dr inż. Krzysztof Zieliński
Jedna warstwa - Materiały do jednowarstwowego krycia połaci dachowych

Analizując okoliczności towarzyszące narodzinom nowych urządzeń, materiałów i
technologii przemysłowych można zaobserwować, że w większości przypadków źródła
inspiracji dla nowych pomysłów są na ogół bardzo podobne. Najczęściej jest to chęć
zwiększenia wydajności pracy i jakości wykonywanych robót, uproszczenia stosowanych
technologii oraz zwiększenia osiąganych zysków. Obserwując współczesne budowy można
wnioskować, że przedstawiona powyżej teza jest prawdziwa także dla większości nowo
wprowadzanych materiałów i technologii budowlanych, a w szczególności hitu ostatnich paru
lat – materiałów przeznaczonych do jednowarstwowego krycia dachów płaskich.

Jeszcze kilkanaście lat temu codzienną praktyką było krycie połaci dachowej w trzech
warstwach (przysłowiowa „trzy razy papa na lepiku”). Jedynie w wyjątkowych wypadkach,
uzasadnionych ukształtowaniem połaci dachu lub użytym materiałem, dopuszczalny był układ
dwuwarstwowy (np. papa W 400/1600). Krycie wielowarstwowe, wymuszone
niedoskonałością technologii i niską jakością stosowanych wtedy materiałów, wymagało
sporego nakładu robocizny i materiałów.

Po wprowadzeniu na polski rynek pap wykonanych przy użyciu asfaltu modyfikowanego
polimerami okazało się, że żywotność pokrycia dachowego zwiększyła się kilkukrotnie -
może sięgać nawet kilkunastu lat, a w dodatku tego rodzaju materiał można układać również
w temperaturach niższych niż nieprzekraczalne dotychczas +5oC. Jakość i trwałość
materiałów pokryciowych nowej generacji stworzyły możliwość wykonywania pokryć
dachowych w układzie jednowarstwowym. W codziennej praktyce dekarskiej łatwo przekłada
się to na:

zmniejszenie nakładów robocizny,
zwiększenie wydajności pracy,
niższe koszty inwestycji,
krótszy czas inwestycji
wydłużenie sezonu budowlanego(w przypadku pokryć bitumicznych o ok. 6 tygodni rocznie).
Jednocześnie powstały produkt – pokrycie dachowe nowej generacji, jest niemal pod każdym
względem lepszy i trwalszy od wykonywanych dotychczas.

Rodzaje materiałów

Wprowadzenie nowych materiałów pokryciowych spowodowało, że krycie jednowarstwowe
połaci dachów płaskich stało się teoretycznie możliwe już kilkanaście lat temu. Jednak proces
przełamywania swoistej bariery psychologicznej przez projektantów, wykonawców oraz
twórców przepisów budowlanych trwał przez wiele lat. Surowce, służące do produkcji
materiałów przeznaczonych do wykonywania pokryć jednowarstwowych, są głównie
produktami nowoczesnej chemii polimerów. Są to m. in.:

asfalty modyfikowane - najczęściej dodatkiem kopolimeru elastomerowego SBS (pokrycia
bitumiczne),
guma dienowa (pokrycia membranami EPDM),

tworzywa sztuczne – PVC, polipropylen (PP), polietylen (PE), poliizobutylen, (membrany
wykonane z tworzyw sztucznych).
Wszystkie wymienione wyżej materiały charakteryzują się wysoką odpornością na starzenie i
działanie czynników atmosferycznych (skrajne temperatury, promieniowanie UV, czynniki
korozyjne). Deklarowana przez producentów trwałość tych materiałów sięga nawet
kilkudziesięciu lat.

Pokrycia bitumiczne

W połowie lat dziewięćdziesiątych, na odbywających się corocznie w Niemczech targach
„Dach+Wand”, dokonał się swego rodzaju „przełom”. Jedna z wiodących na rynku
europejskim firm zaprezentowała na omawianych targach papę przeznaczoną do krycia
jednowarstwowego. Pomysł okazał się „strzałem w dziesiątkę”. Obecnie większość liczących
się w branży hydroizolacyjnej europejskich producentów posiada już w swej ofercie papy
przeznaczone do krycia jedną warstwą, zarówno metodą zgrzewania jak i mocowania
mechanicznego. Tak zwane papy „ciężkie”, przeznaczone głównie do jednokrotnego krycia
połaci dachowych, stały się już standardem.

