materiały zamieszczone na www.gwo.pl

1

Autor: Grażyna Sęk

Praca nagrodzona w konkursie na scenariusz lekcji, ogłoszonym przez

Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe

Klasa – V, etap kształcenia IV–VI
Liczba jednostek lekcyjnych – cztery
Przewidywany czas realizacji – 180 minut

Scenariusz 4 lekcji z języka polskiego do klasy piątej szkoły podstawowej

z wykorzystaniem podręcznika A. Łuczak i A. Murdzek „Między nami”

w oparciu o tekst J. Parandowskiego „Tułaczka Odyseusza”

Cel ogólny – Głównym celem cyklu lekcji jest uświadomienie uczniom, że
w każdym człowieku jest miłość do ojczyzny i rodziny, która pozwala osiągać
cele, realizować marzenia. Środkiem do jego osiągnięcia będzie poznanie
fragmentu utworu Jana Parandowskiego „Przygody Odyseusza”, zatytuło-
wanego „Tułaczka Odyseusza”. Jego tekst wykorzystany zostanie też do do-
skonalenia techniki czytania i czytania ze zrozumieniem.

Temat lekcji pierwszej: „Obiecał jak najszybciej powrócić. Tymczasem...” –
kaprysy losu niosły go w różne strony.

Cele operacyjne:
Po lekcji uczeń potrafi:

- redagować plan ramowy wydarzeń,
- przekształcać plan ramowy w szczegółowy,
- podać treść utworu J. Parandowskiego „Tułaczka Odyseusza”,
- konstruować mapę skojarzeń do słowa podróż,
- podawać synonimy wyrazu podróż,
- tworzyć mapę mentalną,
- czytać tekst ze zrozumieniem.

Metody: aktywizujące (mapa skojarzeń, burza mózgów, mapa mentalna),
ćwiczeń praktycznych

Formy: praca indywidualna, zespołowa, zbiorowa


Środki dydaktyczne:

•

fragment utworu J. Parandowskiego „Przygody Odyseusza”, zatytułowany

„Tułaczka Odyseusza”,

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

2

•

kserokopie portretów J. Parandowskiego i Homera (załącznik 1),

•

kserokopia ilustracji przedstawiającej trierę – okręt starożytnych Greków (za-

łącznik 2),

•

kartki do podziału na grupy (załącznik 3),

•

instrukcje pracy w grupach (załącznik 4),

•

mapa ścienna Europy, mapki Morza Śródziemnego dla wszystkich uczniów

(załącznik 5),

•

kartki do tworzenia mapy skojarzeń (załącznik 6),

•

słownik synonimów, schemat mapy mentalnej (załącznik 7),

•

kartki do oceny atrakcyjności lekcji i pracy uczniów (załącznik 8).

Literatura:
metodyczna: Edyta Brudnik, Anna Moszczyńska, Beata Owczarska,
Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, Kielce 2000
merytoryczna: Książka o mitologii, Warszawa 1999, J. Parandowski, Mitologia.
Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn 1992

Przebieg lekcji

I Część wprowadzająca

1. Czynności organizacyjno–porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Nawiązanie do nowej lekcji.

Przewidywane czynności i wypowiedzi na-
uczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

a) Rozmowa na temat skojarzeń

z wyrazem podróż.

*Ludzie bardzo często podróżują.
Myślę, że i wy też gdzieś
wyjeżdżaliście. Z czym kojarzy się
wam słowo podróż? Wasze
przemyślenia przedstawimy w formie
mapy skojarzeń.

a) Uczniowie pracują metodą burzy
mózgów. Swoje przemyślenia
zapisują na przygotowanych
kartkach. Zgłaszają propozycje,
które utworzą na jednej
części tablicy mapę skojarzeń
(przykładowe odpowiedzi uczniów).


Podróż (załącznik 6)

- pociąg
- znajomi
- autobus
- odpoczynek
- bagaże

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

3

b) Nawiązanie do lekcji historii.
*Jakim słowem zastąpilibyście
wyraz podróżowanie i w jakim
słowniku należy go szukać?




c) Rozmowa na temat sposobów
podróżowania starożytnych
Greków.
Pytania skierowane do uczniów:

*) Przypomnijcie sobie z lekcji hi-

storii i powiedzcie, co umożli-
wiało Grekom podróżowanie.

*) Kiedy odbywano podróże?


*) Starożytni Grecy nie znali

kompasu. Co go zastępowało
w czasie podróży?

*) Jakie były ich statki?




*) Do czego jeszcze służyły porty?

d) Podsumowanie rozmowy przez
nauczyciela.

*Ludzie podróżowali od
zarania dziejów. Najczęściej

- pieniądze
- biuro podróży
- prowiant

b) Synonimu wyrazu podróżowanie
należy szukać w słowniku wyrazów

bliskoznacznych (np. A. Dąbrówka,
Słownik wyrazów bliskoznacznych,
Warszawa 1998, s. 630).
Są to słowa: tułaczka, robinsonada,
globtroterstwo, turystyka.

c) Przewidywane odpowiedzi
uczniów:

*) Starożytnym Grekom podróżowa-

nie umożliwiała bliskość morza
i umiejętność budowy okrętów.

