2010-11-16

1

sż-Ł

Instytut Metrologii i Inżynierii Biomedycznej

PODSTAWY METROLOGII 2

S. Żebrowska-Łucyk

Wydział Mechatroniki, pok. 218

[e-mail]

Wykłady 2 i 3a

Układ tolerancji i pasowań ISO

2010-11-16

2

sż-Ł

wszechobecne normy ...

http://www.eurolab.org/docs/annual-report/Eurolab-Annual-Report-2005.pdf

2010-11-16

3

sż-Ł

Definicja normy wg PN-EN 45020:2000

Dokument przyjęty na zasadzie konsensusu i zatwierdzony

przez

upoważnioną

jednostkę

normalizacyjną

– do powszechnego i wielokrotnego stosowania –

ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące

się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników

i

zmierzający

do

uzyskania

optymalnego

stopnia

uporządkowania w określonym zakresie.

Zaleca się, aby normy były oparte na osiągnięciach

zarówno nauki, techniki, jak i praktyki oraz miały na celu

uzyskanie optymalnych korzyści społecznych.

2010-11-16

4

sż-Ł

Unifikacja wymagań - rola normalizacji

Na każdym etapie procesu produkcyjnego są stosowane normy.
Normy powoływane są:



w kontraktach,



w procesach kontroli na potrzeby własne producentów,



do oceny przez stronę trzecią.

Pomagają w podjęciu decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu dostawy.
Pozwalają dokonać oceny pod kątem ochrony zdrowia,

bezpieczeństwa, ochrony środowiska.
Normy stanowią wielkie ułatwienie w handlu międzynarodowym.

2010-11-16

5

sż-Ł

Struktura organizacyjna w zakresie normalizacji w Europie (fragment

1/

)

Europejski Komitet Normalizacyjny

European Committee for Standardization

C

omité Européen de Normalisation

Polski Komitet Normalizacyjny

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna

International Organization for Standardization

Organisation Internationale de Normalisation

Krajowe komitety normalizacyjne

1

/

Istnieją ponadto niezależne organizacje zajmujące się normalizacją w zakresie

elektrotechniki (The International Electrotechnical Commission - IEC)
i telekomunikacji (The International Telecommunication Union - ITU).

2/ ISO to nazwa (nie skrót); w jęz. greckim ἴσος

znaczy równy, tożsamy

PKN

CEN

ISO

2/

2010-11-16

ISO - Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna

International Organization for Standardization

6

sż-Ł

ISO utrzymuje się ze składek członkowskich. Obecnie zrzesza 163 członków.
Każde państwo jest reprezentowane przez jedną organizację (Rzeczpospolita Polska

przez Polski Komitet Normalizacyjny, USA – ANSI, Niemcy – DIN, Francja - AFNOR).

Siedziba sekretariatu ISO

znajduje się w Genewie.

ISO –

ogólnoświatowa federacja krajowych jednostek normalizacyjnych

(kontynuacja ISA - the International Federation of the National Standardizing

Associations,1926- 1942, zorientowanej na wytwarzanie mechaniczne).

Powstała w 1947 r.

ISO - organizacja o zasięgu światowym

2010-11-16

7

sż-Ł

członkowie rzeczywiści (

member body)

członkowie korespondenci

(correspondent member )

członkowie wspierający

(subscriber member )

terytoria nie będące członkami ISO

2010-11-16

Proces tworzenia norm ISO

W skład ISO wchodzą komitety techniczne, grupy robocze i Komitet Główny.



Proces tworzenia normy zaczyna się od zgłoszenia „draftu”. Może to zrobić każda
organizacja członkowska.



Zgłoszenie jest rozpatrywane przez grupy robocze i po uzyskaniu jednomyślności
w grupie, zmienia się w projekt.



Projekty norm podlegają głosowaniu przez Komitet Główny. Każda organizacja
członkowska ma jeden głos.



Do opublikowania normy międzynarodowej wymagana jest akceptacja co najmniej
75% biorących udział w głosowaniu.