Bardzo charakterystyczny dla omawianej grupy materiałów wyrób jest produkowany przez
niemiecką firmę „Awa”. Jest to papa o nazwie AwaCosmos S. Do jej produkcji użyto
modyfikatora asfaltu nowej generacji, łączącego najlepsze cechy stosowanych dotychczas
modyfikatorów APP i SBS. Osnowę papy stanowi włóknina poliestrowa o gramaturze 300
g/m2, która nadaje jej wytrzymałość na rozciąganie (dla paska o szerokości 5 cm)
przekraczającą 1200 N. Deklarowane wydłużenie przy zerwaniu jest nie mniejsze niż 40%.
Papa zachowuje pełną elastyczność w zakresie temperatur od -30 do +155oC (!). Slogan
reklamowy, towarzyszący promocji omawianego produktu głosi, że papa AwaCosmos S „jest
przepustką, wprowadzającą dachy w trzecie tysiąclecie”.

Papy tego rodzaju są produkowane także w Polsce. Już od kilku lat wiodący na polskim rynku
producent materiałów hydroizolacyjnych, polski oddział duńskiej firmy „Icopal” S.A. ze
Zduńskiej Woli, produkuje papy MONODACH WM i MONO Light WM, przeznaczone do
wykonywania pokryć jednowarstwowych zgrzewalnych lub mocowanych mechanicznie.
Innymi znanymi na naszym rynku papami „Icopalu” o analogicznym przeznaczeniu są:
produkowany w oddziale niemieckim EXPANDRIT-PLUS oraz produkowana w oddziale
szwedzkim rodzina pap Icopal Mono.

Wprowadzenie do oferty produkcyjnej pap przeznaczonych do wykonywania pokryć
jednowarstwowych wymusiło na producentach stałe ulepszanie parametrów mechanicznych
oferowanych produktów. Do niedawna standardem była wytrzymałość na rozciąganie (dla
paska o szerokości 5 cm) równa: dla pap na osnowie tekturowej - 315 N, a dla pap nowej
generacji, na osnowie z włókniny poliestrowej - od 600 do 800 N. Natomiast deklarowana
wytrzymałość na rozciąganie nowej „super papy” Decofell, produkowanej przez firmę
„KEBU” wynosi ponad 2000 N i nie jest to przypadek odosobniony.

Trudne warunki eksploatacji i wymagana wysoka niezawodność pap przeznaczonych do
wykonywania pokryć jednowarstwowych spowodowały także intensyfikację poszukiwań
nowych, lepszych od dotychczasowych polimerowych modyfikatorów do asfaltów.
Przykładowo, modyfikatorem lepiszcza w papach VEDAPLAN, produkowanych przez firmę
„VEDAG”, jest OCB (Olefin Copolymer Bitumen), a w papach wierzchniego krycia,
produkowanych bez użycia asfaltu, polimer OCC (Olefin Copolymer Color) w odbijających
podczerwień kolorach szarosrebrnym i perłowobiałym.

W warunkach ostrej konkurencji na rynku i bogactwa oferty materiałów pokryciowych (nie
tylko typu bitumicznego), jednym z elementów walki o rynek jest tendencja do produkowania
pap o zróżnicowanej zawartości modyfikatora polimerowego. Według deklaracji
producentów, papy są produkowane z „asfaltu modyfikowanego”, „asfaltu polimerowego” i w
końcu z „asfaltu elastomerowego” lub „plastomerowego”. Rozbudowana terminologia
ś

wiadczy o dostosowywaniu przez producentów zawartości w asfalcie dodatku

polimeryzującego (mającego największy wpływ na cenę materiału) do pory roku, w której
układana jest papa, ale także do zasobności kieszeni klientów.

Pokrycia z EPDM

Membrany z materiałów kauczukowych mają najczęściej budowę homogeniczną. Dodatkowo
mogą być powleczone włókniną. Dachowe powłokowe materiały hydroizolacyjne wykonane
z kauczuku syntetycznego EPDM (etylenowo-propyleno-dienowego) charakteryzują się
wysoką trwałością i odpornością na promieniowanie UV, zachowują elastyczność w
przedziale temperatur od -40 do +130oC, są lekkie (gęstość ok. 1,5 kg/m2 przy grubości ok.
1,5 mm) oraz można je szybko i stosunkowo łatwo układać. Trwałość pokryć typu EPDM
przekracza 35 lat. Jednak zasadność tej informacji może w pełni zweryfikować upływ czasu.

