Materiały na wejściówkę z Socjokulturowych form rekreacji.

Pojęcia:

1. Kultura - z łac. cultura – uprawa. cultura aminii, czyli uprawa umysłu.

Kultura to całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, nagromadzonego, utrwalonego i
wzbogaconego w ciągu jej dziejów, przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Kultura składa się z
kultury materialnej i kultury niematerialnej.
Kultura materialna, to wszystkie dotykalne i konkretne wytwory społeczeostwa. np. ubrania,
telewizory, pralki automatyczne, drapacze chmur, a także odkrycia archeologiczne jak biżuteria, broo,
gliniane przedmioty.
Kultura niematerialna, to duchowe wytwory społeczeostwa przekazywane przez pokolenia. Wytwory
te stanowią ośrodek życia społecznego. Należą do nich:
- wiedza i przekonania
- wartości
- normy (zwyczaje, obyczaje, tabu, prawa)
- znaki i symbole (języki, gesty)

2. Znaki i symbole

Znaki są reprezentacjami, przedstawieniami zastępującymi coś innego niż one same. Rozróżnid można:
- znaki naturalne – posiadające immanentny związek z tym, co przedstawia (np. dym i pożar)
- znaki konwencjonalne (symbole) – nie mają „naturalnego” pochodzenia, są arbitralnie stworzonymi
przedstawieniami (słowami, gestami, przedmiotami, obrazami), które zyskują znaczenie dzięki umowie
społecznej(np. flaga jako symbol narodu)
Język – społecznie Wytworzony zbiór znaczących symboli i najważniejszy aspekt kultury. Język jest
głównym środkiem porozumiewania się ludzi..
Gesty –ruchy ciała (albo jego części twarzy, rąk) mających społecznie uzgodnione znaczenie. Ludzie
mogą porozumiewad się w sposób werbalny- za pomocą języka i niewerbalny- za pomocą gestów .

3. Sztuka - dziedzina działalności ludzkiej, uprawiana przez artystów. Za Sztukę uznaje się oryginalne

celowe działania Artysty wzbudzające emocje u odbiorcy z powodów estetycznych.

4. Dzieło sztuki - to całościowy i syntetyczny wytwór artystyczny o określonym sensie, Jego twórcą jest

człowiek - istota wyposażona w specyficzną wrażliwośd (bez autora nie ma dzieła sztuki). FUNKCJE:

estetyczna – sztuka powinna wywoład u odbiorcy swoiste przeżycia estetyczne, np. piękno,

komunikacyjna – artysta przez swe dzieło porozumiewa się z odbiorcą,

poznawcza – odbiorca poznaje nie tylko dzieło ale też historię przodków, poprzez dzieła może się
"przenieśd" do świata ówczesnego,

etyczna – sztuka wychowuje, uczy, nakłania, uwidacznia pewne wzorce postępowania,

metafizyczna (religijna) – dzieła sztuki pobudzają uczucia;

emocjonalna – objawia się głównie w taocu i muzyce,

terapeutyczna – sztuka leczy, katharsis - oczyszczenie psychiki

indentyfikacyjna i integracyjna – sztuka integruje i wykazuje przynależnośd do pewnej grupy społecznej

użytkowa – jest to sztuka którą posługujemy na co dzieo, rzemiosło, architektura, przedmioty
codziennego użytku, ale także satyra, muzyka taneczna,

wychowawcza - wychowuje i uczy, wskazuje na normy i wzorce postępowania.

5. Cechy charakterystyczne poszczególnych okresów historycznych w sztuce

Okresy w dziejach sztuki:

do IV tysiąclecia p.n.e. - sztuka prehistoryczna

ok. 3000 - 500 p.n.e. -

sztuka starożytnego Egiptu

ok. 3000 - 2340 p.n.e. - sztuka Sumeru

ok. 2600 - 1100 p.n.e. - sztuka egejska

ok. 2000 - 538 p.n.e. - sztuka Babilonu

1360 - 671 p.n.e. - sztuka Asyrii

V - I w. p.n.e. -

sztuka starożytnej Grecji

VI w. p.n.e. - V w. n.e. -

sztuka starożytnego Rzymu

IV - VII w. n.e. - sztuka wczesnochrześcijaoska

III - XIII w. n.e. - sztuka koptyjska

IV - XV w. n.e. -

sztuka bizantyoska

VIII - IX w. n.e. - sztuka karolioska

X w. - sztuka przedromaoska

1)

XI - XIII w. n.e. -

sztuka romaoska

XII - XVI w. n.e. -

gotyk

2

)

