"Doradca zawodowy w szkole" - Iwona Greiner

pobierz prezentację

Wprowadzenie

Zmiany, jakie zaistniały w Polsce po 1989 r. tj. rozwój gospodarki wolnorynkowej, pojawiające się

bezrobocie dotykające również absolwentów szkół, w zasadniczy sposób zmieniły postrzeganie i

rozumienie potrzeb poradnictwa zawodowego. Bezrobocie wciąż budzi społeczny niepokój, bowiem

niezmiernie trudną psychologicznie, społecznie i ekonomicznie jest sytuacja młodego człowieka

rozpoczynającego kontakt z rynkiem pracy od statusu osoby bezrobotnej. Wstąpienie Polski do Unii

Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r. nadało nowy wymiar poradnictwu zawodowemu, bowiem staliśmy się

członkiem dużej społeczności europejskiej, która w obszarze poradnictwa zawodowego spełnia dwa

podstawowe standardy: powszechności i dostępności usług oraz wyznacza istotną rolę poradnictwu

zawodowemu w procesie kształcenia. W szkołach dawnych krajów członkowskich Unii Europejskiej

zatrudnieni są doradcy zawodowi, najczęściej nauczyciele, którzy organizują i przeprowadzają zajęcia z

planowania kariery zawodowej.

Dzisiaj powinniśmy inaczej patrzeć na problematykę zatrudnienia i przygotowania ucznia do roli osoby

poszukującej pracy i wykonującej pracę. Chociaż zadaniem współczesnej szkoły jest przygotowanie

ucznia do podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych i planowania przyszłości zawodowej, to jednak

dzisiejszy uczeń, który skończył szkołę i rozpoczyna następny etap kształcenia lub wchodzi na rynek

pracy, zazwyczaj nie jest przygotowany do planowania i zarządzania własną karierą zawodową. Przyczyną

tego jest fakt, że dzisiejsza szkoła tej funkcji nie spełnia. Bardzo niewiele szkół zatrudnia doradców

zawodowych, a poradnie psychologiczno-pedagogiczne ze względu na realizację licznych zadań

statutowych niewiele uwagi mogą poświęcić poradnictwu zawodowemu. W wyniku ogłoszonych przez

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w latach 2003-2005 konkursów grantowych na tworzenie

szkolnych ośrodków kariery, powstało w całej Polsce 361 takich ośrodków w szkołach. Uzyskanie grantu

zobowiązywało dyrektora szkoły do realizowania zadań z zakresu poradnictwa zawodowego przez doradcę

zatrudnionego w szkolnym ośrodku kariery, czyli do zatrudnienia doradcy przez jeden rok szkolny. Nie

wiemy czy nadal zatrudnieni są oni na stanowiskach doradców zawodowych. Nie posiadamy dokładnych

informacji ilu doradców zawodowych pozostaje dzisiaj w szkołach zatrudnionych na tym stanowisku. W

Warszawie na 100 gimnazjów, 105 liceów ogólnokształcących, 12 technika i 18 zasadniczych szkół

zawodowych funkcjonuje zaledwie 5 szkolnych ośrodków kariery (w trzech zespołach szkół i dwóch

liceach ogólnokształcących). Nadal konieczne jest w edukacji popularyzowanie usług doradczych,

zwiększanie ich powszechności, dostępności oraz budowanie kultury korzystania z pomocy doradcy

zawodowego w szkole. Doradca zawodowy w edukacji wciąż jest jeszcze dla nas kimś nowym,

nieznanym. Prawdopodobnie wielu nauczycieli i rodziców nie potrafiłoby odpowiedzieć przekonywująco na

pytanie: Dlaczego jest potrzebny doradca zawodowy w szkole i jaka jest jego rola? Uczeń kończący

szkołę i wchodzący na rynek pracy, powinien być przygotowany do planowania kariery zawodowej, a

podejmując decyzje winien brać zawsze pod uwagę swoją wiedzę, umiejętności, zainteresowania, mając

jednocześnie świadomość swego potencjału intelektualnego i społecznego oraz odpowiedzialności za

własne decyzje edukacyjno-zawodowe. Dzisiaj porada nie jest już incydentalnym, jednorazowym

wydarzeniem w czasie edukacji. Coraz częściej pojawia się konieczność przygotowania młodego pokolenia

do postrzegania swojej roli zawodowej/wykonywanej pracy w kontekście swego życia osobistego i

zawodowego oraz do nieustannego motywowania uczniów/studentów do kształcenia ustawicznego. W

realiach polskiej szkoły ani pedagog, ani nauczyciel/wychowawca nie ma czasu na to, aby problematyce

przygotowania uczniów do planowania kariery zawodowej poświęcić więcej czasu i uwagi. Obecność

doradcy zawodowego w szkole i usytuowanie profesjonalnej pomocy w zakresie poradnictwa zawodowego

w środowisku szkolnym, w bezpośrednim kontakcie z uczniem, staje się koniecznością.

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

Na skutek niezmiernie szybkich przemian gospodarczych i społecznych wyraźnie widoczne są dzisiaj

wszystkie słabe punkty poradnictwa zawodowego dla dzieci, młodzieży i absolwentów szkół. Jednocześnie

szkoły znajdują się w sytuacji zwiększonego zapotrzebowania na rozwijanie dostępności i powszechności

usług doradczych, adresowanych do dzieci, młodzieży podczas ich nauki w szkole. Obserwujemy

paradoksalnie wyraźny wzrost zapotrzebowania na tego typu usługi przy ograniczonej ich dostępności.