*) Podróże odbywano głównie latem

i tylko w dzień.

*) Grecy pływali w dzień,
kierując się słońcem.


*) (ciekawostka) Statki były dość
prymitywne i powolne, tylko triera,
która powstała w V wieku p.n.e.,
była zwrotna i szybka (załącznik 2).

*) Wymieniano w nich towary, opisy
podróży, doświadczenia, mity;
spotykali się w nich właściciele
statków, handlarze, robotnicy
i marynarze.

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

4

w celach handlowych i wojennych.

W jakim celu podróżował bohater

utworu J. Parandowskiego „Tułaczka
Odyseusza”, który mieliście okazję
przeczytać?

e) Podanie tematu lekcji. Zapisanie go
przez nauczyciela na tablicy: „Obie-
cał jak najszybciej powrócić. Tymcza-
sem...” – kaprysy losu niosły go
w różne strony.

d) Przewidywana odpowiedź uczniów:
Odyseusz popłynął statkiem na wojnę,
a potem wracał do domu, do Itaki.


e) Uczniowie przepisują temat do ze-
szytów.

II. Część właściwa

Przewidywane czynności i wypowiedzi na-
uczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

1) Podział klasy na grupy według wy-
losowanych kartoników (załącznik 3).

* Teraz będziemy pracować w grupach.

Musimy je utworzyć.
Pomogą nam w tym kartki
(załącznik 3) z nazwami ludów,
które poznał Odyseusz w czasie
swej tułaczki:

grupa I –Kikonowie,
grupa II – Lotofagowie,
grupa III – Lajstrygonowie,
grupa IV – Feakowie.

2) Prezentacja przez nauczyciela zarysu
mapy mentalnej, którą będą tworzyć
uczniowie na lekcji (załącznik nr 7).

3) Rozdanie grupom instrukcji do
samodzielnej pracy (załącznik 4),
a ponadto grupie pierwszej – pomocy
naukowych (Encyklopedia popularna
PWN, Warszawa 1982, J. Poznański,
Słownik lektur dla szkół podstawowych
Warszawa 1995), w grupie drugiej –

1) Uczniowie losują kartki i zajmują
miejsce w odpowiednich grupach:
Kikonowie – grupa I,
Lotofagowie – grupa II,
Lestrygonowie – grupa III,
Feakowie – grupa IV.







2) Uczniowie uważnie słuchają.



3) Uczniowie odbierają instrukcje
i pomoce naukowe.
Uczniowie grupach wykonują zadania.
Czytają instrukcję. Wybierają grupo-
wego, sekretarza, łącznika i kontrolera
czasu. Po przemyśleniu przez grupę
zadania sekretarz zapisuje wyniki pracy

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

5

map Morza Śródziemnego.

* Rozdam teraz instrukcję i pomoce do
pracy. Proszę się z nimi zapoznać
i wykonać zadanie.

4) Prezentacja pracy.

*Minął czas przeznaczony na pracę

w grupach. Proszę grupowych posz-

czególnych zespołów o zaprezentowa-
nie utworzonej części mapy mentalnej.
(Powstała w ten sposób mapa mentalna

pozostaje w klasie na jakiś czas (załącz-
nik 7).

5) Przepisanie notatki.

* Proszę przerysować do zeszytu utwo-

rzoną mapę mentalną, a mapę
Morza Śródziemnego wkleić.

na otrzymanym fragmencie mapy men-
talnej, a łącznik przypina ją we wska-
zanym wcześniej przez nauczyciela
miejscu.

4) Grupowi poszczególnych zespołów
prezentują wyniki ich pracy: omawiają
utworzoną część mapy mentalnej.






5) Uczniowie przerysowują mapę men-
talną do zeszytów, a mapę morza wkle-
jają.

III. Część końcowa

Przewidywane wypowiedzi i czynności
nauczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

1. Podsumowanie.
* O czym mówiliśmy na dzisiejszej lek-
cji?


*Czego się nauczyliśmy?





2) Ocena przez nauczyciela pracy
uczniów w poszczególnych grupach.

*Proszę grupowych o ocenę pracy swo-
ich kolegów.

3) Podanie tematu zadania domowego.

1) Przewidywane odpowiedzi:

Na dzisiejszej lekcji mówiliśmy
o dziesięcioletniej tułaczce jednego z bo-
haterów wojny trojańskiej – Odyseusza.
Nauczyliśmy się pracować z tekstem
literackim i tworzyć mapę mentalną, wy-
odrębniać elementy świata przedsta-
wionego w utworze literackim, redago-
wać plan wydarzeń.

2) Grupowi oceniają pracę kolegów.





3) Uczniowie przepisują z tablicy do ze-

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

6

Przygotuj się do konkursu na ciekawe
opowiadanie fragmentu omawianego
utworu.
Wykorzystaj wyrażenia i zwroty: syreni
śpiew, znaleźć się między Skyllą
i Charybdą, Penelopa, psia wierność,
wędrówka Odyseusza.