XV - XVI w. -

renesans

XVI w. -

manieryzm

1600 - 1770

barok

1720 - 1770

rokoko

1760 - 1830

klasycyzm

1790 - 1840

romantyzm

1750 - 1850

historyzm

1830 - 1870

realizm

1860 - 1900

impresjonizm

3)

MALARSTWO

po 1885

neoimpresjonizm

1886 - 1905

postimpresjonizm

1905 - 1907

fowizm

XXwiek

Ekspresjonizm

Kubizm

Futuryzm

Dadaizm

Surrealizm

Konstruktywizm

Starożytny Egipt

W malarstwie i rzeźbie pojawił się nowy sposób przedstawiania wizerunku postaci w tzw. kontrapoście (jest to
kompozycja, w której postad człowieka całym ciężarem spoczywa na jednej nodze przy zrównoważeniu postawy
przez lekkie wygięcie tułowia i ramienia w stronę przeciwną). Poprzez odejście od obowiązujących kanonów,
wytworzył się bardziej naturalistyczny styl w rzeźbie, malarstwie, czyli również w zdobnictwie. Symbolem Egiptu
były oczywiście piramidy. Służyly one jako okazałe miejsca spoczynku dla faraonówFormy kształtowy się
stopniowo. Dla dżesera - piramida schodkowa o 6sciu stopniach. Dla faraona Snorfu piramida przybrała forme
ostrosłupa

Sztuki grecka i rzymska:

1.Domy, w których mieszkali Grecy były budowane z umiarem i taki też tryb życia prowadzili.
2.Najwspanialsze świątynie wznoszone były na cześd bogom.
3.Większośd rzeźb powstała w związku z potrzebami religijnymi, wykonywano posągi wielkich bóstw,
płaskorzeźby zdobiące świątynie, nagrobki…
4.Do połowy IV w p.n.e powstała sztuka niesłużąca bogom, na charakter rzeźby wpływ miał sport
przyzwyczajający Hellenów do oglądania nagich ciał i podziwiania ich.
5.Artyści greccy posługiwali się brązem, marmurem i kamieniem jaskrawo malowanym.
6.Do VI w p.n.e dzieła były sztywne i nieporadne, od połowy V w p.n.e starano się przedstawid człowieka w
ruchu. Najwybitniejsza tego typu rzeźba to DYSKOBOL Myrona.
7.Postacie były nacechowane godnością, powagą, spokojem. Pojawiały się również ból, nienawiśd, radośd.
8.Ceramika malowana zajmowała bardzo ważne miejsce w twórczości artystycznej.
9.Garncarze tworzyli naczynia o doskonałych kształtach i cienkich ściankach. Ozdabiali je pokrywając
barwną dekoracją, najczęściej przedstawiającą sceny życia codziennego a również sceny mitologiczne.
10.W dziedzinie budownictwa zwłaszcza sakralnego Rzymianie dokonali więcej.
11.Rzymianie posługiwali się cegła i zaprawą. Pozwoliło to na zastosowanie półokrągłych sklepieo zamiast
płaskich stropów.
12.W rzeźbiarstwie Rzymianie nie wahali pokazad się brzydoty, starości, a nawet wulgaryzmu.
13.Osiągnięcia sztuki portretowej śledzid można na monetach, często będących dziełami sztuki.

STYLE W ARCHITEKTURZE
Porządki architektoniczne to kreślone kierunki stylistyczne, według których konstruuje się budowle. Ich
składniki (kolumny z bazą, trzonem i głowicą, belkowanie, dekoracje) są wzajemnie powiązane według ściśle
określonych reguł i proporcji ustalonych na podstawie specjalnej jednostki zwanej modułem. Podstawowymi
porządkami architektonicznymi (zwanymi także stylami architektonicznymi) wykształciły się w starożytnej Grecji
i są to: porządek dorycki, jooski i koryncki; ich odmianami są porządki toskaoski i kompozytowy. Najłatwiej jest
je rozpoznad po kształtach głowic kolumn (kapitel).

Bizancjum:

Architektura: kościół Świętej Mądrości Bożej (

Hagia Sophia

)[ Nowatorsko rozwiązana jest konstrukcja

kopuły

.

Ważnym czynnikiem jest światło] Kościoły bizantyjskie na zewnątrz surowe i proste, oszałamiają bogactwem
dekoracji wnętrza. Malarstwo: W Bizancjum rozwija się bujnie malarstwo mozaikowe.