ISO, jako organizacja pozarządowa, nie może narzucać norm.
Ich szerokie stosowanie wynika z autorytetu ISO, zdobytego dzięki międzynarodowej
reprezentacji, sposobowi ustalania norm oraz z wpływu standaryzacji na ekonomię.

8

sż-Ł

Wyniki działalności ISO

2010-11-16

9

sż-Ł

ISO 1

– temperatura odniesienia w pomiarach długości 20 °C; 293,15 K; 68 °F

ISO 3

– ujednolicone szeregi wartości

ISO 216

– rozmiary arkusza papieru

ISO 843

– transliteracja znaków greckich na znaki alfabetu łacińskiego

ISO 2108

– International Standard Book Number (ISBN)

ISO 3166

– kodowanie państw, terytoriów i jednostek administracyjnych

ISO 4217

– kodowanie walut i metali szlachetnych

ISO 5800

– czułość filmów fotograficznych

ISO 8601

– zapis daty i czasu

ISO 9000

– rodzina norm dotyczących zarządzania jakością

ISO 9660

– zapis plików na nośnikach CD i DVD

ISO 9899

– norma języka C

ISO 18000

– bezpieczeństwo i higiena pracy

ISO/IEC 80000

– nazwy, symbole i definicje jednostek miar

Organizacja ISO opracowała ponad 17 tys. międzynarodowych norm.

Przykłady norm ISO

2010-11-16

10

sż-Ł

CEN - Europejski Komitet Normalizacyjny

Comité Européen de Normalisation

The European Committee for Standardization

Utworzony 1961

1/

. Od 1975 z siedzibą w Brukseli.

W skład wchodzą organizacje normalizacyjne 30 państw członkowskich UE,
EFTA (Europ. Stowarzysz. Wolnego Handlu) oraz państw stowarzyszonych
z UE (status afilianta).

Głównym zadaniem CEN jest promowanie
i wprowadzanie w życie jednolitych norm
w zakresie surowców, półfabrykatów i produktów,
w celu ułatwienia wymiany towarowej i usług.

Wprowadzenie norm oznacza:
-

stosowanie takiej samej miary i zasad produkowania określonego wytworu

-

używanie takich samych pojęć i terminów w tym zakresie.

1/

w Paryżu, pod nazwą Europejski Komitet Koordynacji Normalizacji,

zmiana nazwy w 1971

.

2010-11-16

11

sż-Ł

PKN - Polski Komitet Normalizacyjny

Do zadań PKN należy m.in.:

1)

określanie kierunków rozwoju normalizacji,

2)

organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem

i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów

normalizacyjnych,

3)

zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm oraz innych dokumentów

normalizacyjnych,

4)

prezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych

i regionalnych organizacjach normalizacyjnych.

Polski Komitet Normalizacyjny powstał w 1924 r.

Był członkiem założycielem ISO w 1947 r.

Członek CEN od 1992 r.

Ma siedzibę w Warszawie, ul. Świętokrzyska 14.

www.pkn.pl

2010-11-16

12

sż-Ł

Normy w Polsce



W Polsce normą krajową jest Polska Norma oznaczona symbolem PN
na zasadzie wyłączności, przyjęta w drodze konsensu i zatwierdzona
przez krajową jednostkę normalizacyjną i powszechnie dostępna.



Polska Norma może być wprowadzeniem normy europejskiej lub
międzynarodowej.
Wprowadzenie to może nastąpić w języku oryginału.



Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.



Polskie Normy korzystają z ochrony jak utwory literackie,
a autorskie prawa majątkowe do nich przysługują krajowej jednostce
normalizacyjnej czyli PKN.