Firma „Giscosa” z Hiszpanii produkuje powłokę o nazwie Giscolene 120 (150) przeznaczoną
do wierzchniego krycia połaci dachowych. Mocuje się ją przy użyciu firmowego kleju o
nazwie SA.008 lub taśmy klejącej. Firma „Hertalan”, prezentując podobny materiał zgłasza
możliwość wykonania dachu „na miarę”, czyli fabrycznego przygotowania w pełni szczelnej
(wulkanizacja spoin), dostosowanej do konkretnych wymiarów dachu hydroizolacyjnej
powłoki dachowej o powierzchni do 2000 m2.

Niemiecki oddział szwedzkiej firmy „Trelleborg” oferuje materiał pokryciowy z kauczuku
EPDM o nazwie Superseal-System 174 o niespotykanej szerokości pojedynczego pasa równej
174 cm (!). Materiał, nazwany przez producenta „pokryciem wersji XXL”, jest przeznaczony
do wykonywania jednowarstwowych pokryć mocowanych mechanicznie. Elementem
mocującym jest tu klej poliuretanowy.

Pokrycia z tworzyw sztucznych

Folie i membrany dachowe najczęściej wykorzystuje się do jednowarstwowego krycia lub do
renowacji dachów płaskich, do konstruowania dachów zielonych oraz tarasów użytkowych.
Można stosować je także do budowy dachów odwróconych.

Nie jest to pomysł nowy. Rolowe i arkuszowe materiały z tworzyw sztucznych (głównie z
PCV) próbowano wprowadzić na rynek już ponad dwadzieścia lat temu. Z wielu względów
(m.in. wysoka cena, nie zawsze odpowiednia jakość i trwałość) nie przyjęły się one wówczas
na masową skalę. Jednak w ostatnich latach liczba dachów krytych tymi materiałami
gwałtownie wzrasta. Obecnie folie z tworzyw sztucznych są najczęściej materiałami o
budowie homogenicznej, zbrojonymi wewnątrz siatką lub włókniną poliestrową, albo
włóknem szklanym.

Jeden z producentów proponuje np. materiał rolowy Rhepanol fk o grubości 2,5 mm,
wykonany z poliizobutylenu, na osnowie z wysokowytrzymałych materiałów syntetycznych.
Nie brakuje w jego ofercie też materiału rolowego o bardziej klasycznej konstrukcji, np.
Rhenofol CG o grubości 1,2 mm, wykonany z PVC-P, zbrojonego welonem szklanym.

Interesujący asortyment materiałów pokryciowych ma także obecna na polskim rynku firma
„Sarnafil” z Niemiec (filia w Szwajcarii), która oferuje m.in. folię z PVC o nazwie
SARNAFIL S 15 przeznaczoną do wykonywania pokryć dachowych. Folię mocuje się do
podłoża mechanicznie, a zakłady łączy metodą zgrzewania. Ciekawą propozycją „Sarnafilu”
są także płyty z PCW do wykładania traktów komunikacyjnych na dużych dachach
przemysłowych. Nominalny wymiar płyt wynosi 60 x 60 cm, a grubość 7 mm (w tym 3 mm
ryfle). Płyty łączone są z podłożem przez zgrzewanie gorącym powietrzem.

PVC jest materiałem wchodzącym w reakcję z asfaltem i niektórymi tworzywami sztucznymi,
dlatego wykorzystując folię PVC, np. do renowacji starego pokrycia dachowego lub do
układania bezpośrednio na termoizolacji styropianowej, należy stosować folię laminowaną
włókniną lub zastosować warstwę rozdzielającą z geowłókniny.

Głównym, podkreślanym przez producentów, atutem prezentowanych tworzywowych
materiałów rolowych jest ich wysoka - ponad dwudziestoletnia trwałość. Natomiast wadą
omawianych materiałów jest ich stosunkowo wysoka cena.

