50

7/2006

51

7/2006

technologie i bezpieczeństwo
ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego ratownika na basenie i kąpielsku otwartym została wykonana
metodą RISK SCORE. Metoda RISK SCORE jest metodą trójparametrową, w której szacuje
się skutki zdarzenia S, ekspozycję na zagrożenie E i prawdopodobieństwo wystąpienia
zdarzenia P. Parametry S i E szacowane są na 6 poziomach, prawdopodobieństwo
wystąpienia zdarzenia P szacowane jest na 7 poziomach. Parametrom przypisuje się liczby
mające charakter wag oceniających ich znaczenie.

Ratownik

Iwona Romanowska-Słomka

Charakterystyka stanowiska

Ratownik w okresie od jesieni do wiosny pracuje na krytym basenie, w lecie na otwartym kąpielisku (jezioro). Na basenie uczy pływania
dzieci i dorosłych, obserwuje pływających, interweniuje w przypadku naruszenia przepisów obowiązujących na basenie oraz w przypadku
zagrożenia życia osób przebywających w wodzie. Udziela pierwszej pomocy. Ratownik przebywa cały czas obok basenu, obserwując kąpią-
cych, sprawdza temperaturę wody i powietrza. Ucząc pływania dzieci, przebywa z nimi w wodzie. Obowiązkiem ratownika jest udzielanie
pierwszej pomocy oraz utrzymywanie własnej, bardzo dobrej kondycji fizycznej. Na kąpielisku otwartym ratownik przebywa na wieży
obserwacyjnej lub w łodzi. Na basenie na kąpielisku nie ma trampoliny. Ratownik dba o sprzęt do ratowania i nauki pływania, po skończo-
nej pracy sprawdza i chowa sprzęt. Ratownik nie obsługuje urządzeń uzdatniających wodę. Podczas ratowania ludzi i udzielania pierwszej
pomocy ma kontakt z czynnikami biologicznymi.

Karta informacji o zagrożeniach na stanowisku ratownika
Zagrożenia biologiczne
Zagrożenie

Źródło zagrożenia (przyczyna)

Możliwe skutki zagrożenia

Środki ochrony przed
zagrożeniami

Grupa ryzyka

Droga zakażenia

Przechowywanie dokumentów

Wirus Flaviviridae
(kleszczowe zapalenie
mózgu)

Zadrzewiony teren kąpieliska

Zapalenie mózgu, gorączka

Tępienie kleszczy, repelenty

gr. 3, szczepienie

Ukłucie kleszczy

Nie

Borrelia spp

Zadrzewiony teren kąpieliska

Gorączki nawracające, borelioza

Szybkie usuwanie kleszczy,
repelenty, badania profilaktyczne

gr. 2, brak szczepień

Ukłucie kleszczy

Nie

Staphylococcus aureus
(gronkowiec złocisty)

Ludzie, pył

Zakażenia ropne, stany zapalne
dróg oddechowych i innych
narządów, zatrucia pokarmowe,
posocznica, alergia skórna

Przestrzeganie zasad higieny

gr. 2, brak szczepień

Powietrzno-pyłowa, powietrzno-
-kropelkowa, bezpośrednia (skaleczenia)

Nie

Clostridium tetani
Laseczka tężca T

Gleba

Tężec, działanie toksyczne

Szczepienia, szybkie opatrywanie
ran, podawanie anatoksyny
tężcowej po skaleczeniach

gr. 2, szczepienie

Bezpośrednia (przyranna)

Nie

Wirus zapalenia wątroby
typu C

Ludzie

Zapalenie wątroby, częsta postać
przewlekła, marskość, rak wątroby

Środki ochrony indywidualnej *

gr. 3, brak szczepień

Bezpośrednia (skaleczenie), przez krew i
inne płyny ustrojowe człowieka

Tak

Wirus zapalenia wątroby
typu B

Ludzie

Zapalenie wątroby, częsta postać
przewlekła, marskość, rak wątroby

Środki ochrony indywidualnej *

gr. 3, szczepienia

Bezpośrednia (skaleczenie), przez krew i
inne płyny ustrojowe człowieka

Tak

Mykobakterium
tuberculosis/ prątek gruźlicy
ludzkiej

Ludzie

Gruźlica płuc, rzadziej innych
narządów

Szczepienia BCG, środki ochrony
indywidualnej, okresowe badania

gr. 3, szczepienia

Powietrzno-kropelkowa

Tak

Ludzki wirus upośledzenia
odporności typu HIV-1,
HIV-2 (Retroviridae)