2010-11-16

13

sż-Ł

Układ tolerancji i pasowań wg PN-EN 20286-1:1996 i PN-EN 20286-2:1996

Wartość tolerancji wymiaru liniowego

zależy od:



wartości wymiaru



klasy dokładności

PN-EN 20286-1:1996 Układ tolerancji i pasowań

ISO. Podstawy tolerancji odchyłek i pasowań
ISO 286-1:1988 ISO system of limits and fits

Part 1: Bases of tolerances, deviations and fits

PN-EN 20286-2:1996 Układ tolerancji i pasowań

ISO. Tablice klas tolerancji normalnych oraz odchyłek

granicznych otworów i wałków
ISO 286-2:1988 ISO system of limits and fits

Part 2: Tables of standard tolerance grades and limit

deviations for holes and shafts

W 2010 r. PKN zastąpił ww. normy nowymi normami

IS0 (PN-EN ISO 286-1:2010 i PN-EN ISO 286-2:2010) ,

przyjętymi w języku angielskim.

Są one w zasadniczej części zgodne z dotychczasowymi.

2010-11-16

14

sż-Ł

PN-EN ISO 286-2:2010 Geometrical product specifications (GPS) - ISO code system for tolerances on linear sizes

Part 2: Tables of standard tolerance classes and limit deviations for holes and shafts

PN-EN ISO 286-1:2010 Geometrical product specifications (GPS) - ISO code system for tolerances on linear sizes

Part 1: Basis of tolerances, deviations and fits

Przykład normy ISO wprowadzonej w języku oryginału jako norma krajowa (norma estońska)

Normy PN-EN 20286-1:1996 i PN-EN 20286-2:1996 zostały zastąpione przez:

2010-11-16

15

sż-Ł

Tablica tolerancji wg PN-EN ISO 286-2:2010

3)

dla wymiarów powyżej 1 mm

2010-11-16

16

sż-Ł

Tolerancja a wymiar dla różnych klas dokładności

Wartość tolerancji wymiarowych IT

0

10

20

30

40

50

60

70

0

100

200

300

400

500

D

mm



m T

IT7
IT6
IT5

2010-11-16

17

sż-Ł

Ustalono 20 klas dokładności wymiarowej:

IT01 - IT7

przy wyrobie narz

ędzi pomiarowych

IT5 - IT12

w pasowaniach cz

ęści maszyn

IT12 - IT18

dla wielkich

luzów i powierzchni swobodnych

Klasy dokładności wymiarowej

Symbole klas: IT01, IT0, IT1, IT2, ...IT5,.., IT12,

….IT18

2010-11-16

18

sż-Ł

Przedziały wymiarów wg PN-EN ISO 286-1:2010



Wymiary z zakresu 3-500 mm

podzielono na 13 przedziałów

z granicami (ponad

– do, w mm):

0, 3, 6, 10, 18, 30, 50, 80, 120, 180, 250, 315, 400, 500

mm

D

s

73

,

38

50

30







D = 46 mm

Przykład 1

max

min

D

D

D

s





Poszczególne przedziały są reprezentowane przez wartości D

s

:

2010-11-16

19

sż-Ł

Tolerancje wymiarów wg PN-EN ISO 286-1:2010

Wzory liczbowe: T w



m, D

s

w mm

dla klasy IT01

T = 0,3+0,008D

s

dla klasy IT1

T = 0,8+0,2D

s

dla klas IT1 - IT5

tolerancje tworz

ą postęp geometryczny

dla klas IT5 - IT18

T

x

= a

x

i

a

x

-

współczynnik klasy dokładności,

przyjmuje wartości z szeregu Renarda R5

i - jednostka tolerancji

(zależy od D

s

)

2010-11-16

20

sż-Ł

Współczynnik klasy dokładności a

x

a

x

x





10

5

1

Współczynnik klasy dokładności a

x

0

500

1000

1500

2000

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

klasa

x

a

x

5

6

7

8

9

7

10

16

25

40

10

64

11

12

13

14

15

16

17

18

100

160

250

400

640

1000

1600

2500

a

x

x

2010-11-16

21

sż-Ł

Jednostka tolerancji i

s

s

D

D

i

001

,

0

45

,

0

3





Jednostka tolerancji i

0

1

2

3

4

5

0

100

200

300

400

500

Wymiar D

s

i

2010-11-16

22

sż-Ł

Obliczyć tolerancję elementu o średnicy 55 mm

wykonanego w klasie IT 7.