4) Ewaluacja (załącznik 3)
*Proszę o wypełnienie kart ewaluacyj-
nych.

5) Pożegnanie.

szytów temat zadania domowego.







4) Uczniowie wypełniają karty.

Załącznik 1

Homer, Homeros (VIII w. p.n.e) grecki epik, uważany za autora Iliady i Odysei.

Rzymska kopia. Muzeum Prado w Madrycie.

Jan Parandowski z żoną

Jan

Parandowski

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

7

Załącznik 2 (jako ciekawostka)

Triera – grecki okręt wojenny z V w. p.n.e. o trzech rzędach wioseł (według rzeź-
by znalezionej w Delos)

Załącznik 3

Kikonowie Lotofagowie Lajstrygonowie Feakowie

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

8

Załącznik 4

Instrukcje pracy dla poszczególnych grup.

Grupa I
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.
d) Zadaniem waszej grupy będzie zaprezentowanie wiadomości dotyczących

biografii i twórczości J. Parandowskiego – autora utworu „Tułaczka Odyse-
usza”. W tym celu wykorzystajcie informacje z encyklopedii, słownika lektur
i zamieście je na fragmencie mapy mentalnej, a następnie przypnijcie we
wskazanym wcześniej miejscu.

Życzę powodzenia!

Grupa II
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej
– łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.
d) Na mapie oznaczono numerami miejsca, do których kolejno trafiał
Odyseusz. Uzupełnijcie mapę, wpisując, kogo spotkał na trasie swojej
wędrówki. Jeżeli to możliwe, napiszcie również nazwy miejsc, do których do-

tarł.

Mapę przypnijcie we wskazanym wcześniej miejscu.

(A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami. Podręcznik do klasy V
szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s. 172, ćw. 1).

Życzę powodzenia!

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

9

Grupa III
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.
d) Na podstawie tekstu oraz mapy napiszcie ramowy plan tułaczki Odyseusza,

następnie wybierzcie jeden punkt planu i dopiszcie zdarzenia szczegółowe
w podpunktach. Przypnijcie je we wskazanym wcześniej miejscu.

(A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami. Podręcznik do klasy V
szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s. 172, ćw. 2 a i b).
Życzę powodzenia!

Grupa IV
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.
d) Zadaniem waszej grupy będzie ustalenie czasu rozgrywanych wydarzeń, ich

przedmiotu, przestrzeni i bohaterów – elementów świata przedstawionego.

Życzę powodzenia!

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

10

Załącznik 5

Mapka Morza Śródziemnego (A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między na-
mi. Podręcznik do klasy piątej szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s. 172)

Załącznik 6 (mapa skojarzeń)

















Załącznik 7 (schemat mapy mentalnej)

Jan Parandowski – żył na przełomie XIX i XX wieku
- podróżował po Grecji i Włoszech

- utwory: „Dysk olimpijski”, „Eros na Olimpie”, „Wojna trojańska”, „Niebo
w płomieniach”, „Z antycznego świata”, „Mitologia” – mity greckie i rzymskie

- przetłumaczył „Odyseję” Homera, której skróconą wersją są „Przygody Ody-

seusza”

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

11

„Tułaczka Odyseusza”

1. Zdobycie Troi.
2. Na trackim wybrzeżu.
3. W kraju Lotofagów.
4. W grocie cyklopa Polifema.
5. U boga wiatrów Eola.
6.Na wyspie Lajsrtygonów.
6. Gościna w zamku Kirke.
7. W mrocznej krainie Kimeryjczy-
ków.

8. Powrót do Kirke.
9. Kuszący śpiew syren.
10. Skylla i Charybda.
11.Uczta na wyspie boga Słońca.
12. Opieka nimfy Kalipso.
13. Na Scherii u Feaków.
14. Kres tułaczki:
a) pomoc Ateny,
b) pokonanie zalotników.

Czas wydarzeń Bohaterowie Przedmiot

Przestrzeń

Starożytność

Odyseusz

statek

Morze Śródziemne

i jego rodzina:

i miejsca na jego

Penelopa

wybrzeżach i wyspach

Telemach

Laertes

załoga okrętów

Polifem, Eol

Kirke, syreny

Skylla i Charybda

Kalipso, Tejrezjasz

Nauzykaa i jej ojciec

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

12

Załącznik 8

Temat lekcji drugiej: Od przygody do przygody, lecz stale daleko od domu
rodzinnego – konkurs na najciekawiej i najładniej opowiedzianą wędrówkę Ody-
seusza (w zależności od liczebności klasy temat można zrealizować w czasie jed-
nej lub dwóch jednostek lekcyjnych).

Cele operacyjne:
Po lekcji uczeń potrafi:
- podzielić bohaterów utworu „Tułaczka Odyseusza” na potwory, bogów i ludzi,
- uporządkować plan ramowy utworu,
- wytłumaczyć znaczenie związków frazeologicznych i wyrażeń pochodzących

z mitologii: syreni śpiew, znaleźć się między Skyllą i Charybdą, Penelopa,

wędrówka Odyseusza, psia wierność,
- opowiedzieć wybrany fragment „Tułaczki Odyseusza”.