Obecny system poradnictwa zawodowego, oparty wciąż w znacznej mierze na poradniach psychologiczno-

pedagogicznych, w sytuacji zmian społeczno-gospodarczych i wzrostu wymagań rynku pracy jest mało

efektywny i nie zabezpiecza potrzeb uczniów. Jedynym sposobem na poprawienie tego stanu jest

przeformułowanie obecnego systemu poradnictwa zawodowego na taki, który uwzględni zatrudnienie

doradcy zawodowego w każdej szkole i na każdym poziomie kształcenia w edukacji, zaś usługę doradczą

o charakterze incydentalnym i odbywającą się na życzenie ucznia, mającą często charakter orzecznictwa

o przydatności do wybranego zawodu przekształci w usługę powszechną, łatwo dostępną i popularną w

edukacji, przygotowującą ucznia do planowania i zarządzania własną karierą zawodową.

1. Akty prawne regulujące organizację poradnictwa zawodowego w edukacji

Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało podstawowe regulacje prawne, które dotyczą między

innymi: obowiązku zapewnienia przygotowania uczniów do wyboru kierunku kształcenia, organizacji

systemu poradnictwa zawodowego, organizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego,

zadań doradcy zawodowego.

Podstawowym aktem prawnym jest wciąż ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. Nr 95,

poz.425 z późn. zm.) - system oświaty i wychowania zapewnia w szczególności: przygotowanie uczniów

do wyboru zawodu i kierunku kształcenia.

W latach 2001-2003 ukazały się dwa rozporządzenia:

- - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów

publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. Nr 61, poz. 624) - statut szkoły określa

organizacje wewnątrzszkolnego systemu doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem kierunku

kształcenia.

- - Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 7 stycznia 2003 roku w sprawie zasad

udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i

placówkach (Dz.U. Nr 11, poz.114).

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

Chociaż pojawiła się już możliwość zatrudnienia doradcy zawodowego w szkole, to nadal w świetle

powyższych rozporządzeń nie jest to zalecenie obligatoryjne. Pozostawia ono dużo swobody dyrektorom

szkół, a kwestia zatrudnienia doradcy pozostaje w kategoriach możliwości, a nie konieczności. Wiele

wątpliwości wciąż budzi pensum dydaktyczne doradcy zawodowego, czyli ilość godzin przeznaczonych na

zajęcia z zakresu poradnictwa zawodowego na różnych poziomach kształcenia (gimnazjum, szkoły

średnie, zawodowe i policealne) oraz program realizowany przez doradcę w ramach zajęć przeznaczonych

na poradnictwo zawodowe. Panuje tu duża dowolność, a praktyka pokazuje, że decydujący głos w tych

elementarnych kwestiach merytorycznych dotyczących ilości godzin dydaktycznych przypadających na

realizację zadań z zakresu poradnictwa zawodowego w szkole ma organ prowadzący szkołę. Mając na

uwadze rozwój edukacyjnego poradnictwa zawodowego w Polsce i podnoszenie jakości usług

świadczonych przez doradców zawodowych w szkołach, należy stwierdzić, że nie jest to sytuacja

korzystna i wymaga dookreślenia niektórych informacji odnoszących się do zatrudnienia doradcy

zawodowego w szkole na poziomie centralnym.

2. Rola doradcy zawodowego w szkole

Przygotowanie do wyboru szkoły i zawodu jest najważniejszym etapem dla ostatecznego wyniku jakim

jest decyzja edukacyjno-zawodowa. Zatem niezmiernie ważnym elementem modernizacji systemu

edukacji ogólnej i zawodowej jest wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności przydatne w

podejmowaniu decyzji dotyczących wyboru zawodu. Rolą doradcy zawodowego w szkole jest więc

przygotowanie i wspieranie uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjno-zawodowych, które w praktyce

przekładają się na wybór zawodu, prowadzącej do niego ścieżki kształcenia, planowanie, rozwój i

zarządzanie karierą zawodową. W dalszej perspektywie jest to niewątpliwie wychowanie młodzieży do

aktywnego udziału w życiu społecznym i gospodarczym, przygotowanie do radzenia sobie w trudnej

sytuacji, jaką jest zmiana społeczna lub bezrobocie, kształtowanie jednostek wartościowych społecznie,

ukierunkowanych na rozwój osobisty i zawodowy, zmotywowanych do ciągłego kształcenia się,

podnoszenia swoich kwalifikacji i kompetencji.

Doradca zawodowy pomaga i wspiera uczniów w konstruowaniu planów edukacyjnych i zawodowych

przez uświadamianie im tego, jakie wartości życiowe są dla nich ważne i w jakiej hierarchii są ustawione

oraz przez ukazanie tych wartości w konkretnym zawodzie ze wszystkimi aspektami społecznymi,

ekonomicznymi i psychologicznymi tego zawodu. Pracując z uczniem, uczy go określać cele życiowe,

godzić je z celami edukacyjno-zawodowymi, podkreślając zawsze fundamentalne elementy wszystkich

decyzji edukacyjno-zawodowych, którymi są: preferencje, zainteresowania, pasje i wyobrażenia o

zawodach skonfrontowane z rzeczywistym obrazem wymagań i predyspozycji do wybranego zawodu oraz

warunkami wykonywania danego zawodu w konkretnym środowisku zawodowym. Każda decyzja

edukacyjna i wybór zawodu jest zawsze częścią ogólnych planów życiowych, niezmiernie istotne jest

zatem, aby to uświadamiać, przygotowywać do podejmowania decyzji i wspierać ucznia w trakcie jej

podejmowania. Plany edukacyjne i zawodowe uczniów/młodzieży powinny być realne, czyli powiązane nie

tylko z oceną własnych umiejętności i możliwości, lecz również z oceną warunków koniecznych do

spełnienia, aby dany plan zrealizować np. osiąganie dobrych lub bardzo dobrych wyników w danej

dziedzinie wiedzy może bezpośrednio wpłynąć na wyniki egzaminu maturalnego i realizację planów

edukacyjnych. Wspieranie uczniów w konstruowaniu planów edukacyjnych i zawodowych oraz

systematyczne motywowanie ich do osiągania coraz lepszych wyników w nauce, rozwijania zainteresowań

i pasji jest wynikiem systematycznej i mozolnej pracy, którą doradca zawodowy podejmuje w szkole

codziennie komunikując się z uczniami. Pomoc w konstruowaniu i realizowaniu planów edukacyjno-

zawodowych jest zatem podstawową funkcją szkolnego doradcy zawodowego, dzięki której pomaga on

kierować myśli, aktywność uczniów w stronę przyszłości i powoduje, że działanie jednostek jest lepiej

zorganizowane, świadome, co pozwala im maksymalnie wykorzystać swoją wiedzę i umiejętności,

rozwijać zainteresowania, wielokrotnie nadaje nowy sens życiu młodego człowieka. Warto również

wspomnieć o tym, że pomyślna realizacja planów edukacyjnych dostarcza zadowolenia i satysfakcji, co