Elementarne zasady wykonawcze

Przy wykonywaniu nowych oraz renowacji starych pokryć dachowych, prace dekarskie z
użyciem pap przeznaczonych do krycia jednowarstwowego wykonuje się zgodnie z tymi
samymi zasadami (dotyczącymi zakresu oraz kolejności wykonania prac), które obowiązują w
przypadku zastosowania innych asfaltowo-polimerowych pap zgrzewalnych. Z uwagi na to,
ż

e w pokryciach jednowarstwowych układa się tylko jedną warstwę hydroizolacyjną, zalecana

jest szczególna staranność wykonawstwa. W zależności od rodzaju podłoża należy zwrócić
baczną uwagę na następujące czynniki:

Podłoża betonowe powinny być równe, mieć grubość > 6 cm, być prawidłowo zdylatowane;
wytrzymałość betonu powinna wynosić > B15, a jego wilgotność - < 6 %.
Podłoża drewniane powinny mieć grubość zapewniającą sztywność podłoża (najczęściej od
25 do 32 mm), wilgotność drewna powinna wynosić < 21%, drewno powinno być układane
stroną dordzeniową w górę (zapobiega to - po wyschnięciu - powstawaniu zagłębień) i
łączone na styk przy zachowaniu 2 mm przerwy.
Podłoża z płyt izolacji termicznej muszą mieć odpowiednią sztywność, powinny być
zabezpieczone przed zawilgoceniem i być dopuszczone do stosowania pod bezpośrednie
krycie papą (np. styropian - PS-E FS 20, wełna mineralna - np. Spodrock + Dachrock, płyty
warstwowe ze styropianu oklejonego papą - np. PSK, PSK 2).
Papy przeznaczone do wykonania jednowarstwowego krycia produkowane są w dwóch
odmianach:

· Papy zgrzewalne – układa się je w sposób analogiczny jak przy innych odmianach
stosowanych dotychczas. Należy zwracać szczególną uwagę na jakość wykonywanego
zgrzewu, ponieważ jest on podstawowym gwarantem szczelności, a zatem trwałości
wykonywanej konstrukcji.

· Papy mocowane za pomocą łączników mechanicznych. Łączniki mechaniczne należy
rozmieszczać równomiernie wzdłuż zakładu papy. Ilość łączników zależy od strefy dachu,
wielkości występujących sił ssących (zależnych od strefy wiatrowej, w jakiej jest
zlokalizowany budynek) oraz od wysokości budynku. Zalecane minimalne ilości łączników
dla budynków o wysokości do 20 m, znajdujących się w pierwszej strefie wiatrowej wynoszą:
dla strefy środkowej dachu – 3 szt./m2, strefy krawędziowej – 6 szt./m2 i dla strefy narożnej –
9 szt./m2. Typ użytego łącznika należy dobrać w zależności do rodzaju podłoża, w którym

zostanie on osadzony. Zazwyczaj arkusze papy należy łączyć ze sobą na zakłady o długości
15 cm (dotyczy to zarówno zakładów podłużnych i poprzecznych). Zakłady powinny być
wykonywane zgodnie z kierunkiem spływu wody.

Podsumowanie

Jeszcze kilka lat temu krycie w systemie jednowarstwowym było niezgodne z instrukcjami i
przepisami obowiązującymi w większości krajów. Obecnie jednak technologia
jednowarstwowego krycia dachów jest jak najbardziej „zgodna z prawem” i w związku z tym
powszechnie stosowana. Istotną rolę w przypadku popularyzacji systemów
jednowarstwowych odegrał czynnik ekonomiczny. Jednowarstwowe pokrycie jest przeważnie
tańsze od wielowarstwowego, a poza tym można je wykonać dużo szybciej od tradycyjnego -
potrzebny jest niższy nakład robocizny.

Warto jednak pamiętać, że większość nowych technologii, a w szczególności przedstawiona
w niniejszym artykule technologia jednowarstwowego krycia dachów, musi spełniać wysokie
wymagania co do jakości - zarówno jakości stosowanych materiałów jak i jakości samego
wykonawstwa. Nawet drobne oszczędności na materiałach czy na jakości prowadzonych
robót mszczą się na inwestorze, i to już po krótkim czasie eksploatacji dachu.

dr inż. Krzysztof Zieliński

Instytut Konstrukcji Budowlanych

Politechniki Poznańskiej

Artykuł pochodzi z miesięcznika Izolacje 02/2003