Ludzie

AIDS – zespół nabytego obniżenia
odporności komórkowej, postępu-
jąca neuropatia, infekcje towarzy-
szące, śmierć; rak – nowotwory

Środki ochrony indywidualnej *

gr. 3, brak szczepień

Bezpośrednia (przez krew)

Tak

50

7/2006

51

7/2006

Legionella spp

Woda, zwłaszcza ciepła

Zapalenie płuc (legioneloza),
rzadziej gorączka grypopodobna

Dezynfekcja wody

gr. 2, brak szczepień

Powietrzno-kropelkowa, bezpośrednia

Nie

Zakażenie grzybicą candida
albicans

Ludzie, wilgotne środowisko

Kandydoza paznokci, skóry

Stosowanie mydeł i zasypek
z dodatkiem środków przeciw-
grzybiczych, środki ochrony indy-
widualnej

gr. 2, brak szczepień

Wymuszony kontakt z wodą

Nie

* rękawice podczas tamowania krwotoków, usuwania wymiocin, maseczki do sztucznego oddychania usta-usta.

Zagrożenie

Źródło zagrożenia (przyczyna)

Możliwe skutki zagrożenia

Środki ochrony przed zagrożeniami

Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym
poziomie

Nierówne śliskie powierzchnie

Potłuczenia, złamania

Wzmożona uwaga, odpowiednie obu-
wie

Upadek na niższy poziom
(z wieży obserwacyjnej)

Wchodzenie, pobyt na wieży

Potłuczenia, złamania, wstrząśnie-
nie mózgu

Wzmożona uwaga

Uderzenie o nieruchome
przedmioty

Sprzęt na basanie

Potłuczenia, złamania

Wzmożona uwaga

Kontakt z szorstkimi,
ostrymi powierzchniami

Przedmioty znajdujące się w piasku,
trawie, wodzie

Skaleczenia stóp, rąk

Wzmożona uwaga, odpowiednie obu-
wie

Zmienne warunki atmos-
feryczne (wysokie tempe-
ratury)

Praca na otwartym kąpielisku

Omdlenia, udary, oparzenia słonecz-
ne, nowotwory skóry

Odpowiednie ubranie, osłona przed
słońcem, stosowanie kremów ochron-
nych, napoje

Przeciążenie narządu
wzroku

Słońce, promieniowanie o dużym
natężeniu, promieniowanie ultrafiole-
towe

Choroby oczu

Odpowiednie okulary, nakrycie głowy
z daszkiem

Agresja ludzi

Ludzie pod wpływem alkoholu, pro-
wadzenie akcji ratowniczej

Potłuczenia, złamania, guzy, siniaki

Szkolenia, wzmożona uwaga

Wciągnięcie pod wodę

Prowadzenie akcji ratowniczej

Zachłyśnięcie wodą, śmierć przez
utopienie

Szkolenia, wzmożona uwaga

Stres

Wytężona uwaga, odpowiedzialność

Nerwice, psychozy, zaburzenia snu,
choroby układu pokarmowego

Szkolenia w kierunku odreagowania
stresu

Przeciążenie układu ruchu Prowadzenie akcji ratowniczej

Choroby układu ruchu

Szkolenia

Ukłucia owadów

Osy, pszczoły itp. na terenie kąpieliska Alergia, obrzęk (zagrażający życiu)

świąd

Uwaga

Substancje i preparaty
chemiczne drażniące

Środki do dezynfekcji i pielęgnacji
wody (metodą chlorową, środki do
obniżania pH) znajdujące się w wo-
dzie

Podrażnienia oczu, skóry

Przestrzeganie dawkowania środków
uzdatniających, okulary do pływania.