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

zapewnia młodej osobie większe poczucie własnej wartości, w naturalny sposób motywuje do jeszcze

intensywniejszej pracy, pozwala wyznaczać i osiągać ambitne cele w przyszłości.

Pracując z uczniem w zakresie przyszłych wyborów edukacyjno-zawodowych doradca jednocześnie musi

pracować z rodzicami. Rodzice powinni poznać szeroki kontekst wszystkich czynników mających wpływ na

wybory oraz zrozumieć swoją rolę. Przeprowadzono wiele badań, które jednoznacznie wskazały, że

pierwszymi ważnymi doradcami dzieci i młodzieży są zawsze ich rodzice. Rodzice mogą więc mieć wpływ

negatywny lub pozytywny. Pracując z rodzicami doradca musi uświadomić im ich rolę, przygotować do

rozumienia sytuacji dziecka, pozytywnego motywowania i wspierającego wpływania na podejmowane

decyzje. Dzisiaj wśród rodziców jest już duże zainteresowanie możliwością otrzymania tego rodzaju

wsparcia. Warto pozyskać sobie sympatię i zrozumienie rodziców, zaplanować i przeprowadzić cykl

spotkań adresowanych do rodziców, uświadamiających im ich rolę oraz przybliżających problematykę

wyboru szkoły/zawodu (predyspozycje do wykonywania zawodów, rodzaje szkół, zasady rekrutacji). W

pracy z uczniem i rodzicami doradca musi wziąć pod uwagę informacje dotyczące sytuacji społeczno-

ekonomicznej rodziny, relacji panujących w rodzinie, doświadczeń życiowych rodziny, stylu życia,

wartości cenionych w rodzinie, relacji ucznia z rówieśnikami, problemów emocjonalnych i społecznych

ucznia. Zawsze winien postrzegać plany i aspiracje ucznia w kontekście sytuacji jego rodziny i wsparcia,

jakie może od niej otrzymać.

Działania wychowawcze, które podejmuje doradca zawodowy pracując z dziećmi i młodzieżą w obszarze

planowania kariery służą kształtowaniu zachowań i umiejętności społecznych pożądanych w przyszłym

środowisku zawodowym, takich jak: komunikowanie, praca w zespole, budowanie pozytywnych relacji z

ludźmi, samoocena, asertywność, określanie celów i ich realizacja. Sytuacje wychowawcze, w których

uczeń aktywnie uczestniczy umożliwiają mu zdobycie wiedzy o świecie i zawodach, modyfikują

zachowania i postawy społeczne, zmieniają nastawienie i przekonania, przybliżają uczniowi przyszłe

relacje w środowisku zawodowym i przygotowują do roli pracownika. Doradca zawodowy w szkole nie

powinien być osobą dyrektywną, decydującą za ucznia, lecz raczej osobą towarzyszącą uczniowi i

mobilizującą go do samodzielnego podejmowania decyzji i świadomego działania, przy czym stroną

wyraźnie aktywną w tej relacji musi być uczeń. Szkoła jest sformalizowaną organizacją i w rzeczywistości

szkolnej możliwość indywidualizowania procesu dydaktyczno-wychowawczego jest niezmiernie trudnym

zadaniem. Doradca zawodowy może być więc tym nauczycielem, który przez zachęcanie uczniów do

udziału w różnego rodzaju kołach zainteresowań, projektach szkolnych, konkursach, działalności w

organizacjach szkolnych, każdej formie aktywności na terenie i na rzecz szkoły, stwarza mu warunki

poznania siebie, swoich umiejętności i możliwości, samodzielnego i świadomego decydowania o tym w

jaki sposób je wykorzystać.

Doradca zawodowy wykonuje ogromną pracę wychowawczą, aby ucznia lepiej poznać, ułatwić mu

poznanie siebie, co w istotny sposób wpłynie na budowanie świadomości posiadanego potencjału,

przygotuje do samodzielności i odpowiedzialności w planowaniu i zarządzaniu własną karierą zawodową.

3. Zadania realizowane przez doradcę zawodowego w szkole

Liczne zadania zawodowe realizowane przez doradcę w szkole możemy podzielić na trzy kategorie:

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

- zadania zorientowane na ucznia i jego rodzinę,

- zadania integrujące i wspierające rozwój wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego,

- zadania, których celem jest współpraca za środowiskiem lokalnym.