Metody i techniki:
ćwiczeń praktycznych
drama

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

13

Formy:
praca indywidualna, grupowa i zespołowa

Środki dydaktyczne: kartki do ćwiczenia „Znajdź Piotrusia”, rekwizyty

potrzebne do przedstawienia fragmentu „Tułaczki Odyseusza”, kartki z planem
ramowym do uporządkowania

Literatura metodyczna: – A słowa jak ziarnka. Wybór konspektów lekcji
literackich w klasach IV-VIII szkoły podstawowej, Płock 1995

Literatura merytoryczna: – J. Tomkowski, Literatura powszechna, Warszawa
1997


Przebieg lekcji

I Część wprowadzająca

1. Czynności organizacyjne.

Przewidywane wypowiedzi i czynności na-
uczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

1) Sprawdzenie zadania domowego
* Co mieliście zrobić w domu?

* Kto przygotował opowiadanie

indywidualnie, a kto w grupach?

2) Nawiązanie do nowej lekcji.
* Zanim przejdziemy do opowiadania
wybranych fragmentów utworu, wyko-
namy znane wam już ćwiczenie
„Znajdź Piotrusia”(nauczyciel rozdaje
potrzebne kartki – załącznik 9).

3) Podanie tematu i zapisanie go przez

nauczyciela na tablicy:
Od przygody do przygody, lecz stale
daleko od domu rodzinnego -
konkurs na najciekawiej i najładniej
opowiedzianą wędrówkę Odyseusza.

1) Odpowiedzi uczniów.




2) Uczniowie zaznaczają w każdej gru-
pie Piotrusia i tłumaczą, dlaczego wyraz
nie pasuje do pozostałych (załącznik 9).

II. Część właściwa

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

14

Przewidywane wypowiedzi i czynności na-
uczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

1. Konkurs opowiadania.
* Możemy teraz rozpocząć konkurs na
najciekawiej i najładniej opowiedzia-
ną tułaczkę króla Itaki. Uczestnicy
konkursu wylosują jeszcze numerek
wskazujący kolejność opowiadania.

* Teraz wybierzemy jury, w skład
którego wchodzić będę ja,
zaproszona wcześniej przez klasę pani
dyrektor i 2 uczniów, którzy wylosują
kartkę z napisem jury (załącznik 10).
Jury ocenia opowiadanie, biorąc pod
uwagę:
zgodność z tekstem,
interpretację głosową,
poprawność mówienia,
ogólne wrażenie,
przyznając po 5 punktów w każdej
dziedzinie (załącznik 11).

*Po wysłuchaniu opowiadania
wszystkich uczestników konkursu
jury ustali werdykt. Uczniowie
(grupa uczniów), którzy zajęli
miejsca od 1 do 3, otrzymają oceny
bardzo dobre. Wszyscy
uczestnicy konkursu otrzymają
pamiątkowe dyplomy za udział.

Uczestnicy losują numerki wskazujące,
w jakiej kolejności będą opowiadać.





Wśród uczniów następuje losowanie
i jury zajmuje przygotowane wcześniej
miejsce.







Chętni uczniowie indywidualnie lub
w zespołach opowiadają wybrany frag-
ment „Tułaczki Odyseusza”

III. Część końcowa

Przewidywane wypowiedzi i czynności na-
uczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

1. Podsumowanie lekcji.
*Jako podsumowanie dzisiejszej lekcji
otrzymacie do uporządkowania plan
ramowy tułaczki Odyseusza.

1. Uczniowie otrzymują kartki z pla-
nem ramowym, który muszą uporząd-
kować (załącznik 12).

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

15

2. Podanie i zapisanie na tablicy tematu
zadania domowego:
*Pora na zadanie domowe. Wyszu-
kajcie w tekście „Tułaczki
Odyseusza” te fragmenty, które
wskażą, dzięki komu i jakim
pomysłom Odyseusz przeżył i wrócił
do ojczyzny.

3.Ewaluacja (załącznik 13).


4. Pożegnanie.

2.Uczniowie przepisują temat zadania
domowego do zeszytów.







3. Uczniowie oceniają atrakcyjność
lekcji. Przyczepiają do tablicy wybrany
przez siebie znaczek.

Załącznik 9

Znajdź Piotrusia!

Skylla Dzeus Odyseusz

Euryloch Hermes Telemach

Charybda Atena Laertes

Polifem Tejrezjasz Nauzykaa

Syreny Posejdon Penelopa

Załącznik 10

Jury

Załącznik 11

Karta oceny opowiadania przez uczestników konkursu tułaczki Odyseusza
dla poszczególnych członków komisji.