Styl romaoski

- styl w sztuce, który obowiązywał w Europie od X do XII w., natomiast w na ziemiach polskich do XIII w. Sztuka
romaoska jest silnie związana z zakonami: cystersów i benedyktynów

Cechy charakterystyczne:

małe okna

grube mury z kamienia

okrągłe luki

krzyżowe i kolebkowe sklepienia

rodzaj budowanych budynków - rotundy

przykład: zamek Tower (Londyn)

Styl gotycki

Cechy charakterystyczne:

rozety

krzyżowo-żebrowe sklepienia

zastąpienie kamieni cegłą

wysokie wieże

smuklejsze niż w stylu romaoskim budowle

ostre łuki

duże okna

przykład: katedra Notre Dame (Paryż, Francja)

Malarze i rzeźbiarze przedstawiali świat niewidzialny np.: piekło, niebo, raj lub anioły. Dzieła malarskie i
rzeźbiarskie powstawały najczęściej na zamówienia kościelne lub fundatorów świeckich.

Renesans

Sztuka renesansu zerwała z religijnym moralizatorstwem, co nie oznacza, że zrezygnowała z tematyki religijnej.
Malarstwo było dziedziną najwyżej cenioną w tej epoce. Człowieka przedstawiano na tle krajobrazu, aby w ten
sposób podkreślid jego jednośd z przyrodą i współudział w budowaniu harmonii świata.W tym właśnie okresie
powstawały olbrzymie freski, wysoce realistyczne, Artysta musiał przed przystąpieniem do aktu kreacji
dokładnie zbadad przedmiot i jego naturę. Nagie ciało staje się od tej pory symbolem piękna.
Rzeźba czerpała inspiracje z antyku, którego wzory stały się normami.Dążono do ukazania harmonii ciała
ludzkiego, przeżyd wewnętrznych.
przedstawicielami sztuki renesansowej byli:
Leonardo da Vinci (malarz, rzeźbiarz, pisarz, wynalazca),
Michał Anioł Buonarroti (malarz. rzeźbiarz, architekt, poeta), Tycjan (malarz),
Raffaello Santi (malarz).
Albrecht Dtirer (malarz i rytownik).
W architekturze również dostrzega się wpływy antyku. Konstrukcje oparte były na prostych figurach
geometrycznych nadają budowlom ład i wdzięk. Budowle świeckie miały na zewnątrz prostokątne dziedzioce
ozdobione arkadami, loggiami i krużgankami. Przykładem takich budowli może W Polsce zaś Kaplica
Zygmuntowska, zamek w Pieskowej Skale.
Architektami renesansu byli między innymi:
Bartłomiej Berrecci,
Bemardo Morando,
Donato Bramante.

Manieryzm

W architekturze Charakteryzował się, w stosunku do czystego renesansu, jeszcze wiekszą ilością ozdób na
fasadach oraz rezygnacją z krużganków, a także powrótem do wież.

Barok

Cechy stylu:

duży rozmach budowli,

ciężkie proporcje,

dynamika widziana w budynku, rzeźbie, malarstwie,

bogactwo dekoracji i form ornamentalnych,

przepych,

podporządkowanie wielu elementów jednemu głównemu,

występowanie silnych kontrastów form,

powierzchnia ścian wewnętrznych i zewnętrznych otrzymywała linię zmienną, stosowano cofnięcia
elementów lub wyjścia naprzód,

silne podkreślenie przestrzeni,

zwracano dużą wagę na dekoracje rzeźbiarskie – charakterystyczne aniołki (zwane putta), girlandy,
fantazyjne obramienia itp.,

bogata sztukateria,

zastosowanie bogactwa formy architektonicznej np: bryła, kopuła, wieżyczka, itp.,

stosowano pilastry pojedyncze lub zwielokrotnione, czyli filary ustawione tuż przy ścianie pełniące rolę
dekoracyjną, ale też podtrzymujące budowle,

budowano obiekty o charakterze religijnym i świeckim,

przebudowywano fosy na aleje spacerowe oraz zamki obronnych na pałace,

ważną rolę zaczął spełnid ogrody jako element architektoniczny, najładniejszym przykładem był w
Polsce pałac w Wilanowie,

zwrócenie uwagi na architekturę ogrodową – alejki, altanki, oranżerie, stawy, rzeźba ogrodowa itp.

Rokoko –

Nazwa pochodzi od francuskiego rocaille – muszla. Rokoko rozwinęło się przede wszystkim w malarstwie,
dekoracji wnętrz i meblarstwie. Cechy charakterystyczne dla stylu:

w architekturze wykorzystano krzywizny, zaokrągleo i nieregularne wygięd,

wnętrze miało byd intymne, wygodne,

asymetria,

różnorodna tematyka dzieł sztuki np.: rośliny, zwierzęta, fantastyczne twory,

przepych w zdobnictwie,

brak uporządkowania i brak przesłania artystycznego,

parki stylizowane na naturalny, „dziki” krajobraz.