Substancje i preparaty
chemiczne uczulające

Środki do pielęgnacji wody (metodą
chlorową, środki do obniżania pH)
znajdujące się w wodzie

Uczulenia

Przestrzeganie dawkowania środków
uzdatniających

Zadziałanie sił przyrody

Wyładowania atmosferyczne

Porażenie, śmierć

Unikanie przebywania w czasie burzy
na dworze

Wartościowanie ryzyka
Szacowanie szkód i prawdopodobieństwa szkód oraz wartościowanie ryzyka wykonano metodą RISK SCORE. W metodzie RISK
SCORE wartościowanie ryzyka opisuje wyrażenie:

R = S × E × P gdzie: S – możliwe skutki, E – ekspozycja na zagrożenie, P – praw-

dopodobieństwo wystąpienia zdarzenia.

Karta informacji o ryzyku zawodowym na stanowisku ratownika
Zagrożenie

Możliwe skutki

Ekspozycja

Prawdopodobieństwo zdarzenia

Ryzyko

Zagrożenia biologiczne
Wirus Flaviviridae
(kleszczowe zapalenie
mózgu)

S = 3

Średnie

E = 2

P = 0,5

R = 3

Akceptowalne

Absencja

Okazyjna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Borrelia spp

S = 3

Średnie

E = 2

P = 0,5

R = 3

Akceptowalne

Absencja

Okazyjna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Staphylococcus aureus
(gronkowiec złocisty)

S = 3

Średnie

E = 6

P = 0,5

R = 9

Akceptowalne

Absencja

Codzienna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Clostridium tetani
Laseczka tężca

S = 15

Bardzo duże

E = 2

P = 0,5

R = 15

Akceptowalne

Jedna ofiara śmiertelna

Okazyjna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Wirus zapalenia wątroby
typu C

S = 15

Bardzo duże

E = 2

P = 0,5

R = 15

Akceptowalne

Jedna ofiara śmiertelna

Okazyjna *

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

52

Wirus zapalenia wątroby
typu B

S = 7

Duże

E = 2

P = 0,5

R = 7

Akceptowalne

Ciężkie uszkodzenie ciała Okazyjna*

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Mykobakterium
tuberculosis/ prątek gruźlicy
ludzkiej

S = 7

Duże

E = 6

P = 0,5

R = 21

Małe

Ciężkie uszkodzenie ciała Codzienna

Tylko sporadycznie możliwe

Potrzebna kontrola

Ludzki wirus upośledzenia
odporności typu HIV-1, HIV-2

S = 15

Bardzo duże E = 2*

P = 0,5

R = 15

Akceptowalne

Jedna ofiara śmiertelna

Okazyjna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Legionella spp

S = 3

Średnie

E = 6

P = 0,5

R = 9

Akceptowalne

Absencja

Codzienna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Zakażenie grzybicą candida
albicans

S = 3

Średnie

E = 6

P = 0,5

R = 9

Akceptowalne

Absencja

Codzienna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym
poziomie

S = 3

Średnie

E = 6

P = 1

R = 18

Akceptowalne

Absencja

Codzienna

Mało prawdopodobne, możliwe

Wskazana kontrola

Upadek na niższy poziom (z
wieży obserwacyjnej)

S = 7

Duże

E = 3

P = 1

R = 21

Małe

Ciężkie uszkodzenie ciała Sporadyczna

Mało prawdopodobne, możliwe

Potrzebna kontrola

Uderzenie o nieruchome
przedmioty

S = 1

Bardzo małe E = 6

P = 3

R = 18

Akceptowalne

Udzielenie pierwszej
pomocy

Codzienna

Praktycznie możliwe

Wskazana kontrola

Kontakt z szorstkimi, ostrymi
powierzchniami, ostrza,
szkło

S = 1

Bardzo małe E = 3

P = 3

R = 9

Akceptowalne

Udzielenie pierwszej
pomocy

Sporadyczna

Praktycznie możliwe

Wskazana kontrola

Zmienne warunki
atmosferyczne (wysokie
temperatury)