Zadania zorientowane na ucznia i jego rodzinę, to grupa zadań koncentrujących się na jednostce i jej

środowisku rodzinnym, których celem jest jej poznanie, nawiązanie dobrego kontaktu, zbudowanie

właściwej (ufnej, szczerej, opartej na przyjaznych relacjach) atmosfery współpracy, oraz systematyczna,

zaplanowana praca z uczniem i jego rodzicami. Celem tych działań jest dostarczenie uczniowi wszystkich

informacji potrzebnych do uświadomienia sobie roli czynników wewnętrznych i zewnętrznych istotnych w

podejmowaniu decyzji edukacyjno-zawodowych, np. roli zainteresowań, umiejętności, osobowości,

wiedzy o zawodach, informacji edukacyjno-zawodowej. Uczeń powinien spróbować odpowiedzieć sobie na

kilka podstawowych pytań: Jakie są moje zainteresowania? Które zajęcia w szkole i poza nią sprawiają mi

najwięcej przyjemności? W jakich sytuacjach czuję się bezpiecznie? Z czym sobie dobrze radzę? Które ze

znanych mi zawodów są mi bliskie, podobają mi się szczególnie i dlaczego? Co wiem o zawodach, które

mi się podobają i czy znam kogoś, kto je wykonuje? Których zawodów zdecydowanie nie mogę

wykonywać i dlaczego? Czy są takie obszary, w których czuję się pewnie? Jakich sytuacji

wolałbym/wolałabym uniknąć? Jakiej wiedzy i jakich umiejętności potrzebuję, aby osiągnąć swoje cele

edukacyjno-zawodowe? Doradca zawodowy, organizując i przeprowadzając różnego rodzaju zajęcia

grupowe, aktywizujące uczniów, stara się, aby otrzymywali oni i analizowali informacje na temat swoich

zainteresowań, mocnych i słabych stron, tego jak funkcjonują w grupie rówieśniczej i jakie role w grupie

zajmują najchętniej. Efektem pracy z uczniem powinno być samopoznanie i samoakceptacja.

Samopoznanie niezbędne w świadomym podejmowaniu decyzji związanych z własnym rozwojem i

samoakceptacja rozumiana jako zaakceptowanie i polubienie samego siebie ze wszystkimi swymi

zaletami i wadami.

Podsumowując, w obszarze bezpośredniej współpracy z uczniem i jego środowiskiem rodzinnym doradca

zawodowy jest odpowiedzialny za:

- - określenie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjno-zawodowe, gromadzenie i udzielanie

informacji o możliwościach kształcenia, zdobycia specjalizacji, rozwoju zawodowego,

- - organizację zajęć grupowych, których celem będzie samopoznanie, samoakceptacja, kształtowanie

umiejętności społecznych potrzebnych w środowisku zawodowym,

- - udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych uczniom i ich rodzicom,

- - organizowanie i przeprowadzanie spotkań szkoleniowo-informacyjnych dla rodziców,

- - monitorowanie postępów w nauce i nieustanne motywowanie uczniów do podejmowania większych

wysiłków,

- - wnikliwą obserwację uczniów i kierowanie w sytuacjach trudnych do specjalistów: pedagoga,

psychologa szkolnego, doradcy zawodowego w poradni psychologiczno-pedagogicznej, lekarza,

terapeuty.

Zadanie integrujące i wspierające rozwój wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

Wewnątrzszkolny system doradztwa to forma wsparcia, rozwijająca się wewnątrz szkoły, mająca

charakter wewnętrznej sieci współpracy, sprawnie działającej na rzecz rozwoju poradnictwa zawodowego

w szkole. Celem wszystkich działań jest przygotowanie uczniów do wyboru szkoły, kierunku kształcenia

lub zawodu. System tworzą wszyscy nauczyciele. Doradca zawodowy odgrywa w nim rolę kluczową jako

koordynator i inicjator różnego rodzaju zajęć i działań wychowawczych związanych z podjęciem decyzji

edukacyjno-zawodowej. Wewnątrzszkolny system doradztwa jest integralną częścią programu

wychowawczego szkoły i w ramach rocznego planu pracy wszyscy członkowie Rady Pedagogicznej,

współpracują na rzecz wprowadzania treści z doradztwa zawodowego do treści różnych przedmiotów

szkolnych, lekcji wychowawczych i zebrań z rodzicami. Tylko spójna, dobrze zaplanowana, uzupełniająca

się praca wszystkich nauczycieli oraz innych pracowników szkoły (dyrektor, pracownik biblioteki,

pracownik administracyjny, psycholog szkolny, pielęgniarka szkolna) stanowi wewnątrzszkolny system

doradztwa zawodowego. Szczególne miejsce zajmuje w nim bliska współpraca pedagoga, doradcy

zawodowego i wszystkich nauczycieli. W ramach rozwijania wewnątrzszkolnego systemu doradztwa

zawodowego doradca:

- - koordynuje działalność informacyjną szkoły,

- - koordynuje działalność doradczą szkoły,

- - wspiera nauczycieli w działaniach doradczych przez organizowanie spotkań szkoleniowo-

informacyjnych,

- - świadczy pomoc nauczycielom i wychowawcom w realizacji treści związanych z wyborem zawodu w

ramach nauczanego przedmiotu szkolnego,

- - dba o umieszczenie odpowiednich zapisów w planie wychowawczym szkoły, gwarantujących

organizację obowiązkowych zajęć lekcyjnych przeznaczonych na poradnictwo zawodowe,

- - prowadzi dokumentacje udzielonych porad indywidualnych i pracy grupowej,

- - sporządza sprawozdania ze swojej działalności, przedstawia je na Radach Pedagogicznych i podczas

spotkań z rodzicami,

- - projektuje i wdraża ewaluację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa, aby pozyskać informację czy

oferowana pomoc odpowiada potrzebom uczniów,

- - proponuje zmiany ulepszające i usprawniające pracę wewnątrzszkolnego systemu doradztwa

zawodowego,

- - dba o swój rozwój zawodowy, uzupełnia wiedzę i kwalifikacje.

