www.agronom.polski.pl

OZNACZANIE OGÓLNEJ ZASADOWOŚCI NAWOZÓW WAPNIOWYCH

Wartość rolnicza nawozów wapniowych uzależniona jest od zawartości w nich

połączeń alkalicznie oddziaływujących na glebę, w więc neutralizujących jej zakwaszenie. Do
związków tych zaliczamy tlenki, wodorotlenki, węglany i krzemiany wapnia i magnezu.
Korzystne działanie tych nawozów, mając na uwadze zabieg wapnowania gleb, polega przede
wszystkim na polepszaniu ich właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych
Dostarczony z nawozów wapń nie odgrywa większej roli jako składnik pokarmowy, bowiem
nawet w glebach kwaśnych rośliny mają go do dyspozycji w dostatecznych ilościach. Inaczej
przedstawia się sprawa z magnezem, którego głównych źródłem dla roślin, w glebach
ubogich w ten składnik są w chwili obecnej nawozy wapniowo-magnezowe. Zawartość
czynnych połączeń wapniowych i magnezowych w nawozach oznacza się sumarycznie na
drodze analizy chemicznej, przez zadanie próbki nawozu nadmiarem kwasu solnego.
Przebiega wówczas reakcja w myśl równania:

CaCO

3

+ 3HCl  CaCl

2

+ CO

2

+ H

2

O + HCl

CaO + 3HCl  CaCl

2

+ H

2

O+ HCl

Często reakcja ta nie prowadzi do całkowitego rozpuszczenia wszystkich substancji

zawartych w nawozie wapniowym. Trzeba bowiem wiedzieć, że nawozy wapniowe nie są
substancjami jednorodnymi, że zawierają często domieszki nierozpuszczalne w HCl, jak np.
żużel (formy tlenkowe) czy niewielkie domieszki połączeń krzemianowych (formy
węglanowe).
Obecnie niekiedy w niewielkich ilościach związki żelaza i glinu, które również reagują z
kwasem solnym, nie są brane pod uwagę przy ocenie wartości nawozowej nawozów
wapniowych.
Oznaczenie procentowej zawartości czynnych połączeń w nawozie wapniowym pozwala
nam na przeliczenie dawki nawozu, zgodnie z potrzebami wapnowania.

Wykonanie analizy

1g nawozu wapniowego, przenosi się do kolby stożkowej o pojemności 250 cm

3

i dodaje z

biurety po ścianie kolby 40 cm

3

1 mol∙dm

-3

kwasu solnego. Ścianki kolby spłukuje się

następnie niedużą ilością wody destylowanej, zakładając na kolbę lejek szklany, służący za
chłodnicę zwrotną (dla uniknięcia odparowywania HCl) i stawia na przeciąg 1 godz. na wrzą-
cą łaźnię wodną. W trakcie ogrzewania zawartość kolby miesza się kilkakrotnie ruchem
obrotowym.
Po upływie tego czasu kolbę zdejmuje się z łaźni, odstawia do ostygnięcia, następnie
opłakuje (do kolby) lejek wodą destylowaną i po dodaniu kilku kropli fenoloftaleiny),
miareczkuje 0,5 mol∙dm

-3

ługiem sodowym do momentu pojawienia się różowego

zabarwienia, utrzymującego się przez przeciąg 1 minuty.

www.agronom.polski.pl

W przypadku dużej

zawartości

zanieczyszczeń w nawozie,

przeszkadzających

miareczkowaniu, roztwór należy przesączyć, przemywając następnie sączek gorącą wodą aż
do zaniku reakcji na Cl

-

.

Obliczenie wyników;

Z reakcji chemicznej rozkładu węglanu wapniowego kwasem solnym wynika, że na
zobojętnienie 1mola CaCO

3

, potrzeba 2 moli HCl.

W takim razie 1 mol HC1 zobojętni 1/2 mola CaCO

3

, to jest 50 g CaCO

3

. Ponieważ w

1000 cm

3

1 mol∙dm

-3

HC1 znajduje się 1 mol HC1, co odpowiada 50g CaCO

3

, 1 cm

3

tego

kwasu wiąże 0,05 g CaCO

3

, lub 0,028 g CaO.

Wobec tego:

%CaCO3 w nawozie = x

.

0,05

.

100

%CaO w nawozie = x

.

0,028

.

100

gdzie:
x- ilość cm

3

1 mol∙dm

-3

HC1 związana z Ca i Mg w trakcie reakcji. Wartość tę uzyskuje się

przez odjęcie od 40 cm

3

ilości cm

3

zużytych na miareczkowanie 0,5 mol∙dm

-3

NaOH

podzielonej przez 2.
0,05 - ilość gramów CaCO

3

, odpowiadająca 1cm

3

1 mol∙dm

-3

HC1.

0,028 - ilość gramów CaO odpowiadająca 1cm

3

1 mol∙dm

-3

HC1.

100 - współczynnik przeliczeniowy

Wynik analizy należy podać w % zawartości CaO i CaCO

3

.

Odczynniki:
1. 1 mol∙dm

-3

kwas solny - 82,3 cm

3

stężonego kwasu solnego o c.wł. 1,19 dopełnić wodą

destylowaną do 1000 cm

3

i ustalić faktor.

2. 0,5% roztwór fenoloftaleiny -0,5 g fenoloftaleiny rozpuścić w 100 cm

3

alkoholu etylowego.

3. 0,5 mol∙dm

-3

ług sodowy - 20g NaOH cz. rozpuścić do 1000 cm

3

w destylowanej,

uprzednio przegotowanej wodzie. Ustalić faktor roztworu.