. Najważniejszym z nich jest fakt, że bazuje wyłącznie na przeszłości firmy.
jednak wraz z analizą otoczenia może ona służyć do przewidywania warunków działania
przedsiębiorstwa w przyszłości.
1[1]
Podmiotem analizy ekonomicznej są zjawiska oraz procesy gospodarcze we
wszystkich sferach działalności przedsiębiorstwa, występujące zarówno w jego obrębie,
jak i otoczeniu. Ujmowane są one w związkach i zależnościach ze zjawiskami oraz
procesami technicznymi, a także społecznymi istniejącymi w przedsiębiorstwie.
W szczegółowym, dziedzinowym ujęciu przedmiotem analizy ekonomicznej
przedsiębiorstwa mogą być:
1. wyniki finansowej działalności
2. wyniki materialne działalności (w przedsiębiorstwie produkcyjnym będzie to
produkcja, w handlowym – obrót, w usługowym – usługi w przekroju asortymentowym i
jakościowym w ujęciu dynamicznym i przestrzennym),
3. koszty własne,
4. gospodarka zasobami ludzkimi,
5. gospodarka zasobami materiałowymi,
6. gospodarka środkami trwałymi,
7. postęp techniczny i innowacje,
1[1]
M. Sierpińska T. Jachana; Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 78.
8. wartość przedsiębiorstwa,
9. sytuacja majątkowo-finansowa,
10. rozwój przedsiębiorstwa.
Zadania, środki ich realizacji, niezbędne nakłady i planowane wyniki
przedsiębiorstwa ujmuje się w jego planie działalności gospodarczo finansowej (biznes
planie), a następnie w odpowiednio skonstruowanych urządzeniach ewidencyjnych oraz
w sprawozdawczości w postaci wielkości liczbowych, zwanych wskaźnikami. Wskaźniki
stosowane w analizie ekonomicznej nazywa się wskaźnikami analitycznymi. Ze względu
na rodzaj reprezentowanych zjawisk dzieli się je na ilościowe i jakościowe. Wskaźniki
ilościowe określają cechy zjawisk, np. wielkość zużycia materiału, liczbę zatrudnionych,
wielkość produkcji itp., jakościowe natomiast odzwierciedlają cechy jakościowe i są
relacją dwóch wielkości, np.: rentowność, płynność itp.
Ocena zaprezentowana na podstawie danych liczbowych zawartych w
sprawozdaniach finansowych, dostarcza ogólnych informacji o sytuacji majątkowej i
finansowej przedsiębiorstwa. Celem pogłębienia tego przeprowadza się dalsze,
szczegółowe analizy.
Jedną z form badania bilansu oraz rachunku zysków i strat jest właśnie analiza
wskaźnikowa. Analiza wskaźnikowa polega na wyrażaniu różnych sfer działalności firmy
za pomocą wskaźników. Na podstawie zmian w wielkości wskaźników ocenia się
wybrane, węższe lub szersze, dziedziny tej działalności.
2[2]
Analiza wskaźnikowa w odniesieniu do badania sprawozdań finansowych
obejmuje obliczanie wskaźników finansowych, konstruowanych w oparciu o dane z
bilansu oraz rachunku zysków i strat i porównanie ich wielkości w czasie, z wielkością
wzorcową lub między różnymi jednostkami gospodarczymi. W przypadku oceniania
działalności przedsiębiorstwa za okres, dla którego nie sporządza się sprawozdania
finansowego, np.: za okres jednego miesiąca, podstawę ustalenia wskaźników
finansowych stanowić mogą zamknięcia kont syntetycznych, dokonywane co miesiąc,
zgodnie z wymogami sprawozdawczości statycznej i koniecznością składania
miesięcznych deklaracji podatkowych. Częstsze obliczanie wskaźników jest możliwe w
przypadku prowadzenia skomputeryzowanej księgowości.