Klasycyzm

tzw. "powrót do źródeł". Klasycyzm jako styl panował w epoce Oświecenia.

Cechy klasycyzmu:

wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu

statyka zamiast dynamizmu,

oszczędnośd wyrazu,

spokój - przeciwieostwo barokowej ekspresji,

obraz idealistyczny,

kształt ważniejszy niż barwa,

Romantyzm

Siłą napędową romantyzmu jest tęsknota za rajskim światem,

Do cech charakterystycznych sztuki epoki romantyzmu należało: zainteresowanie przyrodą, nastrojowośd,
zastosowanie kolorytu i silnej ekspresji. Twórcy posługiwali się przede wszystkim językiem emocji, lub też
ezoteryczną symboliką. Zwrócenie się ku przeszłości spowodowało wzrost zainteresowania malarstwem
historycznym. Zwłaszcza prezentującym wątki narodowościowe lub historiozoficzne. Zainteresowanie przyrodą
sprzyjało powstaniu malarstwa pejzażowego. W rzeźbie romantycznej dominuje element poetycko - literacki. W
architekturze odbiły się zamiłowania historyczne romantyków i ich kult średniowiecza. Z tego kultu wywodził
się renesans gotyku. Budowano więc pałace i kościoły w stylu gotyckim. We wnętrzach umieszczano
średniowieczne zbroje, dawne świeczniki, galerie portretów przodków. Nie stworzył natomiast romantyzm
własnego stylu w budownictwie.

Realizm

Malarstwo- brazy realistyczne to głównie sceny rodzajowe z życia prostych ludzi, namalowane przy

pomocy uproszczonych środków wyrazu, o spokojnej palecie i kompozycji.

Impresjonizm

Malarstwo - rejestrowanie niezwykłych wrażeo i momentów, podkreślenie ulotności wrażę,

zdarzeo,dywizjonizm - podział plamy barwnej, rozbicie na niewielkie punkty przy wykorzystaniu kolorów widma
słonecznego, oglądane z dystansu przestrzennego mieszają się w siatkówce oka i dają wrażenie jednolitej plamy
barwnej.

Neoimpresjonizm

W płótnach stosowali zasadę polegającą na malowaniu drobnymi punktami czystej farby.

Postimpresjonizm

Postimpresjoniści kontynuowali kolorystyczne poszukiwania, a zarazem odrzucili wiele zasad

pierwotnego impresjonizmu. Starali się uwolnid obraz od naśladownictwa natury, kładli nacisk na
autonomicznośd dzieła malarskiego.

Fowizm

jasne, pełne, soczyste barwy, entuzjazm bijący z obrazów, zmysłowośd,brak cieni i przejśd kolorystycznych

Eskpresjonizm:

pokazanie brutalnego złego świata,szybkie, zdecydowane pociągnięcia pędzlem

Kubizm

: bunt przeciw perspektywie i odmienny sposób jej postrzegania, rozbicie przedmiotu na figury

geometryczne, malowanie martwej natury, z kubizmu powstaje kolaż

Futuryzm

–

Cechą futuryzmu była gwałtownośd, agresywnośd, kult przemocy, wojny:

Rzeźba i architektura
Jedynym twórcą i teoretykiem rzeźby futurystycznej był Unbrerto Boccioni. W swoich kompozycjach
przeciwstawił się akademickiej wierności naturze i tradycji historycznej.W architekturze futuryzm wyraził się w
wizjonerskich projektach miast przyszłości Antonia Sant’Elii, uważanego za jedynego z najwybitniejszych
teoretyków nowoczesnej, funkcjonalistycznej urbanistyki początku XX wieku. Jego projekty ukazywały proste,
funkcjonalne wszelkich ozdób wieżowce z betonu, stali i szkła.

Dadaizm

sztuka oderwana od tradycji, nie odwołująca się do wspólnoty pojęd między twórcą, a jej odbiorcą,

oparta na nonsensie, chaosie i zupełnej dowolności nie może istnied.Dadaizm miał szokowad i robił to
skutecznie

Abstrakcjonizm:

Ukazanie czystych uczud, Sztuka wprowadzająca równowagę

Surrealizm

Cechy:

Dążenie do wywołania skojarzeo u odbiorców, Sceny zaczerpnięte ze snu i marzeo, Swobodne kontrastowe
plamy błękitu, fioletu, czerwieni, zieleni, żółci

Konstruktywizm

Cechy:

Poprzez sztukę chciano zmienid ludzi, Sztuka społeczna, Prosta forma, Proste kształty

6. teatr na przestrzeni wieków:

http://www.teatr.dlawas.com/tdw/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=0