Zadania, których celem jest współpraca ze środowiskiem lokalnym

Realizując zadania doradcy zawodowego należy pamiętać o potrzebie budowania lokalnej sieci wsparcia i

współpracy w zakresie świadczenia usług poradnictwa zawodowego. Należy pozyskać do współpracy na

rzecz rozwoju lokalnego systemu poradnictwa zawodowego wiele instytucji, zarówno edukacyjnych jak i z

obszaru rynku pracy. Sieć lokalnej współpracy na rzecz rozwoju poradnictwa zawodowego tworzą: szkoły,

poradnie psychologiczno-pedagogiczne, wydziały edukacji w samorządach, kuratorium oświaty, centra

informacji i planowania kariery wojewódzkich urzędów pracy, poradnie specjalistyczne, mobilne centra

informacji zawodowej oraz młodzieżowe biura pracy OHP, akademickie biura karier, instytucje szkolące

np. Zakłady Doskonalenia Zawodowego, ośrodki doskonalenia nauczycieli, organizacje zrzeszające

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

pracodawców, fundacje, partnerzy społeczni. Przejawem współpracy i wymiernej korzyści dla środowiska

lokalnego może być:

- - zorganizowanie np.: Dni Kariery, Targów Edukacyjnych (wszystkie szkoły mogą promować swoje

oferty edukacyjne), Targów Pracy, konkursu z zakresu orientacji zawodowej lub przedsiębiorczości,

wolontariatu w lokalnych przedsiębiorstwach, spotkań z osobami wykonującymi rożne zawody,

- - promocja instytucji lokalnych w środowisku szkolnym,

- - współpraca na rzecz rozwoju poradnictwa zawodowego w ramach realizacji projektów lokalnych

finansowanych np. ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, IW EQUAL.

Szerokie informowanie o możliwości korzystania z usług doradczych w szkołach i promowanie tych usług

w środowisku, umożliwi integrację i współpracę w obszarze rozwijania dostępności i podnoszenia jakości

usług lokalnego systemu poradnictwa zawodowego. Rozwijanie i monitorowanie współpracy wszystkich

podmiotów odpowiedzialnych za edukację i poradnictwo zawodowe na poziomie lokalnym przyczyni się w

istotnym stopniu do lepszego przygotowania kadr do potrzeb lokalnego i globalnego rynku pracy,

wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, wzrostu mobilności czyli bardzo ogólnie ujmując

problem rozwoju społeczności lokalnej.

4. Metody pracy doradcy zawodowego w szkole

W swoich działaniach praktycznych doradca zawodowy wykorzystuje trzy podstawowe metody:

Informacja

Łatwy dostęp do informacji edukacyjno-zawodowych jest podstawą wszystkich działań doradcy

zawodowego w szkole. Decyzje dotyczące wyboru szkoły, profilu kształcenia, zawodu mogą być

podejmowane tylko dzięki aktualnej, prawdziwej informacji edukacyjno-zawodowej. Źródłami informacji

są: media, Internet, informatory, broszury i foldery promujące szkoły, ulotki o zawodach, filmy o

zawodach, teczki o zawodach, programy komputerowe. Umiejętność ich przetwarzania jest podstawą

wszystkich działań doradczych. Uczeń planujący swoją przyszłość edukacyjno-zawodową potrzebuje

następujących informacji:

- - o zawodach

Stanowią ją charakterystyki zawodów i specjalności, opisy zadań zawodowych wykonywanych w danym

zawodzie, warunków i charakteru pracy, predyspozycji do danego zawodu, przeciwwskazań, możliwości

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

rozwoju zawodowego i zatrudnienia, społeczne i gospodarcze znaczenie zawodu.

- - o możliwościach kształcenia

Jest to oferta edukacyjna szkół na różnych poziomach kształcenia, zawierająca rodzaje i typy szkół,

kryteria przyjęć, zasady rekrutacji, programy kształcenia, zasady egzaminowania i uzyskiwania

świadectw, informacje o zajęciach dodatkowych i kołach zainteresowań organizowanych w danej szkole,

osiągnięciach szkoły, miejscach w rankingach, stypendiach. Informacje te ułatwiają konfrontację

samooceny z wymaganiami szkoły i dopasowanie własnych planów/wyników do konkretnej oferty

edukacyjnej.

- - związane z poszukiwaniem pracy

Niezbędne w aktywnym poszukiwaniu pracy, ułatwiające poszukiwanie ofert pracy, umożliwiające

przygotowanie dokumentów aplikacyjnych (cv, list motywacyjny), ułatwiające przygotowanie się do

spotkania z potencjalnym pracodawcą.

Poradnictwo indywidualne

Stosując tę metodę, doradca zawodowy całkowicie koncentruje się na jednostce, pomaga jej zrozumieć

siebie w odniesieniu do właściwego wyboru zawodu i planowania przyszłości edukacyjno-zawodowej.

Stosowanie metody w praktyce to organizowanie cyklu spotkań indywidualnych, służących lepszemu

zrozumieniu sytuacji i problemów ucznia, planowanie działań oraz przypisanie im konkretnego czasu.

Poznawanie ucznia to rozmawianie z nim na temat jego systemu wartości, celów życiowych, motywacji do

nauki, zainteresowań, osiągnięć - wspólne poszukiwanie tych zasobów, które będą fundamentalne w

procesie podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych. Spotkania indywidualne mają charakter

rozmowy doradcy z uczniem, ukierunkowanej na poznanie, określenie i wspólne zrozumienie jego sytuacji

tak, aby uaktywnić ucznia, skuteczniej indywidualizować i wspierać proces planowania kariery

zawodowej. Podczas spotkań indywidualnych z uczniem, doradca nie tylko przekazuje pewną wiedzę, ale

przede wszystkim pomaga w kształtowaniu umiejętności obiektywnego oceniania i poznawania samego

siebie oraz realnego planowania. Doradca ustala wspólnie z uczniem problem, cel spotkania, określa

priorytety umożliwiające osiągnięcie celu, uzgadnia plan działania i osiągnięcia celu oraz pomaga w jego

realizacji ustalając cykl spotkań. Efektem takiego spotkania może być podjęcie decyzji edukacyjnej

odnoszącej się do najbliższej przyszłości (np. poprawienie oceny semestralnej z matematyki ze względu

na zbliżający się egzamin gimnazjalny) lub samodzielne nakreślenie przez ucznia krótkofalowego planu

edukacyjnego. Celem tych spotkań jest więc zaktywizowanie i zmotywowanie ucznia do stosowania

własnych rozwiązań, bezpośrednio przekładających się na realizację planów edukacyjno-zawodowych.