O przydatności analizy wskaźnikowej decydują możliwości porównania
wskaźników:
w czasie,
w przestrzeni,
z danymi postulowanymi (z wzorcami).
Konstrukcja sprawozdań finansowych wynika z podstawowej zasady zwanej
kontynuacją działania, oznaczającej przyjęcie założenia, że przedsiębiorstwo prowadzi
działalność i będzie ją kontynuować w najbliższej przyszłości. W przypadku bilansu
2[2]
Por. L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waśniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna
przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 1996, s. 12.
oznacza to ustalenie wysokości aktywów i pasywów na początek i na koniec okresu
objętego sprawozdaniem, przy czym stan na koniec okresu poprzedniego jest zarazem
stanem na początek okresu następnego.
Zasada kontynuacji działania umożliwia zatem dokonywanie porównań
wskaźników w czasie. W najprostszej formie jest to porównanie wysokości wskaźników
obliczonych na początek i na koniec okresu sprawozdawczego, lub w przypadku danych
zawartych w rachunku zysków i strat – wskaźników za kolejne okresy badania.
Porównanie wskaźników w czasie pozwala również wyznaczyć trendy kształtowania się
określonych relacji finansowych. Pozwala ocenić, czy tendencje zmian we wskaźnikach
są korzystne dla firmy, jakie jest natężenie zmian w stosunku do lat ubiegłych.
Pogorszenie wskaźników może być sygnałem występujących nieprawidłowości i
świadczyć o podejmowaniu błędnych decyzji gospodarczych w badanym okresie.
W gospodarce rynkowej szczególnego znaczenia nabierają porównania
wskaźników w przestrzeni, a więc pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami.
Porównania w przestrzeni pozwalają ocenić pozycje firmy na rynku: czy jest ona
najlepsza, najgorsza czy też przeciętna. Takie porównania są niezbędne w sytuacji
podejmowania decyzji o przyszłości przedsiębiorstwa: firma o najgorszej kondycji
finansowej ma najmniejszą szansę przetrwania na rynku, ma ona bowiem trudności w
uzyskiwaniu kapitałów dla dalszego funkcjonowania. Porównania w przestrzeni są
istotne dla pożyczkodawców i kredytodawców, potencjalnych inwestorów i odbiorców,
pracowników i całego społeczeństwa.
Porównania w przestrzeni wymagają publikowania danych o maksymalnej,
minimalnej i przeciętnej wielkości wskaźników finansowych w danej branży. niestety, w
Polsce od szeregu lat dane takie nie są publikowane. Istnieje jedynie możliwość
obliczania niektórych wskaźników w oparciu o bilanse publikacyjne (tzn. bilanse roczne
spółek akcyjnych, których akcje są przedmiotem obrotu rynkowego oraz publikowane
bilanse spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, charakteryzujących się dużą ilością
udziałowców), a także możliwość obliczania wskaźników przeciętnych dla wybranych
branż w oparciu o rocznik statystyczny.
Porównania z wzorcową wielkością wskaźników mają miejsce tylko w przypadku,
gdy ustala się ich wysokość:
w planie, w kosztorysie, w założeniach projektowych,
gry istnieje przyjęta umownie wysokość optymalna.
3[3]
W analizie ekonomicznej istotnym zagadnieniem jest porównywalność danych.
Brak porównywalności może doprowadzić do błędnych wniosków. Stąd też przed
porównaniem wskaźników zachodzi konieczność ustalenia rodzajów i rozmiarów
ewentualnych zakłóceń w porównywalności, a następnie w miarę możliwości ich
eliminowanie bądź odpowiednie uwzględnianie w dokonywanej ocenie. Wyróżnić można
następujące zakłócenia w porównywalności wskaźników:
3[3]
Por. B. Olzacka, R. Pałczyńska-Gościniak: Jak oceniać firmę, ODDK, Gdańsk 1995, s. 54.
http://notatek.pl/analiza-wskaznikowa-jako-metoda-analizy-ekonomicznej?notatka