S = 3

Średnie

E = 3

P = 1

R = 9

Akceptowalne

Absencja

Sporadyczna

Mało prawdopodobne, możliwe

Wskazana kontrola

Przeciążenie narządu wzroku S = 7

Duże

E = 3

P = 1

R = 21

Małe

Ciężkie uszkodzenie ciała Sporadyczna

Mało prawdopodobne, możliwe

Potrzebna kontrola

Agresja ludzi

S = 1

Bardzo małe E = 6

P = 1

R = 6

Akceptowalne

Udzielenie pierwszej
pomocy

Codzienna

Mało prawdopodobne, możliwe

Wskazana kontrola

Wciągnięcie pod wodę

S = 15

Bardzo duże E = 6

P = 0,5

R = 45

Małe

Jedna ofiara śmiertelna

Codzienna

Tylko sporadycznie możliwe

Potrzebna kontrola

Stres

S = 7

Duże

E = 6

P = 1

R = 42

Małe

Ciężkie uszkodzenie ciała Codzienna

Mało prawdopodobne, możliwe

Potrzebna kontrola

Przeciążenie

S = 7

Duże

E = 3

P = 1

R = 21

Małe

Ciężkie uszkodzenie ciała Sporadyczna

Mało prawdopodobne, możliwe

Potrzebna kontrola

Ukłucia owadów

S = 3

Średnie

E = 3

P = 1

R = 9

Akceptowalne

Absencja

Sporadyczna

Mało prawdopodobne, możliwe

Wskazana kontrola

Substancje i preparaty
chemiczne drażniące

S = 3

Średnie

E = 3

P = 1

R = 9

Akceptowalne

Absencja

Sporadyczna

Mało prawdopodobne, możliwe

Wskazana kontrola

Substancje i preparaty
chemiczne uczulające

S = 7

Duże

E = 3

P = 0,5

R = 10,5

Akceptowalne

Ciężkie uszkodzenie ciała Sporadyczna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Zadziałanie sił przyrody

S = 15

Bardzo duże E = 2

P = 0,5

R = 15

Akceptowalne

Jedna ofiara śmiertelna

Okazyjna

Tylko sporadycznie możliwe

Wskazana kontrola

Uwagi
Ryzyko zawodowe jest ściśle związane z
środowiskiem pracy. Dla takich samych
stanowisk, ale w różnych warunkach pracy
zagrożenia i poziom ryzyka mogą być różne.
Szacując stopień szkód zagrożenia przyjmuje
się możliwe największe skutki. W szacowaniu
prawdopodobieństwa skutków należy wziąć
pod uwagę warunki pracy, zdarzenia, jakie
miały miejsce w „przeszłości”, zachowania
pracownika itp. Po wiedzę można sięgnąć do
danych statystycznych, obserwacji itd.
Przykłady:
Ryzyko związane z ludzkim wirusem

upośledzenia odporności typu HIV-1, HIV-2
(Retroviridae). Źródłem zagrożenia może być
kontakt z krwią chorego podczas akcji
ratowniczej.
Możliwe skutki S = 15 – jedna ofiara śmiertelna.
Ekspozycja E = 2 – okazyjna.
Prawdopodobieństwo zdarzenia P = 0,5 – tylko
sporadycznie możliwe – nie było takiego
zdarzenia.
Poziom ryzyka R = 15 – akceptowalne,
wskazana kontrola, aby ryzyko pozostało na
tym samym poziomie.

Ryzyko związane ze stresem. Źródłem

zagrożenia jest odpowiedzialność za ludzi.
Możliwe skutki S = 7 – ciężkie uszkodzenie
ciała.
Ekspozycja E = 6 – codzienna.
Prawdopodobieństwo zdarzenia P = 1 – mało
prawdopodobne – w ciągu 10 lat były trzy
takie zdarzenia.
Poziom ryzyka R = 42 – małe, potrzebna
kontrola, aby ryzyko pozostało na tym samym
poziomie.

n

dr inż. Iwona Romanowska-Słomka
Pracownik naukowy w Akademii Rolniczej
we Wrocławiu

7/2006

* okazyjna – tylko podczas tamowania krwotoków, usuwania wymiocin, sztucznego oddychania usta-usta