Przykład wyznaczania tolerancji

D

min

= 50 mm

D

max

= 80 mm

s

s

D

D

i

001

,

0

45

,

0

3





857

,

1

2

,

63

001

,

0

2

,

63

45

,

0

3









i

T

x

= a

x

i

a

x

x





10

5

1

a

7

= 16

D = 55 mm

x = 7

D

s

= 63,2 mm

T

7

= 16

.

1,857 = 29,70



30



m

2010-11-16

23

sż-Ł

Tablica tolerancji wg PN-EN ISO 286-2:2010

2010-11-16

24

sż-Ł

Pasowania elementów

Pasowanie to relacja między wymiarami dwóch łączonych elementów

przed ich połączeniem, wynikająca z ich różnicy;

- skojarzenie dwóch części charakteryzowane różnicą wymiarów;
- charakter współpracy elementów.

P - wskaźnik (determinant) pasowania

w

o

D

D

P





2010-11-16

25

sż-Ł

Pasowania wykonanych elementów

D

w

D

O

N

D

w

> D

o

P < 0

N= - P

N – wcisk

(

interference)

N - wcisk

D

w

D

o

D

o

> D

w

P > 0
S = P

S – luz

(

clearance)

S - luz

pasowanie luźne

clearance fit

pasowanie ciasne

interference fit

Pasowania z uwzględnieniem tolerancji wymiarów

2010-11-16

26

sż-Ł

D

w

pasowanie luźne

P

min

=S

min

P

max

= S

max

pasowanie mieszane

P

max

= S

max

P

min

= - N

max

transition fit

clearance fit

pasowanie ciasne

P

min

= - N

max

P

max

= - N

min

interference fit

największy wałek jest mniejszy

od najmniejszego otworu

najmniejszy wałek jest większy

od największego otworu

pole tolerancji wałka i otworu

częściowo na siebie zachodzą

2010-11-16

27

sż-Ł

A

o

=

D

B

o

P

max

Otwór podstawowy H

Wałek podstawowy h

Wałek podstawowy oznacza się symbolem h.

Jego odchyłki graniczne wynoszą:

Jest podstawą układu pasowań stałego wałka.

Otwór podstawowy oznacza się symbolem H.

Jego odchyłki graniczne wynoszą:

EI = 0 ES = T

o

Jest podstawą układu pasowań stałego otworu.

A

w

T

w

T

o

es = 0 ei = -T

w

Skojarzenie otworu H z wałkiem h daje pasowanie suwliwe, dla którego:

P

min

= 0 oraz P

max

= T

o

+T

w

Jest to szczególny przypadek pasowania luźnego.

B

w

=

D

D – wymiar nominalny

2010-11-16

28

sż-Ł

Pasowania – układ stałego otworu (SO)

0

0

Uwaga:

Ilustracja służy pokazaniu położenia pól tolerancji względem siebie. Proporcje między

wymiarem D a tolerancjami elementów drastycznie odbiegają od występujących w praktyce!

przykładowe trzy wałki o tym samym wymiarze nominalnym co otwór,
z różnymi odchyłkami granicznymi

2010-11-16

29

sż-Ł

Graniczne wskaźniki pasowania

- ilustracja z zastosowaniem linii zerowej

P

max

P

max

= B

o

- A

w

= ES - ei

0

es

ES

ei

T

w

T

o

P

min

P

min

= A

o

- B

w

= EI – es

0

Przykład: pasowanie mieszane w układzie stałego otworu

2010-11-16

30

sż-Ł

Pasowania - układ stałego wałka (SW)

0

0

przykładowe trzy otwory o tym samym wymiarze nominalnym co wałek,
z różnymi odchyłkami granicznymi

Uwaga:

Ilustracja służy pokazaniu położenia pól tolerancji względem siebie. Proporcje między

wymiarem D a tolerancjami elementów drastycznie odbiegają od występujących w praktyce!