Lp. Imię i nazwisko

uczestnika konkursu

Zgodność z tekstem Używanie podanych

wyrażeń i zwrotów

Poprawność
mówienia

Interpre-
tacja
głosowa

Ogólne
wrażenie

Ilość
punktów

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

16

Arkusz zbiorczy

Lp. Imię i nazwisko uczestnika

konkursu

Członek
komisji

Członek
komisji

Członek
komisji

Liczba punk-
tów

Miejsce

Załącznik 12

Uporządkuj podany niżej ramowy plan wydarzeń.
..... Odyseusz po dziesięciu latach wędrówki przypływa do Itaki.
..... Burza zapędza 12 okrętów Odysa ku trackim wybrzeżom.
..... Po kilku dniach dopływają do wyspy Lajstrygonów.
..... Kilku towarzyszy Odyseusza kosztuje czarodziejskiego ziela w kraju

Lotofagów.

..... Okręty przepływają między Skyllą i Charybdą.
..... Król Itaki wraz z towarzyszami odwiedza grotę Polifema.
..... Załoga zabija woły boga Słońca.
..... Nauzykaa i jej ojciec, król Feaków, pomagają Odyseuszowi.
..... Tułacz otrzymuje cenny dar od króla wiatrów Eola.
..... Nimfa Kalipso przez siedem lat gości zwycięzcę spod Troi.
..... Żeglarze słyszą kuszący śpiew syren.
..... W podziemiach Odys spotyka Tejrezjasza.
..... Kirke – córka Heliosa – gościnnie przyjmuje tułaczy.
..... Stęskniony ojciec i mąż wyrusza w drogę powrotną do domu.

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

17

Załącznik 13








Temat lekcji trzeciej: Jak własny spryt i pomoc przyjaciół umożliwiły
Odyseuszowi przeżycie i powrót do domu?

Cele operacyjne:
Po lekcji uczeń:
- potrafi wyszukać w tekście utworu daną informację,
- potrafi sformułować uogólnienia i wniosek z lekcji,
- wie, co to jest motto,
- umie pracować ze słownikiem synonimów i antonimów.

Metody i techniki:
problemowa, praca z książką

Formy:
praca indywidualna, zespołowa, zbiorowa

Środki dydaktyczne:
tekst utworu „Tułaczka Odyseusza” J. Parandowskiego
kartki do ćwiczenia- Kto komu pomógł?

Literatura metodyczna: M. Ślusarczyk, W świecie baśni, legend, podań
i mitów

Literatura merytoryczna: Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa
1990
L. Kamiński, E. Ptaszyńska-Sadowska, Leksykon postaci literackich, Warszawa
1996

Przebieg lekcji

I Część wstępna
1. Czynności organizacyjne.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Nawiązanie do nowej lekcji.

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

18

Przewidywane wypowiedzi i czynności na-
uczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

a) Zapisanie motta na tablicy:

„... Po całych dniach przesiady-
wał nad brzegiem morza i patrzył
w stronę Itaki”.

1) Wyjaśnienie uczniom znaczenia

słowa motto.

* Co zapisałam na tablicy?

*Cytat, który zapisujemy na początku
lekcji, podkreślający główny jej
problem lub związany z jej tematem,
nazywamy mottem. Posługują się
nim również autorzy
w książkach.

c) Wykonanie ćwiczenia: Kto komu
pomógł?

* Znacie już wiele utworów lite-
rackich, w których bohaterowie
pomagają sobie wzajemnie. Przed
wami ćwiczenie: Kto komu po-
mógł? Spróbujcie je wykonać.

d) Rozmowa o uzyskanej przez
dzieci pomocy w czasie wykonywa-
nia określonego zadania, pracy.

e) Zastanówcie się i odpowiedzcie,
czy w czasie wykonywania przez
was określonej pracy (zadania) ktoś
wam pomógł? Jak można nazwać
taką osobę?

f) Praca ze słownikiem synonimów.
* W jakim słowniku należy szukać

b) Uczniowie zapamiętują znaczenie
wyrazu motto.










c) Uczniowie za pomocą strzałek łączą
w pary podanych bohaterów
(załącznik 14).





d) Uczniowie zastanawiają się chwilę
i podają przykłady z własnego
doświadczenia. Niektórzy uczniowie
wskazują przykłady z literatury.
wymieniają tytuły utworów: „Olek”,
„W pustyni i w puszczy”,
Małomówny i rodzina”, „Spotkanie
nad morzem”

e) Podanie odpowiedzi - przyjaciel.





f) Uczniowie wskazują słownik
synonimów.

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

19

synonimów wyrazu przyjaciel?

* Na ławkach macie przygotowane

Słowniki wyrazów bliskoznacz-
nych.
Poszukajcie synonimów wyrazu
przyjaciel.

*Teraz spróbujemy poszukać wyrazów
przeciwstawnych. W jakim słowniku?

* Na ławkach macie również słowniki
antonimów. Poszukajcie w nich
antonimów wyrazu przyjaciel.
Nauczyciel sprawdza, czy wszyscy
prawidłowo wykonali ćwiczenie.

* Proszę odczytać odszukane wyrazy.

g) Podanie tematu i zapisanie go na

tablicy przez nauczyciela:
Jak własny spryt i pomoc przyjaciół
umożliwiły Odyseuszowi przeżycie
i powrót do domu?