Czasem spotkania indywidualne mogą mieć charakter czysto informacyjny. Doradca pomaga wówczas

zdobyć informacje o zawodach, możliwościach kształcenia i zdobycia zawodu, procedurach i kryteriach

rekrutacji, możliwościach podnoszenia kwalifikacji i zdobywania specjalizacji w wybranym zawodzie,

wskazuje źródła i sposoby samodzielnego poszukiwania i przetwarzania informacji niezbędnych do

planowania kariery. Podczas rozmów doradca dostarcza zawsze informacji zwrotnych, które

podsumowują pojedyncze spotkania i kończą cały cykl spotkań. W trakcie pojedynczych spotkań, pamięta

o tym, aby nie oceniać ucznia, w pracy z nim koncentrować się na jego zasobach i przekazywać mu

konkretne, krótkie i czytelne dla niego komunikaty zapewniające skuteczność zaplanowanych i podjętych

działań.

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

O skuteczności poradnictwa indywidualnego w dużym stopniu decyduje przygotowanie doradcy

zawodowego:

- - wiedza (psychologiczna i pedagogiczna, wiedza o zawodach, predyspozycjach osobowościowych i

umiejętnościach potrzebnych do pracy w danym zawodzie),

- - praktyka i doświadczenie w prowadzeniu rozmów indywidualnych,

- - umiejętności potrzebne do nawiązania i podtrzymania kontaktu (obserwacja, słuchanie, analiza

informacji zwrotnych, wnioskowanie, podtrzymanie i kontynuacja rozmowy),

- - osobowość doradcy (zwłaszcza takie cechy osobiste jak: wrażliwość, dyskrecja, kultura osobista,

empatia, szacunek dla innych, chęć pomagania i działania, skuteczność w oddziaływaniu).

Na efekty poradnictwa indywidualnego mają również wpływ pozawerbalne środki kształtowania rozmowy

tzw. mowa ciała, czyli to wszystko, co nie jest wyrażone słowami, ale w istotny sposób wpływa na wynik

końcowy spotkania np. sposób mówienia, wyraz twarzy, postawa ciała. Doradca powinien stosować je

świadomie w trakcie rozmowy - stały ton, wolny i spokojny sposób mówienia odczuwane są jako

sympatia i zmniejszenie uczucia lęku. Ważne jest utrzymanie kontaktu wzrokowego w trakcie rozmowy

(bezwzględnie w chwilach, gdy uczeń się wypowiada), przyjazny uśmiech (zwłaszcza na powitanie).

Postawa ciała może być swobodna, wygodna, bez nerwowych i niepotrzebnych ruchów (np. bawienie się

jakimś przedmiotem, przekładanie dokumentów). Własną postawą doradca powinien zapewniać ucznia,

że w tej chwili i w tym miejscu ma dla niego czas i jego problemy są dla niego najważniejsze.

Podstawowym narzędziem w poradnictwie indywidualnym jest rozmowa. Jest ona najbardziej naturalnym,

powszechnym sposobem pomagania. Pozwala na dużą indywidualizację pomocy, ale wymaga od doradcy

dobrego przygotowania, doświadczenia oraz dużego zaangażowania emocjonalnego. Wspomniane

zaangażowanie jest także konieczne ze strony ucznia.

Niezależnie jednak od sytuacji wychowawczej i jakości relacji z uczniem, doradca zawodowy powinien

najbardziej dbać o budowanie właściwej atmosfery spotkań, przez zdobycie zaufania, prezentowanie

postawy akceptacji i szacunku, liczenie się z emocjami i uczuciami uczniów oraz pozostawanie w

gotowości do pomagania.

Poradnictwo grupowe

W edukacyjnym poradnictwie zawodowym praca z grupą powinna zajmować szczególne miejsce. Jej cele

to profilaktyka, edukacja i wsparcie psychologiczne. Jest to metoda skuteczna i dająca wiele satysfakcji

doradcom zawodowym. Młodzież szkolna chętnie uczestniczy w tego rodzaju zajęciach. Interakcje, które

powstają podczas pracy grupowej pomagają uczniowi uzyskać informacje zwrotne jakie relacje buduje z

innymi członkami grupy i jak funkcjonuje w grupie. Dodatkowo atmosfera pracy w grupie jest źródłem

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

konstruktywnych informacji zwrotnych dla wszystkich uczestników, umożliwiającym rozwój pożądanych

umiejętności interpersonalnych. Uczniowie sami decydują o jakości zmian jakich chcą dokonać. Praca z

grupą w poradnictwie to nie tylko poszerzenie wiedzy uczestników dotyczącej rozwiązywania konkretnych

problemów, dostarczenie informacji ważnych dla podejmowania decyzji, ale również ukierunkowanie

uczestników na poszukiwanie i uświadamianie sobie własnych zasobów, budowanie poczucia własnej

wartości i pokonywanie barier, które utrudniają kontakty z innymi. Dzięki pracy grupowej kształtujemy

zachowania i umiejętności społeczne, ułatwiające funkcjonowanie dzieciom/młodzieży w grupie

rówieśniczej, co w dalszej perspektywie przekłada się na funkcjonowanie w środowisku zawodowym.

Udział w zajęciach grupowych może też być wskazówką dla doradcy zawodowego, który uczeń potrzebuje

poradnictwa indywidualnego. Celem pracy grupy jest zwykle wspólne poszukiwanie rozwiązań,

wykorzystujących wyobrażenia lub doświadczenia uczestników.