2010-11-16

31

sż-Ł

Położenie pól tolerancji względem linii zerowej

i graniczne wskaźniki pasowania

P

max

P

max

= B

o

- A

w

= ES - ei

0

EI

ei

T

w

T

o

P

min

P

min

= A

o

- B

w

= EI – es

es = 0

0

Przykład: pasowanie mieszane w układzie stałego wałka

ES

2010-11-16

32

sż-Ł

Tolerancja pasowania T

p

P

m

= 0,5(P

max

+P

min

)

T

p

= P

max

- P

min

T

p

= T

o

+ T

w

o

WCISK

Charakter przewidywanej współpracy elementów jest

jednoznacznie określony przez podanie:
a) granicznych wskaźników pasowania P

max

i P

min

lub

b) średniego wskaźnika pasowania P

m

i tolerancji

pasowania T

p

2010-11-16

33

sż-Ł

Położenie pól tolerancji

otwory

wałki

0

0

pasowania

luźne

pas.

mieszane

pasowania

ciasne

pasowania

luźne

pas.

mieszane

pasowania

ciasne

Js

Położenie pola tolerancji określa się podając odchyłkę podstawową

i wartość tolerancji lub obie odchyłki graniczne.

2010-11-16

34

sż-Ł

Symbole położenia pól tolerancji otworów

A B C

CD

D E

EF

F

FG

G

H

– tworzą pasowania luźne

JS J K M N

– tworzą pasowania mieszane

P R S T U V X Y Z ZA ZB ZC

– tworzą pasowania ciasne

CD, EF, FG

tylko dla D <= 10 mm

JS -

pole tolerancji symetryczne względem wymiaru nominalnego

H

-

otwór podstawowy

Uwagi:

2010-11-16

35

sż-Ł

Symbole położenia pól tolerancji wałków

a b c

cd

d e

ef

f

fg

g

h

– tworzą pasowania luźne

js j k m n

– tworzą pasowania mieszane

p r s t u v x y z za zb zc

– tworzą pasowania ciasne

Oznaczenia wałków są analogiczne do otworów; jedyna różnica - małe litery.

cd, ef, fg

tylko dla D <= 10 mm

h

-

wałek podstawowy

Uwagi:

js -

pole tolerancji symetryczne względem wymiaru nominalnego

2010-11-16

36

sż-Ł

EI

ES

Odchyłki podstawowe otworów

odchyłka podstawowa EI

odchyłka podstawowa ES

luźne

mieszane

ciasne

02.2005

Odchyłki podstawowe wałków

odchyłka podstawowa es

odchyłka podstawowa ei

linia zerowa

37

sż-Ł

2010-11-16

38

sż-Ł

Odchyłka podstawowa

Wałki - przykład

Odchyłka podstawowa dla danego pola tolerancji to ta odchyłka graniczna, która przy tym samym
wymiarze jest jednakowa dla wszystkich klas dokładności (jak w tablicy i na rysunku wyżej) lub ze
zmianą klasy zmienia się tylko nieznacznie (na slajdzie 39 widać zmianę odchyłki podstawowej
tolerancji otworów J, K, M, N, a na slajdzie 40 zmianę odchyłki podstawowej tolerancji wałków j, k).
Na ogół odchyłka podstawowa jest położona bliżej linii zerowej.

es

0

0

m5

ei

m6

m7

f8

f6

f7

Wymiar

nominalny

odchyłka

f6

f7

f8

m5

m6

m7

powyżej

do

mm

1

3

es

-6

-6

-6

+6

+8

+12

ei

-12

-16

-20

+2

+2

+2

3

6

es

-10

-10

-10

+9

+12

+16

ei

-18

-22

-28

+4

+4

+4

6

10

es

-13

-13

-13

+12

+15

+21

ei

-22

-28

-35

+6

+6

+6

10

14

es

-16

-16

-16

+15

+18

+25

ei

-27

-34

-43

+7

+7

+7

14

18

es

-16

-16

-16

+15

+18

+25

ei

-27

-34

-43

+7

+7

+7

18

24

es

-20

-20

-20

+17

+21

+29

ei

-33

-41

-53

+8

+8

+8

Fragmenty tablicy z odchyłkami granicznymi dla wałków

dla pól f odchyłką podstawową jest es

dla pól m odchyłką podstawową jest ei

2010-11-16

39

sż-Ł

Jak wiązać położenie pola tolerancji z klasą dokładności?