* Każdy uczeń samodzielnie szuka
synonimów. Nauczyciel sprawdza,
czy wszyscy odnaleźli właściwe
wyrazy. Następnie wybrany uczeń
odczytuje wyrazy: druh, towarzysz,
kolega (A. Dąbrówka, E. Geller, R.
Turczyn, Słownik synonimów,
Warszawa 1993, s. 133).

* Uczniowie wskazują słownik
antonimów.

* Uczniowie szukają wyrazów.





* Wskazany uczeń odczytuje antonimy:

nieprzyjaciel, prześladowca (A. Dą-
brówka, E. Geller, Słownik antoni-
mów, Warszawa 1995, s. 718).

II Część właściwa

Przewidywane wypowiedzi i czynności na-
uczyciela

Przewidywane czynności i odpowiedzi
uczniów

1. Praca z tekstem utworu.
* Na pierwszej części lekcji

mówiliśmy na temat wzajemnej po-
mocy. Podawaliście przykłady
z własnego doświadczenia i literatury.
Teraz spróbujemy na podstawie
tekstu „Tułaczka Odyseusza” wy-
pisać, kto pomógł Odysowi

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

20

w powrocie do domu i jakie Odys miał

pomysły, aby przeżyć. Do wykonania
tego zadania przygotowywaliście

się w domu.

2) Podział na grupy.

* Podzielimy się teraz na dwie grupy.

Każdy z was wyciągnie ode mnie
jedną kartkę (załącznik 15) i usią-
dzie w odpowiednim miejscu.

3) Przekazanie grupom
instrukcji (załącznik 16).
* Proszę, aby przedstawiciel z każdej
grupy odebrał ode mnie instrukcję.

4) Grupy zdają relację z wykonanego
zadania.
*Czas przeznaczony na pracę minął.
Proszę o przedstawienie wyników
pracy. Każdy uczeń w grupie

2) Uczniowie losują kartki i siadają
w dwóch grupach.




3) Wybrany uczeń z każdej grupy za-
biera instrukcję (załącznik 16). Ucznio-
wie pracują.

Uczniowie pracują z tekstem utworu
„Tułaczka Odyseusza”(A. Łuczak,
A. Murdzek, Język polski. Między na-
mi, podręcznik dla klasy piątej szkoły
podstawowej, Gdańsk 2002, s. 162-
-172).
Zapisanie notatki do zeszytów.
Przewidywana wersja notatki:

Pomysły Odyseusza

Pomoc spotkanych ludzi

1. Poczęstowanie Polifema
kubkiem starego wina.
2. Wybicie oka cyklopowi.
3. Sposób ucieczki z groty.
4. Nazwanie się Nikt.
5. Zatkanie uszu towarzyszy
woskiem.
6.Przywiązanie Odyseusza
do masztu.
7. Sposób przepłynięcia
miedzy Skyllą a Charybdą.
8. Zbudowanie tratwy na
wyspie Ogigia.

1. Podarunek Eola.
2. Pomoc Hermesa -
podarowanie ziela
zabezpieczającego przed
czarami.
3.Gościna u Kirke.
4. Objawienie woli bogów
przez Kirke.
5. Nadzieja dana Odysowi
przez Tejrezjasza.
6. Zapasy na drogę od Kirke.
7. Zapasy na drogę od
Kalipso.
8. Odwiezienie męża
Penelopy na Itakę przez
Feaków.
9. Pomoc Ateny: zalecana
ostrożność, zamiana
Odyseusza w żebraka.

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

21

przedstawia inny pomysł Odyseusza
i osobę, która mu pomogła.
Informacje te zapiszemy na tablicy
i w zeszytach.

5) Wskazywanie cytatów na podany te-

mat.

* Odczytajcie z tekstu „Tułaczka
Odyseusza” te fragmenty,
które świadczą o tym, że Odyseusz
chciał wrócić do domu.

6) Sformułowanie wniosku.
* Dlaczego Odyseusz wracał?

7) Zapisanie wniosku do zeszytów.

Wewnętrzny nakaz powrotu do ojczy-
zny i rodziny skutecznie pomógł mu
osiągnąć cel, zrealizować marzenie.

5) Uczniowie odczytują wybrane przez
siebie fragmenty, np.:
a) „Gdy wreszcie Troja padła, nie było
w całym obozie greckim człowieka,

który gorliwiej sposobił się do drogi.”

b) „A on po całych dniach przesiady-
wał nad brzegiem morza i patrzył
w stronę rodzinnej Itaki.”

2) „Rwał się biec do domu, do żony, do

syna.”

6) Przewidywana odpowiedź:
Odyseusz wracał, bo kierował się we-
wnętrznym nakazem powrotu do ojczy-
zny i rodziny. Nakaz ten pomógł mu
skutecznie osiągnąć cel, zrealizować
marzenie.

III Część końcowa

Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela

Przewidywane wypowiedzi i czynności uczniów

1) Podsumowanie lekcji.
2) Podanie zadania domowego.
3) Wpisz do zeszytu nazwy sześciu

uczuć, trzech pozytywnych i
trzech negatywnych.

4) Ewaluacja (załącznik17)
5) Pożegnanie.

