EFEKTY ZEWNĘTRZNE

konsumpcyjne / produkcyjne

dodatnie / ujemne

Brak rynku na „dobra” będące efektami zewnątrznymi > decyzje podejmowane są niezależnie od nich > nie jest
osiągana efektywność w sensie Pareto

Aby symulować rynek na efekty zewnętrzne można wprowadzić odpowiednie prawo, podatki lub posłużyć się bezpośrednią interwencją
państwową.

Preferencje co do pieniędzy i dymu.

Dym jest dobrem pożądanym osoby A, ale niepożadanym dla B. Osiągnięcie jednego z punktów równowagi przy danym rozkładzie
pieniędzy zależy od tego, komu przyznamy prawa (do czystego powiętrza bądź do zadymiania).

Preferencje quasi-liniowe i twierdzenie Coase'a

Jeśli preferencje każdego konsumenta są quasi liniowe, a więc sa przesunięte względem siebie w poziomie, to zbiór alokacji
efektywnych w rozumieniu Pareta będzie linią poziomą. Przy każdym podziale efektywnym w rozumieniu Pareta pojawi się zatem ta
sama ilość dobra przynoszącego efekty zewnętrzne (w tym przypadku – palenie).

Twierdzenie Coase'a –

w pewnych okolicznościach odpowiednia ilość dóbr związana z efektami zwnętrznymi jest niezależna od
rozkładu praw własności

pewne okoliczności – zapotrzebowanie na dobro wywołujące efekty zewnętrzne musi być niezależne od rozkładu dochodu

(nie wpływa na nie efekt dochodowy – bardzo nietypowa sytuacja)

Mikroekonomia, WZ UW I rok, Adam Liwiński

1

Koszty społeczne i koszty prywatne – ujemny efekt produkcyjny

Mamy dwie firmy: produkującą stal, która zanieczyszcza rzekę i rybacką, która na zanieczyszczeniach traci. Firma stalowa wytwarza
zanieczyszczenia aż do punktu, w którym koszt krańcowy dodatkowego zanieczyszczenia (-MCS) równa się zeru. Efektywna w
rozumieniu Pareta produkcja zanieczszczeń osiągana jest w punkcie, w którym cena równa się społecznemu kosztowi krańcowemu
(MCF) uwzględniającemu koszt zanieczyszczeń ponoszony przez firmę rybacką.

Koszt krańcowy prywatny i społeczny raz jeszcze – ujemny efekt konsumpcyjny

Dla osób prywatnych koszt zakupu jakiegoś produktu (pKK) jest równy z ceną, więc równowaga ustala się w punkcie E – na przecięciu
pKK z linią popytu. Natomiast dla społeczeństwa koszt zakupu jest (w tym wypadku) wyższy (sKK). Może to być np. trujący środowisko
samochód, głośno grające radio itp. Równowaga „społeczna” osiągnięta by była w punkcie E', a więc przy wyższej cenie i mniejszej
ilości sprzedanych produktów.

Mikroekonomia, WZ UW I rok, Adam Liwiński

2

Społeczna użyteczność krańcowa i popyt – dodatni efekt konsumpcyjny

Sytuacja odwrotna do poprzedniej – tym razem koszt zakupu jest identyczny i z prywatnego i ze społecznego punktu widzenia (sKK =
pKK), natomiast społeczna użyteczność krańcowa jest wyższa od popytu (przykładowo – ładne rośliny, pomalowany dom, nowy chodnik
itp.) Równowaga ustala się na poziomie zakupów q, podczas gdy efektywna ze społecznego punktu widzenia byłaby ilość q' (większa).

Tragedia wspólnego

Mamy pastwisko. Może ono należeć do kogoś lub do nikogo („wszystkich”). W pierwszym wypadku równowaga ustali się na przecięciu
linii produku krańcowego krowy (MP) z ceną krowy, gdyż przy możliwości regulacji ilości krów na pastwisku właściciel będzie
maksymalizował zysk z ogółu krów. Natomiast gry pastwisko nie ma jasnych praw własności będzie się na nie wprowadzało krowy, aż
ich przeciętny produkt (AP) zrówna się z ich ceną – większa eksploatacja doporowadzi z czasem do degradacji środowiska i
konieczności poniesienia kosztów zmiany miejsca hodowli.

Interpretacje/rozwiązania/problemy

Powszechnie uważa się, że złe skutki efektów zewnętrznych są wynikiem braku rynku, a więc mechanizmów umożliwiających
zapewnienie efektywności społecznej przy danej produkcji. Rynek można symulować (np. podatek Pigou – za zanieczyszczenia),
można też się zastanowić nad połączeniem firm, które koordynując działania osiągnełyby więcej, niż w pojedynkę. Tutaj dochodzi
jednak pytanie, czy zawsze takie firmy mogą się ze sobą porozumieć, podobnie – czy wszystikie osoby cierpiące bądź korzystające z
jakiejś produkcji/konsumpcji są w stanie doprowadzić do równowagi efektywnej społecznie poprzez wzajemne uzgodnienia. Dochodzi tu
także efekt gapowicza - „cwanej” osoby, która zamiast dołożyć swoją częśc składki stwierdzi, że skoro inni i tak płacą, więc zysk dla niej
będzie, to ona nie da pieniędzy.

Mikroekonomia, WZ UW I rok, Adam Liwiński

3