liczba położeń pól – 25 (28)
liczba klas dokładności – 20
liczba zasad pasowania – 2

Ogromną liczbę możliwych teoretycznie kombinacji elementów tworzących
pasowania, redukuje się w praktyce do kilkudziesięciu kombinacji,
racjonalnych pod względem ekonomicznym i zadaniowym. Stosuje się tylko
tzw. pola tolerancji normalne.

Pole tolerancji normalne: pole tolerancji wałka lub otworu
z odchyłkami podstawowymi i tolerancjami odpowiednio wybranymi z układu
tolerancji, przeznaczone do stosowania w ogólnej budowie maszyn.
Zbiór takich pól ustala norma PN-ISO 1829:1996.

2010-11-16

40

sż-Ł

Pola tolerancji normalne dla wałków

na podstawie PN-ISO 1829:1996

11

g

5

6

7

8

9

10

a

b

c

d

e

f

h

j

k

m

n

p

r

s

t

u

pole szczególnie zalecane

2010-11-16

41

sż-Ł

dla wałków (17 +28 pól):

a11, b11, c11,

d8,

d9,

d10, e7,

e8,

e9, f6

, f7,

f8, g5

, g6,

h5,

h6, h7,

h8,

h9, h11,

js5,

js6,

js7, k5,

k6,

k7, m5, m6, m7, n5,

n6,

n7,

p5,

p6,

p7, r5,

r6,

r7, s5,

s6,

s7, t5, t6, t7, u7

dla otworów (17 +25 pól):

A11, B11, C11,

D9,

D10,

D11, E8,

E9,

E10, F7,

F8,

F9, G6,

G7,

H6,

H7, H8, H9,

H10,

H11,

Js6,

Js7,

Js8, K6,

K7,

K8, M6, M7, M8, N6,

N7,

N8,

P6,

P7,

P8, R6,

R7,

R8, S6,

S7,

T6, T7

Czcionką zieloną oznaczono pola tolerancji szczególnie zalecane

.

Pola tolerancji zalecane do stosowania

wg PN-ISO 1829:1996 Wybór pól tolerancji ogólnego przeznaczenia

2010-11-16

42

sż-Ł

Położenie pól tolerancji a typowa klasa dokładności

– ilustracja poglądowa

otwory

wałki

0

0

Js

11

11

11

9 8

6

7

6

6

6

6

6

7

11

11

11

10

9

8

7

7

7

7

7 7 7 7

2010-11-16

43

sż-Ł

Zasady tworzenia pasowań normalnych

WCISK

3. W budowie maszyn -

klasy 5-12

.

1. Układ SO lub SW

(występuje element podstawowy H lub h)

•

Układ SO jest stosowany powszechnie, ze względu na normalizację

wierteł i rozwiertaków. Ogranicza nadmierną różnorodność sprawdzianów.

•

Układ SW należy stosować tylko wtedy, gdy przynosi to korzyści ekonomiczne,

np. montaż kilku elementów o różnych odchyłkach
na jednym wałku z ciągnionego pręta (bez obróbki skrawaniem).

2. Klasy dokładności otworu i wałka różnią się nie więcej niż o 2

.

Najczęściej otwór, jako trudniejszy do obróbki, ma tolerancje o jedną klasę
większą (np. H8/f7)

4.

Stosować pola tolerancji normalne

.