Prowadzenie spotkań grupowych będzie efektywne, jeżeli doradca zaplanuje swoją pracę według

następujących zasad:

- - określi i omówi z grupą cel spotkania,

- - ustali wspólnie z grupą zasady współpracy,

- - program spotkania dopasuje do potrzeb uczestników, poziomu kształcenia,

- - spełni określone warunki organizacyjne dotyczące liczby uczestników, gospodarowania czasem,

organizacji przestrzeni.

Istotą spotkań grupowych jest kreowanie różnego rodzaju sytuacji, zmuszających uczestników do

otwartości, spontaniczności i bardzo dużej aktywności. Należą do nich np.: dydaktyczne gry zespołowe,

inscenizacje, symulacje, burza mózgów, analiza przypadku, dyskusja, praca w małych podgrupach.

Spotkanie grupowe korzystnie jest rozpocząć od przedstawienia celu, następnie należy przybliżyć

tematykę spotkania wstępem o charakterze krótkiego wykładu. Zajęcia zawsze kończymy

podsumowaniem zrobionym przez prowadzącego lub jednego z uczestników. Prowadzący zajęcia grupowe

nie występuje nigdy w roli eksperta, organizuje pracę grupy, uważnie obserwuje proces grupowy i podąża

za grupą, buduje atmosferę zaufania, otwartości i zachęty, interweniuje w sytuacjach, gdy zachowanie

uczestników uniemożliwia przeprowadzenie zajęć.

5. Ewaluacja pracy doradcy zawodowego

Ewaluacja służy ocenie skuteczności pracy doradcy zawodowego, odnosi się do wszystkich jego działań,

skierowanych do dzieci/młodzieży: udzielanej informacji, rozmów indywidualnych, pracy grupowej.

Doradca może do tego celu przygotować własną ankietę lub wykorzystać, po uprzednim dostosowaniu do

swoich potrzeb ankiety ewaluacyjne dostępne w literaturze. Posługuje się ankietą w celu pozyskania

informacji zwrotnej na temat jakości oferowanej pomocy. Ankieta może być zbudowana z kilku krótkich,

prostych pytań sprawdzających subiektywny poziom zadowolenia uczniów z przeprowadzonych rozmów

indywidualnych, zajęć grupowych i udzielonej informacji. Systematyczna ocena efektów pracy, analiza

ilościowa i jakościowa ankiet i opracowanie wyników w postaci raportu np. kwartalnego, spowodują, że

uzyskane informacje zwrotne uwypuklą słabe punkty oferowanych usług doradczych i będą cenną

wskazówką w procesie ich ulepszania. Systematyczne sprawdzanie i ocena satysfakcji klientów to

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

rutynowe postępowanie doradców zawodowych w wielu krajach europejskich np. Finlandii, Wielkiej

Brytanii, Danii. W krajach europejskich nie tylko doradcy zawodowi przeprowadzają ewaluację swojej

pracy. W Finlandii w latach 2001-2002, decyzją National Board of Education, przeprowadzono ewaluację

całego systemu poradnictwa zawodowego w edukacji, aby sprawdzić czy jakość i rodzaj oferowanych w

edukacji usług z zakresu orientacji i poradnictwa zawodowego odpowiada potrzebom uczniów. Szczególną

uwagę zwrócono w czasie tej ewaluacji na te etapy edukacyjne, które są tzw. etapem przejściowym (w

Polsce byłyby to: 3 klasa gimnazjum, 3 klasa liceum ogólnokształcącego i profilowanego, ostatni rok

nauki w szkole zawodowej, ostatnia klasa technikum). W Polsce ewaluacja pracy ciągle jest jeszcze

nieznanym i mało popularnym działaniem doradców zawodowych, a o ewaluacji całego systemu

poradnictwa zawodowego nie sposób myśleć, bowiem mam wątpliwości, czy rozwiązania w zakresie

świadczenia usług doradczych w edukacji można w ogóle ujmować w kategoriach rozwiązań

systemowych.

6. Trudności, z jakimi zmierzy się doradca zawodowy w swojej pracy

Doradca zawodowy w szkole wciąż pozostaje postacią nową i nieznaną wśród uczniów, nauczycieli,

rodziców. Jego praca musi być więc połączona z dużą promocją edukacyjnego poradnictwa zawodowego i

szerokim informowaniem dotyczącym rodzaju oferowanej pomocy. Musi więc do swej pracy w szkole

podejść nieco „medialnie". Aby doradcy zawodowi zatrudnieni w szkołach mogli skutecznie

realizować zadania z zakresu edukacyjnego poradnictwa zawodowego, muszą wciąż przełamywać bariery

składające się na współczesne rozumienie potrzeby i popularyzowanie usług doradczych w środowiskach

edukacyjnych, zwłaszcza wśród uczniów, nauczycieli i rodziców. Ważne jest zatem, aby doradca był

aktywny, zaangażowany i umiał promować swoją pracę.

Trudnością obiektywną, z którą będzie musiał poradzić sobie doradca, jest niewątpliwie pozyskanie dobrej

jakościowo informacji edukacyjno-zawodowej (aktualnej, łatwo dostępnej). W Polsce niestety nie mamy

centralnego systemu informacji edukacyjnej, nie mamy również dostępu do uporządkowanej,

ujednoliconej i zaktualizowanej informacji o możliwościach kształcenia w postaci krajowych, regionalnych

lub lokalnych baz danych. Aby zdobyć informację edukacyjno-zawodową doradca zawodowy będzie

korzystał z różnych portali edukacyjnych, wyszukiwarek internetowych, stron internetowych szkół i

innych instytucji edukacyjnych. Sukces w zdobywaniu informacji będzie więc zależał od jego

kreatywności, znajomości zadań realizowanych przez rożnego rodzaju instytucje edukacyjne i rynku

pracy, oraz od jego umiejętności praktycznych związanych z obsługą komputera i poszukiwaniem

informacji. Dodatkowo budując swój warsztat pracy, zetknie się w literaturze z dosyć bogatą ofertą

scenariuszy do zajęć i stosunkowo ubogą ofertą dotyczącą dostępności programów komputerowych i

narzędzi multimedialnych z zakresu edukacyjnego poradnictwa zawodowego. Będzie musiał podjąć trud i

włożyć trochę wysiłku w to, aby doskonalić i rozwijać swój warsztat pracy przez gromadzenie narzędzi

atrakcyjnych i interesujących dla współczesnych uczniów.