4) Uczniowie oceniają atrakcyjność lek-
cji.

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

22

Załącznik 14

Kto komu pomógł? Połącz postacie w pary.

Kopciuszek

Wróżka Mórz

Klementynka

matka chrzestna

Ania Shirley

ojciec

sierotka Marysia Ambroży Kleks
Adaś Niezgódka Królowa Tatra
wieśniak

Ada Rudzka, mama Danusi Gawlikówny

Elżbieta Jezierska Maryla i Mateusz Cuthbert

Załącznik 15 (kartki do podziału między grupy)

POMYSŁ

Załącznik 16

Instrukcja pracy w grupie

Grupa I
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

POMOC

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

23

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.
d) Wypiszcie z tekstu „Tułaczki Odyseusza” wszystkie pomysły króla Itaki,

dzięki którym przeżył dziesięcioletnią tułaczkę.

Życzę powodzenia!

Grupa II
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.
d) Wynotujcie z tekstu „Tułaczka Odyseusza” wszystkie osoby, dzięki którym
król Itaki wrócił do rodziny.

Życzę powodzenia!

Załącznik 17











Temat lekcji czwartej: Uczucia pozytywne i negatywne towarzyszą nieustannie
Ludziom - jakich emocji doznali bohaterowie mitu
o Odyseuszu?

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

24

Cele operacyjne:
po lekcji uczeń powinien:
- umieć nazywać określone uczucia i emocje,
- zrozumieć tekst i wykorzystać go do wskazanych zadań.
- sformułować wniosek z lekcji.

Metody i techniki:
problemowa, burza mózgów

Formy
praca indywidualna, grupowa, zbiorowa

Literatura metodyczna: J. Kowal, O sztuce pisania wypracowań, Kielce 1994
Literatura merytoryczna: Homer, Odyseja

Przebieg lekcji

I Część wstępna
1. Czynności organizacyjne.
2. Sprawdzenie zadania domowego
3. Podanie i zapisanie na tablicy tematu lekcji: Uczucia pozytywne i negatywne
towarzyszą nieustannie ludziom - jakich emocji doznawali bohaterowie mitu
o Odyseuszu?

II Część właściwa

Przewidywane wypowiedzi i czynności na-
uczyciela

Przewidywane wypowiedzi i czynności
uczniów

1) Nazywanie uczuć przeżywanych

przez bohaterów „Tułaczki Ody-
seusza”.

* Spróbujemy teraz nazwać uczucia
jakie przeżywali bohaterowie „Tu-
łaczki Odyseusza”. Aby praca prze-
biegła sprawnie, podzielimy się na
4 grupy:
I –Kikonowie
II – Lotofagowie
III – Lajstrygonowie
IV – Feakowie

2) Rozdanie instrukcji i kart pracy.

Uczniowie dzielą się na grupy.
(zachowano podział na grupy z pier-
wszej lekcji cyku)







2) Przedstawiciele grup odbierają

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

25

*Proszę, aby przedstawiciel z każdej
grupy odebrał ode mnie instrukcję
(załącznik 18) i kartę pracy
(załącznik 19).

3) Przedstawienie wyników pracy.
* Czas przeznaczony na pracę minął.
Proszę o przedstawienie wyników

pracy, przez poszczególnych
członków grupy. Nazwy uczuć zapi-
szemy w tabelce, dzieląc je na
pozytywne i negatywne.

*Proszę przerysować tabelkę do ze-
szytu i zastanowić się, kiedy łatwiej
człowiekowi osiągnąć cele, gdy do-
znaje się uczuć pozytywnych czy ne-
gatywnych?

* Wniosek zapisujemy w zeszytach.

instrukcje i karty pracy.




3) Grupy zdają relacje z wykonania
zadania. Nazwy uczuć uczniowie zapi-
sują w tabelce na tablicy.
Przewidywana notatka:

Uczucia pozytywne

Uczucia negatywne

szczęście
nadzieja
żal
obawa
litość
przyjaźń
spokój
zaskoczenie
ulga
zachwyt
tęsknota

lęk
nienawiść
zemsta
chytrość
okrucieństwo

Przewidywana odpowiedź uczniów:
łatwiej osiągnąć cele człowiekowi,
który częściej doznaje uczuć pozytyw-
nych.

III Część końcowa

Przewidywane wypowiedzi i czynności na-
uczyciela

Przewidywane wypowiedzi i czynności
uczniów

1. Podsumowanie pracy na lekcjach.
* Jaki wniosek możemy wysnuć

z naszych lekcji?

* Wniosek zapisujemy w zeszytach.

2. Ocena pracy uczniów na lekcji.
3. Podanie tematu zadania domowego
* Na pewno pamiętacie formę listu,

wywiadu i pamiętnika. Wykonajcie

1. Przewidywana odpowiedź uczniów:
mitologia to skarbnica wiedzy o czło-
wieku, jego uczuciach, doznaniach,
możliwościach. Uczy wierności, prze-
trwania w trudnych warunkach.