2010-11-16

44

sż-Ł

Oznaczanie pasowań - przykłady

Przykład oznaczenia

na rysunku złożeniowym:

F

52H7/g6

lub

6

7

52

g

H

F

Φ

52

H7

Φ

52g6

Oznaczenie wymiaru wewnętrznego

(średnicy otworu) na rysunku elementu

Oznaczenie wymiaru zewnętrznego

(średnicy wałka) na rysunku elementu

20 H7/p6

45 A11/h11

8 G7/h6

Inne przykłady pasowań normalnych:

2010-11-16

45

sż-Ł

Tolerancja wałka i otworu a łączny koszt wykonania

T

P

= T

o

+T

w

= 35



m

K

w

0

10

20

0

5

10

15

20

25

30

35

Tw

K

o

0

10

20

30

40

0

5

10

15

20

25

30

35

To

0

10

20

30

40

0

5

10

15

20

25

30

35

T

w

Kw+Ko
Kw

Minimum

krzywej kosztów

Optymalne tolerancje:
T

w

= 15



m

T

o

= 20



m

Przykład

Z powodu większych trudności technologicznych towarzyszących wytwarzaniu
otworów, minimum kosztów połączenia występuje zwykle przy T

o

/T

w

> 1.

Dlatego najczęściej w pasowaniach wałek toleruje się o jedną klasę dokładniej
niż otwór.

2010-11-16

46

sż-Ł

Przykład interpretacji symbolu pasowania

WCISK

Podać graniczne wskaźniki i tolerancję pasowania

45 H7/n6

Dane:

IT

6

= 16



m

ei = 17



m

Rozwiązanie:

T

w

= 16



m

T

O

= IT

7



1,6



IT

6



25



m

ei = 17



m

EI = 0

es = ei + T

w

= 33



m

ES = EI + T

O

= 25



m

P

max

= ES – ei = 8



m

P

min

= EI – es = -33



m

T

p

= P

max

– P

min

= 41



m

Sprawdzenie: T

p

= T

O

+ T

w

= 41



m

2010-11-16

47

sż-Ł

Przykład cd - ilustracja

P

min

0

H7

P

max

n6

F45

H7/n6

es

Es = 25



m

es = 33



m

EI = 0



m

ei = 17



m

T

o

= 25



m

T

w

= 16



m

P

max

= 8



m P

min

= -33



m T

p

= 41



m

Es

ei

T

w

T

o

2010-11-16

48

sż-Ł

Pasowania równoważne

Graniczne wskaźniki pasowania są więc sobie równe:

'

max

max

P

P



'

min

min

P

P



'

m

m

P

P



'

p

p

T

T



oraz

czyli

Jedno z pasowań jest zbudowane w układzie stałego otworu,
drugie – w układzie stałego wałka.

Zapewniają taki sam charakter pracy kontaktujących się ze sobą elementów.

oraz

2010-11-16

49

sż-Ł

Właściwości układu pasowań

PASOWANIA LUŹNE

PASOWANIA CIASNE

f6

ei

es

F6

ES

EI

0

0

R7

EI

r6

es

symetria pól tolerancji wałków i otworów

wykonanych w tej samej klasie

es = EI

dla sąsiednich klas dokładności

2010-11-16

50

sż-Ł

Pasowania równoważne luźne

WCISK

P

min

0

0

P

max

’

H7

G7

h6

P

max

P

min

’

g6

F110

H7/g6

jest równoważne

F110

G7/h6

stały otwór

stały wałek

2010-11-16

51

sż-Ł

Pasowania równoważne ciasne

WCISK

P

min

0

0

P

max

’

H7

R7

h6

P

max

P

min

’

r6

F40

H7/r6

jest równoważne

F40

R7/h6

stały otwór

stały wałek

2010-11-16

52

sż-Ł

Pasowania równoważne mieszane

P

min

0

0

P

ma

x

H7

K7

h6

P

max

P

min

k6

F80

H7/k6

jest równoważne

F80

K7/h6

stały otwór

stały wałek

2010-11-16

53

sż-Ł

Pasowania równoważne mieszane, cd

WCISK

P

min

0

0

P

max

H7

N7

h6

P

max

P

min

n6

F20

H7/n6

jest równoważne

F20

N7/h6

stały otwór

stały wałek