Istotnym zagadnieniem jest również rozwój zawodowy doradców i dostęp do różnego rodzaju szkoleń

zawodowych przygotowujących do pracy ze współczesnym klientem. Dużym zainteresowaniem doradców

zawodowych w edukacji cieszą się szkolenia z zakresu: rozmowy doradczej, metod pracy z grupą,

planowania kariery zawodowej uczniów, posługiwania się nowoczesnymi technologiami komunikacyjno-

informacyjnymi (ICT) posługiwania się językami obcymi, poszerzania wiedzy i zdobywania kompetencji

wielokulturowych. Wiele instytucji szkoleniowych oferuje już taką tematykę, a ich oferty szkoleniowe są

bardzo interesujące, w znacznym stopniu dzięki środkom finansowym pochodzącym z programów Unii

Europejskiej, jednak zapotrzebowanie na szkolenia w środowisku doradców zawodowych wciąż znacznie

przewyższa ich dostępność.

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

Podsumowanie

Kończąc rozważania na temat pracy doradcy zawodowego w szkole należy podkreślić, że wybór zawodu

jest jedną z najważniejszych decyzji podejmowanych przez młodzież. Nie jest to jednorazowy wybór, lecz

długi proces decyzyjny, który obejmuje etap przygotowawczy, etap podjęcia decyzji i etap jej realizacji.

Niezbędna jest zatem pomoc i opieka, we wspomaganiu i przyspieszaniu dojrzałości do podejmowania

decyzji edukacyjno-zawodowych, bowiem w ocenie skuteczności poradnictwa zawodowego długofalowa i

systematyczna praca z uczniem bezpośrednio przekłada się na lepsze efekty. W artykule na temat:

„Doradca zawodowy w szkole" zamierzałam zwięźle i czytelnie przedstawić przede wszystkim rolę,

zadania i metody pracy doradcy zawodowego w edukacji. Starałam się naszkicować sylwetkę doradcy na

tle środowiska pracy - środowiska szkolnego, uwzględniając sytuację ucznia i uwarunkowania pracy

doradcy w rzeczywistości szkolnej. Wielość i różnorodność zadań zawodowych realizowanych przez

doradcę w szkole jednoznacznie sugeruje, że funkcji doradcy zawodowego nie może pełnić nauczyciel

przypadkowo przypisany do tych zadań. W edukacji potrzebujemy doradców wykształconych,

kompetentnych, dobrze przygotowanych do pracy, świadomych swojej roli i zaangażowanych,

rozumiejących zmiany i potrzeby współczesnego rynku pracy, rozumiejących również potrzeby

współczesnych uczniów i umiejących się na tych potrzebach koncentrować. Sam fakt zatrudnienia w

szkole pedagoga lub bliskiej współpracy szkoły z poradnią psychologiczno-pedagogiczną nie zabezpiecza

jeszcze wystarczająco skutecznej pomocy w obszarze przygotowania uczniów do planowania i

zarządzania karierą zawodową. Nie można też zadań z zakresu poradnictwa zawodowego powierzyć

wychowawcom klas i nauczycielom. Z badań przeprowadzonych wśród wychowawców klas gimnazjalnych

w Warszawie wynika, że informacja i orientacja zawodowa nie są postrzegane w kategoriach ważnych

potrzeb ucznia[1]. Szkolne programy wychowawcze nie zawierają zagadnień orientacji zawodowej, a

nauczyciele ani nie rozumieją swojej roli wychowawczej w odniesieniu do realizacji tych zadań, ani nie

czują się przygotowani do ich wypełniania. Dzisiaj niezbędne jest zatrudnienie w szkole

nauczyciela/doradcy zawodowego z pełnymi kwalifikacjami, kompetentnego, zaangażowanego oraz

uwzględnienie jego pracy w planie dydaktyczno-wychowawczym szkoły. Aby praca z uczniem w zakresie

planowania kariery była skuteczna, musi być ciągła i systematyczna.

Bibliografia

Kasurinen H., Numminen U. (2003). Evaluation of educational guidance and counselling in Finland.

Helsinki: National Board of Education.

Parzęcki R. (2004). Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji. Toruń: Wydawnictwo

Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Paszkowska A. (2002). Warsztat pracy europejskiego doradcy kariery zawodowej. Warszawa; KOWEZiU.

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14

Paszkowska A., Tarkowska M. (2004). Metody pracy z grupą w poradnictwie zawodowym. Warszawa:

KOWEZiU.

Tarkowska M. (2006). Rozmowa doradcza - wspólne poszukiwanie rozwiązań. Warszawa: Ministerstwo

Pracy i Polityki Społecznej.

Skarzyński M. (2005). Doradca kariery. Białystok: Wyższa Szkoła Administracji Publicznej.

Śmigielska M. red. (2006). Edukacja zawodoznawcza i projakościowa w szkole. Wrocław: Wydział

Ekonomiczny Uniwersytetu Opolskiego i Centrum Edukacji Nauczycielskiej Uniwersytetu Wrocławskiego.

[1] I. Greiner, Rola wychowawcy gimnazjum w przygotowaniu uczniów do podjęcia decyzji edukacyjno-

zawodwej. Praca podyplomowa przygotowana pod kierunkiem prof. dr hab. Wandy Rachalskiej, Wyższa

Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie, Częstochowa 2001.

Poradnictwo w sieci - http://www.doradca-zawodowy.pl

http://www.doradca-zawodowy.pl

Kreator PDF

Utworzono 19 October, 2010, 01:14