3. Temat zadania domowego uczniowie
przepisują do zeszytów.

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

26

polecenie 3 ze str. 172. Należy wybrać
jedną z form i napisać wypracowanie na
za tydzień. (A. Łuczak, A. Murdzek,
Język polski. Między nami. Podręcznik
dla klasy piątej szkoły podstawowej,
Gdańsk 2002, s. 172 ćw. 3).

4. Ewaluacja (załącznik 20).

4. Wybrani uczniowie otrzymują za pra-
cę na lekcji oceny i dyplomy.

Załącznik 18

Grupa I
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu - kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.

d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć.

Grupa II
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.

d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć.

Grupa III
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

27

pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.

d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć.

Grupa IV
Polecenia do wykonania

a) Wybierzcie osobę, która będzie:

kierować pracą grupy – grupowego,
zapisywać wasze przemyślenia – sekretarza,
pilnować upływającego czasu – kontrolera czasu,
porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mental-
nej – łącznika.

b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz.
c) Możecie pracować tylko przez 10 minut.

d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć.

Załącznik 19 (karty pracy)

Grupa I

Lp. Cytat

Nazwa

uczucia

1.

„Gdy nareszcie Troja padła, nie było w całym obozie greckim
człowieka, który gorliwiej sposobił się do drogi. Odyseusz był
przekonany, że najdalej za dwa tygodnie, licząc konieczne posto-
je i nieoczekiwane przeszkody - dobije do brzegów Itaki.”

Przewidywana odpowiedź
nadzieja

2.

„Kołysać dziecko, słyszeć jego pierwsze gaworzenie, brać je na
ręce i nieść do dziadka Laertesa, siedzieć w cieniu drzew i patrzeć
na żonę karmiącą niemowlę...”

Przewidywana odpowiedź
szczęście

3.

„

Na jego widok struchlały im serca. Był wielki jak góra.”

Przewidywana odpowiedź
lęk

4. „Usłysz mnie, Posejdonie, władco ziemi błękitnogrzywy (...)

spraw, aby Odys grodoburca nie wrócił do domu. A jeśli mu
przeznaczone będzie wrócić do ziemi ojczystej, niech późno
przybędzie i w nędzy...”

Przewidywana odpowiedź
nienawiść

Grupa II

Lp.

Cytat

Nazwa uczucia

1.

„Potworne głazy, gęsto jak grad, sypały się na okręty biednego
tułacza, niosąc śmierć załodze, łamiąc maszty, gruchocąc kadłu-
by, które nasiąkały wodą i tonęły.”

Przewidywana odpowiedź
okrucieństwo

2.

„Dała im jeść i pić, a kiedy swój głód nasycili, wypędziła ich
różdżką do obory. Wówczas spostrzegli, że czarownica zamieniła
ich w świnie.”

Przewidywana odpowiedź
zaskoczenie

3.

„Wróciła jego towarzyszom kształt ludzki, a była taka łagodna
i kochająca, że Odyseusz rok przesiedział w jej gościnnym odtąd
pałacu.”

Przewidywana odpowiedź
przyjaźń

4.

„... ale gdy usnął w nocy, towarzysze zabrali się i jęli radzić Przewidywana

odpowiedź

materiały zamieszczone na www.gwo.pl

28

o tym tajemniczym miechu, w którym domyślali się skarbów.”

chytrość

Grupa III

Lp.

Cytat

Nazwa uczucia

1.

„Odys zaś, widząc, że mijają te czarodziejki o słodkim głosie,
stęskniony za ich śpiewem, pod magicznym urokiem, szarpał
powrozy i czynił znaki, żeby go odwiązano.”

Przewidywana odpowiedź
zachwyt

2.

„Wyminąwszy Charybdę, która z tej odległości nie mogła dosię-
gnąć statku, wyruszyli tułacze w dalszą drogę, opłakując los
sześciu przyjaciół.”

Przewidywana odpowiedź
żal

3.

„Odyseusz stłumił w sobie radość, która mu piersi rozsadzała...” Przewidywana

odpowiedź

spokój

4.

„Została tylko królewna, w której litość dla nieszczęśliwego
człowieka zwyciężyła lęk...”

Przewidywana odpowiedź
litość

Grupa IV

Lp.

Cytaty

Nazwy uczuć

1.

„Rwał się biec do domu, do żony, do syna...”

Przewidywana odpowiedź
tęsknota

2.

„Dopiero gdy odświeżył się kąpielą, przebrał, zagadał o rzeczach
im tylko obojgu wiadomych - padła mu z płaczem w ramiona.”

Przewidywana odpowiedź
ulga

3. „Podniósł łuk. Brał jedną strzałę po drugiej i szył w zbitą groma-

dę zalotników. A gdy skończył, odłożył broń, wielce utrudzo-
ny...”

Przewidywana odpowiedź
zemsta

4.

„... przeprosiła (...), że go nie może wziąć ze sobą na wóz: po-
wstałyby z tego plotki, gdyby ją zobaczono, jak jeździ po mieście
z obcym mężczyzną...”

Przewidywana odpowiedź
obawa (przed kompromitacją)

Załącznik 20

DYPLOM